Maandrang
Wanneer de wolven huilen...
Het is weer die tijd van het jaar. We horen de wolven al huilen. Het poëziefestival Maandrang is in aantocht, en staat deze keer volledig in het teken van de metamorfose. Ook in deze nieuwe editie van DNG valt er flink wat verandering te bespeuren: nieuwe manieren om naar de zaken te kijken, om in contact te komen met onze medemens.
Kevin Amse zet nog steeds de literaire podia in brand als podiumdichter maar debuteert in 2026 nu ook op papier met een dichtbundel bij Poëziecentrum. De rijke collages van Veerle de Grave sieren het middenblad. Veerle is ook degene die het vernieuwende en ontroerende project ‘Voorbij de woorden’ heeft vormgegeven, waarbij mensen met dementie zich uitdrukken in zelfgecreëerde visuele poëzie. De prachtige foto’s ervan zijn van onze huisfotograaf Paul Teerlinck.
Econoom Koen Schoors houdt een pleidooi voor meer verbeeldingskracht om tot een nieuwe toekomst te komen. En filosofe Farah Focquaert brengt onze nieuwe inzichten over vrije wil en morele verantwoordelijkheid.
Grote kans dat je na het lezen van dit alles zelf transformeert tot fabelwezen.
Geen paniek, onze wereld kan heus wel wat meer verbeeldingskracht gebruiken en voor eenhoorns is er altijd plaats in het rijk van de poëzie.
Tom Cools
Voor meer info www.maandrang.be
INHOUD januari - maart 202 6
03 Eyecatcher
04 Interview met Kevin Amse
07 Beelden blijven spreken
10 Interview met Koen Schoors
14 U was weer geweldig!
16 Veerle de Grave
19 Agenda
20 BV - Farah Focquaert
22 Column - Peter Benoy
24 Column – Ine Pisters
26 Column - Anita
COLOFON
DE NIEUWE GEMEENSCHAP driemaandelijks ledenblad van het August Vermeylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.
REDACTIE Peter Benoy, Tom Cools, Willem Debeuckelaere, Sarah Mistiaen, Johan Notte, Kristel Gijbels, Nico Pattyn, Paul Teerlinck, Eliane Van Alboom, Hans Vandevoorde, Anita Van Huffel en Anne Van De Genachte (+ vormgeving)
ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, 09 223 02 88 - e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: vermeylenfonds.be - openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u
ABONNEMENT 15 euro (4 nummers)
LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr. BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.
COVER campagnebeeld Maandrang © Veerle De Grave
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Willem Debeuckelaere, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent Auteursrechten personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.
STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar. Reknr. BE50 00112745 2218, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.
Ontvang 4 maal per jaar DNG in uw brievenbus voor slechts 15 euro!
Scan de QR code voor meer info!
Wij veranderen om te blijven
Deze pagina is een coproductie tussen het Vermeylenfonds en Creatief Schrijven vzw. De tekst werd geoogst op het platform Azertyfactor, een vrijhaven waar pennenvoerders hun vruchten publiceren.Wil je kans maken op publicatie in het volgende nummer?
Post je tekst op azertyfactor.be/ wedstrijd.'
Wij veranderen om te blijven. Niet uit onrust, maar omdat leven beweegt.
Onze huid vernieuwt zich, onze blik verschuift, woorden krijgen andere randen.
De wereld duwt ons, door licht, door tijd, door elkaar. Wat wij raken, raakt ons.
Wat wij vasthouden, ademt ons terug. Herinnering die door ons heen wil blijven leven. Wie niet verandert, verandert.
Zelfs stilte groeit, zelfs stilstand ademt.
Wij zijn geen toeschouwerswij zijn de verwording zelf.
Chris De Meerleer
Kevin Amse en de metamorfose van performer naar auteur
“Taal gaf me voor het eerst het gevoel dat ik bijzonder kon zijn,” zegt dichter en performer Kevin Amse. Het begon met een boekbespreking in het vierde leerjaar, maar groeide uit tot een leven vol gedaantewisselingen: van rapper op internetfora tot winnaar van internationale poetryslams, van performer die leeft op het ritme van applaus tot dichter die zes jaar lang werkte aan zijn debuutbundel. Tijdens Maandrang, het festival van poëtisch verlangen, brengt Kevin Amse zijn poëzie opnieuw tot leven op het podium, terwijl hij tegelijk aan de vooravond staat van een nieuwe metamorfose: die van performer naar auteur.
Waar begon jouw liefde voor woorden? Herinner je je nog het moment waarop taal je voor het eerst echt raakte?
Kevin Amse: “Tijdens mijn eerste boekbespreking in het vierde leerjaar. Ik merkte dat ik graag las en dat de woorden vanzelf uit mijn pen vlogen. Mijn juf was verbaasd. Het arbeiderskind had eindelijk iets gevonden waar hij goed in was. Ik denk dat taal me nog steeds de legitimiteit schenkt om me af en toe eens bijzonder te voelen.”
Je hebt je nationaal én internationaal onderscheiden als slamdichter. Wat trekt je zo aan in slam poetry?
“In een slam moet het snel gaan. Het publiek kan je gedicht niet herlezen, dus werk je met eenvoudige taal en krachtige beelden. Recht voor de raap — dat ligt me gewoon goed. En ik ben behoorlijk competitief. Slams geven me de kans om me te onderscheiden met het enige wapen dat ik heb: mijn taal.”
Hoe zou je je eigen stijl en invloeden omschrijven?
“Ik begon als dertienjarige rapteksten te schrijven op internetfora en online communities, onder invloed van Eminem. Dat was een uitlaatklep tijdens mijn grillige jeugd. Veel poëzie las ik toen nog niet. Dat veranderde toen ik in Gent begon te studeren. Ik bracht die rapteksten als poëzie op het podium, en dat werkte. Taylor Mali en Buddy Wakefield hebben me diep beïnvloed — ik heb zelfs met Buddy het podium gedeeld, en zijn performance heeft tot vandaag een blijvende impact op mijn voordracht. Rond mijn dertigste ben ik eindelijk meer poëzie gaan lezen: Neruda, Herman de Coninck, Lucas Rijneveld, Charlotte Van den Broeck… Die hebben mijn werk naar een ander niveau getild. Mijn
BI O Kevin Amse (Ninove, 1989) won de Poëzieprijs Stad Harelbeke en publiceerde in tijdschriften zoals Het Liegend Konijn en Tirade. Hij won vele poetryslams in Vlaanderen en Nederland en stond onder meer op Theater Aan Zee en het Europees kampioenschap Poetry Slam. In 2026 verschijnt zijn debuut bij Uitgeverij Poëziecentrum.
“Taal gaf me voor het eerst het gevoel dat ik bijzonder kon zijn”
stijl nu zou ik als beeldend omschrijven. Ik hou van sterke metaforen en vergelijkingen, en die vind je in overvloed terug in mijn debuutbundel. Die beelden kunnen ervoor zorgen dat je een gedicht enkele keren moet herlezen, maar tegelijk staat er gewoon wat er staat — het is verre van onbegrijpelijke taal. Mijn gedichten zijn heel persoonlijk en tegelijk brengen ze een herkenbaar verhaal.”
Je debuutbundel verschijnt in mei 2026. Waarom nu de overstap van podium naar papier?
“Ik was op zoek naar de volgende stap om een betere dichter te worden en zo belandde ik bij de Schrijversacademie. Daar kreeg ik les van onder anderen Ruth Lasters en Annemarie Estor. Hun feedback deed me goed. Ik begon te publiceren in literaire magazines en vond op het blad mijn eigen stem. Zes jaar heb ik aan mijn debuutbundel gewerkt, die in mei 2026 verschijnt bij Uitgeverij Poëziecentrum. Ik begon als podiumdichter, maar eindigde als een meer complete dichter. Het podium is magisch, maar een bundel laat iets eeuwigs achter. Dat gevoel van vergankelijkheid — dat je optreden verdwijnt zodra het voorbij is — heeft me aangezet. Ik wilde iets maken dat blijft.”
van uitgeverijen. Ik ken ook een literaire organisatie die podiumdichters bewust minder betaalt dan gepubliceerde dichters. Dat is jammer. Voor mij zijn poëzie en podium onlosmakelijk verbonden. Hoewel ik enorm geniet van een goed geschreven bundel, gaat er niets boven een sterke performance. De sfeer van zo’n avond en de interactie tussen spreker en publiek zijn magisch. Het is een kunst die onze voorvaderen al beheersten, en in tijden van AI en andere ontmenselijking is die verbinding noodzakelijker dan ooit. Ik ben dus een grote voorstander van live poëzie, maar mijn debuutbundel is niet geschreven met het oog op voordracht — ik heb de gedichten vooral geschreven vanuit mijn gevoel. Ik heb wel enkele bundelgedichten bewerkt tot podiumgedichten, en daarmee ben ik de laatste jaren door Nederland en België getoerd voor poetryslams. Zo kon ik de Borderlines Poetryslam winnen, een wedstrijd met Duitse, Nederlandse en Waalse dichters.”
Het huis snijdt de straat zoals een boeg in de rivier ligt. Ik tel de geheimen op deze plek: de schoenzool in het asfalt, de sigaretten achter de struik, de vluchtroute.
Ze liggen onbewogen zoals ik ze achterliet en er nu
opnieuw van wegstap. Een vrouw staart me na, in haar handen de vouwlijnen van kledij die ze zorgvuldig voor me inpakte.
Ze knijpt haar ogen dicht tegen de zanderige wind in haar gedachten. Eenmaal uit zicht verkruimel ik een blad
“Het podium is magisch, maar een bundel laat iets eeuwigs achter. Ik wilde iets maken dat blijft”
Zijn je teksten ook qua inhoud en toon veranderd nu je ook voor papier schrijft? “Ja. Vroeger waren mijn podiumgedichten fragmentarisch en activistisch, nu zijn ze eerder verhalend en diep menselijk. De emotionele beleving staat vaker centraal; je kan meevoelen met de hoofdpersonages. Ik wijs minder met het vingertje en steek nu vaker de hand uit, omdat ik geloof dat je boodschap meer mensen bereikt als je niet steeds voor eigen kerk preekt. Niet dat er geen kritiek meer in zit — het is gewoon minder direct. Er is meer ruimte voor de luisteraar om zelf in te vullen wat er wordt verteld. Ik vind het moeilijk om het allemaal juist uit te leggen; ik denk dat je best eens komt kijken (lacht).
tussen mijn vingers. Appelgeur, de schichtige adem van een dorp dat zijn sleutel in het slot draait.
