Inhoud
Duurzaam
92 BIJZONDERE KASWONING
Deels zelf gebouwd met duurzame materialen
102 BIOLOGISCH TUINIEREN
Goed voor de tuin en de planeet
104 MEER BIODIVERSITEIT
Ruimte voor inheemse dieren en planten
106 DE CHARME VAN LED-KAARSEN
Veilige en stijlvolle verlichting
108 EEN VOGELVRIENDELIJKE TUIN
Dat begint met de juiste planten
112 SLIMME RECYCLE-DIY
Van oude jeans tot tuinschort
114 DUURZAME ENERGIE
Ook in dichtbevolkt Amsterdam
Reportage
10 HUIS VAN GELUK
Van passie voor interieur naar dagelijks werk
44 WIJNGAARD IN DE KLEI
Druiven kweken met oog voor mens, bodem en natuur
80 MET DE HAND GEWEVEN
Hannelore houdt het ambacht van vlechten levend
Culinair
30 EEN BOSJE GEZONDHEID
Kleurrijke en smaakvolle wortelen
34 IN DE KEUKEN
Handige weetjes & tips
36 KERNGEZONDE WALNOTEN
Smakelijke recepten met dit superfood
Groen
58 DE TUIN IN
Handige weetjes & tips
60 ZONNIGE KLEUREN
Geeltinten laten je tuin nog één keer stralen
66 STERREN IN DE MOESTUIN
Groenten die je juist in de winter kunt kweken
72 WAT NU BLOEIT
Mooie planten in september
74 INDIAN SUMMER
Planten die het najaar kleuren
Natuur
8 DE BIJENETER
Zandgravertje met ambitie
20 BELEEF DE NATUUR
Alles wat nu kruipt, vliegt en bloeit
Creatief
22 HERFST AAN DE DEUR
Sfeervolle decoraties en een handige stap-voor-stapuitleg
52 HEERLIJKE HORTENSIA’S
Mooi in potten, manden én in decoraties
64 HERFSTIGE SCHALEN
Gemaakt van boetseerklei en gevallen bladeren
86 VIER DE OOGSTTIJD
Decoraties met bloemen, vruchten en stro-poppetjes
116 WILDE WEEFSELS
Aan de slag met restjes wol, stopnaald en bloemen
Gezondheid
122 TE HOGE BLOEDDRUK?
Tips die kunnen helpen deze te verlagen
En verder
6 Van de redactie
19 Column door Koos Degeling
57 Anna Koster over… appeltaart
71 Doe mee en win
79 Column door Linda van ’t Land
101 Nieuws
125 Deze plek
126 Uitgids
129 Puzzel
130 Volgende maand
130 Colofon
HERFST AAN DE DEUR
Hoe verder de zomer vordert, hoe groter de keuze wordt aan bloemen, bessen, takken en grassen in allerlei kleuren en vormen. Perfect om met een beetje creativiteit mooie kransen te maken voor de voordeur, binnen de deur of als sfeervolle tafeldecoratie.
HERFSTSFEER IN VOLLE GLORIE
In deze krans komen alle warme tinten van de herfst tot leven. Zachte groentinten worden afgewisseld met diep rood en subtiel lila. Met takjes en bloemen van een zilverstruikje, rozenbottel, struikheide, hortensia en vers mos maak je in een handomdraai een sfeervolle krans. Gebruik binddraad om alles stevig vast te zetten op een kransvorm.
STEKELIGE SCHOONHEID
Kogeldistels zijn echte alleskunners: de blauw glanzende bollen fleuren onze borders op met hun lange bloeitijd, trekken volop zoemende bezoekers aan en zijn ideaal om te drogen voor duurzame kransen en boeketten. De krans zelf wordt gemaakt van in elkaar gedraaide wijnranken, die stevig met elkaar zijn verweven. De distelbollen worden naar wens met een beetje lijm op de krans bevestigd.
Een hartige blikvanger: bonte worteltaart met feta.
Wortelen hebben een heerlijk zoet en licht nootachtig aroma.
Gele en paarse wortelen brengen kleur en smaak op het bord.
WORTELEN
Een bosje gezondheid
Als rauwkost, in hartige gerechten of in een heerlijke cake: wortelen zijn veelzijdig, kleurrijk en smaakvol. Nu zijn ze op hun lekkerst.
Lekker kruidig: ovengroenten met pikante saus en lamskoteletten.
PLANTEN VOOR EEN
VOGELVRIENDELIJKE TUIN
Een vogelvriendelijke tuin begint met de juiste beplanting. Planten vormen niet alleen een bron van voedsel, maar bieden ook dekking, nestgelegenheid en trekken insecten aan, die op hun beurt weer voedsel zijn voor insectenetende vogels. Door bewust te kiezen voor inheemse struiken, vaste planten, bomen en klimplanten, ontstaat er een rijk ecosysteem waarin vogels zich het hele jaar door thuisvoelen. En wat echt helpt: tuinier niet te netjes!
