Volop fruit in een kleine tuin
KRUIDEN
Peter Bauwens over bijzondere soorten
BLADGROENTEN
Gemakkelijke planten die je snel kunt oogsten
Standaardkruiden een beetje te ‘gewoontjes’? Peter Bauwens serveert kruiden die nét iets meer te bieden hebben. Pagina 48
MEI / JUNI 2025
22 Niet de makkelijkste, wel lekker: de tomaat
24 Samen in één bed: Polyculturen, deel 2
30 Basilicum: wie is etr niet gek op?
36 Bladgroenten: zoveel blaadjes, zoveel smaken
48 Tuinkruiden, maar dan nét even anders
56 Straks een rijke oogst? Deze klusjes wachten nu op je
68 Eetbare bloemen voor je moestuin
70 Koolwitjes: sierlijk maar funest voor je koolgewassen
72 Vers fruit op de vierkante meter
16 Veggie Eenpansgerechten
Van een heerlijke lentestoof tot een frisse curry met ananas
42 Veni, Vidi, Veggie
Groenterecepten van tv-chef Geneal Harreman
62 Lenna’s Plantbased Kitchen
Een gebalanceerde basis voor een gezond en plantaardig eetpatroon
92 Food for life
Gezond én lekker koken zonder veel gedoe
8 Moestuinieren in de polder Purmer is met de eeuwige wind en zware klei best een uitdaging. Maar het is Nelleke en Erwin prima gelukt!
32 In haar enorme kas probeert Natascha zo veel mogelijk samen te werken met de natuur. Op Instagram deelt ze van alles over leven met de natuur.
84 Het is weer rabarbertijd! En dat betekent voor de zusjes Corine en Kristel dat er 7 hectare geoogst moet worden.
Ook in een kleine stadstuin kun je sappige appels en zongerijpte bessen kweken.
Kruisbessen bijvoorbeeld! Pagina 72
21 Neem een abonnement
46 Liefde voor Groen
79 Nieuws
98 Volgend nummer
80 PAARDENBLOEM Veel meer dan een lastig onkruid!
Tomaten zijn een van de meest geliefde gewassen onder moestuiniers en dat is niet voor niets: zelfgekweekte tomaten zijn vaak veel lekkerder dan die uit de supermarkt, de keus uit kleuren, vormen en smaken is veel groter en een geslaagde oogst geeft veel voldoening. Of je nu een grote tuin met een kas hebt, of slechts een paar potten op je balkon, tomaten passen in vrijwel iedere moestuin.
Tekst: Tess Mutsters Foto: Shutterstock
Tomaten zijn er in vele soorten en maten, van cherrytomaten en pruimtomaten tot vleestomaten en van ronde tomaten tot peervormige tomaten en ga zo maar door. Je kunt tomaten ook nog onderverdelen in verschillende groeivormen. Er zijn bijvoorbeeld stam-, struik- en dwergtomaten. Die groeivorm heeft overigens niets met de soort te maken. Een vleestomaat is bijvoorbeeld niet altijd een stamtomaat.
Hoewel vrijwel iedere moestuinier wel tomaten kweekt, is het niet het makkelijkste gewas. Er kan eigenlijk best veel fout gaan en de planten hebben ook relatief veel verzorging nodig. Een goede teelt begint al bij het zaaien. De beste maand om je tomaten te zaaien is in maart. Je zaait binnen voor in een zaaibakje, dat je op een zo licht mogelijke plek zet. Als de plantjes wat groter zijn, kun je ze verspenen naar hun eigen potjes en later kun je ze afharden en buiten zetten, of in de kas planten.
