Hekluskógar, vinna Sjá 2018

Vinnuskýrsla vegna starfa SJÁ fyrir Hekluskóga á árinu 2018. Þátttakendur frá Sjá: Grétar Einarsson, Björg Ólínudóttir, Halldór Þ.W. Kristinsson, Helga Óskarsdóttir, Brynhildur Sighvatsdóttir, Jóhanna Harðardótir, Júlía Leví, Jón Olav Fivelstad, Sigríður Rut Skúladóttir, Vigfús Ó. Vigfússon, Þorvaldur Örn Árnason.

Sumarið 2018 í stuttu máli.

Samtökin hafa aldrei áður gróðursett jafn mikið og á árinu 2018.

Undirbúningsvinnan byrjaði fljótlega eftir áramótin með því að stiklingar voru teknir og sagðaðir til. Þeir biðu svo síns tíma vel innpakkir í snjóskafli við hjólhýsið. Mikill jarðklaki var veturinn 20172018 en ekki mikil snjóalög. Við þurftum því nokkrum sinnum að moka yfir stiklingana. Það voraði nokkuð snemma svo vinnan gat hafist nokkuð snemma miðað við hve mikill klaki var í jörðu um veturinn. Sett var niður mikið af stiklingum um vorið og haustið og nokkru af birkifræði var sáð bæði að vori og hausti. Stóra gróðursetningarhelgin var fyrstu helgina í júni en eins næstu árin á undan var gróðursett dagana á undan helginni en þá með færri mönnum og helgina á eftir var svo þessi gróðursetning kláruð.

Samtals fóru plöntur úr 72 bökkum niður í það skiptið. Seinna um sumarið fengum við svo viðbótarskammt af birki frá Hekluskógum 50 bakka 67 gata. Þessi hluti var settur niður í nokkrum áföngum.

Samtökin verkefni plöntu- og tvær stiklinga. vinnuna

fengu hálfa miljón í styrk frá Ísavia í þetta við Hekluskóga. Sá styrkur var notaður í tækjakaup. Meðal annars létum við útbúa stengur með fótstigi til að setja niður Þær hafa reyst mjög vel, auðveldað og margfalda afköstin við niðursetningu á stklingum.

Eiginlega má segja að flöskuhálsinn í þessu verkefni sé núna vinnan sem tekur að útbúa stiklingana. Þessu til viðbótar var fjárfest í geispu og bakkagrind. Við höfum þá tvær bakkagrindur sem auðvelda gróðursetningu þegar staðurinn sem gróðursett er á er fjarri vegi. Fyrir styrkinn fengum við auk þess 26 bakka af birki, 30 pottaplöntur mest af reyni, tvo bakka af loðvíði, 10 pottaplöntur af loðvíði og sitthvað fleira smálegt.

Samtals tóku 11 þátt í þessu verkefni hjá samtökunum. Flestir komu einu sinni en Vigfús og Grétar voru að störfum að verkefninu flestar helgar eftir að klaki fór úr jörðu um vorið og alveg fram að

áramótum. Þótt annar þeirra væri fjarverandi einhverjar helgar fengust stundum aðrir til að hlaupa í skarðið. Þetta árið var mest plantað austan við gömlu Sprengisandsleiðina.

Má segja að nú sé komið þeim megin að mestu samfellt breitt belti

mest af birki, frá norður enda Vegghamars og alveg að Hallslaut.

Beltið er misbreitt en á einum stað nær það að innlima plöntun sem var út á miðjum sandi og á öðrum stað nær það eiginlega alveg að gróðureyju. Haldið var áfram með vinnuna við stiklingana í sandinum og lúpínunni við Vegghamar. Bætt var inn í stiklingum með Sandánni og austan Dimon. Haldið var áfram að setja stiklinga í austurjaðar lúpínunnar sem er út á miðjum sandinum. Meira var eftir af því verkefni en ég hélt fyrir ári en segja má núna að loksins sjá fyrir endanna á því enda tókst að halda stiklingavinnunni áfram alveg til áramóta. Verkið sækist hins vegar seinna í skammdeginu á veturna en á vorin þegar daginn er farið að lengja. Á meðfylgjandi mynd sést það svæði sem við höfum plantað eða sáð í. Þetta er ekki alveg samfellt og í því eru eyður og við eru ekki alls staðar komin jafn utarlega út á sandinn eða jafn norðarlega en það sendur allt til bóta næsta sumar.

Aðrar plöntur sem settar voru niður um sumarið fóru niður vítt og breytt um allt svæðið. Bakka-plöntur fóru flestar út á sandinn en pottar og skyrdósir mest á

svæðinu milli Vegghamars og Sandár og austan Vegghamars. Haldið var áfram með furusáningar í glös úti á miðjum sandi. Vöxturinn í glösunum er hægari þarna en í samsvarandi tilraun sem gerð var í Heiðmörk en þetta virðist ganga. Fræin spíra misvel eftir söfnunarstöðum. Fræ úr Heiðmörk spíraði vel, jafnvel þótt þeim væri sáð um mitt sumar. Hins vegar spíraði fræ af fíngreinóttum furum úr Þjórsárdal ekki vel úti á sandi þótt þau hafi spírað þokkalega í stofuglugga í sáðbakka. Sennilega var bara of kalt síðasta sumar og of lítil sól til að meginlandafbriðið kæmi nýjum plöntum á legg.