Kevin Amse Kan je iets vertellen over de thema’s in je debuutbundel?
In het literaire veld klinkt soms dat er een zeker ‘dédain’ bestaat voor podiumliteratuur — alsof het slechts een opstap is naar ‘echte’ poëzie in druk. Hoe ervaar jij dat spanningsveld? “Ik ervaar niet dat er op podiumpoëzie wordt neergekeken, maar organisaties nemen je wél sneller serieus wanneer je een bundel hebt uitgebracht. Dat is wellicht wat kort door de bocht — er spelen ongetwijfeld tal van factoren mee, zoals de poortwachtersfunctie
Ondanks mijn vele deelnames aan poetryslams heb ik trouwens nooit gevonden dat poëzie activistisch moet zijn. Niets moet, en alle poëzie is sowieso maatschappelijk. Ik geniet evenveel van een liefdesgedicht als van een kritisch gedicht, zolang het maar goed geschreven is en me meesleurt. Daar loopt het soms mis bij hedendaagse slampoëzie: veel deelnemers denken dat ze maatschappijkritisch móéten zijn om te scoren. Dat is nonsens. Poëzie heeft geen vormvoorschrift. Ik wil iemand zien die haiku’s, sonnetten of limericks brengt — dat is spannender dan de zoveelste maatschappijkritische tekst. Ik had het er vorig jaar over met Marc Kelly Smith, de (Amerikaanse) oprichter van de poetryslam. Bij deze een oproep vanwege Marc en mezelf: neem eens deel aan een voordrachtwedstrijd met een atypisch gedicht, en vier de poëzie! (lacht).”
“De bundel draait rond afkomst, liefde en vaderschap. Ik had een grillige jeugd in het verpauperde Ninove. Tijdens mijn studententijd dreef ik weg van mijn afkomst, maar sinds ik kinderen heb, haalt het verleden me in. Mijn vrouw zegt dat ze pas echt weet wat er in me omgaat wanneer ze mijn gedichten leest. Ik denk dat ik schrijf om de dagen door te komen.
Momenteel werk ik ook aan een theatervoorstelling rond mijn debuutbundel. De première is tijdens mijn boekvoorstelling, en daarna speel ik het tijdens de Gentse Feesten. Het wordt een verhaal over mijn afkomst, een ode aan poëzie en een oproep tot internetloze verbinding.”
Je geeft ook poëzieworkshops aan jongeren. Hoe bereik je zo’n jong publiek? “Veel jongeren weten niet wat een poetryslam is. Maar wanneer je hen laat schrijven over wat hen raakt, gebeuren er wonderlijke dingen. Ik heb leerkrachten tot tranen toe bewogen gezien door het werk van hun leerlingen. Voor de jongeren is dat een enorme boost: iets wat onmogelijk leek, hebben ze nu zelf gemaakt. Dat is pure trots.”
“Ik wijs minder met het vingertje en steek nu vaker de hand uit, want ik geloof dat je boodschap meer mensen bereikt als je niet steeds voor eigen kerk preekt”
Je performt binnenkort op het literaire festival Maandrang, dat als thema ‘Transformatie’ heeft. Wat betekent transformatie voor jou als persoon, als maker?
“Als ik erover nadenk, bestaat heel mijn leven uit transformaties — zowel in mijn poëzie als in mijn persoonlijk leven. Van dorpsjongen in het gemarginaliseerde Ninove naar stadsmens in het bruisende Gent, van moraliserende naar bewogen poëzie.”
Hoe kunnen we poëzie toegankelijker maken in tijden van sociale media en snelle content?
“Oh, maar ik denk dat poëzie net toegankelijker is dan ooit. Hoeveel mensen zijn er online niet bezig met poëzie? Er zijn talloze Instagramaccounts, Facebook-groepen en websites
waarop talloze gedichten te vinden zijn. Dat mensen minder bundels kopen, baart me weinig zorgen — we beleven poëzie nu gewoon op een andere manier. In een tijd van podcasts, series en games is het logisch dat er veel concurrentie is. Maar het feit dat mensen een ticket kopen, hun zetel uitkomen en zich een hele avond openstellen voor poëzie — dat zegt veel. Die collectieve ervaring is krachtig. Laat ons vooral blijven samenkomen en ons laven aan dichters en hun werk. De samenleving verandert, maar het verlangen naar verhalen blijft.”
Bedankt voor het fijne gesprek, en tot binnenkort op Maandrang.
Interview: Kristel Gijbels
Kevin Amse is te zien tijdens Schemerwereld op Maandrang op 29 januari in Mechelen. Zijn debuutbundel verschijnt in mei 2026 bij Uitgeverij Poëziecentrum. Je kan hem ook boeken (www.amse.be)voor een avondvullende voorstelling rond z’n nieuwe dichtenbundel.
Vilde Frang
Ontdek seizoen 25|26
Krijg 20% korting op een selectie van concerten.
Info & tickets via vermeylenfonds.be
Beelden blijven spreken...
Voorbij de woorden stromen beelden. Taal verdwijnt langzaam bij dementie, maar de nood aan expressie blijft. Woorden kunnen vervagen, maar beelden blijven spreken. Met dit besef hebben we een poëzietraject van twee workshops opgezet in WZC Roosendaelveld en WZC Lisdodde – beide in Mechelen- waarin mensen met dementie onder begeleiding van een familielid poëtische beeldcollages creëren. Door middel van kleur, vorm en compositie geven zij uitdrukking aan gevoelens, herinneringen en dromen die misschien niet meer uitgesproken kunnen worden, maar nog altijd beleefd worden. Creatieve expressie is van groot belang voor het welzijn van mensen met dementie. Kunst en poëzie bieden hen een manier om zichzelf te uiten zonder de beperkingen van taal. Dit traject versterkt niet alleen het gevoel van eigenwaarde en verbondenheid, maar creëert ook momenten van herkenning en vreugde. Het maken van beeldcollages activeert het creatieve brein, stimuleert het geheugen en biedt troost in een wereld die soms verwarrend aanvoelt.
Vanuit een humanistisch perspectief erkent dit project de intrinsieke waarde en waardigheid van ieder individu, ongeacht cognitieve achteruitgang. Mensen met dementie zijn niet enkel patiënten of zorgvragers, maar volwaardige personen met een eigen binnenwereld, emoties en verlangens. Dit traject bevestigt dat zij gehoord en gezien worden, niet enkel om wat ze waren, maar om wie ze nu zijn.
Initiatiefneemster van dit project is collagekunstenares Veerle de Grave. Verbindend en intuïtief werken loopt als een rode draad doorheen haar loopbaan. Aandacht hebben voor participatieve en inclusieve werkvormen is een tweede natuur. Geïntrigeerd door
de transformerende kracht van het collageproces specialiseerde Veerle zich verder in Storytelling en Arts- Based Research Methods. De reeks workshops mondt uit in een expo in de Mechelse bibliotheek Het Predikheren, van 19 januari tot 2 maart 2026, waar het publiek wordt uitgenodigd om de werken te bekijken en stil te staan bij het leven met dementie.
Kunst kan bruggen slaan tussen generaties en stigma’s doorbreken. Deze tentoonstelling is niet alleen een eerbetoon aan de deelnemers, maar ook een uitnodiging om dementie met andere ogen te bekijken: niet enkel als verlies, maar ook als een unieke vorm van beleving en expressie. Met dit project zetten we dementie in de schijnwerpers, niet als een eindpunt, maar als een andere manier van in de wereld staan— met minder woorden, maar niet met minder betekenis.
Tom Cools
Foto’s: © Paul Teerlinck
Het maken van beeldcollages activeert het creatieve brein, stimuleert het geheugen en biedt troost in een wereld die soms verwarrend aanvoelt
Koen Schoors Alles wordt anders… en beter
Koen Schoors is een optimist, al corrigeert hij zich meteen door te schrijven “Niets is helemaal zeker”. Waarom dan zo’n boek: “We kunnen een nieuwe toekomst maar laten gebeuren als we haar eerst verbeelden en verwoorden”. En daarmee slaat hij elke scepticus monddood. Want hoe kan je dat weerleggen. Het komt erop aan te verbeelden wat kan bereikt worden om er ook daadwerkelijk naartoe te werken. In die zin is het boek géén surplace in deze woelige tijden maar een verkenning naar waar we zouden kunnen gaan. Zouden kunnen. Niets is zeker. Maar als je géén kompas en einddoel voor ogen hebt, is het gevaar groot om weg te deemsteren in een deprimerende stilstand. Schoors kiest ervoor vooruit te denken.
Het boek is géén utopie om uit deze woelige tijden geteleporteerd te worden naar een eiland waar alles perfect verloopt. Hij heeft geen schipbreukeling nodig maar bouwt verder met de brokstukken en de stenen die hij vandaag ziet. Optimistisch, zeker, maar met de voeten op de grond.
BIO Koen Schoors (Deinze, 8 december 1968) is een Belgisch econoom en hoogleraar aan de Universiteit Gent. Hij doceerde ook aan de Katholieke Universiteit Leuven, Vlerick Business School en Higher School of Economics in Moskou.
Schoors studeerde economie aan de Universiteit Gent en aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij behaalde in 1998 zijn doctoraat, handelend over de opkomst van het commerciële bankensysteem in Rusland aan het begin van de jaren ’90 van de 20e eeuw, aan de Universiteit Gent en vervolgde met een postdoctorale studie in Oxford. Hij is gerankt in de top 10% in de IDEAS top van economen wereldwijd.
