Samtale, samskrive, samhandle

SOLHEIM • OTNES • RIIS-JOHANSEN (red.)

Denne boka gir nye perspektiv på muntlighet og skriftlighet i samspill, fra ulike faglige ståsteder. Den viser hvordan snakking og skriving kan kaste gjensidig lys over hverandre, både i elevenes læringsprosesser og i utvikling av læreres profesjonskompetanse. For å lykkes med samtaler som bidrar til læring, trenger man kunnskaper om ulike måter å samtale på. Forfatterne legger særlig vekt på hvordan samtaler kan styrke skriveopplæringen, fra småskole til lærerutdanning.

Samtale, samskrive, samhandle henvender seg til lærerstudenter, lærere og forskere. Bokas redaktører er Randi Solheim, Hildegunn Otnes og Marit Olave Riis-Johansen. De er tilknytta Institutt for lærerutdanning ved NTNU og har sammen lang erfaring fra forskning på skriving og samtale i ulike utdanningskontekster. De øvrige forfatterne representerer sentrale forskningsmiljøer nasjonalt og internasjonalt.

I S BISBN: N 9 7 978-82-15-05724-8 8-82-15-05724-8

9 788215 057248

SAM TALE, SAMSK R I V E, SAMH ANDLE

Samtaler er grunnleggende for barn og unges læring i skolen. Å snakke sammen bidrar ikke bare til å utvikle elevenes muntlige ferdigheter, men også til at de lærer fag, blir gode skrivere og lesere – og myndige samfunnsborgere. Også for lærere gir samtaler nyttige verktøy, både i undervisning og faglig utvikling.

S OL H E I M • OT NE S • R I I S -J OH A N S E N (red.)

S A M TA L E , SAMSK R I V E, SAMH ANDLE NYE PERSPEKTIV PÅ MUNTLIGHET OG SKRIFTLIGHET I SAMSPILL

SAMTALE, SAMSKRIVE, SAMHANDLE

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 1

25.01.2022 06:18

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 2

25.01.2022 06:18

RANDI SOLHEIM, HILDEGUNN OTNES OG MARIT OLAVE RIIS-JOHANSEN (RED.)

SAMTALE, SAMSKRIVE, SAMHANDLE NYE PERSPEKTIV PÅ MUNTLIGHET OG SKRIFTLIGHET I SAMSPILL

UNIVERSITETSFORLAGET

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 3

25.01.2022 06:18

© Universitetsforlaget 2022 ISBN 978-82-15-05724-8 Materialet i denne publikasjonen er omfattet av åndsverklovens bestemmelser. Uten særskilt avtale med rettighetshaverne er enhver eksemplarfremstilling og tilgjengeliggjøring bare tillatt i den utstrekning det er hjemlet i lov eller tillatt gjennom avtale med Kopinor, interesseorgan for rettighetshavere til åndsverk. Utnyttelse i strid med lov eller avtale kan medføre erstatningsansvar og inndragning, og kan straffes med bøter eller fengsel.

Boka har fått støtte fra Institutt for lærerutdanning ved NTNU. Henvendelser om denne utgivelsen kan rettes til: Universitetsforlaget AS Postboks 508 Sentrum 0105 Oslo www.universitetsforlaget.no

ED

79

07

M

NO - 1470

RKET TRY K ME RI KE

MIL JØ

Omslag: Kristin Berg Johnsen Sats: ottaBOK Trykk og innbinding: 07 Media – 07.no Boken er satt med: Minion Pro 10,5/15 Papir: 100 g Amber Graphic

IA – 2041

03

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 4

25.01.2022 06:18

Eit ord − ein stein i ei kald elv Ein stein til – Eg lyt ha fleire steinar skal eg koma yver.

Olav H. Hauge Dropar i austavind (1966)

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 5

25.01.2022 06:18

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 6

25.01.2022 06:18

Innhold

Innleiing Samtale, samskrive, samhandle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Marit Olave Riis-Johansen, Randi Solheim og Hildegunn Otnes Å snakke og skrive – og å snakke om å skrive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Boka – innhald og inndelingar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ein dedikasjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referansar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DEL 1 SAMTALER OM SKRIVING OG FAG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapittel 1 Seksåringar i skapande t­ ekstleg samspel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Randi Solheim, Vivi Nilssen og Arne Johannes Aasen Skriving som komplekse sosiokulturelle prosessar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Studien: Gjennomføring og design . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bruk av video − design og metode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Skriveforløpet og den meiningsproduserande prosessen . . . . . . . . . . . . . . . .

Ein kollektiv orienteringsfase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Samspelfase 1: Med skrifta i sentrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Samspelfase 2: Multimodal forteljing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Drøfting og didaktiske refleksjonar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nokre overordna skrivedidaktiske perspektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referansar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 5

11 11 14 17 18

21

23 25 27 28 30 31 32 35 39 41 44

25.01.2022 06:18

6

INNHOLD

Kapittel 2 Texter i dialog Ett metafunktionellt perspektiv på samtal under argumenterande skrivande i skolår 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Daroon Yassin Falk og Lennart Jølle Inledning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Teoretiska utgångspunkter och tidigare forskning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Material och metod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Analys och resultat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Att argumentera är att ange och ordna skäl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Formalia och interpersonella resurser för brevskrivande . . . . . . . . . . . . . . . .

