CommUNICAtie relatiemagazine - voorjaar 2019

Voorjaar 2019

Doekle Terpstra over spelbepalers Techniek Nederland Ed Nijpels over Klimaatakkoord Lotte de Bruijn over gebouwtechniek en ICT

L SPECIAische

olog Techn ering verand

Atlas-gebouw TU/e: wereldwijd icoon van duurzaamheid

Voorwoord

Unica is relevanter dan ooit ‘Slimme’ en duurzame oplossingen zorgen voor veel gemak en comfort in ons privéleven. Ze veroveren inmiddels ook in rap tempo de zakelijke omgeving. Technologische verandering levert veel mooie dingen op, maar stelt ons aan de andere kant ook voor nieuwe vraagstukken en uitdagingen. Leidt het onderwijs mensen nog wel op voor de behoeften van morgen?

Hoe houden ziekenhuizen de zorg betaalbaar én persoonlijk?

Is de digitale beveiliging van nutsbedrijven wel waterdicht?

En kunnen wij allemaal flexibel meebewegen met de tijd?

Onzekerheid vormt een uitstekende voedingsbodem voor doemdenken. Gelukkig hebben de mannen en vrouwen die we interviewden voor dit magazine daar geen last van. Zij zien een uitgestrekte horizon vol kansen en mogelijkheden.

Zelf vind ik het ook een zeer boeiende en inspirerende tijd. Niet in de laatste plaats vanwege de sleutelpositie

die bedrijven als Unica innemen in het veranderende landschap. Technisch dienstverleners staan in het hart van alle veranderingen. Met onze kennis en kunde van technologie kunnen wij vrijwel alle grote maatschappelijke vraagstukken mee helpen oplossen. Dat verandert het aanzien van onze sector. Zoals Doekle Terpstra van Techniek Nederland in een van de artikelen zegt, zijn we het imago van onderaannemerschap ontstegen. We nemen onze verantwoordelijkheid, investeren in innovatie en dragen met onze ketenpartners bij aan een beter Nederland.

Unica is in zijn meer dan 85-jarig bestaan relevanter dan ooit. Wij zijn in staat om gebouwen een compleet nieuwe functie te geven – van kantoor tot high-end hotel –, we maken de campus van de Technische Universiteit Eindhoven toekomstbestendig en helpen klanten een soepele overgang te maken naar een CO2-neutrale bedrijfsvoering. Dat we dit soort toonaangevende projecten kunnen realiseren, doet iets met me. Het stemt me trots. Op onze branche en op de mensen die het doen. We hopen u met dit magazine te inspireren en een beetje van dit trotse gevoel op u over te kunnen brengen.

John Quist CEO Unica

Inhoud 04

Doekle Terpstra: “Geen bedrijfstak kan nog zonder technologie”

16

Technologie beïnvloedt huisvestingskeuzes Rijnstate

06

Unica wil verliefd worden op problemen

18

Atlas: wereldwijd icoon van duurzaamheid

09

Drinkwaterbedrijf Vitens: trendsetter in beveiliging

21

Onderwijs en bedrijfsleven: strategische partners in technologie

10

Ed Nijpels: “Unica moet actief vooroplopen in energietransitie”

24

Lotte de Bruijn: “Met ICT ligt de wereld aan onze voeten”

12

Ahoy: verrassende technologie naast vriendelijke gastvrouw

26

Unica Foundation: “Techniek kan een enorm verschil maken”

14

De impact van technologie op het dagelijks werk

28

Radboudumc bouwt aan zorg van de toekomst

Unica heeft dit magazine met zorg samengesteld en is op geen enkele wijze aansprakelijk voor onjuistheden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Unica. is het relatiemagazine van Unica Groep.

REDACTIE: Unica Groep, Veronique van der Waal (Schrijfveer).

FOTOGRAFIE: Bart van Overbeeke Fotografie, Beeld Werkt, Christiaan Krouwels, EGM Architecten, Jurjen Veerman, Speer.

DESIGN: JOUW® bureau DRUK: Boom+Verweij

REAGEREN OP DIT MAGAZINE? Stuur een e-mail naar info@unica.nl o.v.v. Communicatie.

Unica Groep Postbus 202 3870 CE Hoevelaken T 033 - 247 80 80 info@unica.nl www.unica.nl VOLG ONS OP: linkedin.com/company/unicanl

facebook.com/unicanl

twitter.com/unicanl

youtube.com/unicanl1

| 3

“Wij zijn de spelbepaler in het grotere verhaal”

“ Er is geen bedrijfstak die nog zonder technologie kan” De installatiebranche is een van de meest betekenisvolle sectoren van Nederland. Dat stelt Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland (voorheen UNETO-VNI). “Wij gaan het verschil maken.”

4 |

Het is een anekdote die Doekle Terpstra graag vertelt: hoe hij in 2017 voorzitter werd van de toenmalige branchevereniging UNETO-VNI. “Ik had al ‘nee’ gezegd, omdat ik me afvroeg of ik wel voldoende affiniteit had met een ondernemersorganisatie.

Maar toen ik ging praten met mensen in het veld, werd ik steeds enthousiaster. Ed Nijpels zei tegen me: ‘Doekle, dit moét je doen! Dit is de sector die het verschil gaat maken in de toekomst’. Dat gaf voor mij de doorslag om toch ‘ja’ te zeggen.”

“ We werken in een van de meest betekenisvolle sectoren van Nederland” Spelbepaler Inmiddels zijn we twee jaar verder en beginnen de ogen van Doekle te glimmen als hij praat over de technische sector.

“Wij werken in een van de meest betekenisvolle sectoren van Nederland. Er is namelijk geen bedrijfstak die nog zonder technologie kan. Daarmee zijn wij de sector die alle grote maatschappelijke vraagstukken, zoals de energietransitie en mobiliteit, kan oplossen. Wij gaan het verschil maken. Je ziet dat besef nu overal doordringen. We worden serieus genomen door de politiek en partijen die ons eerst niet zagen staan, willen nu graag met ons praten. Technisch dienstverleners nemen de regie in grote bouwprojecten; wie had dat tien jaar geleden kunnen denken? Ik zeg niet dat we onszelf nu op de borst moeten kloppen, maar we mogen als sector wel wat trotser zijn. We zijn het imago van de ‘mannetjes’, de ‘busjes’ en de ‘onderaannemers’ – een vreselijk woord – ontstegen. Wij zijn de spelbepaler in het grotere verhaal.”

Grotere verhaal Dit ‘grotere verhaal’, waarbij korte termijn winstbejag plaatsmaakt voor lange termijn verantwoordelijkheid, is volgens

Doekle het nieuwe verdienmodel. “Je ziet veel bedrijven intrinsiek veranderen. Installatiebedrijven worden technisch dienstverleners en ICT-bedrijven; data is de nieuwe olie.

Technologie wordt steeds belangrijker: digitalisering, predictief onderhoud, artificial intelligence, augmented reality. De sector heeft een enorm werkgelegenheidsperspectief. De toekomst vraagt ook van bedrijven dat zij creatief en nieuwsgierig zijn en het lef hebben om nieuwe wegen te bewandelen. We zien andere contractvormen en nieuwe vormen van samenwerking; open scource en in learning communities. De traditionele ‘ieder voor zich’-mentaliteit is uitgewerkt. Wil je nu vooruit komen, dan moet je je openstellen, kennis delen en samenwerken.

Delen is het nieuwe vermenigvuldigen. Je hoeft echt niet bang te zijn om concurrentiepositie te verliezen, want we staan aan de vooravond van de grootste verbouwing van Nederland. Er is zo ongelooflijk veel werk te doen; de taart is groot genoeg.”

Slimme concepten Techniek Nederland is de vereniging van de verbinding en Unica een van de kartrekkers van de beweging. “Unica heeft al vroeg gesignaleerd dat het speelveld de komende jaren fundamenteel gaat veranderen”, zegt Doekle. “De organisatie heeft zich razendsnel weten te ontwikkelen van een klassiek installatiebedrijf tot een allround technisch dienstverlener. Een system integrator, die niet langer alleen technische producten levert, maar slimme concepten ontwikkelt die bijdragen aan een duurzame oplossing van maatschappelijke vraagstukken.”

Doekle noemt Unica “een inspirerend bedrijf, dat zijn plaats aan de besluitvormingstafel meer dan verdiend heeft”. Hij hoopt dat Unica de komende jaren vasthoudt aan de ingezette koers.