Een gesprek in koffiebar Labath in het centrum van Gent. Schoors komt met zijn fiets van de Gentse Poort, waar hij woont, op weg naar de campus Economie van de Universiteit Gent. Al durft hij ook wel met de auto te rijden; elektrisch en in een deelsysteem, economisch verdedigbaar.
We werken aan een nummer rond ‘verandering’, rond ‘metamorfose’. Uw boek komt perfect in die scope, wanneer je schrijft over artificiële intelligentie (AI) en wat daar de sociale en politieke gevolgen van zijn.
Koen Schoors: “Eén van mijn uitgangspunten voor een verantwoorde AI is dat dit niet alleen mag overgelaten worden aan bedrijven die daar nu de hand opleggen maar ook andere spelers, zoals overheden, universiteiten en burgers enz. moeten daar gebruik van kunnen maken. De realiteit is nu anders en dat is een probleem.”
AI is een ‘gatlekker’, een ‘pleaser’
Ik las die analyse bij Daron Acemoglu (Nobelprijs economie 2024, hoogleraar MIT) die stelt dat Big Data en de Technokapitalisten een bedreiging vormen voor de democratie en een immense ongelijkheidskloof creëren. Hoe kan dat doorbroken worden?
“Alle AI komt uiteindelijk van de universiteiten. Alle onderzoek en uitvindingen vallen terug op het werk en de resultaten van de universitaire wereld. Je kan het vergelijken met de farmaceutica. Als je het overlaat aan private bedrijven dan krijg je iets curatief, niet preventief. Terwijl preventie veel grotere gezondheidsuitkomsten oplevert. Dat is de logica van het winstmodel, het verkopen van pillen om winst te maken. Als je die vergelijking doortrekt naar AI stel je vast dat winst gemaakt wordt door iets te creëren dat mensen vervangt. Je kan mensen ontslaan en dat is directe winst. Veel AI focust op substitutie, op vervanging van mensen. Terwijl de echte winst te halen is bij het bijstaan, het verbeteren, opschalen (augmenteren) van mensen. Het gaat voor mij over andere aanpak. De focus op het ‘vervangen van mensen’ moet verlegd worden op het ‘beter’ doen.
AI is momenteel nog een bubbel: bedrijven hebben geen idee wat ze er precies kunnen mee doen. We staan nog maar aan het begin van de AI-revolutie. AI is nu niet veel meer dan het bijeenschrapen van creativiteit, dat op een complexe manier parametriseren en terug aan ons verkopen. Wanneer je met AI een foto of een tekst maakt is dat gebaseerd op miljoenen teksten en foto’s die gemaakt zijn door miljoenen mensen en nu ‘overbodig’ worden gemaakt. Daar zit iets zeer cynisch in. Nu stelt AI nog niet veel voor maar vergelijk het met Facebook: jaren terug was Facebook ook niets maar nu is het gigantisch veel geld waard.
Door AI zal ook een enorme geldstroom ontstaan en een groot deel van die geldstroom moet terugvloeien naar de creators, zoals bij muziek en tekst. Die data zijn van de mensen zelf en wie die wil gebruiken, voor
Echte ‘artisanaliteit’ zal geherwaardeerd worden
Veel AI focust op substitutie, op vervanging van mensen
advertenties ed., moet daar niet alleen de toestemming voor krijgen maar er ook voor betalen. Men is bezig om teksten en creaties, de echte know-how, beter af te schermen. De volgende generatie AI zullen die bronnen niet zomaar gratis kunnen gebruiken.
Mensen hebben ook zeer onrealistische inschattingen van AI; het lijkt veel te kunnen, is soms verrassend goed maar evenveel keren ongelooflijk slecht. AI is een ‘gatlekker’, een ‘pleaser’. Het is goed in het reproduceren van bestaande kennis maar echte innovatie kan daar niet uitkomen. Echte ‘artisanaliteit’ zal geherwaardeerd worden, mensen die iets kunnen met hun handen. Langs de andere kant is het ook zo dat we echt wel nood zullen hebben aan de automatisering door AI omdat we met te weinig mensen zullen zijn.”
Een probleem dat u ook hebt aangekaart: de automatisering zal in handen zijn van de kapitaalbezitters en niet bij hen die moeten leven van hun arbeid. “We zitten met een enorm verdelingsprobleem. Wanneer er meer waarde gecreëerd wordt met kapitaal en minder met arbeid omdat die verhouding verandert in de economie, kan het ook niet anders dan dat grote delen van de inkomsten voor de overheid uit kapitaal zullen moeten komen. Je kan niet blijven betalen voor de mensen, pensioenen bijvoorbeeld, met de opbrengsten uit arbeid. Kapitaal moeten meer belast worden en arbeid minder. We komen dan wel in een zeer dystopische werkelijkheid. Als we er niet in slagen om die belastingdruk om te draaien -kapitaal meer belasten en arbeid minder- krijg je een enorme concentratie van geld en macht. Dat is eigenlijk al een beetje bezig, en het zal alleen maar erger worden.”
Ik mag dan wel overtuigd zijn dat AI een immens potentieel heeft, maar het wordt op dit ogenblijk maar zeer éénzijdig gebruikt, soms zelfs misbruikt. Om de democratie gericht kapot te maken.
“In Europa hebben we een enorm pakket aan wetgeving over data. Op zich lijkt het mij toch een vrij zwak: alles wordt gebaseerd op het inschalen van het risico voor de burger. Maar
die inschatting gebeurt door die bedrijven zelf. Zoiets hebben we ook gezien bij de GDPR/ AVG, de privacywetgeving, en ik stel vast dat dit voor géén meter werkt: elk bedrijf verwerkt persoonsgegevens met een hoog gevaar voor de betrokken burger, volgens hun eigen inschatting althans. Gevolg is dat de toezichthoudende autoriteit nauwelijks nog geconsulteerd wordt. De ganse privacywetgeving heeft tot allerlei paniekreacties geleid, elke school begon toelatingen te vragen voor deze of gene schoolfoto maar dat is uiteindelijk het de mensen moeilijk maken… ten onrechte. Ondertussen blijven de grote spelers verder hun eigen ding doen.
In Europa is de houding: data blijven eigendom van de mensen. Die Big Data bedrijven betwisten dat niet maar ze blijven ze wel gebruiken. Data zullen wel beter afgeschermd worden. Dat gebeurt nu al, Rusland is volledig afgeschermd, China ook,achter een digitaal ijzeren gordijn. Wij zetten echter alles open en we worden daardoor doelbewust aangevallen en bestookt met fake news. Het is bewezen
dat Rusland fake verhalen vertelt over de Europese Unie om het publiek te bewerken en anti- Europa te maken. We stellen dat vast en we doen niets. Als dat zo verder gaat krijgen we een versplinterd internet, iedereen in zijn eigen veilige zone. We dachten dat internet alles zou opengooien en het wordt net het omgekeerde.”
Zal Tim Berners-Lee met ‘Solid’ zijn internet kunnen redden?
“Ik vind Solid een zeer goed idee. Elk internetbedrijf in België moet de Solid –infrastructuur gebruiken. Vergeet cookies, die moeten illegaal worden. Als je de data van een persoon wilt gebruiken of verwerken dan moet je via Solid de toestemming vragen en de geschikte vergoeding betalen. Zo simpel als wat. Zo’n infrastructuur zou Europa moeten opleggen.”
Maar intussen eist de VS nu dat we die data-wetgeving laten vallen want dat zou een vorm van concurrentievervalsing zijn. “Daar moeten we ons niet van aantrekken.
Kijk naar de groene energie. China heeft daarin de juiste keuze gemaakt. Zij gaan veel sneller dan gelijk wie, om autonomer te worden. Europa staat te twijfelen: ‘is die groene energie niet iets duurder?’ Neen, op termijn zal die goedkoper worden en je wordt onafhankelijk. Die afhankelijkheid van het buitenland (zeldzame aardmetalen, technologie en energie) moet aangepakt worden. Dat kunnen we door onze eigen technologie op te leggen: Solid is een Europees idee. We moeten het gewoon doen. Waarom zijn we zo bang om positie te verliezen? Hier in Gent, in het Wintercircus, zitten vele jonge mensen nieuwe informaticatools uit te werken. Met succes. We moeten maken dat die niet uitgekocht worden door Amerikaanse bedrijven zoals eerder met goed opstartende Europese initiatieven is gebeurd. We moeten onze eigen bokaal houden en die met geschikte wetgeving helder, proper en clean houden. We kunnen er alleen maar bij winnen.”
Interview: Willem Debeuckelaere
Zaterdag 7 maart
U was weer geweldig!
organiseerde
Het Vermeylenfonds organiseerde o.l.v. Johan Notte en in samenwerking met auteur en Spanjekenner Sarah De Vlam een non-conformistische ontmoeting met de Catalaanse metropool.
Onze reisinsteek besnuffelde een minder gekend Barcelona, dat we gedurende zeven dagen afgetast hebben aan de hand van verschillende cultuurhistorisch en sociologisch georiënteerde wandelingen doorheen het merg en been van de wereldstad. Tijdens deze (her)ontdekking van Barcelona hebben we ons laten drijven door een humanistische nieuwgierigheid.
foto’s © Paul Teerlinck
AVK Kortrijk
‘Het vlas in de Leiestreek’: een filmconcert live begeleid door Muziekgroep Zacht Geweld.
FountainFest is sinds 2021 een doorlopend project van Isabela Arboleda en Ismini Slijper, beter bekend als The ClitChicks, met als missie het herwaarderen en vieren van genot vanuit een expliciet anti-patriarchaal perspectief, via kunst en dialoog.
Dit najaar presenteerde FountainFest “Hedone: a multisensorial guided tour”, voor het eerst in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. Tijdens deze rondleiding werd het publiek uitgenodigd om de museumruimte op een multisensorische manier te verkennen. Via geluid, tast, geur, smaak, zicht en ruimtebeleving gaat men in interactie met zowel de museumcollectie als de performances van drie vrouwelijke artiesten.
