CommUNICAtie - 2015

mei 2015

Landmark van Schiphol:

Onderwijs

Zorg

Kwaliteit en duurzaamheid kenmerken nieuw Hilton Hotel Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

Vastgoed

Woningbouw corporaties

De Hallen: dĂŠ duurzame ontmoetingsplek Architecten in duel over gezonde gebouwen Onderwijs

Savelberg legionellavrij dankzij resultaatgericht onderhoud

Onderwijs

Zorg

Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

Wat speelt er in de vastgoedwereld?

Onderwijs

Lunet zorg stapt over naar de cloud Onderwijs

Zorg

Overheid

Noodvermogenpool zorgt voor balans in elektriciteitsnet

Retail

Onderwijs

Zakelijke dienstverlening

Zorg

Zorg

Overheid

Vastgoed

Woningbouw corporaties

Zorg

Overheid

Industrie

Bouw

voorwoord

Idealen Unica is een bedrijf met idealen. Wij streven er elke dag naar dat mensen zich prettig, comfortabel, gezond en veilig voelen in de gebouwen waar zij werken en verblijven. De Unica-filosofie gaat evenwel een laag dieper. Net als bijvoorbeeld de initiatiefnemers van de duurzaam herontwikkelde tramremise De Hallen denken wij graag verder, groter, beter. Economisch succes is belangrijk, maar wij zien voor ons bedrijf ook een belangrijke maatschappelijke rol weggelegd in deze snel veranderende wereld.

Unica wil verbinden, innoveren en kennis delen met overheden, bedrijven en kennisinstituten. Zo stippelen wij samen het pad uit naar een nieuw ideaal. Een wereld waarin we langdurige relaties koesteren en bewust kiezen voor duurzame oplossingen. Een plek waar gezonde gebouwen de regel zijn.

Durf anders te denken Idealen komen pas uit als je daar elke dag hard je best voor doet. Door op een nieuwe manier te denken, je nek uit te steken en te durven veranderen. Unica ondertekende onlangs als enige technisch dienstverlener in Nederland de Green Deal Circulaire Gebouwen. Een voorbeeld van onze commitment om werk te maken van een duurzame toekomst.

Wij staan en gaan voor onze idealen. Net als onze relaties die in dit magazine met enthousiasme en passie vertellen over hĂşn drijfveren en die u zeker zullen inspireren.

John Quist CEO Unica Groep

02

ngbouw poraties

Retail

Zakelijke dienstverlening

08

Het nieuwe Hilton ­Amsterdam Airport Schiphol

12

Savelberg legionellavrij dankzij resultaatgericht onderhoud

20

Lunet zorg stapt over naar de ­cloud

22

Noodvermogenpool helpt elektriciteitsnet in balans te houden

24

Techniek in beeld voor industriële uitstraling

04

De Hallen Amsterdam, dé duurzame ontmoetingsplek

Architecten in duel:

Onderwijs

Een kijkje in de vastgoedwereld

“Bedrijven vinden het steeds belangrijker dat medewerkers zich prettig voelen in een gebouw” Sport & Cultuur

Vastgoed

Woningbouw corporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

Zorg

Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

16

14

Foto: Jurjen Veerman

Bouw

welk onderwijsgebouw is het gezondst?

03

Vastg

ningbouw rporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

• Johan Valster,

directeur De Hallen

De Hallen Amsterdam, dé duurzame ontmoetingsplek Het grootste buurthuis van Amsterdam. Dat is de toekomst die Johan Valster, directeur van De Hallen, ziet voor ‘zijn’ recentelijk gerenoveerde tramremise in Amsterdam-West.

“De Hallen staat voor duurzaamheid in de breedste zin van het woord. Dit project gaat over idealen, het behouden van cultureel erfgoed, het verbinden van mensen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Als De Hallen alleen economisch een succes wordt, hebben we in mijn ogen gefaald.”

04

Het is 10 uur in de ochtend en nog rustig in de Passage, de ‘levensader’ van De Hallen. Slechts een handjevol Amsterdammers en vroege dagjesmensen wandelt rustig, soms met de fiets aan de hand, door de negentig meter lange, overdekte doorgang tussen de Ten Katemarkt en de Tollensstraat. De meer dan honderd jaar oude

traverseerhal

van

de

vroegere

Amsterdamse tramremise ademt historische

authenticiteit. Tegelijkertijd is De

Amsterdam werden onderhouden. Na 1996

Hallen op dit moment een van de

verloor het pand zijn functie en raakte in

hipste plekken van Amsterdam. Achter

verval. Daarna stond het bijna twintig jaar

ESCo

de metershoge deuren in de Passage

leeg en werd het bewoond door krakers,

Het WKO-systeem van De Hallen –

zitten een bibliotheek, bioscoop, studio

die – volgens Johan “een geluk bij een

medegefinancierd door het Amster-

en verschillende maatschappelijke instel-

ongeluk” – de grootste gaten in het dak

dams Klimaat en Energie Fonds

lingen en bedrijfjes op het gebied van me-

dichtten en hierdoor verdere aftakeling

(AKEF) – wordt de komende 30 jaar

dia, cultuur, mode, horeca en ambachten.

wisten te voorkomen. Plannen van de ge-

geëxploiteerd door Unica Ecopower.

“Dit is bepaald geen alledaags project”,

meente Amsterdam en gretige projectont-

Unica stapt hiervoor in de rol van

vertelt Johan Valster trots. “De Hallen is

wikkelaars om het rijksmonument te heront-

een

een toonbeeld van duurzaamheid en ‘het

wikkelen, sneuvelden stuk voor stuk onder

(ESCo) en is middels een prestatie-

nieuwe denken’. We gaan naar een tijd toe

druk van kritische omwonenden. Het ont-

contract verantwoordelijk voor een

waar mensen weer meer naar elkaar

werp van de ideële Stichting TramRemise

comfortabel binnenklimaat van De

omkijken. De Hallen past helemaal in die

OntwikkelingsMaatschappij

van

Hallen. Ook zal Unica De Hallen en

ontwikkeling. Wij willen een ontmoetings-

architect André van Stigt en zijn partner Jet

haar huurders verder helpen met het

plek zijn voor iedereen: buurtbewoners,

van den Heuvel kon wel op voldoende

reduceren van de energievraag.

startende ondernemers en toeristen.”