“Natuurlijk is CEO John Quist boven alles verantwoordelijk voor een goed financieel resultaat. Maar ik hoop dat hij er in slaagt om de verbinding te blijven leggen met het grotere verhaal. Dat de hele Unica-gemeenschap zich geroepen voelt om na te denken over de bijdrage die Unica kan leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Dat wens ik deze mooie onderneming van harte toe.” •

Unica CEO John Quist (geheel links) bezocht in 2018 samen met Maxime Verhagen (Bouwend Nederland), Doekle Terpstra (midden) en staatssecretaris Tamara van Ark (rechts) een project waar Unica de uitvoering verzorgt.

| 5

Stefan te Veluwe (links), John Quist (midden) en Freerk Bisschop (rechts) op het kantoor van Rockstart.

Unica wil verliefd worden op problemen Als een van de eerste partijen in de branche startte technisch dienstverlener Unica dit voorjaar een Innovation Center. Deze strategische divisie richt zich op het signaleren van relevante ontwikkelingen en innovaties in de omgeving waarin Unica opereert en versterkt de kennis over (nieuwe) technologie binnen het bedrijf. Startup accelerator Rockstart begeleidde Unica het afgelopen jaar in het verscherpen van de innovatiestrategie en helpt in de andere manier van denken die nodig is voor innovatie. “Het Innovation Center is eigenlijk een cultuurprogramma.�

6 |

Toen John Quist bijna vijf jaar geleden begon als CEO van Unica, verwonderde hij zich over het gebrek aan innovatie in de sector waarin hij terecht kwam. Hij was gewend aan de snelheid van verandering in de telecomwereld, waar hij uit afkomstig was. “In deze branche is sprake van een homogene groep bedrijven die gewend zijn om al jarenlang hetzelfde te doen. Het lerend vermogen is laag, innovatie staat op een laag pitje”, constateerde hij. De topman van Unica heeft ook een verklaring: “Er werd bijna geen geld verdiend. De traagheid is helemaal ingebouwd in het systeem. Toeval speelt een grote rol; er gebeuren dingen toevallig, en daar holt iedereen dan achteraan.” Nu technologie een steeds grotere rol speelt in het werkveld van Unica, zet John de innovatiekracht van zijn bedrijf in een hogere versnelling. “Het past misschien nog niet helemaal in deze wereld, maar het moet wel, want klanten vragen erom.”

“ De energietransitie is niet meer tegen te houden, we zijn het keerpunt allang voorbij” “Slow cooking” De bouw en techniek vertoont parallellen met de energiesector, een wereld waarin Freerk Bisschop al ruim dertig jaar actief is. Bij startup accelerator Rockstart is hij verantwoordelijk voor het programma ‘Smart Energy’. “De energiesector staat aan de vooravond van een waardesprong, maar het systeem kent veel vertragingsfactoren. Denk bijvoorbeeld aan de infrastructuur die tientallen jaren meegaat. Met net aangelegde gasleidingen kun je nog 55 jaar vooruit”, verklaart Freerk. Dat er structurele veranderingen komen, staat voor hem vast: “De energietransitie is niet meer tegen te houden, we zijn het keerpunt allang voorbij. De energiefuncties veranderen langzaam, waarbij niet de kosten, maar de waarde van efficiëntere, slimmere en schonere energieoplossingen het uitgangspunt zijn. Dat speelt zich nu vooral onder de oppervlakte af. De maatschappelijke aandacht draagt bij aan de versnelling, maar de energietransitie blijft een proces van ‘slow cooking’.”

De energie-expertise en een aantal energie-gerelateerde startups vormden de initiële aanleiding waarom Unica in contact kwam met Rockstart. Al snel vonden de twee partijen elkaar ook rondom het thema innovatie. Rockstart hielp Unica het afgelopen jaar om de innovatiestrategie verder te verscherpen. “Unica bestaat uit bedrijven met eigen ondernemers. Dat model geeft ons slagkracht, maar soms ook beperkingen als je de hele vloot tegelijkertijd in beweging wilt brengen”, legt John uit. Die beperkingen stonden aan de basis van de oprichting van het Unica Innovation Center.

Rockstart adviseerde bij de inrichting van deze strategische divisie. “Innovatietrajecten zijn vaak risicovolle initiatieven, soms zelfs kannibaliserend voor de eigen business. Wij hebben Unica geholpen om de denkwijze over innovatie te beïnvloeden. Denk aan het mechanisme van investeren

in innovaties. Innovatie kan een hele duidelijke, harde kant hebben. Als je het op de juiste manier aanpakt, levert het meer waarde op dan andere businessmodellen”, is Freerks overtuiging.

Goede vragen stellen Het belangrijkste component dat Rockstart inbracht, is het proces van eindeloos valideren. “Rockstart dwingt de innovatieteams binnen Unica om veel dieper in te gaan op het probleem dat opgelost moest worden. Ze helpt ons in het stellen van de goede vragen”, vertelt John. Dat proces vereist volgens Freerk een andere benadering van nieuwe initiatieven.

“De meeste innovaties beginnen met een specifieke oplossing die men wil realiseren. Daar wordt aan vastgehouden, ook als uit de validatie blijkt dat het probleem heel anders in elkaar zit. Vaak past daar een andere oplossing bij, maar blijft men vasthouden aan het oorspronkelijke idee. Wij leren mensen om verliefd te worden op het probleem, in plaats van op de oplossing.”

| 7

Stefan te Veluwe geeft leiding aan het Innovation Center. Hij is afkomstig uit de eigen gelederen en was tot dit voorjaar verantwoordelijk voor alle operationele zaken bij Unica ICT Solutions. “In de ICT heeft de omslag naar een andere denkwijze al plaatsgevonden. De techniek zelf staat daar steeds minder op de voorgrond, het gaat erom wat je ermee doet”, is zijn ervaring. Met zijn team heeft hij de opdracht om de proces- en conceptinnovaties binnen Unica verder vorm te geven. “Er lopen al veel projecten, bijvoorbeeld op het gebied van Internet of Things (IoT), data analytics, blockchain en predictive maintenance. Die komen niet altijd van de grond, dus wij gaan de Unica-bedrijven daarbij helpen. Maar we zoeken ook nadrukkelijk de samenwerking met partijen buiten Unica. We signaleren kansen voor de praktische toepassing van innovaties. Ons onderscheidend vermogen zit niet zozeer in de inhoud, maar in wat we ermee zouden kunnen doen voor onze klanten.”

“ Pionieren gaat gepaard met mislukkingen, dus dat maakt innovatie een lastig proces” Het Innovation Center moet daarmee ook een katalysator zijn voor verdergaande samenwerking tussen de Unica-bedrijven.

“In die samenwerking ligt een enorme kans, maar ook dat vereist een andere manier van denken. Het Innovation Center is als het ware een cultuurprogramma, dat een sterker fundament moet leggen onder onze innovatiekracht. De innovatiepotentie

8 |

binnen Unica is namelijk gigantisch”, vindt John. De focus op cultuurverandering wordt onderschreven door Freerk: “15% van de medewerkers van een bedrijf wil altijd alles anders, en 15% van de medewerkers wil nooit veranderen. De rest zit daar tussenin en beweegt mee met de groep die de meeste aandacht krijgt. Met het Innovation Center kan Unica die medewerkers in beweging krijgen.”

Mislukkingen Innovatie vraagt een lange adem en dus is de oprichting van het Innovation Center niet gericht op de korte termijn.

Mislukking is volgens Freerk juist onderdeel van het innovatieproces. “Pionieren gaat nou eenmaal gepaard met mislukkingen. Dat maakt het lastig, maar daarom moet je er juist aandacht aan besteden”, vindt hij. John gaat zelfs een stap verder: “We hebben pas gevierd dat we een bedrijfsactiviteit die we vier jaar geleden zijn gestart, hebben beëindigd. Innoveren betekent ook dat er dingen mislukken.

Daar moet je niet voor weglopen. Je moet niet bang zijn om met nieuwe dingen te beginnen, maar ook niet bang zijn om op een bepaald moment te stoppen. Als we over een paar jaar alleen maar succesvolle innovaties hebben gelanceerd, ben ik niet tevreden. Dan zijn we te voorzichtig geweest.” •

Drinkwaterbedrijf Vitens: trendsetter in beveiliging Vitens gaat de komende jaren haar security-systemen en bouwkundige beveiliging optimaliseren. Het drinkwaterbedrijf, dat verantwoordelijk is voor een derde van de drinkwatervoorziening in Nederland, werkt hiervoor nauw samen met het onafhankelijke Unica-bedrijf Regel Partners. “Wij lopen voorop in de sector.”