Interpersonella resurser för att övertyga och påverka en mottagare . . . . . . .

Sammanfattande diskussion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referenser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapittel 3 Writing dialogues: Enabling metalinguistic t­ hinking through dialogic talk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Debra Myhill, Ruth Newman, Annabel Watson and Susan Jones Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

The Conceptual Framework . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dialogic Talk for Learning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dialogic Talk about Writing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Investigating Dialogic Metalinguistic Talk: The Two Studies . . . . . . . . . . . . .

Dialogic Metalinguistic Talk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Talk Moves for Metalinguistic Talk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Talk Repertoires for Metalinguistic Talk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

The Authoritative in the Dialogic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Conclusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

References . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapittel 4 Elevinitiativer i h ­ elklassesamtaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Marit Skarbø Solem Den lærerstyrte helklassesamtalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Elevinitierte sekvenser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Samtaleanalytisk metode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 6

47 47 48 51 54 56 60 62 64 67

71 71 72 72 75 77 83 83 86 87 89 90

95 95 97 99

25.01.2022 17:13

Innhold

Elevinitierte sekvenser: fra oppfølgingsspørsmål til korrigeringer . . . . . . . . Å søke informasjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å bekrefte eller avkrefte faglige antakelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å korrigere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hva kjennetegner elevinitierte sekvenser? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hva så? Didaktiske implikasjoner for helklassesamtaler . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referanser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapittel 5 Dialog og deltakelse i den digitale skolehverdagen . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mari-Ann Igland og Atle Skaftun Dialogiske prinsipp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fra dialogiske prinsipp til dialogisk praksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Datamaskinen som endringsagent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dialog i digitale rom: et eksempel fra virkeligheten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dialogiske hendelser mellom teori og praksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referanser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DEL 2 LÆRERSTEMMER I DIALOG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapittel 6 Lärares samarbete i textsamtal Möjligheter till fördjupad förståelse av elevers skrivkompetens . . . . . .

Caroline Liberg och Jenny Wiksten Folkeryd Tidigare forskning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Metod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Samtalsmönster före och efter fortbildningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Samtal med fokus på undervisning och elever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sonderande samtal med innehållsligt fokusskifte . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fördjupande samtal med fokus på en språklig resurs . . . . . . . . . . . . . .

Fördjupande samtal med fokus på olika språkliga resurser . . . . . . . . .

Fördjupande samtal om metaspråkliga begrepp . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Olika typer av innehåll och expansioner i lärarsamtalen före och efter fortbildningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Diskussion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referenser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 7

7

101 101 103 107 109 111 112

117 119 121 125 128 132 134

139

141 142 146 149 149 151 152 154 155 156 157 158

25.01.2022 17:13

8

INNHOLD

Kapittel 7 Collegial conversations about writing instruction in teacher education: Positions, perspectives, and priorities . . . . . . . . . . . .

Ingunn Ofte and Hildegunn Otnes Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Theoretical framework . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Previous research . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Participants, data collection and analytical approach . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Analysis 1: Approaches to writing instruction: A diversity of positions? . . .

Writing to learn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Learning to write . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Writing to become teachers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Analysis 2: Learning to write the academic genre: ­Positions and perspectives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Part 1: Scaffolding vs. Swimming in deep waters . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Part 2: Writing is craft that needs practice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Part 3: Scaffolding vs. Teaching them the swim strokes . . . . . . . . . . . .

Discussion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Positions, perspectives and priorities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Metaphors and metalanguage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Conclusions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

References . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DEL 3 METAPERSPEKTIV PÅ MORSMÅLSFAGET OG GRUNNLEGGENDE SPRÅKLIGE FERDIGHEITER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapittel 8 Samtaler om tekst og skriving i dansk og norsk morsmålsforskning – et økologisk perspektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ellen Krogh og Jon Smidt Innledning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Teoretisk ramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nedslag i sentrale studier i skriving, samtale og tekstbruk . . . . . . . . . . . . . . .

Elevsamtalar om skriving i vidaregåande skole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Når sproget vokser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 8

163 163 164 165 167 168 169 170 172 173 173 175 177 179 179 181 182 183

187

189 189 191 195 195 198

25.01.2022 06:18

Innhold

Nye trender og vektlegginger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Normprosjektet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kvalitet i dansk og matematik (KiDM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Diskusjon og konkluderende betraktninger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Skifter i økologier og utfordrende flerstemmighet . . . . . . . . . . . . . . . . .

Balanse mellom individualitet og sosialitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referanser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapittel 9 Grunnleggende muntlige ferdigheter i norsk skole Kritiske perspektiv på den utdanningspolitiske og faglige forankringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kjell Lars Berge Grunnleggende ferdigheter og muntlighet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muntlige grunnleggende ferdigheter i norsk skole etter Kunnskapsløftet/LK06 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muntlige grunnleggende ferdigheter i LK20 og i norskfaget etter fagfornyelsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Er en vitenskapelig forankret forståelse av muntlighet som grunnleggende ferdighet mulig? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Referanser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

199 200 202 204 204 206 207

211 211 213 217 222 227

Bidragsytere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

229

Register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

233

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 9

9

25.01.2022 06:18

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 10

25.01.2022 06:18

INN LE IING

Samtale, samskrive, samhandle Marit Olave Riis-Johansen, Randi Solheim og Hildegunn Otnes

I koronatida, då folk flytta arbeidet sitt heim, oppdaga mange kor mykje ein vanlegvis snakkar på jobb og skule. Nokre tenkte over kor infiltrert samtalen er i kvardagen vår.

