Altstätten, die Stadt der Sonnenblumen

Bietehaderers

Üsere Familiename chonnt ase säälte vor, as d Lüüt all wider probierid, näbis dra z verbessere oder abzändere.

«Grüezi, Frau Pietehaser!»

«Naa, Bietehader met eme D!»

«Jo dänn, ii will mer s märke, adie, Frau Dietehader.»

«Naa! Vorne hät s kha D, aber e B.»

«Jo, daa bruucht no näbis, bes i daa dinne ha – also adie, Frau Bietehagel!»

Ää, chomm doch, hät doch alls kan Wärt. Chonnd bald nömme drof aa. Dänn sölid halt d Lüüt säge, was s welid!! Da häd üüs drof bbroocht, as möör amene Sonntig an Stobetisch härigkhokket sänd, zum alli Nämme, wo d Lüüt üüs scho aagkhänkt hand, ine Heft ini zschriibe. Doozmool sämmöör of sächsedriisg choo.

I verschiedene Ämter wännd s bes hüt allpott wider en R oder en L inipflümmle: Bieteharder und Bietehalder. Do fäält doch afach en Buechstabe, sägid s amigs. I öffentliche Ämter, hammöör tänkt, söttid möör scho richtig iitreid sii.

Isch all löschtiger wore – Dietehagger, Pittenhatter, Dettenhalder, Biltenhaber, Beetenhaber – do hät ann gmaaant, ob möör Holänder segid, und en Puur im Appezällerland obe hät gfrööget: «Sänd öör dänn Ungaare?»

Spassvögel sänd amigs no ganz näbet usi ggroote. De Peter Roth hät meer meischtens Birkeknaschter oder Breitepfladerer gseid und dänn dezue häre no asig Läch abloo.

Im Seminar hani emool im Hafebaahof z Rorsche e ZännerAbonemaa bschellt, schrefftlech i Blokkschrefft uusgföllt, Rorsche – Altstätte ond zrogg. Woni s Abonemaa gkhollt ha, stoot doch bigoscht: Ulrich Breitenbader. Do bini zää, da haasst, zwangzg Mool als Breitenbader im Zog inne gkhokket.

I de Sächzgerjoore hät de Gmaandamme Stadler mii als Onderhalter zo erem Gmaandsarbeiterässe angaschiert. I bi dänn als Cabarettischt ufträtte met em Namme Alarich Breitenvogel. Dä Namme isch no joorelang z Altstätte ommiggaaschtet.

Im Zwoote Wältchrieg hät min Vater als HD-Soldaat z Gääs obe Wachdienst gleischtet. Do hät en Spassvogl, en andere

HD-Soldaat, min Vatter als Büstehalter i d Wachtlischte iitreid.

Üsere Namme isch s erscht mool 1541 i de Pfarrbüecher vo Sirnach/Münchwile erwäänt. Scho doozmool isch üsere Namme veschide gschrebe wore. Im sibezääte Joorhondert hät en Gmaandschriber sogär Büetenhanter gschrebe. Vemuetlech en Analfabeet. Möör sänd ächti Thurgauer ond sett em anenünzgi o no Aaltstätter Bürger.

Ond öör doo, chönid meer säge, wie n er wänd.

D Fine met em Rännsännvelo

Vor üserem Huus im Erle hänne flüüsst hüt no de Luuterbach dori und dröberini isch doozmool im Vierevierzgi e Betonbrogg ggange. Vor und noch de Brogg isch d Strooss gkiiset gsi, aber of de Brogg isch en fiine Betonbelag gsii. Wämmöör met em Fuessvelo met de Vollgummirädli omenand gfaare sänd, hät s im Staub inne schöni Spuure ggää. Do chonnt doch d Fine Diethelm met erem Fuessvelo met Iserädli. Möör hand gsäche, as di säbe Rädli kha Spuure händerloo hand und erscht no en Saulärme gmacht hand. Möör hand erem Isetrottinet no s Rännsännvelo gseid, d Fine met em Rännsännvelo, und hand äre vebotte, of de Brogg z faare. «Du chascht of de kiisete Strooss omechare, aber nöd of de Brogg!» D Fine isch truurig wider abzottlet met erem Rännsännvelo und isch nieme choo.

De chlii Pilgerwääg

Möör gängid gi pilgere, hammöör am ene Tag im Sächsevierzgi bschlosse. Da Wort «Pilgere» hammöör näbe gkhöört, hand aber gäär nöd gnau gwösst, was es enaard seg. Zom Zaafleich hammöör amigs Pilgere gseid. D Hedle oder s Hedeli, wo do i die erscht Klass ggangen isch, hät üüs erkläärt, da seg, wäm-

mer wiit lauffi und no e chli mös liide. Doomzool hät s jo no niene teereti Stroosse gkhaa. Möör sänd all baare Füess of em spizzige Chees gloffe, und do hettid möör o chöne liide.

Aber im früene Früelig hammöör no Chnüüsökk ond Halbschue möse n aalegge, ond erscht wänn s of em Kamoor obe kha Schnee mee gkhaa hät, hät för üüs d Baarfuesszitt aagfange. S hätt allno Schnee khaa im Kamor obe, also hammöör no Schue aggleid. Met de ganze Famili sämmöör am ene Tag in Forscht ufi, dänn in Händerforscht abi ond wiiter bes in Abbärg usi gloffe. Bi de Poscht im Händerforscht sämmöör gäge s Brand ufi und erscht bem Gärtner Enzler links abboge und of eme Wesewääg bis gäge d Sägerei Fenk vöri und dänn of de Ringgass no ganz in Abbärg ufi.

Of zmool hammöör gmärkt, as d Hedle nömme rächt noo mag. Präziis si, wo hät wele gi pilgere. Jono, dänn laufid möör halt alli e chli längsämmer. Womöör bald im Dorfplazz obe gsi sänd, fangt si, äbe d Hedle, sogäär no aa hinke.

«Gschpässig!», hammöör gseid. «Wa häscht dänn, tot deer näbis wee?»

«I säg s eu dänn, wämmöör of em Dorfplazz sänd.»

Und dänn sämmöör of de Dorfplazz choo. Do seid si, äbe s Hedeli: «Ezz halt is nömme länger uus!», zücht d Schue ab und läärt zu jedem Schue uus e Sääjete Törggechörnli.

«Bisch duu e tommi Baabe, hettsch es jo früener scho chöne uuslääre, und woromm häsch öberhopt die Törggechörnli i de Schue inne gkhaa?»

«Die hani extere ine tue. Daa isch ezz äbe pilgere, do mos me schinnts e chli liide!»

Möör hand nünt me gseid, und of em Hammwägg sämmöör afach gwöönlech gloffe.

De elektrisch Haag

Wämmer i de Vierzgerjoore di neu Stoossstrooss doruuf gloffe isch, hät me noch em Huus vom Enk links ine Tääli abi gsäche, wo amigs Chüe gwaadet hand. Säb Tääli isch bis zo de Baa-