De drinkwatervoorziening maakt deel uit van de zogenoemde top-vitale infrastructuur van Nederland, waarbij uitval leidt tot maatschappelijke ontwrichting. Om de leveringszekerheid en de kwaliteit van het drinkwater – nu en in de toekomst – zeker te stellen, gaat Vitens één centraal Security Management Systeem (SMS) implementeren. De security-systemen van meer dan driehonderd objecten en locaties in vijf provincies worden hier de komende vijf jaar op aangesloten.

Trendsetter De aanslag op de Twin Towers op 11 september 2001 is in veel opzichten een keerpunt in de geschiedenis.

“Drinkwaterbedrijven werden door 9/11 geconfronteerd met de urgentie van beveiliging”, zegt Eric Adamse, als Business Continuity Manager verantwoordelijk voor security- en incidentmanagement bij Vitens. “De laatste jaren neemt vooral de cyberdreiging toe. De drinkwatervoorziening is een potentieel doelwit voor kwaadwillende mensen en hackers die een grote daad willen stellen, zoals verstoring van de drinkwatervoorziening of vergiftiging van het drinkwater. Als organisatie in het publieke domein hebben wij de verantwoordelijkheid om dit soort risicoscenario’s te voorkomen.” Schaalvergroting in de sector biedt Vitens de mogelijkheid om haar beveiligingshuis van boven naar beneden goed neer te zetten met één nieuw Security Management Systeem. Eric: “De bestaande security systemen binnen Vitens zijn aan vervanging toe. We hebben daarom besloten om de diversiteit te verlaten en de functionaliteit weer helemaal up-todate te maken.”

Nieuwe kwetsbaarheid ICT en nieuwe technologieën als smart grids bieden veel voordelen, maar creëren ook een nieuwe kwetsbaarheid.

“Hoe meer je aan elkaar knoopt, hoe kwetsbaarder je wordt”, stelt Eric. “Je moet ‘in control’ blijven en op de lange termijn zowel de fysieke beveiliging als de informatiebeveiliging goed voor elkaar hebben. Voor een grote organisatie als Vitens, met honderden objecten met vele componenten en datakluwen, is dat een enorme uitdaging. Samen met Regel Partners hebben we eerst de software gekozen en daar is vervolgens de hardware bij gezocht. Die volgorde is nieuw voor ons. Regel Partners levert en implementeert het SMS WinGuard. Alle elektronische componenten besteden we aan.

We implementeren het nieuwe systeem provincie na provincie, locatie na locatie. In 2023 verwachten we klaar te zijn.” Klanten zullen niets merken van deze megaoperatie. Eric: “De klant krijgt wat hij van ons gewend is: op elk moment van de dag een prachtig en veilig natuurproduct uit de kraan.” •

Vitens en Regel Partners Regel Partners ondersteunt Vitens bij de implementatie, het beheer en onderhoud van het nieuwe, centrale Security Management Systeem (SMS). Ook koppelt Regel Partners de onderliggende hardware aan het SMS en geeft het training aan medewerkers die met het systeem gaan werken.

| 9

“Unica moet actief vooroplopen en klanten helpen in de energietransitie”

Ed Nijpels (foto: Christiaan Krouwels)

Het Ontwerp van het Klimaatakkoord bevat zo’n zeshonderd milieumaatregelen die moeten leiden tot 49 procent CO2reductie in 2030. Voor de zomer moet er een definitief akkoord liggen, waarmee de overheid, bedrijven en burgers aan de slag kunnen. Ed Nijpels, voorzitter van het Klimaatberaad dat het ontwerpakkoord indiende, ziet een belangrijke rol weggelegd voor bedrijven als Unica.

10 |

Het Ontwerp van het Klimaatakkoord dat u in december presenteerde levert veel maatschappelijke discussie op, over de kostenverdeling, de haalbaarheid en de gevolgen voor de Nederlandse concurrentiepositie.

Vindt u deze zorgen terecht?

“Aandacht voor de kostenverdeling is goed. Vanaf het begin hebben Eric Wiebes, minister van Economische Zaken en Klimaat, en ik gezegd dat de energietransitie voor iedereen haalbaar en betaalbaar moet zijn. Niemand wil een onbetaalbare transitie. De politiek heeft in het regeerakkoord en in de Klimaatwet aangegeven 49 procent CO2-reductie te willen. Met ons ontwerpakkoord ligt er een schat aan voorstellen waarmee dit kan. Honderden partijen willen hier ook mee aan de slag. Het is nu aan de politiek om te zorgen voor een juiste verdeling van de lusten en de lasten tussen burgers onderling en tussen burgers en bedrijfsleven.

We zijn een rijk land. Het moet het kabinet en de Tweede Kamer lukken dit rechtvaardig te doen.”

Iedereen zal zijn steentje moeten bijdragen om 49% minder broeikasgassen uit te stoten in 2030. Welke bijdrage verwacht u van technisch dienstverleners als Unica?

“Bedrijven als Unica moeten in woord en daad het goede voorbeeld geven. Bijvoorbeeld door aandacht te besteden aan het energieneutraal krijgen van de eigen gebouwen en stappen zetten om het woonwerk-verkeer van de eigen medewerkers CO2-neutraal te maken. Daarnaast moeten zij niet afwachten tot een klant met een vraag komt, maar actief vooroplopen om klanten met oplossingen vooruit te helpen in de energietransitie. Unica kan klanten helpen met kanten-klare en complete oplossingen. Door in kaart te brengen wat er moet gebeuren, hoe klanten dit het beste kunnen doen, wat het kost en wat het oplevert. Het zou ook mooi zijn als Unica klanten alle rompslomp als subsidieaanvragen en vergunningaanvragen uit handen kan nemen. ‘Ontzorgen’ is het sleutelwoord voor alle technische dienstverleners.”

Is techniek het voornaamste middel om de klimaatdoelstellingen te realiseren, of zijn er nog andere belangrijke componenten die het verschil kunnen maken?

“De sociale component is misschien nog wel belangrijker dan technologie. In de recent verschenen voortgangsrapportage van het Energieakkoord staat een interview met Biense Dijkstra. Hij is een innovatieve Friese aannemer, die zich helemaal richt op verduurzaming. Hij vertelt dat hij bij de verduurzaming van woningen de meeste tijd in het proces steekt in de begeleiding van de bewoners. Het kost ietsje meer, maar je lost voor klanten de relevante problemen op. Mijn oproep is dan ook: durf te innoveren en zoek elkaar op. Ik sluit me helemaal aan bij Biense, die zegt: ‘Verduurzaming is de beste business case die je kunt bedenken’.” •

“ Energiebesparing is de beste CO2-reductie die er is” Zijn er technologische innovaties nodig om de doelstellingen te bereiken, of kan het ook met de huidige stand der techniek?

“Er zijn zeker technologische innovaties nodig. De energievoorziening wordt meer afhankelijk van het weer en moet toch betrouwbaar blijven. Dat vraagt om een slimme integratie van alle systemen die met energieopwekking en energieverbruik te maken hebben. Big data en Internet of Things (IoT) kunnen hier een grote rol in spelen. Gebouwen kunnen netto energieleverancier worden, ze kunnen een rol spelen bij tijdelijke pieken en dalen. Een mooi voorbeeld is een groot koelhuis van supermarktketen Lidl. Als er in de regio een stroomtekort dreigt, gaat het koelhuis tijdelijk wat minder diep vriezen. Zo zie je hoe techniek nieuwe samenwerkingen en oplossingen mogelijk maakt. En Lidl verdient geld aan deze back-up dienst. Wie vooroploopt, boort nieuwe markten aan.”

Welke technologieën zijn volgens u kansrijk om de uitvoering van het Klimaatakkoord positief te beïnvloeden?

“Als ik dat zou weten, had ik beter belegger kunnen worden in plaats van politicus en bestuurder. Wat ik wel weet is dat technologieën die energie besparen kansrijk zijn. Er gaat veel energie verloren bij opwekken, transport, conversie, systeemverlies en lekken, dus voor elke petajoule die we besparen, hoeven we 3 petajoule minder energie op te wekken. Energiebesparing is daarmee de beste CO2-reductie die er is.”

| 11

Ahoy: verrassende technologie naast vriendelijke gastvrouw Rotterdam Ahoy viert in 2021 haar vijftigjarig jubileum. De evenementenaccommodatie in Rotterdam is in bijna vijf decennia sterk gegroeid en geprofessionaliseerd. Ook hebben de beurzen, evenementen en concerten onder invloed van technologie een veel hoger entertainmentgehalte gekregen.