draagvlak rekenen. “André had het idee om

(TROM)

Energy

Service

Company

van de oude tramremise een in alle opzichten duurzame locatie te maken”, zegt

Toonbeeld van het nieuwe denken

Johan. “Het moest een modern en energiezuinig gebouw worden met behoud van het

Circulaire economie

historische karakter. Hij wilde de ziel in het

Door hergebruik van de basisstruc-

gebouw terugbrengen door De Hallen een

turen, oude materialen (bakstenen)

belangrijke sociale functie te geven. Om

en denimstoffen en door duurzame

dat te realiseren moesten we, in econo-

innovaties te faciliteren, geeft De

misch moeilijke tijden, op zoek naar com-

Hallen tevens invulling aan de cir-

Energiezuinig gebouw met ziel

merciële partijen. Een paar grote huurders,

culaire economie. De betrokkenheid

De tramremise in de Amsterdamse Kinker-

die bereid waren om de zwaarste lasten te

van alle partners en de coöperatieve

buurt dateert van begin twintigste eeuw. In

dragen en het aandurfden om een huurcon-

gedachte tussen de huurders ver-

1908 was het een dynamische locatie,

tract voor een gemiddelde duur van tien

snellen dit proces.

waar de allereerste elektrische trams van

jaar te tekenen.”

lees verder op pagina 06 >>

Nu

Toen

rch ief Fo to: St ad sa

Am ste rda m

Foto: Stichting TROM

05

De Hallen, dé duurzame ontmoetingsplek

vervolg van pagina 05 >>

Lange termijn samenwerking Dit kan weleens iets heel bijzonders worden, dacht Alex Rutten, directeur van De Filmhallen, toen André hem drie jaar geleden over de herontwikkelingsplannen vertelde. “Het idee sprak me enorm aan en we hebben het project meteen vanaf de start met elkaar opgepakt. Duurzaamheid werkt volgens mij echt het beste in combinatie met economische overwegingen. Met energiebesparende maatregelen kun je bijvoorbeeld de huur- en servicekosten zo laag mogelijk houden.”

Eén partij verantwoordelijk voor comfort “Toch is een project als dit niet makkelijk”, benadrukt Johan. “Je hebt te maken met veel verschillende partijen. Dat betekent heel veel overleggen, samenwerken, elkaar willen begrijpen, geven, nemen en onderhandelen. We hebben daarom bewust gekozen voor lange termijn samenwerkingsverbanden. Onze partner Unica heeft de

volledige

klimaatinstallatie

van

De

Hallen ontworpen en gerealiseerd, inclusief de WKO-installatie die onder het pand is geplaatst. Samen proberen we het maximale uit het gebouw te halen. Unica is de komende dertig jaar ook leverancier van de warmte en koude voor De Hallen. Bovendien hebben we een tienjarig onderhoudscontract afgesloten. Op die manier willen we ervoor zorgen dat er in de beheer- en exploitatiefase slechts één partij verantwoordelijk is voor het binnenklimaat en het

comfort

van

de

gebruikers.

Dat

garandeert ons continuïteit, kwaliteit en gemak.”

Commitment De Hallen is hard op weg om op alle fronten een groot succes te worden. Het bezoekersaantal – circa één miljoen kort na de officiële

• Alex Rutten, directeur De Filmhallen 06

WKO: wet- en regelgeving Sinds 1 oktober 2014 is het nieuwe Wijzigingsbesluit Bodemenergiesystemen (AMvB Bodemenergie) van kracht. Wat betekent dit voor WKO-eigenaren? opening – overstijgt alle verwachtingen. Johan

ik er als leek niks van.” Johan: “Alles draait

Bodem+ erkenning

weet waarom de duurzame renovatie zo goed

om communicatie, zeker als het heel tech-

De aanleg en het beheer van een

is geslaagd. “Alle partijen geloven erin, com-

nisch wordt. Dan is het belangrijk dat Unica

WKO-installatie dient u voortaan te laten

mitteren zich en zijn erop gebrand om het pro-

de juiste vragen stelt, doorvraagt en verder

doen door een Bodem+ erkend bedrijf.

ject tot een succes te maken.” Johan en Alex

denkt waar wij ophouden. Zij moet als het

Unica heeft zich laten certificeren voor

zijn in dat opzicht erg te spreken over de

ware de vraag achter de vraag achterhalen

het ontwerp, de realisatie, het beheer en

samenwerking met Unica, al kunnen er altijd

en vervolgens met een passend antwoord

het onderhoud van bodemenergiesyste-

zaken beter. “De techniek is prima voor elkaar,

komen. Dat gaat meestal goed, maar een

men en is daarmee volledig erkend door

alles is van hoge kwaliteit en de Unica-

paar kwesties had voorkomen kunnen

Bodem+.

mensen ter plaatse hebben heel zorgvuldig

worden als er beter was doorgevraagd.”

gewerkt”, vindt Johan. Alex is met name

Bij Johan en Alex overheerst een gevoel

Seasonal Performance

tevreden over de persoonlijke manier van

van trots en blijdschap over het duurzame

Factor (SPF)

samenwerken. “Als er iets met een van de

eindresultaat. Alex: “Iedereen die hier voor

Ook nieuw is de verplichte Seasonal

cabines is, de ruimtes waar de filmprojectoren

het eerst binnenkomt, wordt meteen ver-

Performance Factor in de vergunnings-

staan, dan legt de monteur van Unica

liefd. Mensen voelen gewoon dat het

aanvraag en jaarlijkse rapportages. De

geduldig uit wat er aan de hand is, ook al snap

klopt.”

SPF houdt in dat het bedrijf dat de WKO voor u ontwerpt vooraf moet bepalen wat

facts & figures

CO 2-reductie

het rendement gaat worden van uw bodemenergiesysteem en hoe dit in

De WKO-installatie levert De Hallen

de beheerfase georganiseerd en gerap-

De WKO van De Hallen is een van

een CO 2-reductie op van ruim 50%

porteerd wordt. Unica heeft de SPF stan-

de grootste monobronnen ter wereld

ten opzichte van een conventioneel

daard opgenomen in de maandelijkse

koeling- en verwarmingssysteem. Dit

monitoring en KPI-rapportages.

