Hekluskógar. Vinna Sjá 2017.

Vinnuskýrsla vegna starfa SJÁ fyrir Hekluskóga á árinu 2017. Þátttakendur frá Sjá: Grétar Einarsson, Hergeir á Mýrini, Jóhanna II, Margrét Baldursdóttir, Sigríður Rut Skúladóttir, Angela frá Suður Ameríku, Sveinn Jóhannsson, Vigfús Ó.

Vigfússon, Þorvaldur Örn Árnason og afa barn.

Sumarið 2017 í stuttu máli. Á árinu 2017 var farið í tvær ferðir til að vinna við Hekluskóga. Fyrri ferðin sem var í lok maí var sú lengsta sem samtökin hafa farið fyrir Hekluskóga en þar var unnið í fjóra daga. Að vísu voru bara 2 fyrstu tvo dagana en síðan unnu 9 þriðja daginn og loka daginn voru 3 að störfum. Seinni ferðin var um mánaðarmótin ágúst september og þá voru aðeins tveir að störfum. Þá sóttum við plönturnar sjálfir í Galtalæk, settum þær niður í hvassri norðan átt og vökvuðum hverja plöntu a.m.k. tvisvar eftir að þær voru settar niður. Auk þess var Grétar Einarsson iðinn við kolann þegar hann dvaldi í hjólhýsinu einn eða með öðrum. Þetta árið var mest plantað vestan við gömlu Sprengisandsleiðina meðfram Dimon og alveg að Hallslaut. Einnig var nokkru plantað í suðurenda Vegghamars og fyrir sunnan Vegghamar. Stóri hópurinn fór svo eina ferð út á miðjan sand fyrir austan Sprengisandsleiðina. Þrjár aðrar minni eyjar voru svo einnig settar niður austan gömlu Sprengisandsleiðarinnar. Í seinni ferðinn var haldið áfram með tiltölulega þétta gróðursetningu á birki sem er austan Vegghamars á móts við afleggjarinn inn á svæðið okkar. Það var eina ráðið til að hægt væri bæði að planta og vökva sömu helgina.

Haldið var áfram með vinnuna við stiklingana í sandinum og lúpínunni við Vegghamar. Lokið var við að setja stiklinga í röðina með Sandánni og austan Dimon. Sum staðar er hún reyndar tvöföld þegar endinn þar sem stoppað var síðast fannst ekki alltaf í næstu

ferð. Hraunið er þar fast fyrir og sandlagið þunnt ofan á svo mikil og erfið vinna var að koma stiklingunum niður. Vel gekk að setja stiklinga í austurjaðar lúpínunnar sem er út á miðjum sandinum. Þar er mikill sandur lægðum og sandorpnir hraunhólar standa upp úr.

Aðeins eftir að setja í um þriðjungur af leiðinni með Dimon. Þarna er stiklingum raðað í lúpínujaðarinn og undir stakstæðar lúpínur hvar sem þær finnast á leiðinni.

Aðrar plöntur sem settar voru niður um sumarið fóru niður vítt og breytt um allt svæðið. Bakkaplöntur fóru flestar út á sandinn en pottar og skyrdósir mest á svæðinu milli Vegghamars og Sandár. Þetta sumar var gerð tilraun með furusáningu úti á miðjum sandi.

Fylgt var leiðbeiningum á myndbandi frá Aðalsteini Sigurgeirssyn á heimasíðu Skógræktar ríkissins. Hnoðaður var köggull með mold undan furutrjám blandað saman við furfræ. Hola grafin í jörðina, köggullinn settur þar í og skellt yfir einnota botnlausu plastglasi. Þriðja árið í röð var ekkert plantað við Fossánna.

Birkið: Samtökin fengu u.þ.b 7800 birki plöntur hjá Hekluskógum um vorið og 1000 til viðbótar síðla sumars. Til viðbótar voru settir niður tveir bakkar af emblu um haustið fyrir austan Vegghamar. Þetta er lang viðamesta gróðursetning á birki sem samtökin hafa staðið fyrir á á vegum Hekluskóga og meira en helmingi meira en mest hefur verið plantað áður.

Þetta árið var mest plantað vestan við gömlu Sprengisandsleiðina meðfram Dimon og alveg að Hallslaut. Einnig var nokkru plantað í suðurenda Vegghamars og fyrir sunnan Vegghamar. Stóri hópurinn fór svo eina ferð út á miðjan sand fyrir austan Sprengisandsleiðina.