Sinds Jolanda Jansen in 2004 directeur werd bij Rotterdam Ahoy is er veel veranderd. “Vroeger moesten we bij wijze van spreken ’s zomers een deur openzetten als het binnen te warm werd en stookten we ons ’s winters een ongeluk.

Tegenwoordig staat verduurzaming hoog op de agenda en hebben we een gebouwbeheersysteem met geautomatiseerde

12 |

klimaatbeheersing. Daarmee is het binnen altijd aangenaam, zelfs op dagen dat we ruim 27.000 bezoekers ontvangen.

Klimaat, beveiliging, kassasystemen bij de winkels en bars, en online marketing: we kunnen niet meer om technologie heen.”

Entertainment Ook bij het organiseren van evenementen heeft technologie de afgelopen jaren een veel prominentere rol ingenomen. “Begin dit jaar hadden we elf shows van ‘De Vrienden van Amstel LIVE’. Daarvoor is een podium gebouwd, dat om het publiek heen kon bewegen. Dankzij driehonderd sensoren was deze catwalk op afstand bestuurbaar. Dat was vijf jaar geleden nog ondenkbaar”, vertelt Jolanda. “Bij het ABN AMRO World Tennis Tournament is de traditionele houten boarding rond het centre court vervangen door interactieve led-boarding. Beeld en geluidseffecten maken duidelijk dat een speler een ace heeft geslagen. Verder kunnen toeschouwers buiten de zaal op grote schermen de herhaling van een punt bekijken. Met

Ahoy en Unica Rotterdam Ahoy werkt al sinds 2003 samen met Unica.

“Unica verzorgt al vele jaren het beheer en onderhoud van onze technische installaties. Ook heeft Unica meegewerkt aan de grootschalige renovatie van de Ahoy Arena tussen 2009 en 2011. De band tussen Ahoy en Unica is goed en sterk”, zegt Jolanda. “Ik vind het mooi om te zien dat Unica heel enthousiast en betrokken is bij alles wat hier gebeurt. Ze denken echt met ons mee.

Het leukste vind ik dat zij Ahoy als showcase gebruiken voor hun relaties. Er zijn altijd wel een paar Unicamedewerkers aanwezig bij onze evenementen. Dat geeft aan dat zij ook trots zijn op Ahoy.”

onze Whatsapp-service houden we bezoekers op de hoogte van last minute programmawijzigingen. Je ziet dat technologie op steeds creatievere manieren wordt toegepast om mensen te verrassen. Het entertainmentgehalte neemt toe, alles wordt steeds meer een show.”

“ Technologie wordt op steeds creatievere manieren toegepast om mensen te verrassen” Live ontmoetingen Tussen 1971 en nu mag dan een technologische wereld van verschil zitten, volgens Jolanda is er één ding wat bij Ahoy altijd hetzelfde blijft. “Vijftien jaar geleden dachten veel mensen dat het internet vakbeurzen en congressen overbodig zou maken. Alle informatie was immers online te vinden. Deze mensen hebben ongelijk gekregen: onze vakbeurzen bloeien als nooit tevoren. We hebben blijkbaar toch de behoefte om mensen live ontmoeten en aan relaties te bouwen. Iemand een aansprekend verhaal zien en horen vertellen doet veel meer met je dan online een artikel lezen. Het gaat uiteindelijk om de mensen. Dat geldt ook voor onze business, die draait om

het servicen van onze bezoekers. Natuurlijk heb je techniek nodig om zaken vlot en efficiënt te laten verlopen. Maar als je naar een concert in Ahoy gaat en je toegangskaart wordt bij de ingang gescand, wat blijft je dan bij? De scanner of de vriendelijke gastvrouw die je even in de ogen kijkt en een prettige avond wenst?” •

| 13

De impact van technologie op het dagelijks werk

V.l.n.r. Ralph Postma, Esther van der Maten, Vincent de Bruin, Floris Junte. Onder: Sanneke Sarels van Rijn.

Unica is actief in een snel veranderende, technische omgeving. Dat heeft ook effect op de medewerkers. Zij krijgen te maken met nieuwe technologieën, complexere projecten en hoge verwachtingen van klanten. Sanneke Sarels van Rijn, HRdirecteur van Unica, ging in gesprek met vier Unica-medewerkers over hoe technologie hun dagelijkse werkzaamheden beïnvloedt.

14 |

In gesprek met…

Ralph Postma (50) heeft ruim 25 jaar ervaring in de installatietechniek. Sinds zes jaar werkt hij als lead engineer bij Unica Building Projects aan grote projecten, zoals het Amphia ziekenhuis in Breda.

Esther van der Maten (25) studeerde Logistiek en Technische Vervoerskunde en deed de Master Supply Chain Management. Als trainee voert ze nu opdrachten uit voor Unica Fire Safety.

Vincent de Bruin (33) is net als zijn vader en opa werkzaam in de verwarmingstechniek. Sinds twee jaar is hij consultant, EPA-adviseur en technisch specialist bij Unica Energy Solutions.

Floris Junte (22) werkt sinds drie jaar als leerlingmonteur elektricien bij Unica Building Services in Zwolle. Dat doet hij naast zijn opleiding ‘eerste monteur elektricien’. Zijn vader werkt ook bij Unica.

In welk opzicht heeft technologie jullie werk veranderd?

“Door de energietransitie zijn we bezig met duurzame technieken en de lange termijn”, zegt Ralph. “Ook speelt ICT een steeds grotere rol. Je krijgt een gebouw tegenwoordig niet meer aan de praat zonder digitale technologie. Bij het nieuwe Amphia ziekenhuis hangt alles aan elkaar; alle disciplines komen samen in één touchscreen.” Vincent: “Klopt, je moet feeling hebben met ICT. Internet of Things-oplossingen, verlichting, luchtbehandelingsinstallaties, sensoren, camera’s; alles is gekoppeld aan het IP-netwerk. Dat vraagt om meer afstemming tussen alle betrokken partijen. Ik merk ook dat klanten wijzer zijn geworden. Ze hebben zich ingelezen en denken al snel een bepaalde kant op. Maar wat ontbreekt is kennis over de kosten, wet- en regelgeving en een lange termijnvisie: ‘Is mijn gebouw over dertig jaar nog steeds goed?’

Het is onze taak om ze te adviseren en te helpen bij het maken van de juiste keuzes.”

“ Je hebt de kennis van jongeren en de ervaring van de oudere collega’s nodig om samen tot iets goeds te komen” De jongere generatie vindt dat er helemaal niet zoveel is veranderd. “Wij zijn opgegroeid met ICT, het was er dus altijd al”, zegt Esther. Floris signaleert wel een generatieverschil.

“Ik leer op school nieuwe technieken, zoals domotica, en handigheidjes om het werk zo snel en makkelijk mogelijk te doen. Sommige collega’s zijn geïnteresseerd in de nieuwe dingen die ik leer, maar er zijn er ook bij die hun werk liever blijven doen zoals ze dat gewend zijn.” Volgens Esther is het niet moeilijk om deze generatiekloof te dichten. “Je hebt de kennis van jongeren en de ervaring van de oudere collega’s nodig om samen tot iets goeds te komen. We kunnen elkaar versterken.”

Waar liggen volgens jullie kansen voor Unica op technologisch gebied?

“Wij werken veel met BIM, waarmee je een gebouw eerst virtueel bouwt”, vertelt Ralph. “Nu maken we daarna ‘platte’ tekeningen, maar straks gaat de monteur met een Virtual

Reality-bril het gebouw in. Nog een stap verder is dat we robots gaan inzetten, die op basis van coördinaten alle gaatjes boren.” Dat lijkt Floris wel wat. “Veel jongeren willen geen fysiek zwaar werk doen. Door digitaal te werken maak je de techniek interessanter voor jonge mensen.”