Wateropbrengst: maximaal 100 m³/h

betekent een besparing van 340 ton CO2 per jaar, ofwel 10,2 duizend ton

Voor meer informatie:

CO2 in 30 jaar.

www.unica.nl/wko-wetgeving

Boordiepte: 200 meter onder het maaiveld Bij Unica bent u aan het juiste Warme bronfilter:

adres voor volledig geïntegreerde

73 - 108 meter diep

klimaatinstallaties met warmte-koudeopslag, die voldoen aan alle wet- en

Koude bronfilter:

regelgeving. Bel voor informatie en

146 - 181 meter diep

advies: 0800 - 223 33 33.

07

ningbouw orporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

Landmark van Schiphol, entree van Nederland

Het nieuwe Hilton ­Amster

• André Cloosterman, ontwikkelingsmanager Schiphol Hotel Property Company André Cloosterman, ontwikkelingsmanager bij Schiphol Hotel Property Company (een onderneming van Schiphol Real Estate) houdt zich al sinds 2009 bezig met de realisatie van het nieuwe Hilton Hotel op Schiphol Centrum. In al die jaren heeft hij zich geen dag verveeld. “Ik mag meewerken aan de ontwikkeling van een uniek vormgegeven gebouw, een hotel bovendien en dat ook nog eens op het hoogst denkbare niveau. Daar krijg je toch kippenvel van?”

“Kijk, dit is de grootste horecakeuken van Nederland.” André Cloosterman heeft de afgelopen tijd al diverse rondleidingen gegeven door het Hilton Hotel in aanbouw (officiële oplevering: medio 2015). En elke keer merkt hij dat hij nog altijd minstens zo enthousiast is als zijn gasten over wat hij allemaal om zich heen ziet gebeuren. “Je ziet het gebouw groeien”, zegt André, terwijl hij een stapje opzij doet om een groepje bouwvakkers te laten passeren. “Het voelt heel bijzonder om hier te staan, zeker als je weet

08

rdam Airport Schiphol

Bed, douche en temperatuur zijn belangrijk voor gasten

wat er allemaal aan vooraf is gegaan. Jaren

Fire life safety

den in het hotel zijn bijvoorbeeld dieper dan

van schetsen en ontwerpen, stevig onder-

Wat opvalt in de wandeling langs de fitness-

normaal uit veiligheidsoverwegingen.” André

handelen over de strikte ‘Hilton brand stan-

ruimte, hotelkamers, kantoren en de execu-

is inmiddels gewend aan de eisen die het Hil-

dards’, het selecteren van bouwpartners via

tive room – waar je een spectaculair uitzicht

ton stelt. “Dit gebouw voldoet aan alle Neder-

aanbestedingsprocedures,

tweeëneenhalf

hebt op de luchthaven aan de ene kant en

landse wet- en regelgeving. Het Hilton gaat

jaar bouwen en straks de exploitatie. Ja, je

het moderne, lichte hotelatrium aan de ande-

daarin op sommige onderdelen nog een stap-

hoort het goed, de exploitatie. Wij zijn name-

re kant – is dat alles klopt. “Het Hilton heeft

je verder. Vanuit Schiphol zijn wij zelf ook

lijk niet alleen ontwikkelaar en belegger.

wereldwijd een naam hoog te houden”, zegt

heel erg met ‘fire life safety’ en duurzaamheid

Dankzij een unieke management agreement

André. “Het is een kwaliteitshotel met inter-

bezig. Schiphol ligt onder een vergrootglas.

is Schiphol Real Estate ook eigenaar en ex-

nationale gasten, dus alles moet goed voor

Dat maakt dat we overal extra goed over na-

ploitant van het hotel en alles wat daarbij

elkaar zijn. Qua uitstraling en imago, maar

denken.”

hoort; van shuttlebus tot tafelservet.”

ook op het gebied van veiligheid. De traptre-

lees verder op pagina 10 >>

09

vervolg van pagina 09 >>

Snel en efficiënt

“Unica heeft goede referentieprojecten en

een teamplayer. Het zijn de mensen die

Ook de selectie van de installateurs was

een vast team van ervaren mensen, die

een gebouw maken en iedereen is daarbij

een zorgvuldig proces. André: “De instal-

op elkaar zijn ingespeeld”, vindt André. “Zij

belangrijk. Ik hoop dat al die collega’s

laties zijn, zeker voor een hotel, van we-

denken goed mee over hoe we de korte

beseffen hoe bijzonder dit project is. Ieder-

zenlijk belang. Of een hotelgast tevreden

doorlooptijd zo optimaal mogelijk kunnen be-

een die van en naar Schiphol gaat, komt

is, hangt in wezen af van drie dingen: een

nutten. Er is zoveel mogelijk prefab aangele-

langs dit gebouw. Het is de landmark van

goed bed, een goede douche en een aan-

verd en plug-and-play gewerkt. En dankzij

Schiphol en de entree van Nederland. We

gename kamertemperatuur.” Unica won

verrijdbare materiaalvoorraadkasten op elke

zijn er best trots op dat we daar aan mogen

de aanbesteding en verzorgt nu alle elek-

verdieping (het zogenoemde KAN-BAN-

werken.”

trotechnische, werktuigbouwkundige, sa-

systeem – red.) kunnen de monteurs snel en

nitaire,

efficiënt werken.”

brandbeveiligings-

en

ontrui-

mingsinstallaties evenals de ICT en security. Ook is een duurzame WKO-

Teamplayer

installatie ontworpen en aangelegd. De

Voor André is het een feest om te zien hoe

complete installatie presteert maar liefst

het nieuwe Hilton onder de handen van

10% beter dan de wettelijke EPC-norm.

tientallen werklieden gestalte krijgt. “Ik ben

Het zijn de mensen die een gebouw maken

10

EPC -10%

Energiezuinig

Het ontwerp van het nieuwe Hilton Hotel is gebaseerd op een energieverbruik dat 10% lager ligt dan de wettelijke EPC-norm. Dit wordt bereikt door een combinatie van energiezuinige

maatregelen,

waaronder

warmte- en koudeopslag, lage temperatuurverwarming, warmteterugwinning en hoogrenderende installaties. Ook wordt er in het hotel veel LED-verlichting toegepast.

