Hekluskógavinna Sjá 2011

Vinnuferðir í Hekluskóga á árinu 2011. Þátttakendur frá Sjá: Björg Ólínudóttir, Guðrún Árnadóttir, Halldór Þór Wium Kristinsson, Jóhanna Jóhannesdóttir, Lilja Bögeskov, Margrét Baldursdóttir, Ragnheiður E. Jónsdóttir, Sigríður Rut Skúladóttir, Sveinn Jóhannsson, Vigfús Ó. Vigfússon og Þorvaldur Örn Árnason.

Hekluskógar: Friðþór Sigurmundsson og Hreinn Óskarsson Inngangur.

Síðustu ár hefur SJÁ farið í nokkrar vinnuferðir á vegum Hekluskóga. Í þessum ferðum hefur verið m.a. verið plantað birki og reyni í landi Galtalækjar, í Kjalrakatungur og í Skarðstanga fyrir austan Þjórsá og við veginn að Hjálparfossi fyrir vestan Þjórsá. Það var því rökrétt framhald að félagið fengi úthlutað svæði til að hafa umsjón með. Fyrir valinu varð land milli Dímons og Vegghamars og þar í kring sem er vestast í landi Hekluskóga. Við svæðið er fornbýlið Fremri Áslákstunga.

Gróðurfar á svæðinu er í mjög misjöfnu ástandi. Sandáin rennur um svæðið og má segja að hún afmarki svæðið að vestan. Þar sem áin rennur í kverkinni milli Dímons og Vegghamars er svæðið nokkuð vel gróið og lúpína nokkuð víða búin að ná yfirhöndinni eða við það að verða ríkjandi gróður sérstaklega við Sandá. Fljótlega tekur við svartur sandurinn með stæðilegum lúpínuhnausum. Melgresi er þarna við sandbingi og sáð hefur verið grasfræi á svæðinu sérstaklega með gömlu Sprengisandsleiðinni og við veginn inn á svæðið og þar er komið rýrt og nokkuð gisið graslendi. Sandurinn er samt ríkjandi á þeim hluta svæðisins og gróður á erfitt uppdráttar vegna þess að sandurinn heldur ekki vatni meðan engin er gróðurþekjan. Búið var að planta töluverðu í svæðið þegar við komum að því sérstaklega þar sem grasþekja var og eins þar sem grasinu hefur verið sáð. Mest hafði verið plantað af birki en einnig nokkru af reyni, sitkaöl og ösp. Á þessu ári voru farnar tvær skipulagðar vinnuferðir á svæðið. Sú fyrri var helgina 21. og 22. maí og sú síðari helgina 24. og 25. september. Fyrir utan þessar skipulögðu ferðir fóru Grétar Einarsson og Vigfús Ó. Vigfússon í þrjár ferðir til að planta í svæðið milli þessara tveggja ferða og einu sinni var Grétar einn á ferð og eftir hana hafa þeir farið í tvær ferðir til að sá birkifræi og en þeirri þriðju þurfti að fresta þar sem snjór hefur lagst yfir land Hekluskóga. Í þessum ferðum var gist í hjólhýsi Grétars í Þjórsárdal og í fjölmennari ferðunum sváfu nokkrir í fortjaldi við hjólhýsið og einnig gistu menn í tjöldum. Á kvöldin var svo grillað og slegið á létta stengi og stundum farið í gönguferðir eftir vinnu á sunnudegi.

Vinnuferðin 21. og 22. maí. Þátttakendur í þessaari vinnuferð voru 9 og voru tveir aðeins fyrri vinnudaginn en aðrir voru báða dagana. Fjórir mættu strax á föstudagskvöldið til geta byrjað vinnu strax um morguninn og eins til að hitta Friðþór starfsmann Hekluskóga, sem sá okkur fyrir verkfærum, áburði og plöntum.

Nokkuð svalt var þessa daga og hvasst en veður bjart og fallegt. Við bjuggum okkur því vel og unnum kappklædd allan laugardaginn og fram yfir hádegi á sunnudeginum. Þegar vinnu lauk var farið í skógargöngu í skóginum í Þjórsárdal að þeim stað þar sem einn af síðustu ábúendum að Skriðufelli og fjallkóngur er heygður með hesti sínum. Þar fengum við okkur nesti og varð ekki vart við annað en að góður andi svifi yfir. Dökkt öskuský frá Grímsvötnum var yfir austurloftinu sunnudaginn 22. maí og byrjaði öskufallið í dalnum þegar við vorum að leggja af stað heim um kl.

16.