Andre kjende på kroppen kor mykje som blir vanskelegare når ein ikkje har høve til å sette ord på, dele og utvikle tankar og resonnement i samspel med andre. Livet er ein serie samtalar, seier samtaleforskaren Deborah Cameron (2001, s. 7), og samtalane er bindevev i dei fleste sosiale relasjonane, gruppene og aktivitetane vi tar del i.

I skulen snakkar elevane seg imellom, lærarane snakkar saman, og elevar og lærar snakkar med kvarandre. Her legg samtalane grunnlag for læring, både formelt – som i heilklassesamtalar, tekstsamtalar eller vurderingssamtalar, og på meir uformelle arenaer – i friminutta, i gangen og på lærarromma. Samtalane er sentrale i elevane sine danningsprosessar – når dei skal lære fag, når dei skal bli skrivarar og lesarar, og på vegen mot å bli myndige, sjølvstendige og deltakande samfunnsborgarar. Gjennom samtalar legg også lærarane grunnlag for elevane sin språk- og tekstkompetanse og den faglege utviklinga deira – så vel som for si eiga profesjonsutvikling.

Med denne antologien vil vi løfte fram den faglege aktiviteten som utspeler seg gjennom samtalar i skulen. Vi rettar særleg merksemd mot skriveopplæringa, der elevar ikkje berre snakkar, men også kan skrive saman med andre.

Å snakke og skrive – og å snakke om å skrive Tale blir gjerne sett som den primære uttrykksforma, ein kroppsleg fundert eigenskap som ein tileignar seg, nærast frå fødselen av, gjennom deltaking i sosiale og kulturelle fellesskapar. I lys av denne posisjonen kan det å skrive framstå som ein meir sekundær kompetanse; noko ein primært lærer gjennom formell instruksjon, og som ein utøver

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 11

25.01.2022 06:18

12

Marit Olave Riis-Johansen, Randi Solheim og Hildegunn Otnes

ved å ta ulike teknologiar og ressursar i bruk. Skriftlege ytringar kan opplevast som konkrete – om ikkje hogde i stein, så trykte svart på kvitt, eller lysande frå ein skjerm.

Samtidig har det lenge vore slik at eit strengt skilje mellom skrift og tale blir utfordra av digitale medium som gjer det mogleg med synkron skriftleg kommunikasjon. Såleis kan ein kanskje seie at både skrift og tale inneber ei språkleggjering som bidrar til å løfte fram, sette ord på og fasthalde tankar og resonnement. Det å uttrykke seg gjennom språk – gjennom ulike ressursar og i ulike modalitetar – blir dermed viktige tanketeknologiar (Skaftun, 2020; Wegerif, 2016).

Med ei sosiokulturell teoretisk forankring blir det interessant å studere skriving og snakking som dialogiske og kollektive prosessar i kontekst. Når ein fokuserer på samanhengane skrivinga utspeler seg i, aktørane som inngår, og dei ulike ressursane som blir tatt i bruk i skriftleg meiningsskaping, er samtale gjerne ein sentral komponent. Her kan det vere tenleg å snakke om teksthendingar, eller skrivehendingar, i vid tyding. Shirley Brice Heath, som har spelt ei sentral rolle i utviklinga av omgrepet ‘literacy events’, refererer til desse som «occasions in which the talk revolves around a piece of writing» (1983, s. 392). Slik signaliserer ho at samtale og samhandling er ein sjølvsagt og integrert del av teksthendingane. Denne forståinga er vidareutvikla i ­David Bartons økologiske perspektiv på literacy (2007), og generelt innanfor såkalla New Literacy Studies (jf. t.d. Gee, 2015), der ein legg vekt på korleis teksthendingar av ulike slag – enten skriving, lesing eller samtale er i framgrunnen − er forankra i etablerte måtar å bruke språk og tekst på i sosiale og kulturelle samanhengar.

Fleire av artiklane i denne boka analyserer nettopp teksthendingar, og dei ulike artiklane synleggjer korleis snakking og skriving er situerte aktivitetar som kan kaste gjensidig lys over kvarandre. Samtalen si rolle i skriveopplæring har det siste tiåret blitt aktualisert i fleire nyare studiar, t.d. gjennom klasseromsobservasjonar og etnografisk feltarbeid, gjennom dialogiske perspektiv på vurdering og tekstsamtalar av ­ulike slag (jf. t.d. Chen, Myhill & Lewis, 2020; Li, Zhang & Parr, 2020; Matre, ­Solheim & Otnes, 2021; Skaftun, 2020). Ei slik aukande merksemd om samtalen si rolle i skrive­opplæring er i tråd med ei generell vektlegging av samtalepedagogikk og dialogisk undervising (jf. t.d. Littleton & Mercer, 2013; Alexander, 2020) og med språk- og interaksjonsforskarar som hevdar at det å studere dialogar er å undersøke sjølve læringsprosessen; «talk is how education happens» (Gibbons, 2015, s. 94).