BIM

Kwaliteit

Het nieuwe Hilton Amsterdam Airport

Het nieuwe Hilton wordt een vijfsterren plushotel. Er worden bijzonder hoge eisen gesteld

Schiphol is volledig ontwikkeld aan de

aan de installaties en de afwerking. Kenmerkend voor het gebouw – naar een ontwerp

hand van de BIM-methodiek. Het hotel

van architectenbureau Mecanoo – zijn de afgeronde hoeken, ruitvormige raampartijen en

is uitgetekend in 3D om fouten te voor-

diagonale lijnen. Het grote atrium, met een 35 meter hoog glazen plafond, vormt het hart

komen en de uitvoering op het ge-

van het hotel- en vergadercomplex. Een overdekte promenade verbindt het hotel

wenste hoge niveau te houden. Door

rechtstreeks met de terminal van de luchthaven.

de uitwerking in LOD 500 (Level Of Detail) is de informatie in het BIMmodel ook zeer geschikt voor een zo efficiënt mogelijk beheer en onderhoud van het hotel.

11

derwijs

Zorg

Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

Vastgoed

Woningbouw corporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

Savelberg legionellavrij dankzij resultaatgericht onderhoud

zorgplicht Organisaties met een lager risico op legionellabesmetting, zoals kantoren, horecagelegenheden, onderwijsinstellingen en sportverenigingen hebben een zorgplicht volgens de drinkwaterwet. Ook zij hebben te maken met terugkerende verplichtingen, zoals NEN 1006 inspecties, keerklepcontroles en boilerreiniging. Een risicoanalyse en een legionellabeheerplan zijn niet verplicht, maar wel aan te bevelen om de veiligheid van het drinkwater te waarborgen. Legionellapreventie zou bij alle organisaties prioriteit moeten hebben. Vanuit die overtuiging wordt de zorgplicht sinds 1 januari strenger gehandhaafd.

Legionella Quickscan Unica weet precies waar organisaties in het kader van de zorgplicht aan moeten voldoen om legionellabesmetting te voorkomen. Om u snel inzicht te geven in de kwaliteit en veiligheid van uw drinkwaterinstallatie heeft Unica de Legionella QuickScan ontwikkeld. Hiermee weet u direct of uw drinkwaterinstallatie voldoet aan de zorgplicht, of uw installatie legionellavrij is en welke maatregelen u kunt treffen om legionellabesmetting te voorkomen. Interesse? Bel ons gerust.

12 Foto: Shutterstock

Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt ook voor legionellabesmetting. Dat het niet eenvoudig is om daar vanaf te komen ondervond Irene Feenstra, directeur van Savelberg, een zorgcentrum voor senioren in Gouda. “We hadden al van alles geprobeerd, maar het lukte ons maar niet om het probleem op te lossen. Gelukkig wist Unica met een integrale totaalaanpak en een lange termijn beheerplan wél het gewenste resultaat te bereiken.”

Prioritaire organisaties met een collectieve drinkwaterinstallatie, zoals zorginstellingen, hotels en zwembaden, moeten aan strikte regels voldoen om legionellabesmetting te voorkomen. En dan nog ligt het gevaar van besmetting met de levensbedreigende bacterie op de loer. Zorgcentrum Savelberg (onderdeel van Zorgpartners Midden-Holland), dat in 2006 netjes volgens de bouwvoorschriften werd geOnderwijs problemen. Toen Irene Feenstra hoorde over

Zorg

resultaatgericht onderhoud, was haar interesse meteen gewekt. “Het consortium Service-

Overheid

Industrie

Bouw

partners Midden-Holland, waar Unica deel van uitmaakt, durfde het aan om samen met ons te streven naar een legionellavrij zorgcentrum, nu

Sport & Cu

Foto: Savelberg

bouwd, kampte vanaf de start met legionella-

ltuur

De bewoners van Savelberg waren blij verrast met de aanschaf van een duofiets, mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het consortium.

Vastgoed

én de komende 25 jaar.” de gehele drinkwaterinstallatie chemisch Geen omkijken naar beheer

gereinigd. Irene: “Toen uit de test bleek dat

Unica maakte samen met haar consortiumpart-

we voor het eerst legionellavrij waren, sprong

Download de checklists

ners een inventarisatie en risicoanalyse van de

ik een gat in de lucht! Unica heeft op basis van

‘Wegwijs in legionellabeheer’ op

totale drinkwaterinstallatie. Hierbij werd geke-

de nieuwe situatie een risicoanalyse en legio-

www.unica.nl/legionellapreventie

ken naar de temperatuur, het bestaande lei-

nellabeheerplan opgesteld en draagt volledig

dingwerk en naar afwijkingen ten opzichte van

zorg voor het beheer. Dat betekent dat

de regelgeving. Vervolgens werden de beno-

het spoelen van de tappunten, temperatuur-

Meer informatie en advies

digde aanpassingen gedaan met als doel:

metingen, keerklepcontroles en het nemen van

over legionellapreventie?

een legionellavrije installatie met zo min

watermonsters goed en regelmatig gebeurt,

Bel Unica op 0800 - 223 33 33

mogelijk beheermaatregelen. Tot slot werd

zonder dat wij hier omkijken naar hebben.”

tip

Legionellabeheer = verplicht = aanbevolen

Prioritaire organisaties Zorgplichtorganisaties (hoog risico op legionellabesmetting) (laag risico op legionellabesmetting)

Risicoanalyse en beheerplan NEN 1006 inspectie

-

Thermisch beheer

-

Watermonsters Keerklepcontrole Boilerreiniging Jaarlijkse audit

-

(watermeter >Qn6) Tekeningen up-to-date (watermeter <Qn6)

13

Woning corpora

ort & Cultuur

Vastgoed

Woningbouw corporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

Een kijkje in de vastgoedwereld

“Bedrijven vinden het steeds belangrijker dat medewerkers zich prettig voelen in een gebouw” In vrijwel alle branches zijn momenteel grote verschuivingen waarneembaar, zo ook in de vastgoedmarkt. Clement Duijndam, technisch manager bij WPM Groep, geeft een kijkje in de keuken van een grote, Nederlandse vastgoedmanager. Over kritische huurders, de complexiteit van verduurzaming en het toenemende belang van samenwerking en communicatie.

Welke ontwikkelingen spelen er in de vastgoedwereld?