Þrjár til fjórar aðrar minni eyjar voru svo einnig settar niður austan gömlu Sprengisandsleiðarinnar. Í seinni ferðinn var haldið áfram með tiltölulega þétta gróðursetningu á birki sem er austan Vegghamars á móts við afleggjarinn inn á svæðið okkar. Það var eina ráðið til að hægt væri bæði að planta og vökva sömu helgina.

Um haustið setti Grétar endahnútinn á gróðursetningu birkis með tveimur bökkum af emblu sem var plantað austan við Vegghamar.

Stiklingarnir: Þetta árið voru settir niður 1867 asparstiklingar og 1016 víðistiklingar. Settir voru stiklingar í lúpínubreiður vestan og sunnan við Vegghamar. Í sumar þessar breiður hafði áður verið sett í og gengið misjafnlega en eitthvað samt komist á legg. Einnig var raðað í stakstæðar lúpínur frá bugðunni á Sandá og að Vegghamri. Stórir drumbar voru grafnir í sand undir Vegghamri með skít. Gulvíðirinn fór einnig niður á svipuðum slóðum og upp í sandbrekkuna á Vegghamri. Smávegis var sett af asparstiklingum í eyður meðfram Sandánni þar sem hún liggur undir hlíðum Dímon.

Mikið var sett í austujaðarinn á lúpínunni og stakstæðar lúpínur út á miðjum sandi milli Dímon og Þjórárdalsvegar. Má telja að búið sé að klára um tvo þriðju leiðarinnar fá Hallslaut að Vegghamri. Mest hefur farið þarna niður af vetrarstiklingunum.

Veturinn var mildur og frost fór snemma úr jörðu svo hægt var að byrja snemma að setja niður stiklinga um vorið eða eiginlega lok vetrar því við byrjuðum síðustu helgina í mars. Seint um vorið kólnaði og veður varð þurrara eftir rakan og hlýjan vetur.

Vetrarstiklingarnir og stiklingarnir sem settir voru niður um vorið sýndu ekkert lífsmark nema þeir sem voru vökvaðir fóru sumir af stað. Við voru orðnir nokkuð örvæntingarfullir og óttuðumst að allt væri unnið fyrir gíg. Sá ótti var ástæðulaus því þegar hlýnaði í byrjun júli og rigningin var næg þá tóku stiklingarnir við sér og þá sérstaklega vetrarstiklingar. Sennilega hafa þeir náð að ræta sig seint um veturinn og náð að nýta þann raka sem féll um vorið og verið tilbúnir til að vaxa þegar hlýnaði og fór að rigna. Árangurinn af vetrarstiklingununum var því með því albesta sem við höfum séð og jafnast við rigninga sumrin tvö sem við fengum fyrir fáum árum síðan. Ekki gekk alveg eins vel með stiklingan um vorið nema þá sem voru vökvaðir en árangurinn þar verður samt að teljast viðunandi þótt þeir sem komu til hafi almennt vaxið minna en hinir og því viðkæmari fyrir áföllum.

Síðasta vinnuferðin í stiklingunum var farin fyrstu helgina í nóvember. Þá var komið frost en samt hægt að setja niður stiklinga.

Jörðin og þá sérstaklega sandurinn var það þurr að hann fraus ekki alveg saman og vel hægt að koma stiklingum niður með því að gera fyrst holu með járnstöng. Grétar setti niður dálítið af stærri drumbum í land sem var aðeins blautara. Þar þurfti að mölva frosna skán ofan af með járnkarli en niður fóru þeir samt. Helgina eftir var allt botnfrosið á sandinum og engu hægt að koma niður. Fyrri hluta vikunnar á undan rigndi og svo fraus á eftir. Sú helgi fór því í frágang á plöntunum í gróðurreitunum við hjólhýsið. Um 150 vetrarstiklingar döguðu uppi en reynt verður að setja þá niður næsta vor ef þeir líta ennþá sæmilega út.

Við höfum aldrei náð að byrja jafn snemma að setja niður stiklinga og aldrei endað jafn seint. Stiklingarnir hafa líka aldrei verið fleiri eða tæplega 2900. Það sem helst kom í veg fyrir að við færum yfir 3000 var að Grétar var dálítið einn í þessu hluta af vorinu, aspirnar og gulvíðirinn felldu laufið seint um haustið og við Grétar fórum með Skógræktarfélagi Íslands til Kananda og lítið gert á meðan. Svo var þetta eiginlega klaufaskapur að koma ekki niður þessum 150 stiklingum sem urðu eftir því það var fullt tungl og heiðskýrt síðast daginn sem við unnum í stiklingunum og því hefði verið hægt að halda lengur áfram eftir sólarlag. Frosti herti að vísu eftir myrkur og sandurinn þykknaði en var samt það þurr að þetta hefði verið hægt.

