10

leestijd

6

minuten

Geen superheld Tekst Bart Smout fotografie Jacq Roos

J

Angélique Cramer wordt in maart benoemd tot lid van de Jonge Akademie, een eervolle toevoeging aan haar toch al indrukwekkende cv. Haar plannen? Een divers, interdisciplinair academisch systeem zonder de druk om een superheld te zijn: “Het wordt tijd dat we wetenschappers als mensen gaan behandelen.”

e hebt ochtendmensen en avondmensen. Angélique Cramer valt duidelijk in de eerste categorie. Tijdens het interview in haar kantoor in het Simon-gebouw, maakt ze vroeg op de ochtend een energieke en opgewekte indruk. En reden om opgewekt te zijn heeft Cramer. Als enige Tilburgse wetenschapper is ze benoemd tot lid van de Jonge Akademie, een platform bestaande uit vijftig jonge topwetenschappers uit verschillende disciplines. “Een hele eer,” zegt Cramer. De methodologe en psychologe is één van de grondleggers van de netwerkbenadering van psychopathologie, waarbij een stoornis zoals depressie wordt opgevat als het mogelijke gevolg van symptomen die elkaar veroorzaken. Volgens Cramer wordt er verkeerd tegen psychische aandoeningen aangekeken en is het tijd voor een andere aanpak. De traditionele opvatting dat een depressie ontstaat door een defect in de hersenen, waarna er een hele rits symptomen uit voortkomt, verwerpt ze. In plaats daarvan begint Cramer met kijken naar de symptomen. “Stel je voor: iemand verliest zijn baan en raakt daardoor in de financiële problemen. Daarom slaapt hij steeds slechter en krijgt minder energie, waardoor hij minder beweegt en minder vaak met vrienden iets leuks doet. En dat leidt weer tot een sombere stemming. Langzaam infecteren al deze problemen elkaar. Zie het als dominosteentjes die elkaar aantikken. Iedereen heeft weleens een mindere periode in zijn leven. Alleen bij sommige mensen rijgen die factoren zich aaneen tot een hecht netwerk, een negatieve spiraal, met een depressie als gevolg.” Het verhaal achter het succes Het kan iedereen overkomen, wil Cramer maar zeggen, en de methodologe weet waarover ze praat. Het is niet eens heel lang geleden dat een energiek ochtendgesprek voor Cramer ondenkbaar was. “Als mensen naar mijn cv kijken, denken ze dat alles me voor de wind is gegaan. Maar dat is niet zo. In 2014 heb ik een hele heftige burn-out gehad. Ik zat in een badjas op de bank, het lukte me niet eens om een boodschappenlijstje te maken.”

1 maart 2018

Alsof het nog niet erg genoeg was, kreeg Cramer er ook de ziekte van Pfeiffer bij. Zeker een jaar lag ze uit de running, en dat terwijl ze net cum laude gepromoveerd was en stond te trappelen om haar carrière in de wetenschap te vervolgen. “Ik werkte me altijd kapot. Zestig uur per week, ook in het weekend, ik ging altijd door. Mijn hele identiteit was op mijn werk gebaseerd. En dan val je opeens uit en ben je voor je gevoel alles kwijt.” Moest ze terugkeren naar de wetenschap? Na een periode van twijfel besloot ze het nog eenmaal te proberen, maar dan wel op haar eigen manier. “Ik zei tegen mezelf: je gaat geen zestig uur per week meer werken, je gaat je richten op de dingen die je energie geven, en je gaat jezelf trainen om nee te zeggen.” Vooral dat laatste kost Cramer nog moeite. “Je bent zo snel geneigd je te laten leiden door wat anderen belangrijk vinden. Omdat ieder aanbod een potentiële kans op succes is, ben je geneigd om alles aan te pakken wat er op je pad komt. Maar uiteindelijk wordt het daardoor teveel. Nee zeggen moet je leren, het is als een spier die je traint.” Deze strategie blijkt te werken: niet alleen bruist Cramer van de energie, ze sleepte na deze lastige periode prijzen, beurzen en fellowships binnen, werd UHD en nu dus ook nog de Jonge Akademie. Superheld Cramers eigen verhaal inspireert de projecten die ze binnen De Jonge Akademie wil opstarten. “Een van de mythes die de academische wereld graag in stand houdt, is die van de wetenschapper als superheld. Iemand die nooit ziek is, altijd werkt, alle boxen met vereisten afvinkt, nooit zijn/ haar privéleven meeneemt naar het werk – of nog beter: helemaal geen privéleven heeft. Zo’n mens bestaat natuurlijk niet. En zo zouden we ook niet moeten willen zijn.” Onder andere daarom wil Cramer onderzoek doen naar diversiteit in brede zin (qua gender, maar ook qua profiel) en interdisciplinariteit, twee sleutelwoorden binnen de moderne universiteit, KNAW en NWO. Het is het bekende riedeltje: een academicus die veel samenwerkt met wetenschappers uit andere disciplines, binnen een diverse werkomgeving, >>