“De vastgoedmarkt concentreert zich steeds sterker rondom huurders en gebruikers. Dat komt door het sterke overschot aan kantoorruimte en de dreigende toename daarvan als gevolg van de vergrijzing, digitalisering en Het Nieuwe Werken. De gehele vastgoedbranche heeft verder onder meer te maken met toenemende Europese regelgeving op het gebied van financiële compliance. Denk aan AIFMD en de Basel-akkoorden. Dit heeft ook deels zijn weerslag op de vastgoedmanager, die opdrachtgevers moet helpen bij het voldoen aan deze regelgeving.”

Wat zijn de grootste uitdagingen op het gebied van vastgoedmanagement?

“Huurders krijgen en behouden is cruciaal voor een succesvol renderende belegging. Wij doen er dan ook alles aan om de tevredenheid van onze huurders maximaal te borgen. Dat is hard werken, want huurders zijn veeleisender 14

• Clement Duijndam, technisch manager WPM Groep

geworden. Bedrijven willen meer kwaliteit en

verduurzaming te realiseren. Verduurzaming

samenwerking met Unica bevalt op alle fronten

luxe en vinden het steeds belangrijker dat me-

vergt grote investeringen van de verhuurder,

uitstekend. De regelmatige overleggen zijn

dewerkers zich prettig voelen in een gebouw.

terwijl de huurder de meeste voordelen geniet.

constructief, het is uitermate prettig om één

De moderne vastgoedmanager zal zich als ge-

Denk alleen al aan het energieverbruik. Bij

contactpersoon te hebben en de medewerkers

volg daarvan moeten verdiepen in de kritische

multi-tenant gebouwen met uiteenlopende

op de vloer zijn proactief en gemotiveerd. Je

factoren die van belang zijn voor de tevreden-

contracttermijnen en diverse huurders met wis-

ziet dat zij plezier hebben in hun werk en dat

heid van mensen in kantoorgebouwen. Dat be-

selende lange termijn visies, is het financiële

merkt onze klant natuurlijk ook.”

tekent dat onze dienstverlening aan het ontwik-

vraagstuk helemaal complex. Het sterke over-

kelen is. We moeten huurders steeds beter

aanbod – een duurzaam kantoorgebouw op

ontzorgen, bijdragen aan een plezierige werk-

zich is nog geen garantie voor verhuur – zet

omgeving en een bepaalde vorm van uniciteit

de investeringsbereidheid verder onder druk.”

creëren. Ook zaken als een goede communicatie en snelle klachtenafhandeling worden

Hoe bevalt de samenwerking

belangrijker.”

met Unica?

“Unica heeft een onderhoudscontract voor drie

Intensief samenwerken vanuit een gezamenlijk belang

Hoe belangrijk is

panden in Utrecht van ProRail, een belangrijke

duurzaamheid voor WPM?

klant van WPM Groep. Unica onderhoudt en

“Wij adviseren steeds vaker duurzame oplos-

beheert vrijwel alle installaties; van E en W,

singen en zoeken geregeld contact met onze

brandmelding en toegangscontrole tot klimaat

geselecteerde toeleveranciers, zoals Unica,

en energie. We stellen hoge eisen aan onze

om te praten over de mogelijkheden. Split in-

geselecteerde partners, onder meer op het

centives, waarbij het eigendom van een ge-

gebied van certificering, veiligheid, digitalise-

Wat verwacht WPM in de

bouw is losgekoppeld van het gebruik, vormen

ring, kwaliteit, uitstraling, facturering en het

toekomst van een technisch

helaas nog vaak een drempel om versnelde

zo goed mogelijk uitnutten van budgetten. De

dienstverlener?

“Je kunt de samenwerking tussen een vastgoedmanager en een technisch dienstverlener het beste vergelijken met een orkest. WPM Groep is de dirigent en Unica zorgt voor de juiste muzikanten op de juiste plek. Om in de toekomst als orkest beter te worden, zullen we nog beter op elkaar ingespeeld moeten raken. Oftewel, we zullen nog intensiever moeten gaan samenwerken vanuit een gezamenlijk belang.

In de praktijk komt dat neer op het zoveel mogelijk clusteren van onderhoudscontracten en disciplines. Samen verantwoordelijkheid nemen om het energieverbruik van gebouwen verder terug te dringen. Dit jaar treffen we de nodige voorbereidingen om in 2016 een efficiëntere manier van samenwerking in te voeren. Uiteraard bij ProRail, maar ook bij andere klanten waar we Unica graag voor inschakelen.”

Over WPM groep WPM Groep is specialist op het gebied van advies, ontwikkeling, management en exploitatie van met name winkelcentra en kantoren. De vastgoedmanager bundelt haar activiteiten rond vier divisies: WPM Retail, WPM Offices, WPM Development en WPM Research.

15

Onderwijs

Zorg

Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

Woningbouw corporaties

Vastgoed

Retail

Zakelijke dienstverlening

• Aldo Vos, architect

Broekbakema architects

X Architecten in duel:

welk onderwijsgebouw is het gezondst?

Je hoort en leest steeds vaker over ‘gezonde’ gebouwen. Maar wat zijn dat precies en is ‘gezondheid’ meetbaar? En zo ja, welk onderwijsgebouw is dan bijvoorbeeld ‘gezonder’? Het I/O-gebouw van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, ontworpen door Thomas Bögl van LIAG architecten en bouwadviseurs, of het X-gebouw van Hogeschool Windesheim in Zwolle van Aldo Vos van Broekbakema architects?

GEZONDE GEBOUWEN

zeker niet nieuw. Het draait allemaal om de relatie tussen binnen en buiten. Doordat de

I/O

een trend aan het worden. Gezond

nadruk de afgelopen decennia steeds meer

gaande. Zoiets als schone lucht kun je wel

bouwen is de opvolger van duurzaam bou-

op techniek en isolatie is komen te liggen, is

meten, maar een deel is gevoelsmatig. Wij

wen. Het gaat over meer dan energie, na-

de verbinding tussen de natuur, de omge-

zijn met een psycholoog aan het onderzoe-

melijk over de belevingswaarde van een

ving, en een gebouw veel minder vanzelf-

ken wat de gebouwde omgeving fysiek met

gebouw. In een gezond gebouw voelen

sprekend geworden. Daar zie je nu een ken-

mensen doet. Valt te bewijzen dat een kan-

mensen zich prettig en gelukkig. Het is een

tering. Dat zijn golfbewegingen.”

toor met uitzicht op een mooi weiland beter

I/O

plek die het welbevinden van mensen stimuleert. Daarnaast is het ook echt gezond qua frisse lucht, daglicht, uitzicht, sociale interactie, veiligheid en akoestiek.”

nitie van een gezond gebouw is volop

is voor mensen dan een grijs industrieterFEIT OF FICTIE

X

rein?”