Birkið: Samtals voru settar niður 9109 birki plöntur úr bökkum þetta árið. Þetta slær við gróðursetningunni á birki í fyrra þótt ekki muni mjög miklu. Bæði þessi ár eru samt þau lang viðamestu sem samtökin hafa staðið fyrir á á vegum Hekluskóga. Þetta árið var nánast eingöngu plantað austan við gömlu Sprengisandsleiðina meðfram Dimon og alveg að Hallslaut. Má segja að komið sé nokkuð breitt belti austan við gömlu Sprengisandsleiðina af birki og smávegis af öðrum tegundum.

Stiklingarnir: Þetta árið voru settir niður 1731 asparstiklingar og 1418 víðistiklingar eða samtals 3149 og hafa þeir aldrei verið fleiri.

Smávegis var sett af asparstiklingum vestan og sunnan við Vegghamar. Megnið af asparstiklingum fór í lúpínujaðarinn fyrir austan Dimon. Þetta verkefni er langt komið og gæti klárast á árinu 2019 fyrir utan að það þarf að bæta inn í eyður þar sem stiklingarnir hafa misfarist. Á árinu 2018 var byrjað á því að raða þremur stiklingum í stakstæðar lúpínur og þarf þá yfirliett ekki að setja aftur í þær. Mjög algent er þá að einn eða tveir stiklingar komi undan lúpínu en þrír eða enginn er sjaldgæfara. Ef sauðfé bítur asparstikling á fyrsta sumri þá getur hann drepist ef komið hefur út úr brumi ofarlega á honum en beitin fer ekki eins illa með hann ef afleggjarinn vex út neðarlega. Víðistiklingarnir voru sett sunna og austan Vegghamars í hlíðar hans og eins á flatlendið þar fyrir austan frá miðjum Vegghamri og að afleggjaranum að Sandánni.

Mikill en vorið gegnum niður fram jarðklakinn og snjórinn stiklingana um vorið og víðir

jarðklaki var í jörðu veturinn 2017-2018 kom snemma svo hægt var að slá í klakann í lok apríl. Stiklingar voru settir á sumar og virtust geymast vel því fór seint úr jörðu í skóginum við hjólhýsið og klakinn sem við mokuðum yfir fór seint. Þar hjálpaði líka til að seinna kólnaði aftur. Haustið kom seint svo ösp héldu laufi fram eftir hausti. Ekki var

hægt að taka asparstiklinga fyrr en í október en það kom ekki að sök því lítill jarðklaki myndaðist um veturinn. Þótt það frysti eftir lægðir þá bæði ringdi frekar lítið í dalnum og það langur tími leið milli þess að rigningin féll og frostið koma að vikurinn náði að mestu að drena vatnið niður áður en það fraust. Vinna við að setja niður stiklinganna gat því haldið áfram út árið. Afköstinn í mest skammdeginu voru i minna lagi bæði vegna birtunnar og eins truflaði sá jarðklaki sem þó myndaðist vinnuna.

Pottaplönturnar og rótarstungnar plöntur: Við settum niður 124 pottaplöntur um sumarið. Lítið var sett niður af þeim í Háholtsskógi fyrir utan smáræði í sunnanverðan Háholtsskóg.

Megnið var sett í lúpínu fyrir norðan Dimon og austan Vegghamars.

Eins voru settir niður pottar með loðvíði út á miðjum sandi fyrir austan Dímon.

Flest allar pottaplönturnar voru lauftré sem við fengum hjá Þöll í Hafnarfirði en einnig voru nokkrar í skyrdósum og pottum úr eigin ræktun. Minna var sett niður af pottaplöntum en árið áður sem stafar af því að við tókum minna af afgangsplöntum í pottum hjá Þöll. Það var einfaldlega svo mikið aðg gera að við höfðum ekki tíma til að sinna þessum þætti. Úr eigin ræktun kom svipað og árið áður en fyrirsjálegt er að sá hluti mun fara vaxandi næstu árin Mest var sett niður af reyni, loðvíði og birki í pottum og skyrdósum.

Einnig var sett niður smávegis af öðrum tegundum. Eins og áður var gert vel við þessar plöntur. Holur voru grafnar í og við lúpínu og í þær settur skítur og lúpína og/eða hvönn sem var höggvin niður til að koma plöntunum fyrir. Tréð sett í holuna, mokað ofan í og þjappað í kringum. Til viðbótar var settur tilbúinn áburður í kringum plöntuna og hún vökvuð vel. Þær virðast almennt kunna vel að meta þetta atlæti og vaxa flestar vel. Þetta árið prófuðum við að setja niður furur og greni sem stungið var upp í Heiðmörk og Norðlingaholti. Fururnar úr Heiðmörkinni voru 153 og settar niður við og í lúpínubreiður fyrir utan Hallslaut Flestar voru settar niður um vorið nema 25 sem fóru niður um haustið. Árangurinn var mjög góður og sá varla á þeim eftir veturinn. Grenið úr Norðlingaholti 32 plöntur var sett niður við Sandá þar sem hún rennur með Dimon. Það leit almennt þokkalega út um haustið en óx lítið um sumarið. Þessar plöntur fengu sama viðurgjörning við plöntun eins og pottaplönturnar.