Vincent vindt dat Unica alle ontwikkelingen goed in de gaten moeten houden. “We moeten het lef hebben om vroegtijdig in veelbelovende ontwikkelingen te stappen. En natuurlijk moeten we ervoor zorgen dat wij de professional blijven die meer weet dan de klant.” Esther borduurt hierop voort: “Het is zaak dat we goed blijven luisteren naar de wensen van de klant. We hebben bij Unica veel kennis en staan voor wat we doen. Dat spreekt klanten aan.” Ralph denkt dat kennisdeling binnen Unica nog veel kansen biedt. “Het is voor mij bijvoorbeeld lastig om naast mijn werk alle IT-ontwikkelingen bij te houden. Dan is het fijn als je kunt aankloppen bij collega’s die hierin zijn gespecialiseerd. Zo hebben we allemaal kennis die bijdraagt aan het grotere geheel. Ook zou het goed zijn om organisatorisch en financieel vaker naar buiten te treden als één bedrijf.” Vincent knikt: “Het is winst voor alle partijen als we met alle Unica-bedrijven één propositie neerleggen en er samen voor kunnen zorgen dat de klant er de komende dertig jaar duurzaam en warmpjes bij zit.”

Wat moet Unica doen om een aantrekkelijke werkgever te zijn en te blijven?

“Sommige van mijn klasgenoten gaan alleen voor het geld, maar ik doe het voor de techniek”, zegt Floris. “Ik ben blij dat Unica mij de mogelijkheid geeft om te blijven leren en mezelf te ontwikkelen.” Esther sluit zich hierbij aan: “Ik vind het ook fijn dat ik bij Unica veel kan leren.”

De ervaren collega’s met een gezin stellen andere prioriteiten. Ralph: “Unica is een fijne werkgever omdat het werk leuk en heel divers is. Je krijgt volop kansen om mooie projecten te doen. Je werk flexibel kunnen indelen is ook prettig met opgroeiende kinderen. Een privéleven wordt door werkgevers vaak vergeten.” Dat is ook de ervaring van Vincent: “Ik vind het belangrijk om een privéleven naast mijn werk te hebben. Dat ik thuis kan werken, mijn kinderen van school kan halen en ’s avonds nog even de laptop kan openklappen. Er zijn weinig technische bedrijven waar dat kan. We moeten allemaal langer doorwerken, dus dan wel graag op een leuke manier.” •

| 15

Technologie beïnvloedt huisvestingskeuzes Rijnstate Rijnstate loopt mee voorop in de technologische vernieuwing van de ziekenhuiszorg in Nederland. Volgens Willem-Jan Hanegraaf, Programmadirecteur Bouw van het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem, is dat spannend, maar noodzakelijk om het ziekenhuis toekomstbestendig te houden.

Rijnstate heeft vier locaties: in Arnhem-Noord, Arnhem-Zuid, Zevenaar en Velp. Eind januari werd bekend dat de locatie in Velp gaat sluiten. De zorgfuncties uit Arnhem-Zuid en Velp worden verplaatst naar een nieuwe locatie in Elst. Met dit besluit wil Rijnstate ‘de zorg betaalbaar en dichtbij de patiënt houden’.

Videoconsulting “Het zorglandschap verandert onder invloed van nieuwe technologie en digitalisering. De zorg kan efficiënter en moet betaalbaar blijven”, verklaart Willem-Jan. “Er komen allerlei ontwikkelingen op ons af en we moeten ons continu afvragen wat het effect daarvan is op onze organisatie. Een voorbeeld hiervan is klinisch monitoren op afstand. Poliklinische afspraken zullen in de toekomst gedeeltelijk worden vervangen door videoconsulting, waarbij de patiënt en arts contact hebben via de webcam. De patiënt kan de arts op afstand laten meekijken en de patiënt krijgt inzage in zijn elektronisch patiëntendossier.

Wij geloven in deze technologie, die voordelig is voor beide partijen. Patiënten hoeven minder vaak naar het ziekenhuis te komen. Ook intercollegiaal overleg tussen ziekenhuizen zal steeds vaker op deze manier gebeuren.”

Huisvesting en mobiliteit Een technologische innovatie als videoconsulting klinkt eenvoudig, maar heeft grote gevolgen. “Het beïnvloedt de strategische keuzes die ons ziekenhuis maakt op het gebied van huisvesting en mobiliteit”, aldus Willem-Jan.

16 |

“Als poliklinische afspraken vaker digitaal plaatsvinden, heb je minder grote gebouwen en parkeervoorzieningen nodig. Daar staat tegenover dat er extra belplekken met videoverbinding moeten worden gerealiseerd. Ook is een infrastructuur nodig die data driven oplossingen ondersteunt en die is berekend op het streamen van beelden. Dat stelt ons voor de vraag: gaan we zelf datacenteroplossingen verzorgen of kopen we die in? En hoe creëren we flexibiliteit in onze vastgoedportefeuille? De techniek verandert vrijwel dagelijks, terwijl je voor vastgoedbeheer twintig tot dertig vooruit moet kijken. Medische apparatuur heeft een afschrijftermijn van vijf tot zeven jaar. Dat maakt het spannend om de juiste keuzes te maken.”

“Het zorglandschap verandert onder invloed van nieuwe technologie en digitalisering”

Zorg staat voorop Rijnstate wil een brug slaan tussen de ontwikkelingen in de zorg en de medische technologie. “We houden onze zorgambities goed voor ogen en zijn kritisch op onze processen. Ook kijken we wat de gebouwde omgeving en moderne technieken kunnen bijdragen. We gaan niet voor leuke gadgets, maar kiezen bewust voor technologieën die waarde toevoegen en het zorgproces optimaliseren.”

Een resultaat van deze aanpak is de vernieuwde polikliniekomgeving in Zevenaar. “We hebben een harmonicamodel gebouwd, waarbij alle vakgroepen gebruik kunnen maken van dezelfde faciliteiten”, vertelt Willem-Jan. “Moderne technieken, zoals digitale aanmeldzuilen en de mogelijkheid om online afspraken te maken, en het slim combineren van ruimten en wachtgebieden stellen ons in staat om te groeien zonder uitbreiding van het aantal vierkante meters. Momenteel wordt het BIM-model omgezet naar onze facilitaire managementsystemen. We gaan data inzetten om zaken als beheer en onderhoud en de schoonmaak efficiënter en kostenbesparend te doen.”

Samenwerking Willem-Jan gelooft dat je elkaar nodig hebt om de zorg beter te maken. “We werken samen met universiteiten, umc’s en met huisartsen, verloskundigen en apothekers in de regio.

Met het Nederlands Openluchtmuseum en Burgers’ Zoo in Arnhem hebben we afspraken gemaakt over parkeren in de daluren.” Ook het bedrijfsleven is belangrijk, stelt WillemJan. “Sinds 2013 trekken Rijnstate en Unica samen op. De medewerkers van Unica zijn oprecht geïnteresseerd en stellen goede, functionele vragen. Samen bedenken we de beste oplossing: wij vanuit de inhoud, zij vanuit de techniek. Zo is de polikliniekomgeving in Zevenaar tot stand gekomen: binnen budget, sneller en beter dan het oorspronkelijke plan.”

Glazen bol De toekomst is onvoorspelbaar. Willem-Jan: “Wie kan met zekerheid zeggen hoe de wereld en het zorglandschap er over tien jaar uitzien? Ik heb ook geen glazen bol, maar door in gesprek te blijven en open te staan voor samenwerking gaan wij de toekomst met vertrouwen tegemoet.” •

| 17

Atlas: wereldwijd icoon van duurzaamheid

Onder de klanken van het Brabants Orkest opende in september 1963 de toenmalige Technische Hogeschool in Eindhoven zijn hoofdgebouw. Het robuuste bouwwerk uit de jaren zestig werd het afgelopen jaar getransformeerd tot een transparant en energiezuinig universiteitsgebouw. 55 Jaar na de opening van het oorspronkelijke gebouw, zijn vanaf 2019 meer dan 3.800 studenten en 1.100 medewerkers van de TU/e gehuisvest in een icoon van duurzaamheid. Van Wijnen, Unica, en co-makers realiseerden het project voor de TU/e, dat met het tot ‘Atlas’ omgedoopte hoofdgebouw volgens BREEAM-certificering het duurzaamste onderwijsgebouw ter wereld in huis heeft.