Tentoonstelling ‘Kunst Verbindt’ Vermeylenfonds Eeklo Nieuwbakkers ontmoeten Herbakkers in een artistiek project. De Herbakkers, geboren en getogen Eeklonaars, en de Nieuwbakkers, Eeklose Nieuwkomers met een migratieachtergrond, ontmoeten elkaar vanuit hun gemeenschappelijke artistieke achtergrond. Ervaringen die zijn opgedaan hier, of in hun land van herkomst: Iran, Irak, Armenië, Kosovo en Oekraïne delen ze via kunst.
Volgens de Herbakkerslegende van Eeklo kan wie ontevreden is over zijn uiterlijk, zijn hoofd in Eeklo laten ‘herbakken’. Deze legende is eigen aan Eeklo en heeft een plaatsje gekregen in dit project dankzij de talenten van Margaryta Aleksiienko.
Vermeylenfonds Eeklo bracht deze mensen samen op basis van hun artistieke achtergrond. Er werd gewerkt vanuit de nood aan laagdrempelige mogelijkheden om talent te ontdekken en te waarderen. In een stad waar het aantal inwoners afkomstig van andere landen blijft groeien, willen we cultuurbeleving toegankelijk maken voor iedereen.
foto’s: © Jean-Pierre Drubbels
lees verder op pagina18
foto’s van links naar rechts
Butterfly Kisses toont een bruisende, wervelende spirituele reis van vrouwen, wanneer ze hun dromen, kwetsbaarheid en kennis delen.
Boundary
Onze samenleving staat onder een aanhoudende neoliberale druk. Streven naar onder andere individueel succes ondermijnt algemeen welzijn en mentale gezondheid—iets waar de farmaceutische sector gretig op inspeelt.
Deze beelden uit ‘Le Malade Imaginaire’ kaarten kritisch aan waar de pijnpunten voor mensen in de zorg liggen en onderzoeken de grenzen van het huidige (normatieve) kader.
Breakthrough
Met deze loep glijdt de collagereeks over een gemankeerde sensitiviteit, een zoektocht naar empathie en het geluk aan het einde van de regenboog. Een plek waar het kleurrijke palet van het neurodiverse brein en niet de keerzijde ervan, in de spotlights staat. Een plek waar een innerlijke balans of een doorbraak mogelijks ligt.
Recovery
raakt de sluimerende ervaring van ontluikend potentieel.
Het balanceert tussen verharden en verzachten,tusseneenzaamheid en de geborgenheid van stilte.
BIO Veerle de Grave
“My passion lies in Giving voice to the unseen Sharing stories through images and poetry
Creating a world of endless potential and equal worth Uniting hearts in a place beyond thought.” (Veerle de Grave)
Ik werk als leerkracht, workshopbegeleider en collagekunstenares (°1983, Mechelen) en heb een professionele achtergrond in antropologisch veldwerk, samenlevingsopbouw, onderwijs en leerondersteuning. Van jongs af aan ben ik gefascineerd door woord, kunst, cultuurverschillen en leerprocessen–samengevat: het onderliggende.
In 2021 begon ik met collagekunst, later met poëzie en performance als stemhebbende variant op mijn maatschappelijk geïnspireerde beeldverhalen. Mijn werk peutert, ontroert en schuurt tegen schenen. Het gaat over pijpen die in onderbroek dansen, over migratie, mentaal welzijn en zoveel meer. Soms met stampende voeten en verontwaardigd, soms kwetsbaar, maar steevast met opgeheven hoofd. Onder de naam Gazelle Collage Art organiseer ik workshops artistieke collagetechnieken, visuele poëzie en visual storytelling op maat voor particulieren, scholen, organisaties en bedrijven. meer info: gazellecollageart.be
België loopt voorop in LGBTQIA+ rechten, en het is belangrijk dat we deze waarden zichtbaar maken door veilige ontmoetingsplekken te creëren waar iedereen zichzelf kan zijn zonder angst voor discriminatie. Inclusiviteit en laagdrempeligheid staan centraal in dit project, dat erop gericht is verbindingen te maken en nieuwe netwerken te vormen. We besteden extra aandacht aan de meest kwetsbaren en streven naar empowerment en bewustwording van ongelijkheid in alle domeinen van het leven.
Queer X vergroot het sociale vangnet en bevordert de mentale gezondheid en professionele kansen van deelnemers. Queer X betekent ook plezier, en daarom focussen we op educatie, cultuur, sport, business, ontspanning en representatie.
Bezoek aan het Wintercircus, Vermeylenfonds Lievegem
Ooit een bruisend circus vol paarden, olifanten en acrobaten. Later een autogarage waar de geur van olie en het geluid van motoren de ruimte vulden. Vandaag is het Wintercircus in Gent een inspirerende ontmoetingsplek waar technologie, kunst en ondernemerschap samenkomen onder een imposante koepel.
Tijdens dit bezoek ontdekken we het fascinerende verhaal van dit iconische gebouw: van zijn glorieuze circuspodium tot de innovatieve invulling die het nu krijgt als broedplaats voor creatief en duurzaam talent. Onder de metalen dakconstructie en het motto “Never stop moving, never stop creating” maakten we kennis met deze geschiedenis.
foto: © Jean-Pierre Drubbels
Een greep uit het aanbod, voor meer...kijk op vermeylenfonds.be
VF Ternat
6/01/2026- 20u
Stokschermen in Noodweer - Een invulling van wettige zelfverdediging
De afdeling van het A. Vermeylenfonds te Ternat, met naam “De Maan Onder Water” organiseert, in samenwerking met Budo Ternat vzw, een reeks samenkomsten waarbij je wettelijke zelfverdediging zoals beschreven in artikel 416 van het strafwetboek, als “Noodweer”, kan begrijpen, beheersen en toepassen. Het gaat niet alleen over je fysieke inzet, maar ook over hoe je via het lezen van historische bronnen pedagogisch, filosofisch en symbolisch inzicht kan krijgen. Hierbij gebruik je een schermstok, als wandelstok of grote paraplu, een dagelijks voorwerp dat steun en bescherming biedt en inzicht in handelen helpt te ontwikkelen.
Locatie: Sportcentrum van Ternat. Info: jean.trembloy@telenet.be.
VF Oostende
Jenever Tasting
13/1/2026
We proeven 2 cl van 6 verschillende jenevers. Als jeneverkenner en Intronisant in de Orde van de Oost-Vlaamse Meester Distillateurs belooft Kurt Heddebauw ons een boeiende, smakelijke en leerrijke avond.
Prijs: 30 € p.p. Locatie: De Geuzetorre, Kazernelaan 1, Oostende.
AVK Kortrijk
10/02/2026
Lezing: ‘Alles wat je moet weten over het Midden-Oosten’ door Koert Debeuf in Centrul Mozaïk Kortrijk.
31/03/2026
Lezing: ‘Middeleeuwse (mis)toestanden of toch helemaal niet’ door An Callens. Info: mjkerckhove@telenet.be
VF Brugge
1/03/2026 10.30u
Boekvoorstelling Koen Goeminne Koen Goeminne komt zijn boek “De kaart van 1562 uitvergroot - Brugge door de ogen van Marcus Gerards” voorstellen. Koen is een brugse historicus, en digitaliseerde eerder reeds de Marcus Gerard-kaart. Locatie: VC De Brug, Hauwerstraat 3A, 8000 Brugge. Inschrijven: tina.caus@skynet.be. Ingang €5 ter plaatse te betalen.
VF Lievegem en Eeklo
Voorjaar 2026
Hou de website in het oog voor... Bezoek met gids aan het GUM Gent. Presentatie ‘Stil verzet’ door Hans Vandevoorde.
Farah Focquaert
Filosoof
INTERVIEW: JOHAN NOTTE
Onlangs verscheen het boek ‘Beter Leven zonder Vrije Wil,” van de hand van filosofe en gastprofessor Farah Focquaert, die naast haar doctoraat in de wijsbegeerte, ook moraalwetenschappen, een master logica, geschiedenis en wetenschapsfilosofie, en een master conflict & development studeerde. Zij wordt momenteel beschouwd als experte in het wijsgerig onderzoek naar de vrije wil en de morele verantwoordelijkheid.
Farah Focquaert: “Als iemand iets verkeerd doet dan gaat men er in onze samenleving van uit dat dit in verhouding moet gestraft worden. Dat volgt immers uit wat men de common sense moraal noemt. Essentieel daarbij is dat de overtreder handelt uit vrije wil en dat ons antwoord op zijn immorele daad bestaat uit leedtoevoeging. Als de vrije wil ontbreekt dan kan er geen sprake zijn van morele verantwoordelijkheid en mag er volgens mij niet vanuit vergelding gestraft worden. Dat zou immers niet fair zijn. Als iemand niet anders kan dan handelen hoe
hij gehandeld heeft, dan is vergelding immers onrechtvaardig.”
En u gelooft niet in de vrije wil. “Ik ben inderdaad een vrije wil-scepticus. Ik heb daar wijsgerige en -wetenschappelijk onderbouwde argumenten voor. Ik verwijs ook naar de filosoof Peter van Inwagen die zegt: “Je hebt niet gekozen om geboren te worden, je hebt ook de omstandigheden van je geboorte en opvoeding niet gekozen, je hebt niet gekozen wat uw genetica is. En je hebt als mens geen controle over de natuurwetten. Waar komt dan je vrije wil vandaan?” Mensen zijn het product van genetische, sociale en omgevingsfactoren. Genetici beweren dat wetenschappelijk gezien 50% bepaald wordt door genetische predispositie – genen geven ons dus een grotere kans op een bepaald gedrag – en daar komt dan de omgeving, zoals bv onze opvoeding vanaf de vroege kindertijd, voor ongeveer de overige 50% bij. Uit onderzoek is ook gebleken dat unieke ervaringen, dus ervaringen die je meemaakt buiten het gezin, doorgaans een grotere rol spelen dan de opvoeding in het gezin zelf.”