Framleis er det likevel slik at samtale får mindre merksemd i skrivedidaktikken enn til dømes i matematikk- eller litteraturundervisinga (jf. Myhill mfl. i denne boka). I dei empiriske studiane vi møter i det følgjande, er det samtalane som blir analyserte,

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 12

25.01.2022 06:18

Innleiing Samtale, samskrive, samhandle

13

også i artiklane som primært dreiar seg om skriving. Analysane dreiar seg både om måten elevar og lærarar snakkar saman på (korleis samhandlar dei; korleis bruker dei språket?), og innhaldet i samtalane (kva er temaet; kva er framgrunn og bakgrunn?).

Fleire av studiane synleggjer at kompetanse og medvit om ulike samtalestrategiar er viktig for å få til samtale som bidrar til læring og utvikling. Slik blir samtalen i seg sjølv løfta fram som ein arena for kunnskapsdeling og læring – enten det er det faglege innhaldet eller formulering og formidling av dette som er i framgrunnen.

Bruken av – og behovet for − eit metaspråk om tekst blir òg synleg gjennom fleire av artiklane i boka. Dét gjer det mogleg for lærarar og elevar å snakke saman om tekstar og skriving med eit fagspråk i staden for eit kvardagsspråk (sjå t.d. artiklane til Myhill mfl.; Falk & Jølle; Igland & Skaftun). Eit slikt fagspråk er også ein ressurs i ulike former for læringsstøttande undervegsvurdering (jf. Krogh og Smidts omtale av tidlegare forsking), det legg grunnleggande premissar for den profesjonelle utviklinga som skjer når lærarar i fellesskap reflekterer over elevtekstar (Liberg & Folkryd), og når lærar­utdannarar diskuterer kvifor studentar skal skrive (Ofte & Otnes). Mens tradisjonell skrivedidaktikk gjerne har lagt vekt på lærarane sine skriftlege tilbakemeldingar til elevane i etterkant av skrivinga, gir fleire av studiane i denne boka innblikk i korleis ein kan stimulere til at elevane blir medvitne om konsekvensane av ulike språklege val mens dei skriv – når vala skal takast. Antologien løftar såleis fram den skrivepedagogiske verdien av dialogar i sanntid, enten desse utspeler seg munnleg eller digitalt.

Både samtale og skriving er gjennomgripande aktivitetar i skulen, og dei representerer dei grunnleggande språklege ferdigheitene som morsmålsfaget har eit særskilt ansvar for i Noreg. Dei dannar såleis grunnlag for danning og deltaking i eit tekstbasert samfunn. Samtidig er det slik at både lesing og skriving er betre forankra, både utdanningspolitisk, fagleg og didaktisk, enn grunnleggande munnlege ferdigheiter (jf.

Berges kritiske perspektiv i avslutningsartikkelen). I læreplanens overordna del blir det likevel slått fast: «Elever tenker, erfarer og lærer i samspill med andre gjennom læringsprosesser, kommunikasjon og samarbeid» (Kunnskapsdepartementet, 2019, kap. 3.1).

Utforskande arbeidsformer er gjennomgåande i planane for alle fag, og samtale spelar ei sentral rolle her. Gjennom samtale kan elevar oppdage, utforske og dele kunnskap – slik vi får sjå døme på mellom anna i artiklane om elevinitiativ i heilklasse­samtalar (Solem), om seksåringar i samspel om multimodal tekstskaping (Solheim, Nilssen & Aasen) og om småtrinnselevar som skal lære å argumentere (Falk & Jølle).

Fleire av artiklane handlar altså om å samtale for å lære. Men elevar treng også lære å samtale − altså eksplisitt opplæring og trening i å legge merke til korleis vi lyttar, tar

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 13

25.01.2022 06:18

14

Marit Olave Riis-Johansen, Randi Solheim og Hildegunn Otnes

ordet og skaper meining saman (Matre & Fottland, 2011). Dette er ein tankegang vi er meir kjende med frå skriveopplæringa; i skulen skal ein både lære å skrive og skrive for å lære. Å utvide både skrive- og samtalekompetansen til elevane, til dømes ved å legge til rette for dialogiske hendingar (jf. Igland & Skaftun), er ein del av det store oppdraget til lærarane. Samtalen er også ein arbeidsreiskap, både i samarbeid om undervising og vurdering og i utvikling av profesjonsfellesskapar. På same måten som det å studere samtalar mellom elevar kan ta oss inn i læringsprosessane deira, kan samtalar mellom lærarar seie oss noko om refleksjonane dei gjer kring eigen praksis (jf. Liberg & Folkryd; Ofte & Otnes). Slike dialogar gir også innsyn i korleis lærarar lærer, og korleis dei gjennom samtale utviklar kunnskap saman.

Boka – innhald og inndelingar Denne antologien har tre delar som saman dekker ulike steg i utdanningsløpet og presenterer ulike faglege perspektiv og inngangar – frå empiriske studiar til overordna utdanningspolitiske perspektiv, forankra i aktuell forsking.

Del 1 av boka – Samtalar om skriving og fag − gir innsyn i skrivepraksisar på barnetrinnet, både gjennom kasusstudiar av skriving og samtale i skulen og gjennom meir overordna perspektiv på den same tematikken, basert på større metastudiar. Her får vi også innsyn i dialogiske tilbakemeldingspraksisar på ungdomstrinnet og ein analyse av fagleg klassesamtale i vidaregåande skule.