18 |

Het hoofdgebouw heeft voor de universiteitscampus in Eindhoven een belangrijke cultuurhistorische waarde, dus toen de aanpak van het gebouw aan de orde kwam was sloop geen optie. “Renovatie reflecteert bovendien de duurzame uitstraling die de TU/e voor ogen heeft in onze bedrijfsvoering, onderwijs en onderzoek. Een gezonde, inspirerende en comfortabele omgeving voor de gebruikers, het voorkomen van energetische verspilling en hergebruik van materialen waren bouwtechnisch de centrale uitgangspunten”, vertelt Jan-Willem Schellekens, Hoofd Projectbureau van de Dienst Huisvesting van de TU/e.

Maar de unieke uitstraling van het meer dan 50 jaar oude hoofdgebouw was minstens zo belangrijk voor de TU/e.

“Het moest zijn ‘campus-brede’ functie behouden, met een eigen identiteit, maar daarbij wel getransformeerd worden naar een moderne, levendige en inspirerende werk- en studieomgeving. Een gebouw waar mensen samenwerken en elkaar ontmoeten, een plek waar bewoners en bezoekers zich thuis voelen”, verduidelijkt Jan-Willem.

Innovatief in duurzaamheid Renovatie volgens de hoogste duurzaamheidsstandaarden was een andere ambitie van de TU/e. Al in de ontwerpfase werd duidelijk dat er aan een uniek project gewerkt werd, zelfs in internationaal perspectief. Atlas won in maart 2017 bij de internationale BREEAM Awards in Londen al een prijs voor het ontwerp en in april kreeg het gebouw het BREEAM-certificaat Outstanding. Daarmee is het na realisatie het duurzaamste onderwijsgebouw ter wereld volgens de BREEAM-standaarden. De CO2-uitstoot ging met ruim 80% omlaag, terwijl het aantal gebruikers verdubbelde.

Het gebouw dankt zijn duurzaamheidsprestaties aan de aansluiting op de aanwezige installatie voor warmte- en koudeopslag (WKO), transparante gevels die het klimaat reguleren, een intelligent systeem met ledverlichting en 2.500 zonnepanelen. De TU/e beschikt over een van de grootste WKO-installaties in Europa. Atlas is het vijfde gebouw op de campus dat is aangesloten op de WKO en geen gasaansluiting heeft.

Bijzonder aan het Atlas-gebouw is de glazen vliesgevel, die is voorzien van een drievoudige zonwerende beglazing met aan de binnenkant een binnenzonwering. ’s Nachts wordt die zonwering neergelaten, zodat de thermische waarde van de gevel vergelijkbaar is met een geïsoleerde spouwmuur. Een groot deel van de gevel is uitgevoerd met PAF ramen (Parallelle Aussets Fenster). Die gaan parallel aan de gevel open, zodat de wind niet rechtstreeks naar binnen kan en er daardoor minder tot geen tocht ontstaat. In de zomermaanden worden de ramen net voor zonsopgang volledig opengezet. Door de natuurlijke ventilatie kan dan met de buitentemperatuur de binnentemperatuur geregeld worden en de CO2-concentratie teruggebracht worden tot buitenniveau. Tot halverwege de ochtend hoeft dan niet mechanisch geventileerd te worden. >>

| 19

Jan-Willem: “Het daadwerkelijke effect op comfort, met name tochtklachten, en de CO2-reductie gaan we samen met de faculteit Bouwkunde van onze universiteit verder onderzoeken, meten en verbeteren. Dat is nou echt typerend voor de TU/e: de durf om nieuwe technieken toe te passen en die dan ook te bemeten en verder te verbeteren.”

De klimaatinstallatie in Atlas reageert op de wensen en de aan- of afwezigheid van de gebruikers, net als het intelligente lichtsysteem dat energieverbruik tot 50% vermindert en gebruikerscomfort verhoogt. Door het toepassen van verdiepingshoog glas heeft het gerenoveerde gebouw al bovengemiddeld veel daglichttoetreding en goed uitzicht. Het is daarnaast voorzien van ledverlichting met aanwezigheidsdetectie en daglichtafhankelijke armaturen.

Iedere medewerker kan het licht naar wens aanpassen via een app op zijn smartphone. Zo ontstaat er een ‘smart building’, waar tegelijkertijd energie bespaard wordt.

Flexibel interieurontwerp Naast innovatieve technische duurzaamheidsmaatregelen, is de renovatie van het Atlas-gebouw ook in het verantwoord materiaal en grondstoffengebruik erg duurzaam geweest.

“De keuze voor renovatie ten opzichte van volledige sloop en nieuwbouw heeft een grote besparing op materialen opgeleverd, maar ook op het energie- en waterverbruik ten behoeve van de bouwwerkzaamheden. Dit heeft een forse bijdrage aan de duurzaamheid van het gebouw geleverd”, zegt Jan-Willem. Doordat diverse vloerdelen werden weggehaald om collegezalen te maken, verminderde het vloeroppervlak bovendien van 44.500 m2 naar 41.500 m2. “Het ontwerp van Van Embden uit de jaren ‘60 voorziet in de flexibiliteit waar we nu dankbaar gebruik van maken. Het gebouw was daarmee ook toen al erg vooruitstrevend.”

“ De CO2-uitstoot ging met ruim 80% omlaag, terwijl het aantal gebruikers verdubbelde” Maar de belangrijkste winst is misschien wel dat het tot op casco strippen van het ‘dichtgeslibde’ hoofdgebouw ruimte bood voor een flexibel gebruik voor nu en de toekomst, vertelt Jan-Willem: “De TU/e is een dynamische omgeving waarbij verandering onderdeel is van ons bestaan. We vinden het daarom belangrijk dat we een flexibel gebouw maken wat kan meebewegen met de ontwikkelingen van de universiteit.

Al vanuit het ontwerp hebben we daarvoor de kaders meegegeven aan het ontwerpteam Team RSVP, wat bestaat uit Team V architectuur, Valstar Simonis, Van Rossum en Peutz.

Dit is vormgegeven in een ontwerp en daarna door Van Wijnen en Unica verder uitgewerkt op de verdiepingen.”

Elke verdieping heeft dezelfde hoofdopzet, met (werk) collegezalen rond de trap en een werk-/studiegebied met tussenvloeren richting de gebouwuiteinden. Installaties, akoestiek en brandveiligheid zijn hierop afgestemd.

20 |

Vanwege het multifunctionele karakter en de ontwikkelingen binnen het onderwijs is elke verdieping nu zodanig ingericht dat het bouwkundig en installatietechnisch in zeer hoge mate vrij in te delen is. De tussenwanden zijn eenvoudig aanpasbaar of te verwijderen en het kabel- en leidingwerk is weggewerkt in kabelgoten in de wanden en boven de verlaagde plafonds. Zo kan elke verdieping met relatief weinig aanpassingen geschikt worden gemaakt voor verschillende functies en gebruikers.

Practice what you teach In januari is het Atlas-gebouw officieel in gebruik genomen door studenten en medewerkers van de TU/e. De prominent gelegen trap ‘rode loper’ is het nieuwe hart van het gebouw en stimuleert interactie, ontmoeting en beweging. Hiermee is ook de verbinding met de loopbruggen, kenmerkend voor de TU/e-campus, naar andere gebouwen verder vormgegeven.

Het is voor Jan-Willem, die zelf zijn bouwkundestudie volgde aan de TU/e, bijzonder om het getransformeerde gebouw nu zo intensief gebruikt te zien worden. “Het gebouw is met deze renovatie op een innovatieve, intelligente en flexibele manier weer terug in haar kracht gezet, waarbij we verantwoord met energie en materialen omgegaan zijn. Dit is ook de lijn van ontwikkeling waar de TU/e voor staat en waar in onderzoek en onderwijs veel aandacht voor is. Practice what you teach, eigenlijk”, besluit hij. •

De prominent gelegen trap ‘rode loper’, die dwars door het gebouw heen loopt.

Onderwijs en bedrijfsleven: strategische partners in technologie Technologische ontwikkelingen gaan de inhoud van het werk in de techniek snel en drastisch veranderen. Daarbij neemt het tekort aan goede vakmensen de komende jaren alleen maar toe. Om de uitdagingen het hoofd te bieden zien onderwijsinstellingen in het mbo, hbo en wo toekomst in nieuwe, flexibele opleidingsvormen en nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. Drie instellingen delen hun visie op de ontdekkingsreis die zij de komende jaren samen met het bedrijfsleven ondernemen.

Wim Diender, directeur Techniek & Gebouwde Omgeving bij het Deltion College Zwolle

“ De grens tussen theorie en praktijk vervaagt” Verandering van tijdperk “De technische sector verandert. Er vallen beroepen weg, er komen nieuwe beroepen bij en functies veranderen.