Tomaten kun je zowel buiten als in de kas kweken. Heb je een kas, dan heeft die zeker de voorkeur. In een kas kun je de planten namelijk veel beter beschermen tegen weersomstandigheden, zoals wind en regen. Daarbij is het in de kas natuurlijk een stuk
warmer dan buiten, en een beetje warmte vinden ze heel prettig om goed te kunnen groeien en vruchten te produceren. Kweek je buiten in de vollegrond of in een pot? Zorg er dan voor dat je planten op de meest zonnige plek van je tuin of balkon staan en zo veel mogelijk beschutting hebben. Een afdakje bij hevige regenval is ook niet verkeerd.
Tomaten hebben relatief veel verzorging nodig. Zo is het belangrijk dat je je tomaten goed opbindt, bijvoorbeeld aan een lange stok, of aan een touw. De stammen van de meeste tomatenplanten zijn namelijk niet erg stevig, waardoor ze, als je ze niet zou opbinden, snel kunnen omvallen en in het slechtste geval zelfs afbreken. Zonde, want dan produceren ze natuurlijk geen tomaten. Naast het opbinden, moet je je tomaten ook regelmatig dieven. Dieven zijn scheutjes in de oksels van bladeren, die uiteindelijk ook tot volwaardige stengels met bladeren, bloemen en vruchten uitgroeien. Als je alle dieven laat zitten, kost dat de plant dus erg veel energie; energie die beter naar een paar goede, productieve stengels met vruchten kan gaan. Verder kan het handig zijn om bladeren van je planten onderaan weg te knippen, waardoor alleen de top nog bladeren heeft. Zo valt er meer licht op de vruchten en kan er meer lucht langs de plant, waardoor de kans op ziekten en schimmels kleiner wordt.
Er bestaan meer dan 10.000 tomatenrassen wereldwijd, waarvan sommige al decennialang van generatie op generatie worden doorgegeven.
Tomaten zijn lang niet altijd rood. Er zijn groene, gele, oranje, bruine, gestreepte, witte en zelfs blauwachtige tomaten!
Phytophthora is een akelige ziekte waar tomatenplanten erg vatbaar voor zijn. Je kunt de ziekte voorkomen door te zorgen voor voldoende luchtcirculatie.
Tomaten kunnen last krijgen van neusrot. Dit ontstaat als de planten, vooral in een jong stadium, te ver uitdrogen of bij een calciumtekort.
Je kunt tomatenzaadjes (van niet F1-soorten) bewaren door ze een paar dagen onder water te zetten. Ze gaan dan schimmelen, waarna je het slijmerige laagje van de zaadjes kunt wassen en ze kunt drogen.
Basilicum: wie is er niet gek op? De kruidige, zachte en lichtzoete smaak past perfect bij talloze gerechten, van verse salades tot klassieke pasta’s en huisgemaakte pesto. Zelfgekweekte basilicum is heerlijk en het is ook helemaal niet moeilijk om dit populaire kruid te kweken.
Tekst: Tess Mutsters Foto’s: Shutterstock
Er zijn heel veel soorten basilicum. Zaden voor de meest gangbare gewassen kun je prima in het tuincentrum kopen, wil je een wat minder gangbare soort, dan moet je waarschijnlijk op zoek bij een van de (online) zadenwinkels. Basilicum kweken is ontzettend makkelijk en als je het goed doet, kun je er het hele jaar door van genieten.
Basilicum zaaien
Bij basilicum zaaien zijn de juiste omstandigheden erg belangrijk. Het kruid houdt van warmte en is erg gevoelig voor temperatuurschommelingen, vooral als de plant nog jong is. Basilicum is dan ook geen winterhard kruid. Daarbij heeft basilicum best veel water nodig om gezond te blijven. Zaai basilicum op een warme, zonnige plek, het liefst in een kas of onder een lichtdoorlatende deksel.
Basilicum kun je binnen voorzaaien vanaf eind februari of maart.