Den første artikkelen, av Randi Solheim, Vivi Nilssen og Arne Johannes Aasen, gir perspektiv til boktittelen: Studien går tett på ei skrivehending der to seksåringar, gjennom samtale, samskriving og leikprega samspel, legg grunnlag for meiningsfylt tekstproduksjon på eigne premissar. Gjennom analyse av doble videoopptak viser studien korleis elevane i ulike fasar av skrivinga imiterer – og lærer av − kvarandre, både når det gjeld formelle sider ved språket og ulike måtar å handle på gjennom skriving.

Det er prosessen og ikkje produktet som utgjer framgrunnen i analysane, og studien viser korleis elevane involverer kvarandre i kompleks samhandling og tar i bruk ulike multimodale ressursar. Såleis står tekstskapingsprosessen fram som ei meiningsfull og lærerik skrivehending, der elevane drar vekslar på personlege interesser og får tatt i bruk eit breitt register av ressursar, mens teksten i seg sjølv blir ein artefakt i leiken.

Daroon Yassin Falk og Lennart Jølle slår fast at god skriveundervising må ­romme velutvikla måtar å snakke om tekst og skriving på. I denne studien undersøker dei samtalar mellom lærarar og andreklassingar som skriv argumenterande tekstar. Em-

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 14

25.01.2022 06:18

Innleiing Samtale, samskrive, samhandle

15

pirien er henta frå intervensjonsforsking der læraren har fått ei skriveoppgåve med lærarrettleiing. Eit sentralt spørsmål i studien er korleis læraren omset desse ressursane til undervising. Analysane dreiar seg om kva som blir tema i samtalene mellom lærar og elev, og viser at elevane får lite hjelp med å styrke argumentasjonen sin, mens formmessige trekk får mest merksemd, både frå lærar og elev. Ved å gå inn i skriveprosessen og samtalane rundt skrivinga synleggjer forskarane kvifor tekstane blir som dei blir. Samtidig gir artikkelen overordna perspektiv på skriveopplæringa ved å løfte fram den kjeda av tekstar som påverkar praksisen i klasserommet.

Dei britiske skriveforskarane Debra Myhill, Ruth Newman, Annabel Watson og Susan Jones løftar i artikkelen sin fram ein slåande mangel på forsking omkring samanhengen mellom samtale- og skriveutvikling blant elevar på barnetrinnet (− ein situasjon dei to artiklane som er omtala ovanfor, kan bidra til å møte). Myhill med kollegaer jamfører funn frå to tidlegare studiar av samtalar om skriving mellom lærarar og elevar på 10−11 år. Dei løftar fram korleis det dei kallar ‘dialogisk metaspråkleg snakk’, kan stimulere elevane til å tenke og reflektere over dei språklege vala dei tar mens dei skriv. Forskarane argumenterer for at lærarar treng eit stort samtale­ repertoar («talk repertoire») for å stimulere elevane si metaspråklege merksemd, og med utgangspunkt i tidlegare forsking lagar dei ein taksonomi over samtaletrekk («talk moves») som kan brukast for å stimulere samtalar om språklege val i skriveprosessar. Artikkelen gir både teoretiske og empiriske argument for ein skrivepedagogikk der samtalar inngår som eit viktig ledd i læringa.

Samtaleforskaren Marit Skarbø Solem studerer heilklassesamtalar – og primært deltakarstrukturar og formelle trekk i desse. Ho nyttar analytiske grep fra CA («Conversation Analysis») for å kaste lys over deltakarmønster og kunnskapsposisjonar i samtalen. Studien gir døme på sekvensar initiert av eleven, noko som bryt med det lærarstyrte IRE-mønsteret. Empirien viser at heilklassesamtalar gir rom for elev­ initiativ, og nyanserer såleis ein vanleg kritikk av heilklassesamtalen. Analysane viser at det ikkje nødvendigvis er formatet til ytringa, men samtalekonteksten som avgjer om «opne» og «lukka» spørsmål eller spørsmål «med kjent svar» fungerer hensiktsmessig.

I tillegg viser funna at sjølv når sekvensane er elevinitierte, er utdjuping av faglege tema ofte lærarstyrt. Den viktigaste didaktiske implikasjonen av studien er at lærarane som styrer heilklassesamtalane, bør vere medvitne om formålet med samtalane.

Mari-Ann Igland og Atle Skaftun lanserer omgrepet dialogiske hendingar for å kunne drøfte kva som krevst for at skriveundervisinga skal få det dialogiske preget som mange argumenterer for at ho bør ha. Som empirisk eksempel på korleis ei

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 15

25.01.2022 06:18

16

Marit Olave Riis-Johansen, Randi Solheim og Hildegunn Otnes

­ ialogisk hending kan utspele seg, følgjer dei ein digital dialog som tar form i komd mentarfeltet til eit Google-dokument, mellom ein ungdomsskuleelev og ein forskar som kommenterer eleven sin tekst i sanntid. Empirien opnar òg for å sjå korleis ulike ressursar (her: digitale verktøy) kan gi endringar både i deltakarmønster, «setting» – og dermed i sjølve responspraksisen. Artikkelen gir både teoretiske bidrag til kva vi kan forstå som dialogisk undervising, han rommar ei metodologisk drøfting av korleis ein kan undersøke slike hendingar, og han gir lærarar – på ulike nivå – didaktiske føringar for å kunne legge til rette for dialogiske hendingar i eiga undervising.