Það verður fróðlegt að sjá útkomuna út þessu en við höfum ekki reynt svona flutning síðan við vorum að byrja starfsemina og sóttum plöntur á Þingvöll sem voru mest bergfurur. Árangurinn af því var ekki mikill en þó lifa 3 - 4 ennþá. Þær plöntur voru rifnar upp hraunsprungum og voru meira og minna berróta þegar þær voru settar niður. Núna voru flestar með moldarköggul á rótunum svo líflíkurnar eru miklu betri við þær erfiðu aðstæður sem eru á svæðinu.

Aðrar bakkaplöntur: Birkið var lang stærsti hluti bakkaplantna sem gróðursettar voru sumarið 2018 eða 86,2% af heildarfjölda bakkaplantna. Aðrar bakkaplöntur voru 1.459 og þar var mest plantað af stafafuru, ösp, gráöl, sitkagreni og loðvíði. Þetta er töluverð fjölgun í öðrum tegundum og munar þar mest um 12 bakka af stafafuru sem settir voru niður þetta árið. Þessar plöntur dreifðust nokkuð víða um svæðið.

Aspirnar fóru í austurjaðarinn á lúpínunni með Dímon þar sem lúpínurnar mynda breiður á litlum svæðum á sandinum. Þeim var plantað þannig að karlaspirnar fóru jaðarinn á lúpínubreiðum. Í miðjar lúpínubreiðurnar voru settar ofvaxnar asparkerlingar úr bökkum frá Nátthaga. Þar var lúpínan stigin niður og aspirnar settar djúpt niður með skóflublaði. Gráölurinn fór niður meðfram Sandánni frá norður enda Dimon og góðan spöl til suðurs þar sem raki var í jörðu. Dálítið af háreistu greni var sett í lúpínuhlíðina í Háholtsskógi og með Sandánni. Þar voru einhverjar rollur á ferð í sumar sem voru duglegar að taka grenið upp og svo sumum plöntum þurfti að planta tvisvar. Við höfum áður plantað sitkagrenið í grýtta norðurhlíð Háholtsskógar sem er þakin lúpínu og lifir eitthvað af því en afföll hafa verið töluverð. Síðasta sumar var reitt frá greninu eftir því sem það fannst í lúpínunni. Stafafuran var mest sett út á sand í þyrpinguna fyrir miðjum Dímon en einnig var henni plantað í grennd við lúpínubreiður út af Hallslaut nálægt rótarstungnu stafafurunum.

Fræsöfnun og frædreifing Söfnun á birkifræi gekk betur en árið áður. Smávegis af birkifræi var safnað í Þjórárdal en mest var safnað í Klambratúni í Reykjavík og einnig var hægt að safna á nokkrum öðrum stöðum í Reykjavík. Kalt sumar virðist hafa aukið fræmyndun í borginni þótt ekki væri mikið af fræi.

Kalt sumar og rakt hafði einnig áhrif myndun köngla á furunni. Þeir hafa sjaldan verið smærri og voru seinþroska. Engu að síður var safnað miklu af fururfræi og var hægt að safna vel fram yfir áramót.

Helstu söfnunarstaðirnir voru Grafarvogur, Heiðmörk (Hjalladalur), Háteigskirkja og Laugarásvegur, Úlfarsfell og Þjórsárdalur. Tæpur helmingur af þessu fræi endaði í gróðarstöðinni Þöll í Hafnarfirði en hinn hlutinn fer í sáningu í Þjórsárdal og víðar og í sáðbakka og plöntupakka í litlu gróðrarstöðinni í Þjórárdal.

Haldið var áfram að sá í glös í þyrpingurnar fyrir austan við Dimon og Vegghamars á milli gömlu Sprengisandsleiðarinnar og Þjórsárdalsvegar. Stafafurunum var sáð í nyrðri þyrpingar austan við Dímon í samtals 241 glas. Einnig var sett í nokkur glös þar sem ekki spíraði í hitteð fyrra. Það er mjög misjafnt hvernig þessi sáning kemur út efir því hvar fræinu var safnað. Hjalladalur kom vel út, Grafarvogur þokkalega óháð útliti en merkilegt nokk Þjórárdalur (fíngreinótt) áberandi verst. Sennilega var of kalt sumar til að nokkuð hreint meginlandsafbrigðið spíraði vel.

Fyrir austan Vegghamar var sáð fyrir bergfurur í 9 glös um vorið en söfnun á bergfurufræi gekk mjög illa í hitteð fyrra. Um hausti var svo sáð bergfuru úr Pireneafjöllunum í 11 glös.

Vöxturinn í flest glösin 2 sinnum sinnum.

Glösin hafa tiltölulega ekki eins tvo vetur niður jarðar. Þær þurfa því möguleika

glösunum hefur verið frekar hægur. Í hefur verið vökvað með áburðarvatni 1og sum glösin fengið aukavökvun 1-2 Meira hefur ekki verið gert fyrir þau. reynst misjafnlega. Best eru glös úr þykku plasti. Glös úr þunnu plasti eru góð og hvítu plastglösin alveg ónýt. Eftir er sandurinn búinn að sverfa glösin þannig að það eru bara tægjur eftir ofan stafafurur sem eru í þessum glösum að vaxa vel í sumar til að eiga á að lifa af næsta vetur.