U zegt dat de mens het product is van genetische, sociale en omgevingsfactoren. Toch zijn er wetenschappers die beweren dat er in de menselijke persoonlijkheid een soort ik-factor of x-factor aanwezig is die dat determinisme kan overstijgen.
“Er zijn inderdaad nog filosofen en psychologen die dat beweren maar volgens mij kan je dat niet wetenschappelijk onderbouwen: een ik-factor die losstaat van al de rest? De mens is biopsychosociaal gedetermineerd en het ‘ik’ is daar een onderdeel van, het is ook gevormd door het genetische, door de opvoeding, unieke ervaringen… Men gebruikt wel eens het begrip wilskracht in die context, maar als men nu veel of weinig wilskracht heeft, daar kiest men niet zelf voor. Zo heeft men in Nederland onderzocht wat de invloed is van drie maanden in de gevangenis zitten op de mogelijkheid om jezelf te beheersen, of m.a.w. onze impulscontrole. Daaruit bleek dat na drie maanden gevangenis die impulscontrole al significant gedaald was. Niet die zogenaamde ik-factor speelde een rol in de mate van wilskracht, maar wel de omstandigheden die men meemaakte. Wat wel een rol kan spelen is het gevoel van zelfredzaamheid dat je hebt: het gevoel ‘ik heb mijn leven in handen’, of ook het geloof in eigen kunnen. Uit onderzoek blijkt immers dat wanneer je overtuigd bent van je eigen kunnen, je gemiddeld gezien meer bereikt.
© TomBlaton
Maar dat staat opnieuw niet los van je unieke ervaringen, je geschiedenis, je opvoeding, en je genetica.”
Succes hebben in het leven is dus ook niet door de vrije wil?
“Opkijken naar mensen die succesvol zijn en denken ‘die hebben dat allemaal zelf gedaan’ is onzin. Je komt van ergens, je start ergens en je komt in een samenleving terecht die op jou inspeelt. In een speech zei Barack Obama tot de succesvolle ondernemers in de Verenigde Staten over hun bedrijf: ‘You didn’t build that’. Anderen hebben jullie op weg geholpen, hebben gebouwen gezet, voor elektriciteit gezorgd, scholing voorzien, internet uitgevonden. Die mensen hebben dus ook gezorgd voor waar jullie nu staan. Uit onderzoek blijkt dat vooral diegenen die denken dat ze het allemaal zelf gerealiseerd hebben, geloven in de vrije wil en de ideeën van prestatie en individualisme koesteren. Wie tegenslagen kent zoals armoede, werkloosheid, verslaving heeft dat in hun redenering aan zichzelf te danken. Wetenschappelijk onderzoek spreek dat echter tegen. Zowel succes als falen worden immers bepaald door factoren buiten de eigen controle: genetica, opvoeding, vroege ontwikkeling en unieke levenservaringen.”
U stelt, terecht vind ik, dat men niet moreel verantwoordelijk kan gesteld worden voor activiteiten of daden waar men geen controle over heeft, die niet geleid zijn door de vrije wil. Maar er is wel bv een misdaad gepleegd. Moet die dan onbestraft blijven? Hoe gaat men die dan in de toekomst voorkomen?
“Je kan er natuurlijk niet omheen dathet gedrag van de pleger een bepalende rol speelt bij de totstandkoming van een misdaad. Ik noem dat de causale of feitelijke verantwoordelijkheid. De dader moet erkennen wat er gebeurd is en er wel van bewust zijn dat zijn daden impact hebben op anderen. De samenleving verwacht terecht dat een dader verantwoordelijkheid neemt naar de toekomst toe, dat hij dus bereid is om bv een behandeling voor verslaving te doorlopen, bereid is om te werken aan zichzelf, bereid is te veranderen mits de nodige ondersteuning. Dat resocialisatie-proces is enorm belangrijk. Maar watniet langer kan is de dader straffen uit wraak of vergelding. Het doel is immers toekomstgericht: herstel, leren en voorkomen van herhaling. De manier waarop we nu straffen heeft veeleer het omgekeerde effect.”
De vrije wil bestaat niet waardoor mensen in sé niet moreel verantwoordelijk
kunnen gesteld worden. Om uit de vicieuze cirkel te geraken is voor mensen die het moeilijk hebben een ander perspectief noodzakelijk. Wat is volgens u daarbij essentieel?
“Ik wil hier verwijzen naar het werk van de Amerikaanse psychiater en professor James Gilligan. Hij heeft in de gevangenis meer dan 25 jaar samengewerkt met gedetineerden die veroordeeld waren voor het plegen van zeer ernstige feiten. Volgens hem is de belangrijkste reden waarom mensen tot criminaliteit of geweld overgaan, het gevoel dat ze niet gerespecteerd worden. Het is essentieel dat mensen zich gerespecteerd en gewenst voelen om goed te kunnen functioneren in de samenleving. Zelfrespect ontstaat niet alleen uit de persoon zelf maar vooral uit hoe de samenleving mensen behandelt. En daarin schiet onze huidige samenleving tekort. Het is ongelooflijk destructief als je voortdurend het gevoel krijgt dat je niets waard bent, dat je niet meetelt. Het is momenteel zowat de default om iedereen die anders is of zich niet in lijn met de norm gedraagt, uit te sluiten in plaats van in te sluiten. Mensen kunnen veranderen maar niet zonder de hulp van anderen, niet zonder steun vanuit de samenleving via een menswaardig publiek beleid, inclusief toegang tot tewerkstelling, huisvesting, gezondheidzorg, en onderwijs.”
“In dit verband wil ik het ook hebben over migratie, een ‘problematiek’ waar we alleszins blijvend zullen mee geconfronteerd worden, welke maatregelen er ook genomen worden. Mensen over de hele wereld vinden hun cultuur, hun thuisland, hun lokale omgeving ontzettend belangrijk en waardevol voor hun welzijn. Dat geldt voor iedereen. Mensen die vluchten verliezen dat allemaal. Ze verlaten hun vertrouwde omgeving niet zomaar omdat ze dit willen, maar wel uit noodzaak, angst voor hun leven, voor de toekomst van hun kinderen. De omstandigheden dwingen mensen tot migratie. Mensen die vluchten komen vaak berooid aan in een voor hen onbekend land. Daar worden ze niet zelden behandeld als misdadigers, bekeken als profiteurs en gewantrouwd. Het wordt hen moeilijk gemaakt om een menswaardig verblijf te vinden of ze worden opgesloten in asielcentra als ze al niet met hun kinderen op straat moeten slapen. Volgens docent asiel en migratie Pascal Debruyne voert de Belgische regering een migratiebeleid dat sterk gekleurd is door welvaartschauvinisme: het beperken van sociale rechten tot de eigen bevolking en het uitsluiten van nieuwkomers. Solidariteit maakt plaats voor uitsluiting en stigmatisering. Hoe kun je verwachten van
mensen die je niet menswaardig behandelt en die je stelselmatig uitsluit dat ze op een constructieve manier kunnen bijdragen aan de samenleving? Ik begrijp dat niet. Diversiteit in de samenleving is juist een verrijking onder meer door nieuwe kennis en vaardigheden die we kunnen opbouwen. In de plaats daarvan heerst kortzichtigheid door alles wat misloopt in ons land op bepaalde bevolkingsgroepen te projecteren.”
Hartelijk dank voor dit boeiende gesprek en natuurlijk ook voor de publicatie van uw boek ‘Beter leven zonder vrije wil’. Het zou een prachtig en vooral inspirerend eindejaarsgeschenk kunnen zijn!
Focquaert Farah (2025), Beter leven zonder vrije wil. Een filosofie van loslaten: voor een leven zonder (zelf) schuld, Borgerhoff & Lamberigts, 231blz
COLUMN
De onvoltooid verleden tijd – Peter Benoy
Omgeven door water
Over de mysteries van kleine eilanden
Hoe belanden mensen die er niet geboren of opgegroeid zijn op verre geïsoleerde eilanden?
Er zijn vele redenen en ze zijn niet altijd uit vrije keuze. Toeristische verblijven laten we hier buiten beschouwing. Afgelegen eilanden roepen beelden op van schipbreukelingen, bannelingen, gevangenissen, vluchtelingen, avonturiers, zeerovers... De geschiedenis van vele eilanden blijft, dikwijls door gebrek aan onderzoek, in mysteries gehuld en heeft de fantasie van schrijvers en cineasten geprikkeld.
Talloze eilanden werden gekolonialiseerd door diverse grootmachten en staten, maar ze werden dikwijls vergeten of verwaarloosd. Wat volgt is een keuze uit hun avontuurlijke maar ook dikwijls tragische geschiedenissen. We gaan het hierbij niet hebben over Napoleon Bonaparte, die zijn laatste levensjaren als balling op het eiland Sint-Helena doorbracht, over de luxe ballingschap van Victor Hugo met gezin en maîtresse op het Kanaaleiland Guernsey (UK) of over de Falklandoorlog. De voorbije zomer heeft de Franse krant Libération
dagelijks een soort technische fiche van une île mystérieuse gepubliceerd. Daarop heb ik me ten dele gebaseerd.
De schilder Paul Gauguin woonde en werkte gedurende jaren in Tahiti en de Markiezeneilanden. Zijn werk uit die periode behoort vandaag tot de hoogtepunten van de schilderkunst. Hij kloeg de wantoestanden van het Franse koloniale bewind aan. Op het einde van zijn leven, als hij al ernstig ziek was, werd hij veroordeeld tot 3 maanden gevangenisstraf wegens het zogenaamd aanzetten van de inlandse bevolking tot rebellie. Hij stierf op de Markiezeneilanden op 8 mei 1903 op 55-jarige leeftijd. De plaatselijke bisschop schreef in zijn maandelijks rapport aan Parijs: Il n’y aura eu de bien saillant ici que la mort subite d’un triste personnage nommé Paul Gauguin, artiste de renom mais ennemi de Dieu et de tout ce qui est honnête
L’Île du Diable (0,34 km²) was tot 1946 een eilandgevangenis in Frans-Guyana. Het klimaat, vochtig, heet en beheerst door insectenplagen, maakte leven daar onmenselijk. Ontsnappen was vrijwel onmogelijk omdat de omringende zee vol haaien zat. Alfred Dreyfus verbleef er vijf jaar als gevangene. Wie er ook zat van 1906 tot 1925 was de anarchist, antifascist en meester-inbreker Marius Jacob, die model heeft gestaan voor de romans rond het personage Arsène Lupin (vanaf 1905 van Maurice Leblanc); de gentleman inbreker die de rijken beroofde en opkwam voor de armen. In 1908 vermoorde Jacob een door iedereen gehate medegevangene. De gevangenis sloot pas in 1946.