De timmerman van nu is allang niet meer de timmerman van vijftien jaar geleden. Dat is niet beter of slechter, het is gewoon een verschuiving.

We zien fundamentele veranderingen over de hele breedte, het is echt een verandering van tijdperk. Op onze school komen alle nieuwe technologieën voorbij: 3D printing, lasersnijden, virtual painting, hololenzen, virtual reality en watersnijden. Ook doen we veel met robots.

Wij proberen zo goed mogelijk in te spelen op innovaties en hebben het bedrijfsleven nodig om de snel veranderende technologie bij te houden.”

Een leven lang ontwikkelen “De samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven wordt steeds belangrijker; de grens tussen theorie en praktijk vervaagt.

Bedrijven staan te springen om mensen. Om

snel in die behoefte te kunnen voorzien bieden wij flexibiliteit, maatwerk en vraag-gestuurd, functiegericht onderwijs. We draaien pilots met certificaten en bieden naast ons vaste dossier specialistische keuzedelen. De toekomst vraagt om een leven lang ontwikkelen. Starters, herstarters en doorstarters moeten voortdurend functie-specifieke kennis tot zich nemen en flexibel en wendbaar zijn. Bedrijven hebben een verantwoordelijkheid om samen te werken met het onderwijs en kennis te brengen. Ook moeten zij investeren in een eigen scholingsplan om hun medewerkers te begeleiden en kennis te borgen.”

Positief imago “Het is verder noodzakelijk dat we gezamenlijk iets doen aan het ‘vieze handen’-imago van de techniek. Bijvoorbeeld door kinderen al op jonge leeftijd kennis te laten maken met de techniek. Het is belangrijk dat we samen een realistischer beeld neerzetten van ons vakgebied en een cultuur creëren waar ook meisjes en vrouwen zich thuis voelen.” >>

| 21

Arend Jan Pleizier, teamleider deeltijd-onderwijs Technische Bedrijfskunde aan de Hogeschool Windesheim in Zwolle

“ Het is tijd dat we een nieuw stempel drukken op techniekonderwijs” Samenwerking “De bevolking in de regio Noordoost Nederland krimpt. We krijgen te maken met vergrijzing en minder aanwas van studenten. Dat betekent dat we het werk in de toekomst met minder mensen moeten doen.

Technologische slimmigheden, zoals prefab-bouwen, robotica en smart supply chains, zijn nu al hard nodig.

Maar de ontwikkelingen gaan zo snel, dat wij ze als hogeschool alleen kunnen bijhouden door samen te werken met andere onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven. Het is de trend dat bedrijven, scholen en de overheid samen investeren in de begeleiding van professionals.”

Flexibele leerroutes “Het is tijd dat we een nieuw stempel drukken op techniekonderwijs. Samen met het Deltion College en het bedrijfsleven ontwikkelen we bijvoorbeeld modulaire onderwijsvormen, waarmee technici kunnen doorleren.

Met deze flexibele leerroutes spreken we meer en verschillende doelgroepen aan, die voorheen niet dachten aan Technische Bedrijfskunde. Zo zien we meer vrouwen, mensen met niet-afgeronde vooropleidingen, ervaren managers zonder hbo-diploma en zelfs (ex-)militairen.

Meer lezen?

Corporaal, S., Vos, M., van Riemsdijk, M., & de Vries, S. (2018). Werken in de nieuwe industriële revolutie Verwachtingen van werkgevers in de techniek over de werknemer van de toekomst. Tijdschrift voor HRM, 21(2), 20-44. Dit artikel beschrijft belangrijke technologische veranderingen en de gevolgen voor technici.

22 |

Er komen steeds meer duale leervormen, waarbij het zwaartepunt van het onderwijs zich verplaatst naar de praktijk: daar waar mensen zich kunnen ontwikkelen en kunnen aantonen wat zij kunnen. Met bouw- en installatiebedrijven in de regio onderzoeken we flexibele leerroutes die aansluiten op hun specifieke behoefte.

Zo hebben we met AWL in Harderwijk een programma voor industriële robotica opgezet. Onze studenten werktuigbouwkunde, elektrotechniek en technische bedrijfskunde leren het vak in hun roboticalab.”

Leer-communities Het is een ontdekkingsreis voor onderwijs en bedrijfsleven om samen dit soort leer-communities te vormen. Bedrijven dragen hieraan bij met opdrachten, technische kennis, ontwikkelmogelijkheden en praktische begeleiding. De docent krijgt naast het overdragen van inhoudelijke kennis steeds meer een coachende en begeleidende rol in het leerproces. Zo gaan we samen de uitdaging aan.”

Peter Luscuere, hoogleraar Building Physics and Services, afdeling Architectural Engineering & Technology aan de TU Delft

“ Er is behoefte aan een gemeenschappelijke lange termijnvisie” Vooruit denken “Op korte termijn is er een enorme behoefte aan arbeid, maar op lange termijn worden veel taken overgenomen door computers en robots. Artificial intelligence gaat de gebouwde omgeving structureel veranderen. Mensen die automatiseerbare handelingen uitvoeren of met de computer werken, moeten beseffen dat zij vervangbaar zijn. De toekomst draait om life long learning. Dat vraagt van technici dat zij vooruit denken en bereid zijn om nieuwe, andere dingen te gaan doen. Overigens zal er altijd behoefte blijven aan persoonlijk contact.”

Gemeenschappelijke visie “We staan voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals verduurzaming en de energietransitie. Alleen een gemeenschappelijke visie van alle onderwijsniveaus kan voorkomen dat we mensen opleiden voor beroepen die we straks niet meer nodig hebben. Het is goed dat er steeds meer duale leertrajecten en combinatieprofielen komen die aansluiten op het bedrijfsleven.

Het onderwijs verandert van ‘we leren iemand dingen’ in ‘we leren

iemand denken’. We kunnen onze sector aantrekkelijker maken door de diversiteit te bevorderen en te zorgen dat de techniek een realistische afspiegeling is van de samenleving. Ook is het goed als we mensen het gevoel kunnen geven dat zij met een baan in de techniek bijdragen aan de oplossing van grote maatschappelijke problemen.”

Verdeling van werk “Technologie is een disruptieve ontwikkeling die pas een bedreiging wordt als je er niet op bent voorbereid.

We zullen bijvoorbeeld anders moeten gaan kijken naar de verdeling van werk. We kunnen in dat opzicht veel leren van landen als Denemarken. Bedrijven hebben een innovatieve, lange termijnvisie nodig, die korte termijn gewin overstijgt en die begrepen en gedragen wordt door alle medewerkers. Daarnaast gaan we onderdoor aan efficiëntie; we doen de verkeerde dingen perfect. Zoals het verbranden van aardgas, een extreem waardevol product. Dat is complete waanzin. Maar ik put hier hoop uit: als we de juiste, duurzame dingen gaan doen, is er veel ruimte voor verbetering.” •

Meer lezen?

In het boek ‘Circulariteit – op weg naar 2050?’ gaan enkele tientallen auteurs, onder wie Peter Luscuere, in op de verschillende uitdagingen op weg naar een volledig circulaire economie in 2050.

| 23

“Geen bedrijf in Nederland kan nog zonder digitale technologie�

24 |

“ Met ICT ligt de wereld aan onze voeten” Het bedrijfsleven benut lang niet alle kansen die de digitale technologie te bieden heeft. “Zonde”, vindt Lotte de Bruijn, directeur van brancheorganisatie Nederland ICT en bestuurslid bij Stichting Toekomstbeeld der Techniek. “Want voor alle problemen heeft ICT een oplossing.”

Digitale technologie heeft onze samenleving fundamenteel veranderd en het einde van die trend is nog lang niet in zicht.

“Digitale technologie evolueert”, zegt Lotte. “ICT is niet nieuw; onze brancheorganisatie bestaat bijvoorbeeld al sinds 1921.

Daarvoor waren er ook al allerlei ontwikkelingen en in de toekomst staat ons – gelukkig! – nog veel meer te wachten.”