Aldo: “Als het ‘sick building syndrome’ bestaat, waarbij mensen fysiek

ziek worden van gebouwen, dan moeten

TROTS OP Thomas: “Het I/O-gebouw is het

Aldo: “De laatste jaren is er meer

er ook gezonde gebouwen zijn. Er worden

I/O

aandacht voor gezond bouwen, ze-

in de bouw steeds meer prestatiegerichte

Nederland. Een heel energiezuinig gebouw

ker vanuit de rijksoverheid op het gebied

eisen gesteld aan zaken als luchtkwaliteit

is natuurlijk mooi, maar ik ben zelf vooral

van scholenbouw, maar gezond bouwen is

en de hoeveelheid daglicht.”

trots op de sociale component. Het is ons

X

16

Thomas: “De discussie over de defi-

Thomas: “Gezonde gebouwen zijn

duurzaamste onderwijsgebouw van

• Thomas Bögl, architect

LIAG architecten en bouwadviseurs

I/O

gelukt om het I/O-gebouw dusdanig te

de faculteiten Economie en Journalistiek el-

‘een feest om in te studeren’. Dat het bin-

ontwerpen dat het de interactie tussen drie

kaar zouden ontmoeten. Dat zij de ruimte

nenklimaat vanaf dag één prima in orde is,

onderwijsinstellingen stimuleert. Verder vind

naar elkaar zouden oversteken.”

heeft enorm bijgedragen aan de acceptatie.”

ik het atrium goed gelukt. Het is groot, maar het voelt veilig en overzichtelijk.”

X

I/O

Thomas: “Het I/O-gebouw is tech-

TWIJFELS OVER

nisch en bouwkundig vrij complex.

I/O

Aldo: “De grootste kwaliteit van het

We moesten sommige zaken, zoals de

Thomas: “We hebben het gebouw gemaakt op de beste manier die we

X-gebouw is dat het ruim, overzichte-

LED-verlichting, in een later stadium inte-

toen konden bedenken. Achteraf gezien

lijk en licht is. Het daglicht gutst naar binnen,

greren in het proces. We hebben ook heel

vind ik dat de materiaalkeuze nog wel beter,

waardoor je echt het buitengevoel ervaart.

lang nagedacht over hoe we het gebouw het

duurzamer had gekund. En ik had liever

Er hangt een fijne, prettige sfeer.”

beste konden inpassen in de omgeving.”

toch geen roltrappen laten plaatsen. Ik denk

UITDAGING

MOOISTE COMPLIMENT

dat Aldo dit schoonheidsfoutje meteen is op-

X

Aldo: “Het was een enorme uitdaging om het daglicht onder controle te krij-

I/O

ge The Optimist van NRC Handels-

gen, want je wilt niet dat het licht je verblindt

blad is uitgeroepen tot het meest leefbare

of dat het gebouw onder invloed van de zon

gebouw van Nederland 2014.”

te warm wordt. Daarom hebben we bovenin kassendoek gespannen, een beproefde methode in de kassenbouw. Maar er moest na-

gevallen.”

Thomas: “Dat het gebouw in de bijla-

X

Aldo: “Het economische, pragmatische aspect was leidend in ons pro-

ject. Dat ging af en toe ten koste van de duurzaamheid. Ik denk dat Thomas dat

X

Aldo: “Iedereen is superenthousiast.

jammer

vindt.

De

composietgevel

had

We horen vaak dat mensen zich me-

misschien beter van een natuurproduct,

tuurlijk ook een sprinklerinstallatie komen.

teen op hun gemak voelen in het gebouw

zoals vlas, kunnen zijn. Aan de andere kant,

Die integratie van ontwerp en techniek was

en met plezier naar hun werk gaan. BNA

de techniek was toen nog niet zover.”

het moeilijkst. Verder was het een uitdaging

(branchevereniging van Nederlandse archi-

om ervoor te zorgen dat de studenten van

tectenbureaus – red.) noemt het gebouw

lees verder op pagina 18 >> 17

Foto’s X-gebouw: Menno Emmink

X

x-gebouw Opdrachtgever: Christelijke Hogeschool Windesheim Plaats: Zwolle Architect:

Broekbakema architects, Rotterdam

vervolg van pagina 17 >> OVER ELKAAR

wordt dan alleen het duurzaamheidsaspect.

Aldo over het I/O-gebouw: “In het gebouw

Architecten zoals Aldo en ik zijn namelijk

van Thomas zie je een brede, complete

eigenwijs en vooruitstrevend. Wij willen

aanpak van duurzaamheid en dat vind ik

steeds meer, anders en beter.”

knap. Het gebouw past mooi in de omgeBVO:

ving en is niet alleen heel energiezuinig,

CONCLUSIE

25.540 m2 (waarvan 17.000 m2 voor

maar ook warm en plezierig om in rond te

Maar welk gebouw is nu het meest duur-

onderwijs, 8540 m2 voor parkeren)

lopen. Ik houd persoonlijk meer van ruime

zaam en gezond? Voor duurzaamheid ge-

gebouwen met een heldere structuur en

ven Thomas en Aldo het I/O-gebouw een 9.

Oplevering:

oriëntatie. Wat dat betreft vind ik het atrium

Het X-gebouw vinden ze met een 7 een

2010

misschien wat smal en vind ik het jammer

stukje minder duurzaam. Thomas: “Het

dat je niet goed naar beneden kunt kijken.

I/O-gebouw gebruikt maar 25% van de wet-

Gezond omdat:

De roltrappen? Nee, die storen me hele-

telijk toegestane hoeveelheid energie en

Er veel natuurlijk daglicht binnen-

maal niet, al zijn het natuurlijk wel vreselij-

wekt deze ook nog voor een deel zelf op.

komt en mensen de trappen en

ke energieslurpers.”