Pottaplönturnar: Við settum niður 194 pottaplöntur um sumarið. Lítið var sett niður af þeim í Háholtsskógi en við fórum samt í einn leiðangur þangað inn eftir með nokkra potta. Megnið var sett í lúpínu frá bugðunni á Sandá og á nokkuð breiðu belti meðfram Dimon þar lítið hafði verið sett áður. Í lok sumars var svo plantað reynitrjám við Hallslaut.

Flest allar pottaplönturnar voru lauftré sem við fengum hjá Þöll í Hafnarfirði en einnig voru nokkrar í skyrdósum og pottum úr eigin ræktun. Eigin hluti var minni en árið áður þar sem þá var hreinsað vel til í gróðureytunum hjá hjólhýsinu hans Grétars og þannig rýmt til fyrir nýjum plöntum.

Mest var sett niður af reyni, gráöl, alaskaepli og birki í pottum og skyrdósum. Einnig var sett niður nokkuð af gráreyni, hlyn og hindberjum sem fróðlegt verður að fylgjast með hvernig spjari sig.

Eins og áður var gert vel við þessar plöntur. Holur voru grafnar í og við lúpínu og í þær settur skítur og lúpína og/eða hvönn sem var höggvin niður til að koma plöntunum fyrir. Tréð sett í holuna, mokað ofan í og þjappað í kringum. Til viðbótar var settur tilbúinn áburður í kringum plöntuna og hún vökvuð vel.

Pottaplönturnar sem við höfum sett niður hafa almennt dafnað vel og afföll verið lítil. Síðasti vetur var afar hagstæður fyrir þær, rakur og hlýr og lítið um stórviðri. Sá vetur sem nú stendur yfir er af annri gerð kaldur, vindasamur og með umhleypingum. Þá vilja myndast svellalög á þeim svæðum sem standa lágt og pollar þegar þiðnar sem ekki fara fyrr en frost fer úr jörðu.

Aðrar bakkaplöntur: Birkið var lang stærsti hluti bakkaplantna sem gróðursettar voru sumarið 2017 eða 91,7% af heildarfjölda bakkaplantna. Aðrar bakkaplöntur voru 805 og þar var mest plantað af ösp, jörvavíði, gráöl og stafafuru. U.þ.b. helmingi minna var plantað af reyni, sitkagreni og lerki (hrymur). Þessar plöntur dreifðust nokkuð víða um svæðið.

Aspirnar fóru í austurjaðarinn á lúpínunni við Dímon þar sem lúpínurnar mynda breiður á litlum hólum á sandinum. Jörfavíðirinn er í tveimur litlum þyrpingum suðaustan við Vegghamar. Gráölurinn hefur verið settur niður þar sem land stendur lágt vestan við Vegghamar. Gráöl hefur einnig verið dreyft meðfram Sandánni frá Vegghamri eftir allri bugðunni og áfram með ánni þar sem hún rennur undir Dímon þangað til styst er á milli Dímon og Vegghamars.

Stafafuran var að þessu sinni sett út á miðja sand í tveimur þyrpingum fyrir austan Dímon. Reynirinn fór í lúpinu í austurhlíðar Vegghamar og í lúpínuna milli Vegghamars og Dímon. Sitkagrenið fór í grýtta norðurhlíð Háholtsskógar sem er þakin lúpínu ekki langt frá skarðinu. Við höfum gróðursett þar áður og lifir eitthvað af því en afföll hafa verið töluverð. Reita þarf frá þessum plöntum næsta sumar til að þær komist af. Einnig var gróðursett greni í lúpínu með Sandánni þar sem hún rennur meðfram Dímon. Þar er smávegis af sjálfsánu greni sem hefur komið frá greninu í brekkunum fyrir ofan Hallslaut. Við höfum meir að segja fundið sjálfsáið greni upp á Dímon og svo fundum við í sumar sjálfsáið greni skemmt frá vaðinu á Sandá sem svipað að stærð og bakkaplanta. Við könnust ekki við að hafa plantað því sjálfir og könnuðumst ekki við að hafa séð það áður, eins undarlegt og það er því við erum oft á ferðinni þarna. Þegar það fannst um mitt sumar höfðum við ekki sett niður greni fyrir austan Sandá. Næstu greitré sem bera fræ eru alveg hinu megin við Dimon, þau sömu sem eru í brekkunni fyrir ofan Hallslaut.