Gebruik hiervoor een zaaibakje of kleine potjes met goed doorlatende grond. Zorg ervoor dat je de zaden niet te dicht op elkaar zaait, zodat de jonge plantjes genoeg ruimte hebben om te groeien. Houd de aarde licht vochtig en zet de potjes op een warme, lichte plek, bijvoorbeeld op een vensterbank. Als de plantjes eenmaal wat groter zijn geworden, kun je ze in wat grotere potjes planten. Later, in mei, kun je ze buiten uitplanten, of je kunt ze in een pot binnen houden, bijvoorbeeld in de keuken.
Vanaf mei, als de kans op vorst voorbij is, kun je basilicum ook direct buiten zaaien. Kies een erg zonnige plek in de vollegrond, of
zaai hem in een ruime pot. Ook hier is het belangrijk dat je de grond licht vochtig houdt.
Basilicum stekken
Heb je een potje verse basilicum uit de supermarkt gekocht, of wil je geen basilicum zaaien, maar kun je een stengeltje van bijvoorbeeld een kennis krijgen? Dan kun je basilicum ook heel goed stekken. Basilicum wortelt namelijk ontzettend snel. Knip een stengel van de plant af en verwijder de onderste blaadjes. Zet het stengeltje vervolgens in een vaasje met water op een lichte plek en laat hem wortelen. Als het stengeltje voldoende wortels heeft, kun je hem in een potje planten. Zorg ervoor dat je gedurende die overgang voldoende water geeft, maar dat het water wel weg kan stromen.
Basilicum verzorgen
Het verzorgen van basilicum is niet lastig, de plant heeft een enorme groeikracht. Zet basilicum in ieder geval op een warme,
zonnige en beschutte plek. Buiten doet de plant het ook ontzettend goed in de kas. Zet je je basilicum in de kas of buiten in de vollegrond, houd er dan rekening mee dat hij in het najaar af zal sterven, aangezien basilicum niet tegen kou kan. Je kunt hem dan het beste oogsten en drogen of invriezen, zodat je ook in de herfst en winter nog kunt genieten van het kruid.
Staat je basilicum in een pot? Houd er dan rekening mee dat basilicum echt een enorme slurper is. Als de plant een beetje krap staat, moet je hem, zeker als het warm is, meerdere keren per week watergeven. Zorg er wel altijd voor dat de plant in een pot met drainagegaten en in een luchtige, goed doorlatende grond staat. Zo kun je wortelrot voorkomen. Verder is het ook goed om de plant regelmatig te bemesten met een milde, organische meststof.
Het oogsten van basilicum gaat vaak fout. Veel mensen trekken alleen de blaadjes die ze nodig hebben van de plant, of knippen enkel de topjes eraf. Als je op die manier basilicum oogst, stopt je plant op een gegeven moment met groeien omdat hij steeds meer blad verliest. Knip altijd stelen van je basilicum af en knip altijd af boven een bladpaar. Dit stimuleert de groei van nieuwe scheuten.
• Basilicum ‘Genovese’ - Een van de meest gangbare soorten, met een heerlijke, zachte smaak.
• Citroenbasilicum - Lijkt op gewone basilicum, maar heeft een sterk citroenaroma.
• Thaise basilicum - Planten hebben een donkerpaarse stengel en hart, heeft een zoete basilicumsmaak met een vleugje anijs.
• Basilicum ‘Dark Opal’ - Een donkerpaarse, bijna zwarte, plant met een warme, aardse smaak.
• Griekse basilicum - Kleine, puntachtige bladeren. De smaak is vrijwel hetzelfde als van gewone basilicum.
We kennen hem allemaal wel: de paardenbloem (Taraxacum officinale). Met zijn felgele bloemen en pluizige zaadbollen siert de plant gazons, bermen, weilanden en moestuinen. De meeste mensen zien de plant als onkruid, maar eigenlijk is de paardenbloem nuttig en ook ontzettend belangrijk voor de biodiversiteit. Zo nuttig en belangrijk zelfs, dat Natasja van der Meer een heel boek over deze plant schreef.