I del 2 av boka – Lærarstemmer i dialog – er det lærarane som let seg høyre. Vi får innsyn i korleis grunnskulelærarar og lærarutdannarar samhandlar, og vi får demonstrert verdien av å forske på både innhaldet i og forma på slike kollegasamtalar.

Caroline Liberg og Jenny Folkryd er opptekne av kva forståing lærarar har av dei yngste elevane sin skrivekompetanse. Dei analyserer samtalar mellom lærarar og samanliknar samtalar som er gjennomførte før og etter eit vidareutdanningsprogram om skriveutvikling. Analysane tar både for seg korleis lærarane i samtalane samarbeider og bygger på ytringane til kvarandre, og kva lærarane fokuserer på i elevtekstane.

Ved hjelp av Hallidays ulike typar av «ekspansjonar», og med ulike tekstkategoriar (som kommunikasjon, innhald og samanheng), viser forfattarane at lærarane etter vidareutdanninga snakkar saman om elevtekstane på meir komplekse måtar.

Ingunn Ofte og Hildegunn Otnes presenterer ein studie frå høgare utdanning. Materialet består av samtalar mellom lærarutdannarar frå fleire fag som deler erfaringar frå – og syn på – skriving i studentane si akademiske utdanning. Artikkelen prøver å avdekke kva samtaledeltakarane legg vekt på i undervisinga si, og om dei gjennom ytringane sine signaliserer visse posisjonar knytte til skriveopplæring. Forskarane ser mellom anna på lærarutdannarane sine prioriteringar når det gjeld skriving i undervisinga, og finn at skriving som tenke- og læringsreiskap har ein sentral plass. Ein analyse av samtale kring rettleiing av akademiske tekstar får fram nyansar, og ei viss usemje, i synet på graden av stillasbygging i skriveopplæringa.

Del 3 av boka – Metaperspektiv på morsmålsfaget og grunnleggande språklege ferdigheiter – rommar to artiklar som gir meir overordna perspektiv på skriving og munnlegheit.

I artikkelen til Ellen Krogh og Jon Smidt møtest danske og norske forskarstemmer i jamføring og drøfting av tendensar i fire sentrale studiar av samtalar om skriving og tekstarbeid relatert til morsmålsfaga i dei to landa. To av studiane har prosessorientert skriving som bakteppe, mens dei andre spring ut av utdanningspolitiske satsingar,

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 16

25.01.2022 06:18

Innleiing Samtale, samskrive, samhandle

17

som skriving som grunnleggande ferdigheit, formativ vurdering og ønske om meir utforskande tilnærmingar til læring. I drøftinga blir forholdet mellom det individretta og det kollektive, og mellom kompetansar og danning, løfta fram. Ved å trekke liner til læreplanane i dei to faga synleggjer forfattarane korleis kompetansane lar seg uttrykke og måle, mens danningsmåla er meir uklåre. Balansen mellom individet og dei sosiale og kulturelle samanhengane elevane inngår i, blir her varetatt gjennom kontekstane som blir studerte. Det skjer gjennom økologiske perspektiv på læring, forankra i faglege fellesskapar og i etablerte kulturar for samtale, samarbeid og kunnskapsutvikling.

I den avsluttande artikkelen i boka gjer Kjell Lars Berge greie for den utdanningspolitiske bakgrunnen for Kunnskapsløftets grunnleggande ferdigheiter. Det er dei munnlege ferdigheitene som er i framgrunnen, og han argumenterer for at implementeringa av desse kan sjåast som mislukka, ikkje minst jamført med satsingane på lesing og skriving. Dette grunngir han med svak fagleg og forskingsmessing forankring og manglande utdanningspolitisk rotfeste, særleg i vurderingsordninga. Med støtte i fersk forsking på feltet synleggjer han moglegheiter og utfordringar knytte til ei meir systematisk satsing på munnlege ferdigheiter. Artikkelen munnar ut i ei utfordring − til lærarar, forskarar og utdanningspolitikarar − om å diskutere korleis systematisk arbeid med munnlegheit kan bli ein ressurs i læringsarbeidet i skulen, og ein veg til danning. I lys av dei mange artiklane i denne boka som nettopp synleggjer synergiar mellom samtale, skriving og læring, kan vi slå fast at det her ligg eit stort potensial. Vonleg kan også boka vere eit bidrag til dette arbeidet.