Op het eiland Clipperton (1,7 km²) woont vandaag niemand meer. Frankrijk annexeerde het in 1858. Een halve eeuw later scheepten een tiental Mexicaanse soldaten met hun vrouwen in om het eiland in bezit te nemen. Nadat een cycloon in 1914 over het eiland raasde, blijkt het schip dat voor hun voedsellevering instond, hen vergeten te zijn. Ze werden het slachtoffer van scheurbuik en honger, zodat velen stierven. De vuurtorenwachter, Victasiano Alvarez, riep zichzelf uit tot koning en regeerde als een dictator over de kleine groep vrouwen en kinderen die overbleven. De vrouwen beslisten hem te vermoorden, wat gebeurde. Drie jaar later werden ze gered. Ratten die rond 2000 door een schipbreuk op het eiland zijn terechtgekomen hebben zich dermate voortgeplant dat het ecosysteem grondig is beschadigd.
In 1790 vonden 9 muiters van de HMS Bounty, waaronder een Engelsman John Adams, evenals 6 Polynesische mannen en 12 vrouwen, een schuilplaats op het vulkanische Pitcairn (5 km²), een van de meest geïsoleerde eilanden van de Stille Oceaan. Na voortdurende spanningen en een revolte van de Polynesiërs tegen de muiters bleef Adams als enige man over met 9 vrouwen en 23 kinderen. Wanneer hij in 1829 stierf was het bevolkingscijfer fors gestegen. In 1850 emigreerde de ganse bevolking naar andere eilanden, maar 17 onder hen keerden terug naar Pitcairn. Midden vorige eeuw telde het 233 inwoners. In 2004 werden 7 inwoners, waaronder de burgemeester, veroordeeld na talloze klachten van seksueel geweld. Vandaag leven er nog een 40-tal mensen.
Het onbewoond eiland Saint-Paul (8 km²; 3200 km van Madagaskar) werd in 1558 ontdekt door Portugese zeelieden, maar in 1843 annexeerde Frankrijk het. In 1928 opende de Société de Langoustes françaises er een conservenfabriekje en liet er 7 werknemers achter. Een beloofde bevoorrading kwam er nooit. Overgeleverd aan scheurbuik en andere ziektes stierven vier onder hen, evenals een baby die op het eiland was geboren. De overlevenden werden in 1930 gered. Een jaar later landde een groep van een dertigtal Malagassische arbeiders op Saint-Paul. Ze werden spoedig slachtoffer van Beriberi. Les Langoustes françaises werd definitief gesloten.
Onbewoond was ook het woestijnachtige Tromelin (1 km²; 500 km van Madagaskar). In 1761 leed L’Utile er schipbreuk met een
100-tal slaven aan boord, waarvan velen stierven omdat ze opgesloten zaten in het ruim. In het begin was er een tekort aan water op het eiland; de bemanning hield het water voor zichzelf en nog een deel van de slaven stierf door uitdroging. Na het graven van een diepe put was er brak drinkbaar water ter beschikking. De bemanning bouwde spoedig een boot uit het wrakhout van de Utile, waarop geen plaats was voor de slaven. Zij slaagden in hun opzet om Madagaskar te bereiken. De slaven bleven achter in onmenselijke omstandigheden; ze moesten overleven op vogelvangst, schildpadden, schaaldieren en het brakke water van de put. In 1776, 15 jaar later, werden uiteindelijk de overlevenden, zeven vrouwen en een baby, gered.
Nog een voorlaatste: Loc’h (0,4 km²; amper 20 km van het Bretoense Concarneau) werd in 1924 eigendom van de familie Bolloré door een erfpachtcontract. In 1947 liet ze een vereniging toe die watersportstages organiseerde, maar maakte twee jaar later een einde aan de samenwerking omdat het gemixte karakter van het publiek hen stoorde. Sindsdien is de toegang tot het eiland verboden voor bezoekers met uitzondering van de publieke stranden. In 2023 werft Vincent Bolloré de prominente neonazi Marc Cacqueray-Valménier aan als verantwoordelijke voor de veiligheid. Bolloré kan nu op zijn twee oren slapen. Marc is al enkele keren veroordeeld wegens geweldpleging. In mei van dit jaar heeft een vloot rond het eiland gemanifesteerd tegen l’Empire Bolloré, een prefectoraal verbod negerend.
Op het eiland Noord Sentinel (60 km²) in de Indische Oceaan leeft vandaag nog een unieke stam van naar schatting 100 à 200 mensen. Ze leven er al enkele duizenden jaren van jacht en het verzamelen van vruchten uit het woud, en weigeren kordaat elk contact met de buitenwereld. Ze schieten met pijlen op iedereen die hun isolement tracht te doorbreken. Over hun cultuur, taal en traditie weten we niets dat niet af te lezen valt uit enkele luchtfoto’s. Bestuurlijk horen ze bij Indië, dat al in 1996 een verbod heeft uitgevaardigd aan buitenstaanders om het eiland te betreden. Maar toch, in 2006 hebben twee vissers dat met hun leven moeten bekopen en in 2018 onderging een missionaris hetzelfde lot.
Hopelijk wordt de wil van de Noord Sentinellers in de toekomst gerespecteerd. Wat hebben wij hen te bieden? Beschaving? Nee toch!
***
In vele van die geschiedenissen over schipbreuken, interne conflicten, overleven in onmenselijke omstandigheden, verbanningen, ontsnappingspogingen uit gevangenissen, ontdekkingen, enz. liggen spannende avonturenverhalen voor het grijpen: Robinson Crusoé (Daniel Defoe, 1719), overigens ook de naam van een herdoopt eiland; Le Comte de MonteCristo (Alexandre Dumas, 1844), gesitueerd in het gevangeniseiland If (1,5 km. tegenover Marseille); Treasure Island (Stevenson, 1883); Lord of the Flies (William Golding, 1954) en zovele andere. Eilanden, geïsoleerd en bijna onbereikbaar, bieden aan auteurs en cineasten mogelijkheden en denkpistes die, gesitueerd in continentale landen niet geloofwaardig zouden zijn. Bovenstaande voorbeelden illustreren dat op vele van die eilanden kan wat elders niet mogelijk is; sommige zijn onafhankelijk, hoewel nog geen 2 km² groot, of zijn privébezit, nog andere blijken omzeggens vergeten of erg verwaarloosd door het land waardoor ze in principe bestuurd worden. Zo worden ze aantrekkelijk voor bv. wie op de vlucht is voor vijanden, gedeserteerd is, een misdaad heeft gepleegd of zijn schulden niet kan betalen, enz.
Bij mijn weten bestaan er geen eilanden die een utopie huisvesten. Wel dienen imaginaire eilanden dikwijls als decor voor even imaginaire utopieën. Utopia, De optimo rei publicae statu, deque nova Insula Utopia libellus van Thomas More, in 1516 gedrukt te Leuven, is allicht het meest gekende. Utopia tekent een samenleving met een voor zijn tijd uitzonderlijke democratie, gelijkheid, godsdienstvrijheid (atheïsme is dan weer niet toegelaten).
Van in de Oudheid tot vandaag werden honderden utopieën geschreven, al dan niet met een satirische inslag. De facto houden ze een kritiek in op de maatschappij waarin ze zijn tot stand gekomen. Dat maakt ze dikwijls kwetsbaar voor verbod of censuur. Een volgende column daarover?
COLUMN Transmissie – Transitie – Transformatie (en het belang van de verbeelding) – Ine Pisters
‘s Nachts ontspringt de stroom van uren aan haar
bron, de eeuwige ochtend 1
De negatieve spiraal, de positieve groei Transformatie is overal. Dat ziet iedereen. Dat ervaart iedereen. Dat is ons zuivere bestaan – zuiver als ‘op de keper beschouwd’, in alle veelvormigheid, alle veelvormigheid bij elkaar. Er zijn nog zekerheden. Je transforme donc je suis.
Transformatie kan alle richtingen uitgaan via alle mogelijke ‘dragers’ en aan alle mogelijke snelheden. Of het nu gaat om persoonlijke verandering, dan wel om wereldwijde verschuivingen. Het is de vraag of ook maar één transformatieproces ooit een einde kent. Behalve het leven zelf – en dan nog, gezien de continuïteit via herinnering en transmissie, sporen en echo’s.
De complexe mutaties en onverwachte metamorfoses zijn als nieuwe vormen die verschijnen uit een samenspel van lijnen die ronddraaien om hun as en cirkelbewegingen maken, of standvastig bewegen in eenzelfde richting – eventueel naar een top (en weer terug) of als een monotone horizontale lijn. Er zijn zigzag-lijnen, kronkelende spiralen, onrustige grafieken voortdurend afwisselend tussen hoogtes en laagtes, reisroutes over snelwegen en bergpaadjes. Ze naderen elkaar en verwijderen zich. Beetje psychedelisch als metafoor, daar ben ik me van bewust. Maar ik wil beklemtonen dat de wereld niet verandert langs één lijn, in één richting, dat het nooit om één verhaal gaat, of om één universeel pad, één eenduidige waarheid. Want de werkelijkheid is niet eenduidig, in tegendeel uitermate divers, en alle lijnen zijn bovendien interdependent. Mensen creëren werkelijkheden en ontwikkelen zich onder invloed van deze dynamiek. Beleid, wetenschap, kunst & het bestaan. Bij iedere transformatie transformeren een hoop dingen mee. Een vlindereffect. De gevolgen dijen uit. Op de ene of andere manier. Mensen: door ouder en wijzer te worden, door zich aan te passen, zich desgevallend te verzetten en andere lijnen uit te zetten. Alle verhoudingen in acht genomen is dit aanpassen, creëren en groeien een patroon dat ook de organisatie van samenlevingen schraagt. Terwijl de natuur dat eigenlijk uit zichzelf doet.
