tilburgs ogeschoolblad jaargang
7 no. 11 13 maart 1970 verschijnt tweewekelijks
Jn Memoriam IProf. Dr. A. Oldendorff Herdenkingsrede bij de uitvaart van Prof. Dr. A. Oldendorff in de parocliiekerk van St. Cath arina te Eindlioven op 28 februari 1970, uitgesproken door Prof. Dr. IVI. Platte!. Iemand in het denken willen b ewaren staat radicaal tegenover het achteloos voorb ijgaan, tegenover het vergeten Wij voelen allen behoefte om het leven van deze overledene aan de vergetelheid te ontrukken omdat dit leven op zo'n uitdrukkelijke wijze een waarheid te verkondigen had leder mensenleven heeft een b estemming en ieder mensenleven heeft een b oodschap Maar het persoonlijke van het leven van Antoine was, dat zijn leven met zozeer een b estemming had en met zozeer een b oodschap verkondigde, maar zijn leven was een b estemming en zijn leven was een voortdurende b oodschap De mens is een paradoxaal wezen, dat uitgespannen staat tussen twee uitersten tussen vrijheid en b eperktheid, tussen openheid en begrenzing De mens is een tweezijdig du b b elzinnig wezen Hij kent het licht en hij kent de duisternis, hij proeft het geluk en hij proeft de anqst hij ervaart de verb ondenheid en hij ervaart de eenzaamheid De mensen kan de b eperktheden van het b estaan overstijgen en toch stuit hij voortdurend op nieuwe b egrenzingen Het mensenleven is een paradox en Antoine heeft deze levensparadox in zijn hoogte en diepte b eleefd Maar het b oeiende het aansprekende van zijn leven was, dat hij deze paradox met zinloos onderging, maar als een zinvolle menselijke opgave aanvaardde en worstelend trachtte te overstijgen Zijn gevoelig hart zocht een totale geb orgenheid en daarom voelde hij door een sterkere contrastwerking de eenzaamheid des te dieper aan De overledene had een honger naar totale tederheid en daarom ervaarde hij iedere stugheid als een b evriezende kilte Antoine zocht als mens de totale vrijheid en daarom leed hij onder de b egrenzing Hij wilde van zijn leven een ludieke b ezigheid maken en daarom had hij moeite met de gedisciplineerdheid van de arb eid Hij b eschouwde het leven als een totale dialoog en daarom b ezorgde hem iedere monoloog een gevoel van angst en geslotenheid Hij prob eerde de soepele en alles b egrijpende mens te zijn en daarom had hij huiver voor iedere fixatie en voor elk vast rollenpatroon Hij vond, dat je in het leven je geheel op de ander mocht en kon verlaten en daarom had hij vaak angst in de steek gelaten te worden Hij was in dit leven op zoek naar een b lijvende woonplaats en daarom b leef hij steeds verder trekken als een pelgrim ■512i
Antoine Oldendorff b oeide zijn familieleden, b oeide zijn collega's en studenten door zijn eerlijke levensstrijd en daarom had dit leven zo'n eminente verdienste voor zijn omgeving Zijn wetenschappelijke loopbaan was zo succesvol en zijn professoraat was zo vruchtb aar, met omdat hij zim leven in dienst stelde van de wetenschap en met omdat hij zijn leven dienstb aar maakte aan de functie van het hoogleraarschap, maar omdat hij wetenschap b edreef vanuit zijn leven en omdat hij hoogleraar was vanuit zijn eiqen levensb oodschap Zijn b oeken, en hij heeft er meerdere geschreven, spraken de mensen aan, zij spraken een levenstaai Zim pub licaties waren geschreven in een taal, die geleerde en met geleerde aansprak en b leef aanspreken
Zijn b oekwerk b ijvoorb eeld , De psychologie van het sociale leven werd in 1953 voor het eerst uitgegeven en w o r d t nu nog steeds opnieuw herdrukt En iedere collega onder ons weet, dat ieder ander boek op het geb ied van de sociale wetenschappen uit die tijd nu al lang als verouderd b eschouwd wordt O o k zijn pub licatie in de serie Mens en M e d e m e n s " w o r d t nog steeds herdrukt De titel van deze publicatie typeert ook de mens Oldendorff Terwijl een andere geleerde een dergelijke pub licatie een titel zou meegegeven heb b en als de structuur van de menselijke verhoudingen, heeft hij het b oek het opschrift gegeven ,,Mensen onder elkaar" Antoine b eoefende de sociologische wetenschap met om macht over de sociale werkelijkheid te krijgen, maar hij zocht naar inzicht in de sociale realiteit om de medemens te helpen zijn sociale situatie leefbaarder te maken V o o r de socioloog Oldendorff was het maatschappelijk leven met een veld om er zijn methoden en technieken op los te laten en ze op hun b ruikb aarheid te toetsen Hij b eoefende de wetenschap met om de wetenschap, met de kunst om de kunst HIJ was geïnteresseerd in het maatschappelijk leven om de samenleving gelukkiger te maken en als daarvoor statistische technieken dienstig waren wilde hij deze wel geb ruiken Oldendorff was een voortrekker in ons land op het geb ied van de sociologie Maar zo gauw hij iets nieuws ontdekt had en het ging tot het rolpatroon van de sociologen b ehoren, dan liet hij het weer schieten Hij wilde zijn leven met aanpassen aan een rolverwachting en aan een rolpatroon Hij wilde de sociologieb eoefening b lijven zien en ervaren als een persoonlijke vormgeving van zijn menszijn Dit IS ook de verklaring van zijn merkwaardge en succesvolle weten schappelijke loopb aan Als hij van 19321937 sociale geografie gestudeerd heeft aan de universiteit van Amsterdam, b ehoort hij daarna met figuren als onder andere Kruit, Horstra en Heere tot de grond leggers van de sociologie in ons vaderland Maar het typeert Oldendorff opnieuw dat hij ook weer een van de eerste is die de empirische amerikaanse sociologie met haar onderzoekstechnieken in Nederland introduceert Hij ziet hierin een geschikt middel om zijn sociologisch doel de samenleving te verb eteren te b ereiken Maar als in een latere fase zijn leerlingen de sociale onderzoekstechnieken gaan verfijnen dan heeft hij er wel waardering voor, maar hij zelf gaat op deze weg met verder De mens Oldendorff wil het gevaar vermijden, dat het onderzoek als middel te veel doel op zichzelf w o r d t en dat daardoor de mens achter het onderzoek vergeten w o r d t Collega Oldendorff b eoefende de wetenschap vanuit het leven en daarom w e r d hij zo'n eminente geleerde Onze dierb are overledene was ook een geziene docent b ij de studenten BIJ een onderzoek dat een paar jaar geleden in Tilb urg in de sociale faculteit onder de studenten gehouden w e r d , b leek, dat hij de meest geziene docent was De studenten leerden het meest van hem Het geheim van zijn docentschap was ook hier weer, dat hij met doceerde over het sociale leven, maar sprak vanuit zijn eigen sociale bewogenheid Hij verkondigde geen ab stracte theorieën waaruit het leven weggeknepen was De student ontdekte in de persoon Oldendorff als in een spiegelb eeld de volheid van het sociale leven Het karakteriseert de dierb are overledene weer, dat hij altijd sprak van
1
THB 11
13 maart 1970