Prófað var að sá stafafuru úr Þjórsárdal (fíngreinótt) í sáðbakka og hafa bakkann í stofuglugga. Einnig var sáð í sáðbakka því litla af stafafurufræi sem tókst að safna í ferðinni til Bresku Columbíu með skógræktarfélaginu. Það spíraði þokkalega í sáðbökkunum í stofuglugganum og voru þeir fluttir í Þjórsárdalinn um mitt sumar. Þar ringdi þessum litlu plöntum í bökkanum niður.

Var þá gripið til þess ráðs að setja þær plöntur sem voru lífvænlegar í skyrdósir og flytja þær til baka til Reykjavíkur og kom þeim fyrir á yfirbyggðum svölum hjá Grétari. Þar tókst að blása í þær lífi svo þær fóru að vaxa aftur um haustið og eru um 30 ennþá á lífi og líta þokkalega út. Þessar stafafurur voru settar í mismundi skyrdósir eftir söfnunarstaðnum en í þessum hremmingum gleymdist að færa til

bókar hvað fór í hverja dósagerð. Það er því í dag ekki vitað nákvæmlega hvað er Þjórsárdalur og hvað Breska Kolumbía.

Við erum ekki ennþá búnir að gefast upp á furufræi úr Þjórárdal þótt þau mættu spíra betur. Þett hlýtur að genga betur þegar gott sumar kemur í dalnum hvenær sem það verður. Nær ekkert var af furufræi á grófgreinóttu furunum í Þjórsárdal síðasta haust en hins vegar voru könglar á fíngreinóttu furunum þokkalega stórir miðað við það sem gekk og gerðist en fræið spíraði ekki vel.

Yfirlit yfir helstu vinnuferðir á árinu 2018.

29. mars:

Dreift úr tveimur pokum af birkifræi við krossgöturnar á Þjórsárdalsvegi veginum að Hallslaut-Hjálparfossi. Sáð var Hjálparfoss megin fyrir norðan veginn u.þ.b. 3. kg.

15. og 19. apríl: Sáð fyrir 69 stafafurum undir botnlausum plastglösum sem komið var út á miðjum sandi fyrir miðjum Dimon. Einnig var bætt í 25 glös frá árinu áður þar ekkert líf virtist í.

29. apríl: Teinninn sleginn í gegnum klakann í fyrsta sinn þetta vorið og settir niður 160 asparstiklingar í austurjaðar lúpínunnar frá slóðanum að Hallslaut og í norður. Slóðinn blautur og sundurgrafinn af jeppaförum svo hann er óökufær. Settar niður 6 rótarstungin sitkagreni við Sandá fyrir utan Dímon.

1.maí: Settir niður 80 stiklingar í austurjaðar lúpínunnar á móts við Dímon. 57 asparstiklingar grafnir í sand við Sandá fyrir norðan Dimon. Unnið frá slóðanum að Hallslaut i norður. Tvær furur í potti settar fyrir miðjum Dimon. 12 rótarstungin sitkagreni grafið niður með skóflu og skít við Sandá.

5. maí: Settar niður 9 furur fyrir austan Hallslaut. Um var að ræða sjálfsánar furur sem stungnar voru úr þéttri sjálfsáningu í Heiðmörk. Plantað með skóflu og skít.

Settir niður 120 stiklingar á svipaðar slóðir og helgarnar á undan en unnið áfram í norður.

10. maí: Settar niður 13 furur úr Heiðmörk fyrir austan Hallslaut.

Settir niður 100 stiklingar í lúpínujaðarinn fyrir austan Dímon. Frost víða farið úr jörðu og vel gekk að slá í gegnum klakann.

12. maí: Settar niður 12 furur úr Heiðmörk fyrir austan Hallslaut.

14 rótarstungin sitkagreni grafin niður með skóflu og skít við Sandá. Settir niður 80 stiklingar í lúpínujaðarinn fyrir austan Dímon. Grétar setti niður slatta af stiklingum við Sandá.

27. maí: Settar niður 32 stafafurur úr Heiðmörk austan við Hallslaut. Reknir niður 60 asparstiklingar í lúpínujaðarinn austan við Dímon.

1-3. júní:

Plantað rúmlega 4.000 birkiplöntum fyrir austan Dimon.

Settar niður 34 stafafurur úr Heiðmörk austan við Hallslaut.

6. júní: Kvöldferð. Vökvuðum þessa 12 bakkar sem voru eftir úr stóru plöntuninni. Einnig var slett vatni á nokkra asparstiklinga og smávegis af birki.

8.-10. júní: Settar niður 28 furur austan við Hallslaut sem stungnar voru upp í Heiðmörk. Kláruðum að setja niður birkið sem var eftir úr stóru plöntunarferðinni. Settir niður ca. 100 asparstiklingarí austurjaðar lúpínunnar úti fyrir Dímon.

355 víðistiklingar settir niður við Vegghamar. Sóttum 100 kg af kjötmjöli og dreift með birkifræi í hjölför við Vegghamar.