Gróður var lítið farinn af stað í Þjórsárdal vegna þess hve vorið hafði verið kalt og allt frekar grátt yfir að líta. Við fengum aðeins 500 birkiplöntur sem voru freðnar og kom það sér vel í kuldanum í vor þar sem þær bíða þá með að laufgast þangað til tíðin skánar. Einnig fengum við töluvert af áburði og eins voru eftir tveir innkaupapokar af birkifræi frá árinu áður. Plönturnar fóru í að þétta þær gróðursetningar sem fyrir voru og var gróðursett innst á svæðinu, þar sem svæðið er vel gróið og meðfram norðurjaðri svæðisins, sem er sæmilega gróinn og inn á svæði með tiltölulega nýlegum grasáningum, þar sem birki hefur verið plantað í beinum línum líklega með vél. Áburðurinn fór á þær plöntur sem settar voru niður og á það birki sem fyrir var á svæðinu eftir því sem gekk að finna það. Birkifræið úr pokumum fór á jaðra svæðisins en þar er gróður frekar rýr og óvíst um árangur að sinni. Þetta var dagsverkið fyrri vinnudaginn en seinni daginn bárum við áburð á trén sem við plöntuðum árið áður við veginn að Hjálparfossi. Þær plöntur virtust flestar hafa komist nokkuð vel af um veturinn og vera lifandi þótt þær væru lítið farnar að hreyfa sig vegna vorkuldanna.

Vinnuferðin 24. og 25. september. Þátttakendur í þessari vinnuferð voru 8 og voru flestir eða 5 aðeins fyrri vinnudaginn. Veður hélst nokkuð þokkaleg og að mestu þurrt meðan unnið var en smá skúrir gerði inn á milli. Í þetta sinn fengum við ca. 2600 plöntur mest birki en einnig þrjá bakka af reyni og tvo af lerki. Allar plönturnar voru í bökkum og mjög hávaxnar miðað við rótarstærð. Erfitt var því að nota geyspurnar við gróðursetninguna og gaf alveg eins góða raun að nota plöntustafina. Þessar plöntur fóru líka að mestu í gróið land þar sem skjól var að hafa vegna lúpínunnar. Eins eltum við nokkuð lúpínuhnausa út um sandinn og plöntuðum í þá. Enginn áburður var notaður við þessar gróðursetningar enda komið haust og plönturnar höfði engin not fyrir áburðinn. Reyni og lerkinu var dreift vel um svæðið bæði austan megin við Sandánna þar sem aðal athafnasvæði okkar er en eins fór hluti af reyninum vestanmegin við ánna í Háholtsskóg. Þessi gróðursetning er í samræmi við náttúrlega útbreiðslu þessara tegunda þar sem þær mynda að jafnaði ekki þétta skóga heldur standa trén stakstæð í skóginum eða nokkur í hóp. Þessi vinna tók ekki það langan tíma að í lok vinnudags gafst smá stund til að safna dálitlu af fræi í Þjórsárdal. Eins var safnað dálitlu af fræi daginn eftir af þeim sem eftir urðu. Aðal vinnan á sunnudaginn var að taka saman fortjaldið við hjólhýsið og annan frágang fyrir veturinn.

Vinnuferðir um mitt sumar.

Eins og áður hefur komið fram fóru Vigfús og Grétar í samtals fjórar vinnuferðir um sumarið. Sú fyrsta var í byrjun júní. Tildrög hennar var sú að við vorum ekki alveg sáttir við þann fjölda plantna sem við fengum í vinnuferðinni í maí og vildum gera meira.

Við fengum þá 1600 plöntur af birki og vorum tveir um þær. Grétar var mættur á svæðið um kl. 11 en skýrsluhöfundur komst ekki fyrr en rétt fyrir fjögur. Það var plantað allan þann dag og vinnu lauk ekki fyrr en um kl. 21 um kvöldið en þá voru allar 1600 birkiplönturnar komnar í jörðu og

áburður á þær allar þótt hann væri frekar naumt skammtaður. Þá var grillað og eftir kvöldverkin gengu þreyttir en sælir menn til náða og sváfu vel fram á næsta morgun. Þá var ekki ekki allt búið því við höfðum með okkur nokkuð af sitkagreni og stafafuru sem átti að fara í dalverpið fyrir vestan Sandánna milli Dímon og Vegghamars þar sem Háholtsskógur byrjar. Þar fyrir er furulundur með nokkuð stórum trjám og yngri sitkagrenipöntur þar í kring. Á þessu svæði er lúpínan að ná sér á strik og víða orðin ríkjandi tegund. Þessar plöntur og þær sem farið var með í seinni ferðum sumarsins settum við flest allar í Háholtsskóg eins og fram kemur í meðfylgjandi plöntulista þar sem fram kemur hvaða tegundum var plantað og hve mikið af hverri tegund. Einnig komum við nokkuð af plöntum fyrir í framhaldsræktun bæði í Þjórsárdal og eins við heimili okkar til notkunar síðar þegar þær hafa stækkað og er hægt að nota í þéttar lúpínubreiður.