Verder hebben we een GreenCalc score be-

hellingbanen gebruiken in plaats van

18

haald die 10% boven die van het voorheen

de lift. Urine en fecaliën worden

Thomas over het X-gebouw: “Hoewel Aldo

duurzaamste onderwijsgebouw van Neder-

apart opgevangen en verwerkt zodat

en ik een heel andere stijl hebben, vind ik

land ligt.”

er minder hormonen (uit medicijnen,

het een mooi gebouw. Vooral de binnen-

de pil etc.) in het rioolstelsel

ruimte met de inval van het daglicht vind ik

En dan de slotvraag: welk gebouw is

terechtkomen.

erg goed gelukt. Ik vind inderdaad dat de

het gezondst? Die strijd eindigt in een

materiaalkeuze een stuk duurzamer had ge-

gelijkstand. Aldo: “Het zijn op hun eigen

Uitgeroepen tot:

kund, maar ik begrijp de beweegredenen om

manier heel gezonde en comfortabele

BNA Gebouw van het jaar 2011

het zo te doen. Het is leuk dat ons werk door

gebouwen. Ze krijgen van mij beide een

de aandacht voor gezond bouwen breder

dikke 8.”

Foto’s I/O-gebouw: Ben Vulkers

I/O tabele warmtevoorziening, goede verlichting en intelligente gebouwautomatisering heeft Unica in beide gezond

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN)

Nijmegen

Dankzij slimme ventilatie, comfor-

een

Opdrachtgever:

Plaats:

Rol UNICA

gebouwen

i/o-gebouw

binnenklimaat

weten te realiseren. Ook zorgde Unica voor de beveiliging, brandveiligheid en ICT. Unica is trots op haar bijdrage en blijft werken aan gezonde gebouwen.

Architect: LIAG architecten en bouwadviseurs, Den Haag BVO: 36.633 m2 (waarvan 16.641 m2 voor onderwijs en 19.992 m2 voor ondergronds parkeren) Oplevering: 2014

Opvolger?

Gezond omdat:

De nieuwbouw van Energy Academy Europe op Zernike Campus Groningen, waar

gezondheid, zoals daglicht,

Broekbakema momenteel aan werkt en dat in 2016 gerealiseerd moet zijn, wordt

akoestiek, lucht en gezonde

volgens Aldo de opvolger van Thomas’ I/O-gebouw als duurzaamste onderwijs-

materialen, in balans zijn gebracht.

Alle aspecten die invloed hebben op

gebouw van Nederland. Het gebouw zal niet alleen energiezuinig zijn, het zal ook energie opleveren. Om het BREEAM-niveau Outstanding te behalen – met 5 sterren

Uitgeroepen tot:

de hoogst mogelijke beoordeling – zijn extreem hoge eisen gesteld aan de duur-

Meest duurzame onderwijsgebouw

zaamheid van het nieuwe gebouw.

van Nederland en Meest leefbare gebouw van Nederland 2014

19

Zorg

Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

Vastgoed

Woningbouw corporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

Lunet zorg stapt over naar de ­cloud De aanstaande sloop van een pand van Lunet zorg, Eind­h oven was de aanleiding voor de vraag: een nieuw datacenter bouwen of overstappen naar de cloud? Unica Schutte ICT, onderdeel van Unica Groep, adviseerde het laatste en sloeg de handen ineen met Unica Installatietechniek. Samen brachten zij deze migratie voor de Brabantse zorginstelling razendsnel tot een goed einde.

Unica Schutte ICT verzorgde al drie jaar het beheer van de ICT-omgeving van Lunet zorg. Toch was het niet vanzelfsprekend dat de ICT-dienstverlener ook de migratieopdracht zou krijgen. Met name in de beginfase moesten beide partijen aan elkaar wennen. “Onze verwachtingen lagen hoger dan

Foto: Lunet zorg

derwijs

20

Nieuwe situatie: Voorspelbare, maandelijkse kosten Gedeelde expertise van tientallen ICT-specialisten Flexibel capaciteit op- en afschalen Eigen ICT-team gericht op innovatie & regievoering

Oude situatie: Hoge investeringen in nieuw eigen datacenter Kennisniveau lastig op peil te houden in eigen ICT-team Infographic: Unica Schutte ICT

Vaste capaciteit Eigen ICT-team gericht Ei op beheer

Unica Schutte ICT in het verleden soms

Schutte ICT wordt aangeboden. Alle locaties

één aanspreekpunt

waarmaakte, maar de wil was er wel”, zegt

van de zorginstelling zijn op deze manier

Unica Schutte ICT schakelde Unica Instal-

ICT-manager Ans Lemmens van Lunet zorg.

met elkaar verbonden. De professionals van

latietechniek in voor de inrichting van de

“Unica Schutte ICT was zichtbaar aan het

Lunet zorg krijgen daarmee altijd en op elk

UPS-systemen voor een van de voorzienin-

ontwikkelen en maakte forse stappen.”

gewenst apparaat de beschikking over een

gen van Lunet zorg. Het voordeel voor de

virtuele werkplek. Dankzij dit stabiele funda-

klant: synergie met het gemak van één aan-

Strategisch partner

ment kan het eigen ICT-team van Lunet zorg

spreekpunt. “De goede relatie, waarin we

Zo kroop Unica Schutte ICT in de rol van

zich volledig richten op haar corebusiness

continu verbeterpunten met elkaar kunnen

strategisch partner en werd de dienstverle-

en de technologische innovatie van haar

bespreken, is voor ons erg belangrijk”, meldt

ning geïntensiveerd om maximale toege-

zorgprocessen.

Ans tot besluit.

voegde waarde voor Lunet zorg te bieden.

“De mensen die nu met ons samenwerken, daar kunnen we mee lezen en schrijven”, zegt Ans tevreden. “Het accountteam dat voor ons is samengesteld, is voor ons heel waardevol. We houden elkaar scherp. Onze ICT-voorzieningen zijn betrouwbaarder geworden en het masterplan, dat we samen

Als full-service ICT-dienstverlener verzorgt Unica Schutte ICT de complete keten voor

met Unica Schutte ICT hebben opgesteld,

de levering, implementatie, het beheer en onderhoud van ICT-infrastructuren. Vanuit

heeft voor veel verbetering gezorgd.”

de overtuiging dat ICT voor haar opdrachtgevers moet werken en niet andersom, richt Unica Schutte ICT zich niet alleen op het primaire bedrijfsproces van haar klanten,

Virtuele werkplek

maar ook op het verhogen van de werknemerstevredenheid.