15.-17. júní: Sáð fyrir 114 furum í glös út á miðjum sandi austan við Dimon. Kjötmjöli dreift. Pottað 16 sitkagreni og blágreni í potta, 3 reynitré í skyrdósir og 1 sitkagreni í skyrdós. 200 kg af kjötmjöli sett við Vegghamar. 60 gulvíðistiklingar settir við Sandá.

22.-23. júní: Set niður úr 16 bökkum af birki 67 gata eða 1072 birkiplöntur austan við Dímon og Vegghamar. Sáð fyrir stafafurum í 58 plastglös austan við miðjan Dimon. Sáð fyrir 9 bergfurum í plastglös út á miðjum sandi austan við Vegghamar. 10 pottaplöntur af gráöl settt við bugðuna á Sandá.

29. júní-1. júlí:Plantað úr 23 bökkum af birki 67 gata eða 1541 birkiplöntur austan við Dimon og undir Vegghamri. 5 potttaplöntur af illi sett við Vegghamar.

7.-8. júlí: Grafnar 25-30 holur undir Dimon og austan Vegghamars.

Skítur settur í og lúpínulaufi hrært saman við. Borið á slatta af plöntur.

11. júlí: Fór þriðju ferðina í Galtalæk og sótt 11 bakka eða 737 birkiplöntur. Samtals höfum við þá sótt 50 bakka til viðbótar við það sem við fengum í vor. Setti niður úr 2 bökkum austan við Dimon.

14. og 15. júlí Sett niður 20 reynitré og 6 birki í lúpínu við Dimon og austan Vegghamars. Plantað austan Vegghamars úr 21 bakka af birki (35 gata) úr Þöll. Plantað úr 5 bökkum af birki úr Galtalæk austan Vegghamars.

18. júlí: Sett niður úr fjórum bökkum af birki austan Dimon í grjóthæðirnar við stöngina.

20.-21. júlí: Settir niður úr fimm bökkum af birki (Kofoed) austan við Vegghamar (40 gata). Settir niður tveir bakkar af loðvíðikerlingum út á miðjum sandi. Tveir bakkar af ösp (depill) fór í lúpínujaðarinn austan við Dimon. Tvær pottaplöntur af reyni og tvær af gráöl fóru niður við norðaustur enda Dímon við ána. Gengum svo þaðan með þrjá bakka af gráöl og tvo og hálfa af háreistu greni í suður og suðvestur með ánni og settum niður nokkuð dreift.

27.-29. júli 14 pottar af reyni frá Þöll sett niður milli slóðans inn á svæðið og Sandár norðaustan við Dimon. Á svipaðar slóðir voru settar niður 4 skyrdósir af reyni úr eigin ræktun og þrjár skyrdósir af birki og ein pottaplanta sömu ættar. Ein pottaplanta af ösp fór í austurjaðarinn á lúpínunni fyrir utan Dimon. Þessu var öllu plantað með skóflu og skít. Á svipaðar slóðir við Sandá en nær ánni fór einn bakki af glæsitopp, hálfur bakki af sólberjum og hálfur bakki af einhverju sem er gleymt. Tveir bakkar af stafafuru 67 gata fóru niður austan við Dimon í gamla kjötmjölsdreifingu.

3.-6. ágúst Settir niður þrír bakkar af ösp (Laufey, Súla og Iða) austan við Dimon í lúpínubreiður. Stórar plöntur úr Nátthaga sem settar voru djúpt með skóflu sem jagað var til í skóflufarinu og plöntunni svo rennt niður með blaðinu. Plantað úr 10 bökkum 67 gata af stafafuru (Skagway) út á miðjum sandi austan við Dimon að mestu í gamlar kjötmjölsdreifingar. Einum bakka af fjallarifsi og nokkrar plöntur af gráöl voru settar niður fyrir norðan við Dimon ekki langt frá ánni. Einn bakki af háreistu sitkagreni sett í lúpínu í norðanverðum Háholtsskógi. 12 pottaplöntur settar niður, 3 blágreni, 2 hlynir, 1 þinur, 1 gráreynir, og gullregn sett sunnanmegin í Háholtsskógi. 1 greni, 1 körfuvíðir, 1 birki og 1 fura sett við Dímon. Plantað stafafuru úr tveimur bökkum á svipaðar slóðir og furusáningarnar í glösunum.

10.-12. ágúst Nýlega gróðursettar furur og birki út á sandi vökvað eftir slæma norðanátt. Nýlega gróðursett greni í Háholtskógi vökvað og lúpína reytt frá greni sem plantað var í fyrra eftir því sem það fannst. Arfi og gras reitt í litlu gróðrarstöðinni við hjólhýsið. Birki, reynir og rifs priklað í skyrsdósir og potta. Pottað 1/3 úr bakka af bæði háreistu greni og gráöl. Hálfur bakki af glæsitopp fór sömu leið.

17.-19. ágúst Einn bakki af gulvíði og 10 pottar af loðvíði körlum úr Þöll sett niður út á miðjum sandi. Loðvíkarlarnir innan um kerlingarnar í bökkunum og gulvíðirinn á móts við gatnamótin inn á svæðið, Norðan við Dimon voru settir 4 pottar og 2 skyrdósir af birki. 15 pottar af lauftrjám úr Þöll mest reynitré af ýmsu tagi en einnig ein Hansarós og eitthvað fleira fór niður á svipuðum slóðum og birkið.