Allar þessar vinnuferðir gengu vel í sumar og gróðri vegnaði vel á svæðinu vegna síðdegisskúra sem komu þrátt fyrir almenna þurka á suður- og vesturlandi í sumar. Þessar aukaferðir voru einnig nýttar til gönguferða um svæðið og m.a. farið í kringum Dímon undir klettabeltinu, sem er nokkuð torfarin leið í lausum skriðum og þéttum skógi og að fornbýlinu Áslákstungu innri sem af fornmynjum að dæma virðist hafa verið stærsta býlið. Þar má leiðinni eru birkitorfur utan girðingar og litlar birkiplöntur étnar jafnóðum og þær koma upp. Friðun ein og sér myndi leiða til þess að birkið dreifði úr sér með sjálfsáningu Eitt skyggði á gleðina í sumar en það var aðkoman á svæðið eina helgina. Þá voru þrjár kindur þar á beit og höfðu skemmt mikið af plöntum. Sérstakleg fóru illa þær plöntur sem við bárum á um vorið og höfðu því vaxið best um sumarið. Það var engu líkar en kindurnar hafi gengið á röðina eftir grænu grastoppunum. Sum staðar höfðu þær skilið eftir laufið á neðstu greinunum þannig að plantan á möguleika á því að lifa þótt hún sé löskuð en verður þá líklega margstofna tré eða runni. Á öðrum trjám hafði laufið að mestu verið flysjað af og því miður var þurkur í kjölfarið á þessari heimsókn þannig að þau tré náðu tæpast að laufgast aftur og er hætt við að þau lifi ekki veturinn af. Svæðið við Hjálparfoss hafði greinilega fengið svipaða heimsókn en þar var tjónið ekki eins mikið vegna þess að það er betur gróið og litlu birkiplönturnar margar ennþá faldar í grasinu.

Fræsöfnun og önnur haustverk.

Eins og fram hefur komið lauk vinnuferð Sjá í september með fræsöfnun. Þar með var ekki öll sagan sögð því þegar heim var komið var safnað ennþá meira birkifræ og auk Vigfúsar og Grétars tók Jóhanna Jóhannesdóttir þátt í þeirri vinnu. Þrátt fyrir erfitt tíðarfar til fræsöfnunar vegna vætu gekk söfnun mjög vel enda gott fræár hjá birkinu. Búið er að fara tvær ferðir sérstaklega til að dreifa birkifræi í haust og hefur í þeim ferðum verið dreift úr um 13 innkaupapokum. Í fyrri ferðinni fór drjúgur hluti laugardagsins í að útbúa gróðurkassa til að skýla plöntum sem við ætlum að rækta áfram og setja niður síðar þannig að ekki var sáð alveg eins miklu og til stóð en samt var ekki mikið eftir sem við tókum með okkur. Töluvert var safnað eftir þá ferð þannig að þótt Grétar hafi farið sjálfur eina ferð til þá lætur það nærri til séu um 12 innkaupapokar sem eftir er að dreifa úr. Ekki tókst að koma þeim út þar sem snjó lagði yfir svæðið og ekki hægt að sjá hvaða svæði henta til sáningar. Við bíðum því færis og verður reynt að koma því sem eftir er ef veður breytist og snjó tekur upp. Að öðrum kosti munu fræpokarnir bíða vors. Það er ljóst að við höfum safnað miklu af birkifræi í haust. Hver innkaupapoki vegur 1,5 – 2 kg. af óhreinsuðu birkifræi ef pokinn er alveg fullur. Þyngdin fer eftir því hve mikið lauf er í pokanum. Það má því áætla að í þessum 25 pokum sem við höfum safnað til að nota á svæði Hekluskóga séu um 40 kg af óhreinsuðu fræi og þar af á eftir koma u.þ.b 20 kg út. Auk Þjórsárdals var safnað á höfuðborgarsvæðinu. Þar voru helstu söfnunarstaðirnir: Miklabrautin frá Skeiðarvogi og langleiðina að Háaleitisbraut og einnig aðeins við Kringluna, Suðurlandsbrautin frá Steinahlíð og að Álfheimum og svæðið milli efra og neðra Breiðholts, en einnig var safnað í Árbænum, Grafarvogi við Hallsveg, Elliðaárhólma, Hafnarfirði, við HÍ (Hjarðarhagi), við Mjóddina í Breiðholti og við Sæbrautina (Njörvasund). Þau tré sem safnað var af voru mjög misjöfn að útliti. Tré við Suðurlandsbrautina og Hallsveg eru sennilega flest ættuð úr Bæjarstaðaskógi og af norðurlandi og eru mörg hver mjög falleg. Trén við Miklubrautina gætu mörg hver verið ættuð úr Þjórsárdalnum eða af suðurlandi af útliti að dæma. Það er samt ekki alveg hægt að dæma þau eftir útlitinu því

