30 UNIVERSITEITSFONDS
SPUI 53 02 | 2020 alumni.uva.nl
tekst • Anna Foulidis
‘IN DE BIJBEL WORDT DE DRAAK GENOEMD, DUS MOEST DIE WEL BESTAAN’ Hoe kennis veranderde en nog steeds verandert zien we in de unieke natuurhistorische collecties van de Artis Bibliotheek van de UvA. Conservator Hans Mulder wil met de opbrengst van zijn boek De ontdekking van de natuur deze unieke bibliotheek ondersteunen, als een plek om de relatie tussen mens en natuur te bestuderen en bespreken. Wat doe je als conservator van een collectie als deze in opslag moet? Eind 2019 raakte Hans Mulder, conservator van de natuurhistorische collecties van het Allard Pierson, het museum en kennisinstituut voor de erfgoedcollecties van de Universiteit van Amsterdam, enigszins ontheemd. De Artis Bibliotheek, die hij beheert, moest sluiten wegens een ingrijpende verbouwing. Nadat hij door de coronacrisis ook nog eens uren reistijd overhield besloot hij een boek over de natuurlijke historie te schrijven dat hij ‘zelf zou willen lezen’. De ontdekking van de natuur is daarvan het resultaat. Met de unieke collectie van de Artis Bibliotheek in zijn achterhoofd vertelt Mulder in twintig verhalen over hoogtepunten binnen de ontwikkeling van de natuurlijke historie tussen de jaren 1500 en 1900. ‘Het mooie van de natuurlijke historie is dat deze zich zo goed laat verbeelden’, zegt Mulder. ‘En dat kon omdat veel van de topstukken uit de Artis Bibliotheek al waren gedigitaliseerd.’ De ontwikkeling van het kijken naar en leren van de natuur hield vanaf het begin van de zestiende eeuw bijna gelijke tred met de ontwikkeling van de tekenen schilderkunst. Deze verbinding tussen natuur, wetenschap en kunst is volgens Mulder terug te zien in het werk van de kunstenaar en natuuronderzoeker Maria Sibylla Merian (1647-1717). ‘Waar zij om bekend staat is dat zij als eerste het dier in de eigen leefomgeving afbeeldde, daarom wordt zij ook beschouwd als de eerste ecoloog. Al is dat eigenlijk een anachronisme, want die term werd helemaal niet gebruikt in de zeventiende en achttiende eeuw.’ Die verbinding van kunst en wetenschap was overigens niet altijd in een persoon aanwezig. Zo was Merians tijdgenoot, de briljante wetenschapper Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723), een minder begenadigd tekenaar. Leden van de Royal Society met wie hij correspondeerde, vroegen hem zelfs een ander te zoeken om voor hem te illustreren.
De ontdekking van de natuur maakt ook duidelijk dat kennis afhankelijk is van plaats en tijd. Daarom komt in dit boek over de natuurlijk historie ook een draak voor. ‘Voor de gelovige zestiende-eeuwer was het ondenkbaar dat de Bijbel onwaarheden zou bevatten. Dus als er in de Bijbel een draak werd genoemd, dan moest deze wel echt bestaan, ook al kon men zelf in de natuur geen draken vinden.’ Carolus Linnaeus zette hier vraagtekens bij. In zijn eerste overzicht van het dierenrijk uit 1735 nam hij een lijstje op van dieren waarvan hij aan het bestaan twijfelde, waaronder draken.
‘HET MOOIE VAN DE NATUURLIJKE HISTORIE IS DAT DEZE ZICH ZO GOED LAAT VERBEELDEN’ De geschiedenis van de natuurlijke historie kan ons volgens Mulder ook iets leren over hoe we op dit moment wetenschap bedrijven. ‘Het zijn bijna altijd de mensen die in staat zijn om over de grenzen van hun eigen discipline heen te kijken, die een ontwikkeling teweegbrengen waardoor er weer op een nieuwe manier naar informatie gekeken wordt.’ Als docent aan de UvA wil Mulder studenten laten zien dat kennis verandert. En dat niet alles wat we weten vanzelfsprekend is. ‘Het is belangrijk te begrijpen dat als je tot iets nieuws wilt komen, je moet proberen om je probleem vanuit verschillende perspectieven te benaderen. Daar zijn dit soort natuurhistorische collecties sprekende voorbeelden van.’ De opbrengst van De ontdekking van de natuur komt ten goede aan het ‘Fonds Artisbibliotheek’.
Hans Mulder in de Artis Bibliotheek Dit fonds wordt gebruikt voor conservering, digitalisering van topstukken en de aanschaf van nieuwe stukken. Het gaat Mulder niet alleen om behoud van de collectie van de Artis Bibliotheek. Hij wil graag dat deze bijzondere en specialistische bibliotheek een plek is waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en van gedachten wisselen over de relatie tussen mens en natuur, en tussen verleden, heden en toekomst. •
KOOP MET KORTING EN STEUN HET FONDS De ontdekking van de natuur verschijnt op 21 januari 2021 en is vanaf dan te koop in de boekhandel en online. Tot 21 april geldt een speciale introductieprijs van € 39,99, daarna kost het boek € 49,99. De inkomsten die Hans Mulder als auteur ontvangt voor het boek komen ten goede aan het Fonds Artisbibliotheek. Koopt u het boek, dan steunt u dus ook het fonds. Rechtstreeks het Fonds Artisbibliotheek steunen, of een van de andere doelen van het Amsterdams Universiteitsfonds? Meer informatie vindt u op auf.nl.
NALATEN AAN DE WERELD VAN MORGEN
Geven voor onderwijs, onderzoek en
erfgoed
Nalaten aan de wereld van morgen
Voor alumni en vrienden van de UvA die overwegen (een deel van) hun nalatenschap ten goede te laten komen van onderwijs, onderzoek en erfgoed, heeft het Amsterdams Universiteitsfonds de brochure ‘Nalaten aan de wereld van morgen’ uitgebracht. Universiteitshoogleraar Robbert Dijkgraaf en voormalig collegevoorzitter Louise Gunning vertellen over het belang van bijdragen aan het vergroten van kennis, die de mensheid op langere termijn verder helpt. Begunstigers vertellen waarom zij iets moois willen doorgeven aan de volgende generatie, begunstigden wat de impact is van een gift op hun studie, werk en leven. Wilt u de brochure thuis ontvangen? Neem dan contact op met relatiemanager Jochem Miggelbrink via universiteitsfonds@uva.nl.