Tekst: Tess Mutsters, Natasja van der Meer Foto’s: Shutterstock, archief Natasja van der Meer
Je hebt hem vast al eens uit de grond getrokken en op de composthoop (of in de groenbak) gegooid. De paardenbloem is niet zo geliefd bij de meeste (moes)tuiniers. Hij verspreidt zich immers snel en het is geen regulier gewas, dus dan ben je hem liever kwijt dan rijk. Laat je de paardenbloem echter staan, dan kun je er een heleboel mee en is het een ontzettend nuttige toevoeging aan je moestuin.
Ondergewaardeerde plant
“Een paar jaar geleden volgde ik de cursus ‘Leven met planten’. Ik wist toen nog helemaal niets van planten”, vertelt auteur van Het Paardenbloemboek Natasja van der Meer. “Voor die cursus moesten we een plant uitzoeken en daar verslag over doen. Ik koos toen voor de brandnetel, want dat was eigenlijk de enige plant die ik kende. Ik ben die plant toen zo ontzettend gaan waarderen, dat ik er een boek over schreef en daar bleek zo’n interesse voor te zijn, dat ik me vervolgens in de paardenbloem besloot te verdiepen.”
“De paardenbloem wordt nauwelijks gewaardeerd, iedereen trekt hem eruit”, zegt Natasja, maar volgens haar is dat zonde. De paardenbloem is namelijk een echte inheemse krachtpatser voor de biodiversiteit.
“Het is een van de eerste bloemen van het jaar die bloeien”, vertelt ze. Dat maakt de paardenbloem ontzettend belangrijk voor tal van bestuivers die al vroeg in het jaar actief zijn. Zonder paardenbloem zouden deze bestuivers het waarschijnlijk niet overleven tot het moment dat er meer planten gaan bloeien, en dat zou voor een enorme aanslag op de biodiversiteit zorgen. Ook in de bodem doet de paardenbloem heel veel goeds. Dankzij de lange, sterke wortel (een penwortel), zorgt de plant voor meer zuurstof en structuur in de bodem. Daardoor kunnen vocht en voedingsstoffen makkelijker de bodem in komen, waardoor het bodemleven gezond blijft. En een gezond bodemleven is vervolgens weer erg belangrijk voor de planten in je moestuin.
Koken met de paardenbloem
Alle delen van de paardenbloem zijn eetbaar, ook de wortel. Dat wordt volgens
Natasja vaak vergeten. “Er zijn mensen die zelfs zeggen dat ze de oorlog zijn doorgekomen op paardenbloemen en brandnetels”, zegt ze. Volgens Natasja hebben de lintbloemen van de paardenbloem een wat zoetige smaak, de gehele bloem is licht bitter. De bladeren zijn daarbij een echte delicatesse. “In België en Frankrijk zie je in de supermarkt vaak zakken molsla liggen. Dat is gewoon jong paardenbloemblad. Paardenbloem is echt lekker. Voor mijn boek heb ik verschillende recepten uitgeprobeerd en mijn kinderen kregen dat dan ook voorgeschoteld. Ze waren er best enthousiast over!”
De paardenbloem heeft een opvallende bloeiwijze. Wat op het eerste gezicht een enkele bloem lijkt, is eigenlijk een verzameling van talloze kleine bloemetjes, zogenaamde lintbloemen. Deze bloemetjes sluiten zich ’s nachts of bij regen en openen zich weer als de zon schijnt. Van ongeopende bloemknopjes kun je ook heerlijke kappertjes maken. Wil je de paardenbloem niet zelf opeten, dan kun je hem ook nog aan je kippen, konijnen, paarden of andere planteneters voeren. Ook voor hen is de paardenbloem gezond.
en mineralen
De paardenbloem heeft een lange geschiedenis als geneeskrachtige plant. In haar boek bespreekt Natasja de Latijnse naam uitbundig. ‘Officinale’ betekent ‘ geneeskrachtig’ of ‘uit de apotheek’. De plant wordt dan ook al ontzettend lang gebruikt in de kruidengeneeskunde. Zo kun je er verschillende zalfjes en tincturen mee maken.