Grenið og gráölurinn við Dimon var vökvaður eftir því sem þetta fannst. Rollur höfðu greinileg kippt upp tveimur greintrjám sem komið var aftur niður. Pottað í skyrdósir 4 rifs, eitt reynitré og 18 birki.

1., 8., 15. og 20. september: Mest unnið við hjólhýsið við að potta greni. Einnig umraðað í bökkum og reytt illgresi úr þeim.

Hálfur bakki af sólberjum og hélurifsi plantað fyrir norðan Dimon.

29. sept.

25 furur úr Heiðmörk sett niður. Níu fyrir norðan Dimon en hinar 16 fyrir austan Hallslaut. Við fengum frá Þöll sáðbakka af birki (Embla) Byrjað að potta birki úr sáðbakkanum. Fimm asparrótarskot við hjólhýsið stungin upp við hjólhýsið og flutt upp eftir.

4. október Setttir niður 27 pottaplöntur úr Þöll fyrir norðaustan Dimon. Mest reynir og rifs af ýmsu tagi. Tvær pottaplöntur af sjálfsáinni ösp settar í lúpínu austan við Dimon.

5. október Settir niður 120 stiklingar af alaskaösp í austurjaðar lúpínunnar fyrir miðjum Dimon. Birki pottað 29 potta og eina skyrdós.

6. október Pottaplöntum raðað í gróðurkassa fyrir veturinn. Birki pottað úr sáðbakka.

11. október Raðað í gróðurkassa fyrir veturinn. Birki pottað úr sáðbakka.

13. október Settir niður 150 asparstiklingar austan við Dimon í lúpínujaðarinn og stakstæðar lúpínur ekki langt frá stönginni. 50 asparstiklingar settir milli Dimon og Vegghamars. 90 gulvíðistiklingar settti við Vegghamar.

20. október Settir niður 215 gulvíðistiklingar suðvestan Vegghamars og 60 af alaskavíð vesan Vegghamars.

27. október U.þ.b. 2 kg. af óhreinsuðu birkifræ dreift fyrir austan Þjórsárdalsveg við afleggjarann að Hjálparfossi. 50 asparstiklingar settir í lúpínujaðarinn fyrir miðjum Dimon og stakar lúpínur og lúpínujaðarinn milli Veghamars og Sandár. 30 asparbútar grafnir með skóflu og skít fyrir norðan Dimon. Unnið við að koma pottum og bökkum fyrir við hjólhýsið fyrir veturinn.

28.-29. okt.: 440 vetrarstiklingar af ösp settir niður. 170 fóru milli Sandár og Vegghamars og 270 í austurjaðar lúpínunnar fyrir austan Dímon. Smáræði safnað af furufræi.

4. nóvember: Berfurufræi frá Pireneafjöllunum sáð í sex bakka.

Pottum og bökkum komið fyrir í gróðurkössum og flest lokað fyrir veturinn.

11. nóvember 36 asparstiklingar grafnir í sand með skít fyrir norðan Dimon. 125 asparstiklingum var stungið niður á svipaðar slóðir. 29 gulvíðistiklingar grafnir með skóflu og skít suðvestan Vegghamars. 121 gulviðistiklingum stungið niður suðaustan Vegghamars.

18. nóvember: Sáð u.þ,b. 3 kg af birkifræi við gatnamótin að Hjálparfossi austan við Þjórsárdalsveg. Gengið frá fyrir veturinn og asparstiklingar teknir.

24. nóvember: Sáð í 11 glös af bergfurufræi (Pireneafjöll) úti á sandi austan við Vegghamar. 50 asparstiklingar reknir niður í austurjaðar lúpínunnar fyrir miðjum Dimon. 46 stiklingar settir niður norðan Dimon. Sumir grafnir með skóflu og

skít. 18 stiklingar alaskavíðir fyrir vestan Vegghamars og 40 gulvíðistiklingar sunnan Vegghamars.

1. desember Sáð ca. 1,5 kg af bikifræi við gatnamótin á Þjórsárdalsvegi og Hjáparfossvegi. Reknir niður 54 asparstiklingar í lúpínujaðarinn á móts við miðjan Dimon.

9. desember Furukönglum safnað fyrir ofan hjólhýsasvæðið og vestan við göngubrúnna yfir Sandá fyrir ofan Sandártungu.

15. desember Settir niður 75 asparstiklingar í austurjaðar lúpínunnar fyrir norðan miðjan Dimon. 45 kubbar af gulvíði grafnir með skít við Vegghamar og stungið niður 90 gulvíðistiklingum á svipaðar slóðir.

27. desember.

Settir niður 68 asparstiklingar í lúpínujaðarinn fyrir norðan miðjan Dimon. Mest með skóflu og klakinn brotinn með teini eftir þörfum. 45 gulvíðikubbar grafnir með skít suðvestan Vegghamars. 250 gulvíðistiklingum stungið niður sunnan Vegghamars.

Samtals voru settar niður 10.692 plöntur úr bökkum og pottum.

3.149 stiklingar voru reknir niður. 190 plöntur settar niður eftir að hafa verið stungnar upp annar staðar. Sáð var stafafurufræi undir 241 plastglös og bergfurur í 20 glös.