Vergankelijkheid, vernieuwing
In de eeuwige kringloop gaat transformatie gepaard met cyclische herhaling (desgevallend op heel lange termijn, na talloze transformaties). Er is groei, reproductie en vergankelijkheid. In de herhaling van ‘eeuwige’ patronen zit materiaal voor nieuwe vormen – binnen diezelfde patronen is er ruimte voor variatie. Permanente transitie naar iets nieuws (vernieuwing) – een nieuwe vorm, een nieuwe versie, een nieuw exemplaar van wat leeft. Dit brengt me bij Ovidius.
‘Alles verandert, niets vergaat. Met zachte bijenwas beeld je steeds weer iets anders uit. De was blijft niet wat ze geweest is – ze bewaart niet dezelfde vorm – maar is wel dezelfde was. Zo is ook de ziel wel steeds dezelfde, maar verschijnt ze in vele gestalten…
Er is niets in deze hele wereld dat blijft. Alles verglijdt, elk ding krijgt vorm en gaat voorbij. Ook de tijd, in een gestadige beweging, als een rivier, die net zomin kan stilstaan als een vluchtig uur. Zoals water water voortstuwt en in de rug geduwd wordt, maar ook alles vooruit duwt, zo holt de tijd vooruit. Hij zit zichzelf achterna en vernieuwt zich steeds. Wat vroeger was, is nu voorbij en nu gebeurt wat nog niet was. Ieder moment verandert. Je ziet ook hoe de nachtgrens altijd weer het daglicht zoekt.
Ons eigen mensenlichaam is ook almaar rusteloos aan het veranderen. Wat wij geweest zijn, wat wij nu zijn, zullen wij morgen niet meer zijn. De Tijd is een veelvraat.’ 2
Er is eindigheid in een bepaalde vorm, maar die vorm transformeert. Een wolk transformeert tot regen, regen transformeert tot ijs, tot beekjes, tot drinkbaar water, tot voeding voor planten, planten transformeren tot voeding voor mens en dier, tot compost... oppervlaktewater verdampt en transformeert tot wolken, en zo loopt de cyclus door: ‘A cloud never dies’ 3. Het drama vandaag: smeltende gletsjers en opwarmende oceanen...
Soms gaat het traag, heel traag. De erosie van rotsen door de regen of hoe een beekje een hele vallei uitslijt in het gebergte. De sporen van dit natuurlijke proces zijn zichtbaar. De tijd stapelt alles op, laag na laag.
De verbeelding van de wereld. Diversiteit, dominantie, democratie ‘Tegenwoordig is iedereen het erover eens dat elk landschap een palimpsest is waarop in de loop der eeuwen telkens nieuwe lagen worden aangebracht. Dat is een verrassend gegeven, maar het is ook waar dat sommige tijdperken in potlood werken en andere met onuitwisbare inkt.’ 4
Gezien de veelheid en de gelijktijdigheid van alles en de voortdurende beweging doorheen de tijd, zijn er vele waarheden over de werkelijkheid, sommigen dominant. Die strijden om de aandacht, die voeden onze collectieve verbeelding en ons individuele bewustzijn waarin diepe sporen onuitwisbaar zijn en die anderzijds als een spons een niet aflatende stroom beelden absorberen en verwerken.
Op die manier transformeren meningen en verhoudingen. Denkkaders zijn er al wat minder vatbaar voor, zij zijn gevormd door tradities, eeuwenlang gecultiveerde patronen die als gebeiteld zitten. De rotsen. Wanneer we het hebben over de organisatie van de samenleving en overtuigingen en verbeelding met betrekking tot wat vanzelfsprekend of taboe is, is ‘framing’ alomtegenwoordig. Dit concept vestigt de aandacht op die denkkaders, al dan niet fictief of vluchtig geconstrueerd, paradigma’s, credo’s... culturele stereotypes, universalisme. Blinde vlekken. Illusies. Dat kan leiden tot beklemmende starre posities die de veelstemmigheid tegenspreken en roepen om reactie en bijsturing. Of tot aanpassing, compromis, onderhandeling en uitwisseling: een transitieproces. Als een zichzelf steeds vernieuwende rivier die een nieuwe lijn uitdiept in de rots.
In dit historische gelaagde proces staat de notie ‘transmissie’ centraal. Wat wordt meegevoerd door de rivier, met welke bouwstenen bouwen we verder? Alweer resoneren oude patronen en oeroude collectieve beelden.
‘Men spreekt niet alleen in de publieke ruimte, maar sleept een verhuld wereldbeeld mee dat zich opdringt, tussen de woorden dringt, tussen de regels meeklinkt. En het zijn net die schemergestalten die in, onder en achter onze woorden als schaduwen rondspoken, die vaak voor heisa, ongeduld, misverstand, ja zelfs voor uitsluiting, haat en verbaal geweld zorgen.
Hoezo, de gedachten zijn vrij? Zijn de gedachten niet altijd gebonden aan dit enorme, grotendeels impliciet blijvende reservoir van beelden van waaruit gedacht, gesproken, veroordeeld of instemmend gereageerd kan worden?
En wat meer is: zijn er niet overal lieden die luider schreeuwen naarmate ze zich minder bewust zijn van de verbeelding die hen drijft? Ons recht op een assertieve mening ontneemt ons het zicht op de beperktheid van onze blik. Hoe assertiever we zijn, hoe minder aandacht we hebben voor het recht op spreken van de Ander. Onze emancipatie verloopt altijd langs twee tegengestelde krachten: enerzijds het feit dat we Ik tot onszelf moeten leren zeggen, anderzijds het feit dat we dat Ik moeten kunnen overstijgen om op een zinnige manier in de wereld te leven.’ 5
Zo transformeert ook de democratie, in vorm, in inhoud – in emanciperende betekenis, maar helaas ook in een uitgeholde betekenis. De scheldpartijen in de online media versterken uitdijende giftige polemieken en verspreiden platte meningen en beledigingen. Over de Ander, over identiteiten en lichamen. Angst, onzekerheid en competitie worden aangewakkerd, mensen vernederd en tegen elkaar opgezet. Geleidelijk aan verschuift de betekenis van inclusiviteit & gelijkheid naar de gemeenschap van het eigen volk. De inclusieve digitale droom verandert in een nachtmerrie, met een wildgroei aan oncontroleerbare informatie, schimmige websites en influencers, datamisbruik, surveillance, fake news, digitaal gegenereerde administratie en alle mistoestanden vandien, een waanzinnige afhankelijkheid (wat als het systeem uitvalt?), enzovoort. De hoogmoedige droom van perfecte maakbaarheid is uitbesteed aan AI. In beide projecten is de menselijke maat zoek.
De verbeelding van de democratie krijgt ook positieve input, ook online, en in progressief engagement en activisme. Er zijn dus best wat initiatieven die een transitie naar méér democratie stimuleren. Zo zien we bijvoorbeeld ook de ontwikkeling van 6 : structureel democratisch overleg door burgers, met ruimte voor diversiteit, voor onderhandeling en conclusies rond gedeelde basisdoelen, basisrechten, gedeelde menselijkheid... Dergelijke bestuurlijke innovaties zijn bemoedigend. De meerstemmigheid en de vele waarheden
waarvan eerder sprake, zijn onze aandacht meer dan waard. Lineair denken heeft vanuit een hoogmoedige antropocentrische maakbaarheids- en vooruitgangsgedachte, een paar dominante monoculturele verhalen tot universele ideologie gepromoveerd die niet langer werken – en eigenlijk nooit werkten.
‘de logica van een geloof in het einde van de geschiedenis, het eindpunt waarop de vervolmaking van de mensheid is bereikt. Vanuit dat perspectief lijken we weinig te kunnen leren van onze geschiedenis of van maatschappelijke organisatievormen die niet stroken of te veel contrasteren met het westers liberaal-kapitalistisch model. Als dat model het hoogtepunt is, dan hinkt ieder ander model per definitie achterop en zijn ze dus allemaal per definitie oninteressant.’ 7
Daar kan dus aan gesleuteld worden. Zodat we bewust van het eigen verhaal het kunnen ontstijgen.
De transmissie van dit inzicht is een sleutel tot een transitie die kan leiden tot een wezenlijke transformatie (waarin een hoop dingen mee transformeren).
Voetnoten:
1. Miguel de Unamuno (1864-1936), in Jorge Luis Borges, De geschiedenis van de eeuwigheid, De Bezige Bij 1985 (1936): 14. Vertaling Barber van de Pol.
1. Ovidius, Metamorfosen, Boek XV, Athenaeum–Polak & Van Gennep 1997 (1993): 165 – 236. Vertaling M. d’HaneScheltema.
1. Titel van lezing door Thich Nhat Hanh, Plum Village, 22 jul 2014 (YouTube)
1. Olivia Laing, Naar de rivier. De Bezige Bij 2011: 172. Vertaling Laura van Campenhout.
1. Stefan Hertmans, Van wie is de verbeelding?, Vanderleeuwlezing, Groningen 19 november 2021.
1. Eva Rovers, Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten. Pleidooi voor een Derde Kamer. De Correspondent 2025.
1. Sibo Kanobana, ‘Nawoord’ in Koen Bogaert, In het spoor van Fanon. Orde, wanorde, dekolonisering. Uitgeverij epo 2023: 296.
Transformatie X
Van zelfvoorzienend naar ...
Toen mijn dorp midden vorige eeuw woningen van elektriciteit voorzag was er heel wat commotie. Nieuwsgierig, maar ongerust, zagen mijn grootouders lange kabels verbonden worden aan houten palen.