Ein dedikasjon Med denne boka vil vi heidre samtale-, tekst- og skriveforskaren Synnøve Matre i det ho fyller 70 år og går av frå stillinga si som professor i norskdidaktikk ved Institutt for lærarutdanning, NTNU. Bidraga i boka kan seiast å sameine fleire av forskingsfelta hennar, og vidareutvikle perspektiv som ho sjølv har løfta fram både i undervising og forsking − som verdien av samtale (jf. t.d. Matre, 2000, 2003; Matre & Fottland, 2011) og skriving som veg til kunnskapsutvikling og danning (jf. t.d. Matre, 2001; Matre, Solheim & Otnes, 2021). Underliggande i mykje av dette arbeidet er potensialet som ligg i å knyte desse felta tettare saman ved å samtale om språk, skriving og tekstar (jf. t.d. Matre & Solheim, 2016). Boka er laga av kollegaer som Synnøve Matre har samarbeidd med gjennom ein lang og aktiv karriere som norsklærar, lærarutdannar og forskar. Forfattarar og redaktørar representerer ulike forskingsmiljø lokalt, nasjonalt

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 17

25.01.2022 06:18

18

Marit Olave Riis-Johansen, Randi Solheim og Hildegunn Otnes

og internasjonalt, noko som er synleg gjennom språkleg så vel som fagleg og teoretisk mangfald. At fleire av bidragsytarane har skrive saman, på tvers av institusjonar, språk og landegrenser, symboliserer gode faglege fellesskapar som inspirerer oss alle.

Vi h ­ åpar boka vil bidra til vidare samtalar, samskriving og samhandling!

Trondheim, februar 2022 Randi Solheim, Hildegunn Otnes og Marit Olave Riis-Johansen

Referansar Alexander, R (2020). A dialogic teaching companion. Routledge.

Barton, D. (2007). Literacy: An introduction to the ecology of written language. Blackwell Publishing.

Cameron, D. (2001). Working with spoken discourse. Sage.

Chen, H., Myhill, D. & Lewis, H. (red.) (2020). Developing writers across the primary and secondary years. Growing into writing. Routledge.

Gee, J. P. (2015). Social linguistics and literacies. Ideology in discourses. Routledge.

Gibbons, P. (2015). Scaffolding Language, scaffolding learning. Teaching English language learners in the mainstream classroom. Heinemann.

Kunnskapsdepartementet (2019). Overordnet del – verdier og prinsipper for grunn­ opplæringen. Læreplanverket for Kunnskapsløftet 2020.

Heath, S.B. (1983). Ways with Words. Language, Life and Work in Communities and ­Classrooms. Cambridge University Press Li, H. H., Zhang, L. J. & Parr, J. M. (2020). Small-group student talk before ­individual writing in tertiary English writing classrooms in China: Nature and insights. ­Frontiers in Psychology 11, 1−14.

Littleton, K. & Mercer, N. (2013) Interthinking. Putting talk to work. Routledge.

Matre, S. (2000). Samtalar mellom barn. Om utforsking, formidling og leik i dialogar.

Oslo: Det Norske Samlaget.

Matre, S. (2001). Elevteksten som vegvisar til tilpassa opplæring. I Fottland, H. (red.)

Tilpasning og tilhørighet i en skole for alle, s. 79–102. Fagbokforlaget.

Matre, S. (2003). Eitt klasserom, to blikk. Læraren leier klassesamtalar om Egypt. I T. Petterson & M. B. Postholm (red.) Klasseledelse (2. utg.), s. 154–176. Universitetsforlaget.

Matre, S. & Fottland, H. (2011). Text, talk and thinking together. Using action research to improve third grade children’s talking, reading and identity construction. Nordic Studies in Education, 31(4), 258−274.

Matre, S. & Solheim, R. (2016) Opening dialogic spaces: Teachers’ metatalk on writing assessment. International Journal of Educational Research, 80, 188−203.

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 18

25.01.2022 06:18

Innleiing Samtale, samskrive, samhandle

19

Matre, S., Solheim, R. & Otnes, H. (red.), Berge, K.L., Evensen. L.S. & Thygesen, R. (2021). Nye grep om skriveopplæringa. Forskingsfunn og praksiserfaringar. Universitetsforlaget.

Skaftun, A. (2020). Rom for muntlighet? Språklig tenking og tekstsamtaler i norskfagets literacy. I Nordic Journal of Literacy Research, 6(1), 238−258.

Solheim, R. & Matre, S. (2014) Forventninger om skrivekompetanse. Perspektiver på skriving, skriveopplæring og vurdering i «Normprosjektet». Viden om Læsning, 15, 76−89.

Wegerif, R. (2016). Applying dialogic theory to illuminate the relationship between ­literacy education and teaching thinking in the context of the Internet Age. ­Contribution to a special issue on International Perspectives on Dialogic Theory and Practice, ­edited by Sue Brindley, Mary Juzwik, and Alison Whitehurst. L1 − ­Educational Studies in Language and Literature, 16, 1−21.

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 19

25.01.2022 06:18

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 20

25.01.2022 06:18

DEL 1

Samtaler om skriving og fag

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 21

25.01.2022 06:18

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 22

25.01.2022 06:18

KA PITTEL 1

Seksåringar i skapande ­tekstleg samspel Randi Solheim, Vivi Nilssen og Arne Johannes Aasen