Kansen benutten Waar sommige mensen de snel voortschrijdende techniek als een bedreiging ervaren, ziet Lotte vooral kansen. “Het is niet de rauwe data of technologie, maar de toepassing ervan die bedrijfssectoren compleet verandert.” Lotte geeft twee voorbeelden: “In de zorg heeft de inzet van kunstmatige intelligentie geresulteerd in een lagere foutmarge bij de detectie van borstkanker. De agrosector gebruikt sensoren om het natuurlijke gedrag van varkens te analyseren, zodat alleen zieke dieren antibiotica krijgen toegediend. Zo biedt nieuwe technologie verbetermogelijkheden voor alle sectoren; van de zorg en de auto-industrie tot de financiële sector en de overheid. Voor alle problemen is een slimme, technologische oplossing”, zegt Lotte. “We zien dat bedrijven de kansen van digitalisering nog onvoldoende benutten. Dat is zonde, want de wereld ligt aan onze voeten!”

Begrijpelijk en toegankelijk Volgens de directeur van de ICT-brancheorganisatie ligt er een taak voor ‘haar’ sector om bedrijven te helpen bij de digitale transformatie. “De allereerste computer, de MARK 1 van IBM, kon alleen bediend worden door een select groepje mannen.

Ook met hedendaagse technologie is het cruciaal dat we niet op dat niveau blijven hangen. Ik vind dat wij als sector de plicht hebben om digitale technologie begrijpelijk en toegankelijk te maken voor een nog veel grotere groep mensen”, aldus Lotte.

Dat vraagt om tijd – “Autorijden leer je ook niet van de een op de andere dag” – en de bereidheid om te blijven leren – “Wat we nu weten is over een jaar alweer achterhaald”. Ook moeten bedrijven volgens Lotte inzien dat digitalisering behoort tot de kern van hun dienstverlening. “Geen bedrijf in Nederland kan nog zonder digitale technologie. Daarom moeten zij er aandacht aan besteden, zorgen dat ze er kennis van hebben.

Digitale technologie moet belegd zijn in de top van elke organisatie en, net zoals finance en HR, een vast onderdeel zijn van de bedrijfsvoering.”

Techniek en ICT Dat medewerkers van technisch dienstverlener Unica soms bijna het gevoel hebben dat zij voor een ICT-bedrijf werken, kan Lotte goed begrijpen. “Techniek en ICT vormen een logische schakel. De gebouwtechniek kan niet meer zonder intelligentie. Denk aan sensoren en het gebruik van data om gebouwen energiezuiniger en duurzamer te maken.” Toch hoeft echt niet iedereen zich in de toekomst om te scholen tot programmeur. “We blijven beroepen als monteurs, artsen en leraren nodig hebben. Wel dienen zij over digitale vaardigheden te beschikken om hun vak uit te oefenen.”

“ Techniek en ICT vormen een logische schakel. Gebouwtechniek kan niet meer zonder intelligentie” Voor Unica heeft Lotte ook een paar tips. “We zien al een hele tijd de trend om diensten ‘as a service’ aan te bieden.

Maar Unica kan waarschijnlijk nog veel meer gebruikmaken van data om diensten slimmer te maken en klanten beter te bedienen. Het is in elk geval belangrijk om oog te hebben voor de randvoorwaarden. Zorg dat zaken als privacy en beveiliging goed geborgd zijn. En tot slot: wees niet bang, laat je inspireren door alle nieuwe technologische mogelijkheden en doe er je voordeel mee.” •

| 25

Roy Voss (midden, met geel doek) bij een zonne-energie project van de Unica Foundation in Nepal.

“ Een klein beetje techniek kan al een enorm verschil maken” Roy Voss komt, als een van de oprichters en bestuurslid van de Unica Foundation, al meer dan tien jaar in Nepal. Bij elk bezoek ziet hij met eigen ogen de gigantische transformatie van dit derdewereldland als gevolg van nieuwe technologie. “De zonnepanelen en zendmasten schieten als paddenstoelen uit de grond; zelfs in de meest afgelegen gebieden is er steeds vaker stroom en bereik.”

26 |

Nepal is een land in ontwikkeling. Dat zie je goed in grote steden als Kathmandu en Pokhara, waar de welvaart razendsnel toeneemt. Maar de impact van technologie is volgens Roy misschien nog wel veel groter in de afgelegen gebieden, waar de Unica Foundation sinds elf jaar actief is.

Eerste levensbehoeften De Unica Foundation biedt technische ondersteuning gericht op de eerste levensbehoeften: hygiëne, gezondheid, veiligheid en educatie. Roy: “Met de aanleg van pompsystemen krijgen geïsoleerde bergdorpen toegang tot schoon drinkwater.

Verbeterde kooktoestellen zorgen voor een gezonder klimaat in huizen. En zonnepanelen wekken elektriciteit op, voor verlichting, kleine koelkastjes en het opladen van mobieltjes. Die zijn van levensbelang, bijvoorbeeld om in uiterste medische noodsituaties een helikopter op te roepen.

En ziekenhuizen kunnen antibiotica en andere medicijnen gekoeld veel langer bewaren.”

Roy vindt het ongelooflijk dat je met relatief eenvoudige techniek zoveel kunt bereiken. “De levensomstandigheden van mensen verbeteren, hele gemeenschappen komen tot ontwikkeling. Kinderen kunnen naar school, omdat ze niet meer drie uur per dag hoeven lopen om water te halen.”

“ De zonnepanelen en zendmasten schieten in Nepal als paddenstoelen uit de grond” Slimme pompen Ook de Unica Foundation gaat mee met de voortschrijdende techniek. “We begonnen met drinkwatersystemen gebaseerd op zwaartekracht”, vertelt Roy. “Hiermee konden we water uit hooggelegen bronnen via pijpleidingen naar lagergelegen

Unica Foundation De Unica Foundation werd in 2007 opgericht door Unica. Met de oprichting van de stichting laat Unica zien dat zijn maatschappelijke betrokkenheid verdergaat dan de eigen directe omgeving waarin zij acteert. De Unica Foundation steunt hulpprojecten door kennis en kunde van techniek op een structurele en duurzame manier te delen met de lokale bevolking. Meer info: www.unicafoundation.nl.

dorpen transporteren. Met de huidige slimme, energiezuinige pompsystemen zijn we in staat om nu ook drinkwater naar hooggelegen dorpen te pompen. We kunnen de pompen koppelen aan zonnepanelen, op afstand data uitlezen en de systemen optimaliseren. Ook hoeven we de installaties niet te importeren, want we werken samen met lokale leveranciers. Dat is veel makkelijker en zo ondersteunen we de lokale economie.”

Reuzestap De technologische ontwikkeling heeft overwegend voordelen, maar toch maakt Roy zich ook weleens zorgen. “In Nederland zijn we opgegroeid met technologie. Gedurende decennia zetten we steeds kleine stapjes die ons leven leuker en gemakkelijker maken. Denk aan de geleidelijke overgang van zwart-wittelevisie naar kleuren- en led-tv. De mensen in Nepal maken in een keer een reuzestap. De ene dag verbouwen ze nog rijst bovenop een berg, de volgende dag zien ze de hele wereld op een nieuwe led-tv. Je houdt het niet tegen, maar ik zou de mensen soms weleens willen beschermen tegen de stortvloed aan onnodige informatie. Aan de andere kant: wij breken ons hoofd over de transitie van fossiele naar alternatieve energie, terwijl dat in Nepal de primaire energiebron is. Zij lopen in dit opzicht dus op ons voor. Hoe verrassend is dat?” •

Radboudumc bouwt aan zorg van de toekomst

Naast de huidige hoofdingang van het Radboudumc verrijst een gloednieuw hoofdgebouw van negen verdiepingen. Het Nijmeegse ziekenhuis wil vooroplopen in de vorming van innovatieve, duurzame en betaalbare gezondheidszorg. De grote toename van beschikbare technologie en nieuwe behandelmethodes vragen om verandering in de zorg, onderzoek, onderwijs en huisvesting. Noviteit in het nieuwe gebouw zijn de 150 slim ontworpen eenpersoons patiëntenkamers, die voldoen aan de principes van ‘healing environment’. Deze gepersonaliseerde kamers, die aangepast kunnen worden aan de wensen van de patiënt, gelden als belangrijke ondersteunende factoren voor de kansen op herstel. Ook over doelmatiger werken is nagedacht, bijvoorbeeld door alle kamers te voorzien van een tablet waarmee patiënten makkelijk kunnen communiceren met hun verpleegkundigen en het thuisfront. Vanuit het consortium FourCare realiseert Unica samen met Trebbe, Van Wijnen en ENGIE Services de komende drie jaar het nieuwe hoofdgebouw voor Radboudumc. •