Wie kapitaal had, was er als de kippen bij om ook dat vermogen binnen te halen. Wereldwijd en door de eeuwen heen bleven mensen zelfvoorzienend en zorgend. Briljante geesten brachten door miljarden kleine en grote uitvindingen, verbeteringen aan. Verstandige, handige mensen gingen aan de slag met de praktische toepassingen. Zonder een kijk in het verleden, zouden we gaan denken, dat al wat ons leven zo gemakkelijk maakt, uit onze eigen koker komt. Verstandig waren we altijd, maar het is beter dat onze kinderen de geschiedenis van ‘vooruitgang’ leren. Ook dat dit gepaard ging met vergissingen, falen en vooral veel tijd kostte.
Het comfort van ‘het peertje’ was een luxe die bij mijn grootouders pas veel later de olielampen en de kaarsen verving. Instant werd het ook een kost, want de industrie volgde spoorslags en de commercie in elektrische apparaten draaide volop. De jonge generatie kocht zich in de schulden want het hield niet op. Mijn broer werd elektricien en bleef voor de rest van zijn leven verknocht aan nieuwigheden.
Alle toepassingen van de elektriciteit, schiepen gaandeweg werk, veel werk in productie, distributie en verkoop. Inkomen dus. De vrijgekomen tijd werd besteed aan hobby, studie en… winkelen.
Dankzij de ijver van gedreven politici en vakbonden, groeide de ‘sociale zekerheid uit tot een daadwerkelijke zekerheid’ voor de zwakken onder ons. Het zorgde ook voor het bewaren van hun koopkracht.
Stilaan was onze Westerse wereld ervan overtuigd dat welvaart gepaard ging met vernieuwing en consumptie. Het werd ons verdienmodel. Het was ook de oorzaak van concurrentie, en een escalerende wedloop in innovatie. Er stond geen rem meer op de ontginning van steenkool, olie en gas, want al die elektriciteit had verbranding nodig. De uitvinding van de computer was een nieuwe stap in de richting van het beloofde paradijs,
maar het ging gepaard met een kleine crisis want de olielanden draaiden de kranen dicht. Het internet kwam op de proppen en de promotiecampagne om allen te connecteren in het ‘wereldwijde web’, zou volgens een jonge bolleboos uit Silicon Valley, vrede brengen. Het bracht soelaas. Wij, Westerlingen, kregen wereldwijd ‘vrienden’, daarna konden we naar hartenlust samen gamen en scrollen tot we het ‘brain-rot’ kregen. Wereldvrede kwam er niet.
Al snel kwam de gsm, een plaag die het straatbeeld domineerde. Ik denk dat dan het woord ‘loser’ gevallen is, voor wie er geen had. De smartphone zat de gsm op de hielen! Een charismatische man veroverde onze harten door een stukje uit een groene appel te bijten. Toen begonnen ouderen al af te haken. Apps maakten ons verlekkerd en zo lui, dat we nu met gebakken peren zitten. Wie kan nog kaartlezen; procenten berekenen; wie betaalt nog cash; schrijft nog een brief? Wie kan nog telefoneren naar een bank of bedrijf… Wie luistert nog?
Maar, “Vooruitgang is niet te stuiten”. Vandaag begeestert ons de ‘Artificiële Intelligentie’. Dit ‘alter ego’ van ons brein werkt als een tovenaar op alle domeinen van ons leven. Het kost ons wellicht banen maar voorlopig is het een speeltje, gratis prominent aanwezig in al onze zoekopdrachten. Je kan ze gratis downloaden, naar behoefte. In al ons enthousiasme over deze vooruitgang en zijn vele toepassingen, vergeten we gemakshalve dat elektriciteit en internet nog grotendeels de vervuilende en klimaat belastende, fossiele brandstoffen gebruiken. Wetenschappers en groene bewegingen protesteren hevig en doen ons nadenken over de vele gevolgen voor onze kwetsbare natuur en voor onszelf.
De klimaatcongressen wijzen ons op onze grote verantwoordelijkheid. Wij zijn de grootste verbruikers en vervuilers. De armste bevolkingen krijgen de rampen over zich heen…
Ondertussen wordt de internetgebruiker bedolven onder ‘fake’ nieuws en belaagd door de misdaad; rijzen gigantische ‘batterijparken’ in steeds sneller tempo op, en nemen het
landschap in. Daar worden onze meest onnozele vragen en zelfs de mails aan Sinterklaas, samen met alle data, gegenereerd door het A.I. systeem. In de hoop op nog beter, nog sterker…
De slimmigheid schakelt nu nog een versnelling hoger in een zoektocht naar de Super Artificiële Intelligentie. Tot wat deze allemaal in staat zal zijn, weet niemand. Ook niet de elite in Silicon Valley. Wetenschappers met expertise, waarschuwen nochtans.
Maar, “wetenschap is ook maar een mening”, zegt de meest intelligente.
Naast het feit, dat we op snelheid zijn gepakt, wie geraakt niet op de dool in een toekomstbeeld dat verwart, bedreigt en bedriegt?
Opnieuw zijn we nieuwsgierig en ongerust tegelijkertijd. We zijn kwetsbaarder dan ooit. Het wordt tijd ons volgende vraag te stellen: willen of zullen we, van zelfvoorzienend mens transformeren in een ‘toepassing’ ervan?
Hind Eljadid wint de Prijs voor Mensenrechten 2025! Schrijver en woordkunstenaar Hind Eljadid wint de 32e Prijs voor de Mensenrechten. Ze ontvangt de Prijs voor van haar moed om op de viering van het Belgische EU-voorzitterschap in 2024 haar slam te brengen voor de rechten van Palestijnen, tegen de afspraken in. Kort daarna werd ze gearresteerd door de politie. Met deze bekroning erkent de Liga voor Mensenrechten haar moed en daadkracht om haar stem te gebruiken tegen onrecht, ongeacht de gevolgen. Naar aanleiding van de Prijs lanceert de Liga ook een campagne rond het recht op vrijheid van meningsuiting.
Al meer dan 30 jaar zet de Liga met de Prijs personen, organisaties of initiatieven in de bloemetjes die zich hebben ingezet voor mensenrechten. Het recht op vrije meningsuiting vormt daarbij een rode draad. De afgelopen 35 winnaars hebben zich elk op hun eigen manier uitgesproken tegen onrecht. Door mensenrechtenschendingen aan te kaarten, zich in te zetten voor kwetsbare groepen of ongelijkheid zichtbaar te maken, tonen ze dat één stem de stilte kan doorbreken. Met de Prijs versterkt de Liga die stem en stuurt ze keer op keer een duidelijk signaal naar beleidsmakers.
De Liga verdedigt en versterkt mensenrechten in België. We werken rond thema’s zoals recht op protest, antidiscriminatie, politie(geweld), migratie, privacy... Aan de hand van publiekscampagnes, beleidsbeïnvloeding en strategisch procederen gaat de Liga in op hete mensenrechtenhangijzers. Dat doen we door te informeren, te verbinden en mensen in beweging te brengen. Zo willen we een inclusieve samenleving aanmoedigen waarin mensenrechten worden gerespecteerd en discriminatie wordt bestreden.
Meer info op www.mensenrechten.be
Mechelen tussen thuis & vervreemding
Op zaterdag 7 februari zetten we het grafisch-poëtische pareltje Mechelen tussen thuis & vervreemding extra in de kijker. Op drie locaties – in boekhandels De Zondvloed, Standaard & Salvator – brengen diverse Mechelse dichters hun poëtische reflectie op de stad van de maneblussers. Uiteraard met signeersessie van Sander Peli.
Mechelen tussen thuis & vervreemding is een visuele ontdekkingstocht door Mechelen. Urban sketcher Sander Peli legde 70 plekken vast in krachtige schetsen, ver voorbij het klassieke toeristische beeld. Bij de beelden hoort een poëtische reflectie van 21 lokale dichters, waaronder Herman de Coninck en Pat Donnez, wat zorgt voor een rijke dialoog tussen kunst en poëzie.
De gedichten van Kathleen Boogmans, Stien Keunen en Helena Schepens, die u in deze editie van DNG terugvindt, zijn tevens gepubliceerd in dit prachtige boek.
Het boek is te koop bij De Stripkever, boekhandels Salvator, Standaard & De Zondvloed in Mechelen en online via www. toonpunt.be.
Gegraveerd – Stien Keunen ergens liggen onze namen samen op hun rug te turen naar de helblauwe hemel terwijl eendagsvliegen het braille bepotelen van jouw gedateerde dood weet ik nu dat er een graf ligt te wachten op mij maar voorlopig ben ik enkel bezoek dat wegblijft
Heem – Helena Schepens
Ik heb het voorrecht niet om je te missen maar ben goed in verlangen naar wat zich ver van mij bevindt.
Ik bewoon je geef de deur een handdruk huis in je geur die me past als een jas.
Ik vind je af en toe in de kantlijn van een boek daar ontvouwt zich de omtrek van je binnenland.
Ik ben een pitbull (zij het een zachte) loslaten is niet mijn sterkste kant. Zolang ik help tegen inbrekers is het goed.
Ver kijken – Kathleen Boogmans
De boom had niets gedaan, niets gezegd Hoogstens iets gedacht als blij dat je terug bent Of ach, vergeet wat je geleerd hebt
Ze leunde tegen zijn bast Als tegen een oude vriend Nergens had ze ver kunnen kijken
Maar hier zo dicht bij de boom
Leek het alsof stenen en stad verdwenen De wegen werden zachter en groener Voor haar slingerde een waar bospad
Wij zijn er voor jou!
Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig. En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.
In een huisvandeMens kan je terecht voor:
Informatie
Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …
Vrijzinnig humanistische plechtigheden
Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?
Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …
Gesprekken
Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.
Waardig levenseinde
Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.
Gemeenschapsvorming
Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.
Vrijwilligerswerk
Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?
Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.
De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu
deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel
deMens.nu Magazine
Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.
Gratis proefnummer of gratis abonnement?
Mail naar info@deMens.nu
Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw
Brand Whitlocklaan 87 bus 9