Skriving er ein fin måte å vere saman på, sa Rutt Trøite Lorentzen (2005), som var ein pioner i forskinga på tidleg skriving i Noreg. Samskriving rommar også samtale, som kan stimulere til vidare aktivitet, leik og utforsking (jf. t.d. Matre, 2000). I denne artikkelen skal vi gå tett på leikprega samspel gjennom skriving, teikning, samtale og forteljing. Teksten nedanfor (eksempel 1.1), som er laga av seks år gamle Nils, er resultatet av kompleks samhandling i ei skrivegruppe på første trinn. Både denne teksten og liknande tekstar − som ein kan finne i klasserom og på kjøkenbord rundt om − kan vere vanskelege å lese i ettertid. Men dersom ein har høve til å studere prosessane som ligg bak tekstane, kan ein få verdifull innsikt både i potensialet som ligg i dei ulike skrivesituasjonane – og i skriving som ein kollektiv, kompleks og meiningsskapande aktivitet. Dette gjeld ikkje minst i arbeid med dei yngste elevane, som gjerne tar i bruk eit mangfald av erfaringar, ressursar, uttrykksformer og samhandlingsformer. Når ein har med unge skrivarar å gjere, må ein såleis sjå skriving i vid tyding, som situert, multimodal meiningsskaping (jf. t.d. Kress, 1997).

Utgangspunktet for teksten nedanfor er ei open oppgåve, der intensjonen var at elevane skulle få skrive om eit tema dei var engasjerte i, og som dei hadde felles opplevingar med. I samråd med elevane valde læraren å lage ei oppgåve med utgangspunkt i erfaringar med kroppsøvingsfaget. Overfor elevane ga han uttrykk for at tekstane deira kunne gi innspel til undervisninga. Han var såleis ein relevant mottakar. Elevane blei plasserte i grupper, og det blei lagt til rette for at dei kunne samtale undervegs.

Gjennom skriveøkta observerte vi ulike tilnærmingar til skriveoppdraget og ulike prosessar, prega av leik, samtale, teikning og skriving i det vi oppfatta som meiningsfylte og meiningsskapande situasjonar – og der elevane lærte av kvarandre. Tekstane som blei produserte, derimot, gir i seg sjølv eit avgrensa innblikk i tekstarbeidet og læringa som ligg bak. Teksten til Nils (eksempel 1.1) viser figurar i aktivitet og rørsle i

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 23

25.01.2022 06:18

24

Randi Solheim, Vivi Nilssen og Arne Johannes Aasen

Eksempel 1.1: Nils sin tekst «Hvorfor jeg liker gym»

det vi, gjennom utstyr som ringar, turnkassar og ein ikonisk blå «tjukkas», kjenner att som ein tradisjonell «gymsal». Vi kan også konstatere at skrivaren – i verbalteksten på linene – har svart på lærarens utgangsspørsmål; han likar gymringane.

Vi skal i det følgjande analysere skrivehendinga (jf. Barton, 2007) der denne teksten tok form, med utgangspunkt i doble videoopptak frå eit grupperom med fire elevar, supplert med samtale- og observasjonsdata. Studien har eit omfang, eit materiale og eit design som ikkje gjer det mogleg å dokumentere læringseffekt, eller å verifisere at dei didaktiske inngangane verkar. Målet er derimot å vise korleis ein kan komme tett på dei yngste elevane sine skriveprosessar, og drøfte korleis dette kan synleggjere både den samansette kompetansen deira, ressursane dei rår over, og potensialet i skapande tekstleg samspel. Dette kan i neste omgang gi innspel til utvikling av gode skriveopplæringspraksisar. Spørsmåla vi stiller oss, er desse: Korleis bidrar samhandling til meiningsfylt tekstproduksjon på elevane sine premissar? Og kva ressursar og uttrykksmåtar

9788215057248_Otnes mfl_Samtale, samskrive, samhandle.indd 24

25.01.2022 06:18

SOLHEIM • OTNES • RIIS-JOHANSEN (red.)

Denne boka gir nye perspektiv på muntlighet og skriftlighet i samspill, fra ulike faglige ståsteder. Den viser hvordan snakking og skriving kan kaste gjensidig lys over hverandre, både i elevenes læringsprosesser og i utvikling av læreres profesjonskompetanse. For å lykkes med samtaler som bidrar til læring, trenger man kunnskaper om ulike måter å samtale på. Forfatterne legger særlig vekt på hvordan samtaler kan styrke skriveopplæringen, fra småskole til lærerutdanning.

Samtale, samskrive, samhandle henvender seg til lærerstudenter, lærere og forskere. Bokas redaktører er Randi Solheim, Hildegunn Otnes og Marit Olave Riis-Johansen. De er tilknytta Institutt for lærerutdanning ved NTNU og har sammen lang erfaring fra forskning på skriving og samtale i ulike utdanningskontekster. De øvrige forfatterne representerer sentrale forskningsmiljøer nasjonalt og internasjonalt.

I S BISBN: N 9 7 978-82-15-05724-8 8-82-15-05724-8

9 788215 057248

SAM TALE, SAMSK R I V E, SAMH ANDLE

Samtaler er grunnleggende for barn og unges læring i skolen. Å snakke sammen bidrar ikke bare til å utvikle elevenes muntlige ferdigheter, men også til at de lærer fag, blir gode skrivere og lesere – og myndige samfunnsborgere. Også for lærere gir samtaler nyttige verktøy, både i undervisning og faglig utvikling.

S OL H E I M • OT NE S • R I I S -J OH A N S E N (red.)

S A M TA L E , SAMSK R I V E, SAMH ANDLE NYE PERSPEKTIV PÅ MUNTLIGHET OG SKRIFTLIGHET I SAMSPILL