Gangurinn í skógræktinni.

Veturinn 2017-2018 var kaldur en frekar snjóléttur. Við komum töluverðu af stiklingum í geymslu hjá hjólhýsinu en þurftum að hafa töluvert fyrir því að moka snjó og klaka yfir þá. Mikill klaki var í jörðu fram á vor en vorið byrjaði vel svo hægt var að byrja að setja niður stiklinga í loka apríl en mikil vinna var til að byrja með að koma þeim niður. Slá þurfti teininn niður í gegnum klakann með slaghamri. Ef stiklingurinn var sver gat þurft þrjú göt í þyrpingu til að koma honum niður. Til viðbótar var slóðinn inn að Hallslaut og áfram að Vegghamri aurblautur og eiginlega ekki ökufær. Við höfum yfirleitt verið nánast þeir einu sem höfum ekið hann svo snemma en nú brá svo við að hann hafði verið ekinn af stórum jeppum og grafinn hann djúp hjólför svo hann var óökufær fyrir fóksbíla fram á sumar og leiðinlegur allt sumarið. Byrjað var því að setja niður stiklinga í lúpínukantinn norðaustan við Hallslaut og svo haldið áfram í norður eftir því sem slóðinn skánaði. Í lokin var farið að setja þrjá stiklinga í stakstæða lúpínur og aðeins þéttara en áður í jaðarinn. Með þessu móti verður lítið um eyður. Um vorið voru komnir stiklingar frá suðurenda Dimon og stoppað á móts við miðjan Dimon en þó heldur sunnar eða móts við stöngina. Um haustið var svo haldið áfram með sama þéttleika í norður. Veður var hlýtt og það frysti seint eftir lægðirnar þannig að sandurinn þornaði áður en frysti. Frost gekk því líðið niður í jörðina þannig að að hægt var koma einhverju niður um flestar helgar fram yfir áramót. Þá var komið 50-100 metra breytt

belti af asparstiklingum í austurjaðar lúpínunnar með öllum Dimon nema nyrsta þriðjungnum. Beltið er misþétt og víða blandað birki og smávegis af furu. Öspin hefur yfirleitt ekki orðið illa úti vegna sauðfjárbeitar þótt þær hafi eitthvað verið að kroppa í hana. Lúpína felur öspina oft vel þannig að hún hefur ekki verið eins áberandi og birkið. Í kuldanum síðasta sumar var lúpínan smærri og gisnari en oftast áður. Við þetta bættist að það fryst seint um haustið og asparstiklingar klára vöxtinn muna seinna heldur en bakkaplönturnar. Asparstiklingarnir voru því með græn laufblöð og vel sýnilegir þegar fé var smalað um haustið og þá var ekki að sökum að spyrja féð tók sinn toll. Ef stiklingarnir eru ekki ill beittir ná þeir sér oft nema þegar nýji stilkurinn er ofarlega á þeim gamla. Þá þola þeir illa beit og helst vonin er að nýr kom út niður við jörð. Það gengur á ýmsu í þessari asparrækt.

Fyrstu aspirnar sem við settum niður voru við vaðið yfir Sandánna. Þær hafa vaxið mjög vel í rakanum og lúpínunni sem þar er. Síðasta sumar tókum við eftir skemmdum á þeim öspum sem eru næst ánni. Skemmdirnar eru allar í sömu hæð sem er ca. brjósthæð á meðal manni og snúa allar í norður. Þær virðast vera gamlar og farnar að gróa saman eins og sést á meðfylgjandi mynd. Við veltum þessu nokkuð fyrir okkur og teljum að þetta hafi myndast fyrir nokkrum árum þegar skafl hafi verið við ánna. Síðan hafi skafið ísnálum í þessari hæð af skaflinum á aspirnar. Engar skemmdir eru á þeim öspum sem eru aðeins fjær ánni. Við bárum málingu í sárin um haustið.

Birkið komst ágætlega af um sumarið í rakanum og kuldanum en vöxtur var ekki mikill. Þetta árið var ekki mikið um fé á svæðinu. Við sáum sjálfir ekkert til þess en sáu spor og fréttum af þeim. Birkið haustaði sig eitthvað fyrr en asparstiklingarnir en var samt ennþá með lauf þegar var smalað og svo féð tók sitt lítið af hverju,. Segja má samt að birkið hafi í flestum tilvikum sloppið nokkuð vel þetta árið.

Lúpínan var smávaxnari en áður og er hægt að kenna köldu sumri um það. Hún hefur yfirskyggt skógræktina okkar á stórum svæðum en núna sást hún betur. Þá brá svo við að við fundum þrjár lerkiplöntur sem voru gróðursettar fljótlega eftir að við byrjuðum gróðursetningu. Þá fengum við þrjá bakka af ofvöxnu lerki ásamt slatta af birki sömu gerðar sem var afgangs á Tumastöðum.Við höfum ekki fundið þetta lerki fyrr en núna.

Þessar þrjár sem við sáum litu mjög vel út og voru beinvaxnar.