Lunet zorg maakt gebruik van het cloud plat-

www.unicaschutte-ict.nl

form, dat vanuit het datacenter van Unica

21

Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

Vastgoed

Woningbouw corporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

Noodvermogenpool helpt elektriciteitsnet in balans te houden NL Noodvermogenpool is in 2011 opgericht op verzoek van en in samenwerking met de landelijke netbeheerder TenneT om het Nederlandse elektriciteitsnet beter in balans te houden. De noodstroomaggregaten van de deelnemende ziekenhuizen, datacenters en waterleidingbedrijven kunnen in het geval van onverwachte balansproblemen door TenneT worden bijgeschakeld voor meer vermogen. Naast deze opregelende noodvermogenpool wordt medio dit jaar een afregelende noodvermogenpool gestart.

Opregelen Het systeem van een noodvermogenpool kent volgens Frans Hoog-

•

zaad, manager bij NL Noodvermogenpool, alleen maar winnaars.

Frans Hoogzaad, manager NL Noodvermogenpool

“TenneT kan altijd terugvallen op een snel beschikbare vermogensreserve en kan daarmee de voorgeschreven netkwaliteit garanderen. Voor deelnemende bedrijven en instellingen is de pool een ultieme betrouwbaarheidstest. Hun noodstroomaggregaten worden bij elke afroep – zo’n twaalf tot veertien per jaar – uitgebreid getest. Bovendien krijgen de deelnemers een vergoeding voor de beschikbaarstelling, zodat zij de aanschafkosten deels kunnen terugverdienen.”

22

Foto’s artikel: Thomas Franz. Photostudios Blesius

Colofon

Communicatie is het relatiemagazine van Unica Groep.

Redactie: Chantal Severijn, Unica Groep Veronique van der Waal, Journalistieke producties & tekstcreatie

Fotografie: Speer, tenzij anders vermeld

Verbeterd aanstuursysteem

NL Noodvermogenpool

Design:

Unica werd vier jaar geleden door NL Nood-

In principe kunnen alle bedrijven met

Zeylmaker & Partners

vermogenpool ingeschakeld om de schou-

een noodstroomaggregaat – zoals

wingen, inbedrijfstelling en coördinatie te

ziekenhuizen, waterleidingbedrijven

Druk:

verzorgen voor bedrijven die zich willen

en datacenters – deelnemen aan de

Boom+Verweij

aansluiten bij de pool. Twee jaar geleden

opregelende noodvermogenpool. De

mocht Unica ook het aanstuursysteem door-

afregelende noodvermogenpool is

ontwikkelen. “Ons eerste systeem werkte

geschikt voor bedrijven met een

niet vlekkeloos en dat baarde ons veel zor-

warmtekrachtcentrale, zoals afvalver-

gen”, vertelt Frans. “Zowel wij als Unica

werkende energiecentrales, biover-

hadden inmiddels ervaring en ideeën over

gisters en papierfabrieken. Interesse?

hoe het beter kon, zodat we zijn terugge-

Bel Unica voor meer informatie en de

Reageren op dit magazine?

gaan naar de tekentafel.” Frans is tevreden

voorwaarden: 0800 - 223 33 33.

Stuur uw e-mail naar info@unica.nl o.v.v.

over het vervangende aanstuursysteem, dat

Of ga naar ­www.nlnvp.nl

Unica heeft dit magazine met zorg samengesteld en is op geen enkele wijze aansprakelijk voor onjuistheden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Unica.

Communicatie.

goed werkt. “Het is een geavanceerd en be-

Unica is met 14 vestigingen,

trouwbaar systeem met 24/7 monitoring en

9 gespecialiseerde bedrijven en 1550

duidelijke signalering. We zijn erg blij met

medewerkers de grootste zelfstandige

Unica als partner voor de hardware, soft-

vermogen gaan leveren door hun stoompro-

technisch dienstverlener van Nederland.

ware en coördinatie.”

ductie tijdelijk milieuvriendelijk te laten weg-

Unica ontzorgt haar opdrachtgevers met

vloeien. Denk aan afvalverwerkende ener-

integrale, duurzame oplossingen voor

Afregelen

giecentrales en papier­ fabrieken.” Ook voor

comfort, veiligheid en communicatie.

Medio dit jaar gaat een tweede noodvermo-

deze pool gaat Frans weer graag samenwer-

genpool van start. “Het elektriciteitsnet kan

ken met Unica. “NL Noodvermogenpool is de

uit balans raken door een tekort, maar ook

oudste en meest ervaren partij op dit gebied.

door een teveel aan vermogen”, legt Frans

Met de aansturing en technische begeleiding

uit. “De nieuwe, afregelende noodvermogen-

door Unica kunnen wij zeker ook de grootste

info@unica.nl

pool bestaat uit bedrijven die tijdelijk minder

noodvermogenpool van Nederland zijn.”

www.unica.nl

opregelen

Unica Groep Postbus 202 3870 CE Hoevelaken T 033 - 247 80 80

Volg Unica op:

afregelen

ver ver m m opr oogpere ogen ege n ge len len

NVP

NVP

NVP

NVP

linkedin.com/company/unicanl twitter.com/unicanl facebook.com/unicanl

ver ver m m afre ogaefrne ogen gel gel en en

youtube.com/unicanl1 vraag vraag

aanbod aanbod vraag vraag

TenneT TenneT

aanbodaanbod TenneTTenneT

23

Onderwijs

Zorg

Overheid

Industrie

Bouw

Sport & Cultuur

Vastgoed

Woningbouw corporaties

Retail

Zakelijke dienstverlening

Grafisch Lyceum Rotterdam

Techniek in beeld voor industriĂŤle uitstraling Technische installaties en ICT-bekabeling in gebouwen worden doorgaans netjes weggewerkt. Niet bij de grootschalige uitbreiding en duurzame verbouwing van het Grafisch Lyceum Rotterdam. Om dit grootste media-instituut van de Benelux (27.000 m 2) een stoere, industriĂŤle uitstraling te geven, mogen alle door Unica aangelegde technische installaties zichtbaar blijven. Bijzonder: ruim 30 kilometer kabel faciliteert het omvangrijke dataverkeer op de circa 2.000 werkplekken.

24