Tekst: Jacqueline Leenders Beeld: Shutterstock
Krentenboompje Meidoorn
Rozenbottels
Wilde kamperfoelie
Phlomis
Struiken vormen de ruggengraat van een natuurrijke tuin. Inheemse soorten als meidoorn, vlier, lijsterbes en hulst zijn bijzonder waardevol. Ze leveren bessen die vooral in de herfst en winter van levensbelang zijn voor lijsters, merels, spreeuwen en andere bessenliefhebbers. Daarnaast zorgen deze heesters voor dichte, veilige schuilplekken en nestgelegenheid, iets wat vooral belangrijk is in het broedseizoen en bij koud weer. Soorten met stekelige takken, zoals vuurdoorn, lijken misschien onvriendelijk maar ze bieden vogels een fijne bescherming tegen roofdieren.
Vaste planten onmisbaar
Vaste planten zijn ook belangrijk in een vogelvriendelijke tuin. Ze trekken in de lente en zomer insecten aan, die onmisbaar zijn voor vogels als roodborstjes, winterkoninkjes en mezen. Soorten als zonnehoed, kogeldistel, kaardebol, brandkruid en ijzerhard bieden nectar aan bijen en vlinders, en produceren later in het seizoen zaden die door vinken, putters en groenlingen worden gegeten. Het loont de moeite om uitgebloeide planten in de herfst en winter te laten staan: ze zorgen niet alleen voor voedsel, maar ook voor structuur en beschutting in een kale tuin. Een border met vaste planten is dus niet alleen mooi, maar ook functioneel voor het vogelleven.
Maak plaats voor een boom
Een boom in de tuin is geweldig. Het bladerdak geeft op een aangename manier schaduw en inheemse soorten als zomereik, els, berk of wilde appel trekken talloze insecten aan en bieden voedsel in de vorm van zaden, katjes of vruchten. Vogels zitten graag in bomen om te rusten of te zingen. Sommige bomen zijn zelfs geschikt als nestplaats. Ruimte is vaak het grootste probleem bij bomen. Een klein boompje bij het tuincentrum kan uitgroeien tot een enorm exemplaar en in een kleine tuin is dat niet handig. Ga op zoek naar compac-
Pimpelmees
Winterkoninkje
Koolmezen en een pimpelmees Putter
WIST JE DAT…
SOMMIGE VOGELS TOT WEL 10% VAN HUN LICHAAMSGEWICHT PER DAG VERBRANDEN AAN ENERGIE IN DE WINTER? ELKE ZONNEBLOEMPIT OF MEELWORM TELT!
Extra hulp in de winter
In de winter hebben vogels extra energie nodig om warm te blijven. Bied calorierijk voedsel aan zoals vogelpindakaas, gedroogde meelwormen en vetbollen zonder netje. Vogels kunnen verstrikt raken in de netjes en ze belanden al snel in de natuur. Geef geen brood want dat bevat weinig voedingswaarde en kan schimmelen. Water is minstens zo belangrijk als voedsel. Ook in de winter hebben vogels het nodig om te drinken én hun veren te reinigen. Voorkom bevriezing door het water ’s ochtends te verversen met lauwwarm water.
WILDE WEEFSELS
BLOEMENKRANS
DIT HEB JE NODIG
Metalen ring, ca. 24 cm Ø, verschillende restjes garen, lijm, droogbloemen en grasjes
ZO MAAK JE HET
Knoop verschillende garens stevig aan de rechter- en linkerkant van de ring vast, net onder het midden, en zet ze vast met een beetje lijm.
Weef vervolgens gras en droogbloemen door de draden. Bevestig tot slot een touwtje om de krans op te hangen.
LIEVELINGSKLEUR
Droogbloemen en grasjes komen extra mooi uit tegen een krachtige achtergrond, zoals hier de kleur ‘Baked Cherry’ van Little Greene.
Weven is kinderspel: een paar restjes wol, een stopnaald, een schaar en een weefraam, meer heb je niet nodig om aan de slag te gaan. Versierd met gedroogde grassen en bloemen uit de tuin of van het veld, ontstaan rij voor rij de mooiste natuurdecoraties.
DIY-WEEFRAAM
Voor kleinere projecten hoef je niet meteen een weefraam te kopen. Een stuk karton, een schaar en een touwtje voor de scheringdraden en je zelfgemaakte weefraam is klaar. Een stopnaald is voldoende om mee door te rijgen, en als kam kun je gewoon een vork gebruiken. Zie ook het project ‘Kleine hangers’ verderop in dit artikel.
VERSIERDE OPBERGDOOS
DIT HEB JE NODIG
Kartonnen doos met deksel, priem, karton, stopnaald, touw, wolresten, gedroogde (sier)grassen, droogbloemen, papier
ZO MAAK JE HET
Druk met de priem een paar gaatjes in het deksel van de kartonnen doos, ongeveer 1 cm vanaf de bovenen onderrand. Knip uit het karton twee stroken van ongeveer 1 cm breed.
Rijg met de stopnaald de scheringdraad door de gaatjes, en klem de kartonnen stroken aan beide kanten tussen de draden als afstandhouders. Weef vervolgens met kleurrijk garen tussen de scheringdraden door. Schuif hier en daar wat grassen of bloemetjes tussen de draden voor een speels effect. Je kunt eventueel ook een strookje papier inweven om de doos te labelen.
Werk de begin- en einddraden netjes weg aan de achterkant en verwijder tot slot de kartonnen stroken.