Skýrsluhöfundur fór ekki löngu fyrir gróðursetninguna í ferð með Skógræktarfélagi Íslands til Arkengelsk sem farin var haustið 2006 og sá að þar óx lerkið frekar strjált innan um rauðgrenið og stóð upp úr skóginum. Lerkið var því sett niður dreift til að líkja eftir skóginum við Arkengelsk. Kannski finnst meira úr þessari gróðursetningu síðar.

Við höfum sett nokkrar pottaplöntur af sifjalerki í sæmilegu skjóli í norðurhlíð Háholtsskógar sem allar lifa nema ein. Í hitteðfyrra var svo prófað að setja niður tvo bakka af hrim í gamla kjötmjölssáningu fyrir utan Vegghamar. Þar virðist um helmingur lifa ennþá.

Ertuyglan var til staðar en ekki mjög áberandi og hreinsaði ekki laufið af lúpínunni en sums staðar sá smávegis á henni. Loðvíðirinn í pottunum var geymdur í nokkra daga í skjóli við lúpínu áður en hann var gróðursettur út á sandi. Þrjár ertuyglur sem sennilega hafa þá verið svo litlar að lítið bar á þeim tóku sér far út á sand með loðvíðinum. Þegar komið var að þessum plöntum nokkru síðar voru ertuyglurnar orðnar feitar og pattarlegar en lítið var eftir af laufi á þeim loðvíði sem þær fylgdu. Þessar fengu makleg málagjöld.

Sumarið var blautt og kalt og vöxtur því ekki mikill nema helst hjá greninu í pottunum hjá hjólhýsinu. Það óx sem aldrei fyrr en þar er skjólgott og hlýnar fljótt þegar koma sólarglennur. Þroskaðar aspir komust einnig vel af með sumarið og rótarstungnu fururnar fyrir utan Hallslaut stóðu sig vel svo afföll hjá þeim voru mjög lítil um sumarið og veturinn. Þrátt fyrir rigningarsumar kom smá þurkakaflar í dalnum eftir mitt sumar stuttu eftir að stafafurunum var plantað. Það var athyglisvert að vera úti þegar veðraskiptin urðu. Það stytti upp um morguninn eftir rigningu um nóttina. Þegar sólin braust fram hlýnaði strax og hitinn hefur farið fljótlega yfir 15 stig úti á sandinum. Ég byrjaði í regnbuxum og flíspeysu og varð flótlega að fækka klæðum og orðinn nokkuð léttklæddur um hádegi. Allt var rennandi blautt og rakastigið mjög hátt svo ég velti fyrir mér hvort það kæmu síðdegiskúrir. Þetta stóð í svona 2 - 3 tíma. Upp úr hádegi fór að blása úr norðri og eftir 15 mínútur var komin norðanátt af leiðinlegustu gerð. Að 2-3 tímum liðnum var allt orðið þurrt, gróðurinn og sandurinn rétt eins og ekkert hefði rignt um sumarið. Þá var ekki um annað að ræða en klæða sig aftur í flíspeysuna og jakkann að auki. Þetta veður olli ekki vandræðum nema hjá furunum sem stutt var þá síðan voru gróðursettar. Reynt var að vökva þær seinna eins og kostur var þannig að þær sluppu að mestu.

Haustið var hlýtt og næturfrost komu seint þannig að í það heila má segja að skógrætin hafi gengið vel síðasta árið. Á því eru þó tvær

undantekningar. Auk beitar á asparstiklingunum sem áður hefur áður verið getið þá náði grenið úr bökkunum sem sett var niður ekki að hausta sig í tæka tíð fyrir næturfostin og varð fyrir verulegum skemmdum.

Að lokum sem varð fyrir austan niður tveimur upp vex þröstur stiklinginn. mikið af þann sem ennþá ber.

verður svo að minnast á smá kraftaverk úti á sandinum við litla lúpínubreiðu Hallslautina. Þar var byrjað að setja stiklinga fyrir 3-4 árum og á einum stöðum fóru niður asparstiklingar og reynir! Það má auðvitað segja að hafa bara étið reyniber og skitið við Sú skýring er ekki líkleg því ekki er reyni í skóginu við Dimon fyrir utan við höfum plantað og ber hann ekki Þrestirnir halda sig líka yfirleitt í birkiskóginum í og við Dimon og ekki mikið á ferli úti á sandi þótt þeim hafi sést bregða fyrir þar stöku sinnum. Þetta undur sést á meðfylgjandi mynd. Miðað við hvað stiklingurinn er djúpt rekinn niður þá er þetta hauststiklingur, líklega frá haustinu 2017 frekar en 2016. Þegar stiklingar eru teknir í skammdeginu á haustin þá getur verið hætta á að taka í misgripum aðrar tegundir en hvernig sem á þetta er litið verður þetta að teljast óvenjulegt við erfiðar aðstæður úti á sandinum.

Næstu verkefni.

Næstu verkefni verða að færa birkið út lengra í austur og norður frá Vegghamri. Einnig verður klárað að setja birki í beltið með Dimon við Hallslaut og birkieyjan fyrir utan miðjan Dimon stækkuð. Eins og búist var við náðist ekki alveg að klára setja niður stiklinga í lúpínujaðarinn fyrir austan Dímon. Það ætti að klárast alvega á árinu fyrir utan smá viðbætur í eyður.

Reykjavík, 24. maí 2019 Vigfús Óðinn Vigfússon