“De plant bevat ontzettend veel vitamines en mineralen”, vertelt Natasja. “Meer zelfs dan spinazie. Paardenbloem is verder heel
Wil je paardenbloemen gaan plukken om te koken? Let dan op waar je de bloemen plukt. Pluk bijvoorbeeld nooit langs de rand van een weg en pluk alleen uit velden waarvan je zeker weet dat er in de afgelopen weken niet chemisch gespoten is tegen onkruid. Houd ook altijd rekening met de natuur om je heen en ga met respect te werk. Laat altijd meer dan voldoende staan voor de dieren en insecten uit de omgeving.
veelzijdig. Het zuivert je lever, geeft energie en is zeer vochtafdrijvend. Vroeger werd de plant om die reden ook wel pissebed of beddepisser genoemd.”
Paardenbloem kweken?
Je denkt er misschien niet zo gauw aan om paardenbloemen te kweken. Kweken is misschien ook niet het goede woord, al kun je daar natuurlijk wel bewust mee aan de slag gaan, maar je kunt de groei van paardenbloemen in je tuin wel bevorderen. Zo kun je bijvoorbeeld zaadjes van paardenbloemen in de buurt oogsten en ze door je tuin verspreiden. Je kunt ook een paardenbloem uitgraven en in je eigen tuin planten of een deel van de wortel afscheuren en hem in je tuin zetten. Ook dan groeit er namelijk een nieuwe paardenbloem uit. Je kunt ook even geduldig afwachten. Omdat paardenbloemen zo’n goed voortplantingsmechanisme hebben, duiken ze waarschijnlijk vanzelf een keertje in je tuin op. Je kunt de plant zelfs in een potje zetten om er gemakkelijk van te kunnen oogsten.
Paardenbloemblad is ontzettend bitter; als je de bladeren jong oogst, dan zijn ze malser en smaken ze beter. “Je kunt paardenbloemen ook, net als rabarber,
forceren. Je zet er dan een terracotta pot overheen, waardoor de bladeren meer omhoog groeien en licht blijven. Ze zijn dan veel minder bitter.”
Het Paardenbloem boek winnen?
Het Paardenbloemboek van Natasja van der Meer ligt nu in de winkel en is te koop op www.lannoo.be/nl/ het-paardenbloemboek. Wil je het boek winnen?
Houd dan ons sociale mediakanaal @detuinoptafelmagazine in de gaten, binnenkort geven we een exemplaar weg!
Een beignet is een van oorsprong Frans gerecht, gemaakt van gefrituurd beslag en daarna dikwijls bestrooid met suiker. Je kunt hiervoor allerlei groenten of fruit gebruiken, maar ook de bloemen van de paardenbloem. Verras je gasten met deze bijzondere traktatie bij de koffie of thee. Een recept uit Het Paardenbloemboek.
∙ 200 g bloem
∙ 1 zakje vanillesuiker
∙ 1 zakje bakpoeder
∙ zout naar smaak
∙ koud water
∙ 2 l zonnebloemolie
∙ 2 handenvol bloemhoofdjes van de paardenbloem
∙ poedersuiker
∙ schuimspaan
∙ keukenpapier
Meng in een grote kom de bloem met de vanillesuiker, het bakpoeder en wat zout. Voeg al roerend met een garde steeds een beetje koud water toe, totdat het mengsel de dikte van pannenkoekenbeslag heeft.
Verhit in een grote pan de zonnebloemolie tot 180 °C. Haal de bloemhoofdjes door het beslag en frituur ze in de olie, totdat ze goudbruin van kleur zijn.
Schep de beignets uit de olie met een schuimspaan en leg ze op wat keukenpapier om uit te lekken.
Bestrooi de beignets met wat poedersuiker.