bæði var veður kaldara og meiri næðingur í borginni þegar trén við Miklubrautina voru að vaxa upp miðað við Suðurlandsbrautina og Hallsveginn. Þau svæði sem við sáðum í haust eru nokkur. Á svæði félagsins milli Dímon og Vegghamars var dreift úr 3 innkaupapokum með birkifræi. Það svæði er frekar rýrt með dreifðum grassáningum og frekar óvíst með árangur. Austan gömlu Sprengisandsleiðar milli Dímon og Vegghamars dreifðum við úr 2 pokum. Þar eru grassáningar sem eru gisnar inn á milli og svæðið að hluta til tilbúið til að taka við birkifræi. Á svæðið vestan við Þjórsárdalsveg milli afleggjarans að Vegghamri og afleggjarans inn að Reykholti dreifðum við úr 6 pokum. Þar er rýrt og nokkuð þétt graslendi sem er tilbúið að taka við birkifræi. Auk þess er auðvelt og fljótlegt að dreifa þar í góðum vindi vegna þess hve samfellt svæðið er og stórt. Að lokum var dreift úr 3 pokum á svæðið við afleggjarann að Hjálparfossi þar sem við plöntuðum í fyrra. Sú plöntun var frekar gisin og má alveg þétta hana dálítið. Þar er nokkuð víða komið kafgresi sem hentar ekki fyrir sáningu á birkifræi en á milli eru rendur með rýru graslendi og með stöku eyðum í. Sennilega hafa þessar renndur fengið lítið af grasfræi í upphafi og lítinn áburð við seinni dreifingu. Þau svæði voru alveg tilvalin til að sá birkifræi í. Nokkur vindur var við sáninguna eins og oft er á þessu svæði og þurfti því að bogra dálítið við hana svo fræið færi á rétta staði. Sáning við þessar aðstæður er því nokkuð tímafrek og reynir á bakið.

Listi yfir útplöntun og sáningu birkis á árinu 2011:

2011 Hekluskógar 500 freðnar birkiplöntur settar niður í maí 1600 birkiplöntur settar niður í júní 2400 birkiplöntur settar niður í september 3 bakkar reynir sett niður í september 2 bakkar lerki sett niður í september 2011 Háholtsskógur 2 bakkar fura (Heiðmörk), norður hlíð 1 bakki fura (Höfðaskógur), norðan lækjar 2 bakkar sitkagreni (Höfðaskógur), norður hlíð 1 bakki rauðgreni (Vífilstaðahlíð), norður hlíð 1 bakki ígulrós (Hafnarfj.), norður hlíð og sunnan megin lækjar, nokkrar plöntur settar austan megin við Sandánna þar sem ekið er yfir hana.

1 bakki birki (Embla) , norður hlíð 4/5 bakki blágreni (kvæmi Rio Grande), sunnan læks og suður hlíð 2/3 bakki blágreni (Garðheimar), sunnan læks og suður hlíð 3/4 bakki gráölur, (Hallormstaður), norður hlíð beggja vegna læks (meira sunnan megin) 4 pottplöntur sifjalerki (Elliðaárhólmi), norður hlíð (innan birkilundar, innarlega) 6 reyniplöntur, norður hlíð 2 plöntur af kasmírreyni, norður hlíð 27 innkaupapokar af birkifræi, Skiptist: 3 pokar á svæði félagsins milli Dímon og Vegghamars.

2 pokar við austan við Sprengisandsleið milli Dímon og Vegghamars.

3 pokar við leiðina að Hjálparfossi.

6 pokar vestan við Þjórsárdalsveg milli afleggjara að Vegghamri og afleggjara að Reykholti.

12 pokar sem eftir er að dreifa

Reykjavík, 8. desember 2011 Vigfús Óðinn Vigfússon