Lerkið er í smá þyrpingu í sandinum fyrir austan Vegghamar og verður ekki bætt í þá plöntun. Það er mikið af öspum á svæðinu og þótt þær verði ekki settar þarna nálægt er best að hætt ekki á asparryð á svæðinu.

Fræsöfnun og frædreifing Smávegis var dreift af birkifræi um vorið en hefur ekki verið minna í mörg ár. Í byrjun sumars leit út fyrir gott fræár hjá birkinu en þegar leiða á sumarið og plágur sumarsins höfðu herjað á það, koðnaði það niður svo allmennt var lítið af fræi á birkinu um haustið. Á höfuðborgarsvæðinu var helst að finna birkifræ í vel úðuðum görðum. Annar staðar voru reklar með fræjum í stykkjatali svo það þurfti að leita að þeim. Í Þjórárdalnum var samt hægt að ná í dálítið af fræi bæði á hjólhýsasvæðinu og í Hallslaut. Sennilega er ennþá nægjanlega kalt í Þjórsdalnum til að slá á pestirnar sem herja á birkið. Smávegis var týnt þar og sumu sáð yfir skyrdósir fylltar með mold sem komið var fyrir í gróðurreitina við hjólhýsið. Í Reykjavík er öruggt að ekki verður gott fræár á næsta ári. Ef til vill eru trén bara búinn að gefast upp á þessu. Við höfum ekki athugað horfurnar með fræmyndun birkis í Þjórárdal ennþá. Í stað þess að safna birkifræði má segja að við höfum meira snúið okkur að því að safna furufræi. Í hitteð fyrra var mjög gott fræár hjá furunni og söfnuðum við töluverðu af fræi furunnar á höfuðborgarsvæðinu. Hluti af því var sáð í þyrpingum austan við Dimon og Vegghamars á milli gömlu Sprengisandsleiðarinnar og Þjórsárdalsvegar. Stafafurunum var sáð í tvær þyrpingar austan við Dímon. Fylgt var leiðbeiningum á myndbandi frá Aðalsteini Sigurgreissyni á heimasíðu Skógræktar ríkissins og þeim sáð í botnlaus plastglös. Grafin var smá hola, hnoðaður smá köggull með fræum og mold úr skógarbotni fura og settur í holuna. Síðan var

glasið sett á hvolfi yfir og sandi mokað að glasinu. Sáð var fyrir stafafuru í u.þ.b. 350 glös. Fyrir austan Vegghamar var sáð fyrir bergfurur í 80 glös.

Fyrst gerðist ekki mikið í glösunum og var þá vökvað einu sinni í þurkunum í byrjun sumar. Síðan þegar fór að hlýna og rigna þá færðist líf í glösin en vaxtartíminn var heldur stuttur og því óvist hvort þessi tilraun takist að þessu sinni. Um veturinn þegar búið var frysta og umhleypingar farið yfir svæðið þá var víða klaki í glösunum sem ekki bætir stöðuna. Niðurstöðu er ekki að vænta fyrr en næsta sumar en við ætlum ekki að gefast upp á þessu alveg strax hvernig sem fer. Á höfuðborgarsvæðinu var ekki gott fræár hjá furunni síðasta haust.

Könglar voru almennt mjög fárir á hverju tré (mest 1-3) og minni en árið áður. Samt náðist að safna góðum slatti í Grafarvogi og Heiðmörk en mun meiri vinna var að safna þessu en árið áður. Eins náðum við að safna töluverðu í Þjórsárdalnum. Þar var bæði um ræða stuttgreinótta stafafuru af meginlandsafbrigðinu fyrir ofan hjólhýsahverfið og hefðbundna stórgreinótta furu fyrir innan göngubrúnna yfir Sandá. Þessu fræi héldum við aðgreindu. Í botni Grafarvogs er einnig stafurur sem virðist líkjast meginlandskvæmum en samt flestar ekki jafn fíngreinóttar eins og stafafururnar fyrir ofan hjólhýsahverfið í Þjórsárdal. Reynt var að halda fræum aðgreindum eftir söfunarstöðum. Við stefnum að því að nota hluta af þessu fræi í Þjórsárdal en helminginn gáfum við Gróðrarstöðinn Þöll í Hafnarfirði svo kannski kemur eitthvað af þeim til baka sem bakka- eða pottaplöntur síðar.

Ekki er heldur útlit fyrir gott fræár hjá furum á Reykjavíkursvæðinu á næsta ári en gæti samt orðið skárrra en á þessu ári. Hins vegar eru ágætar líkur á þokkalegu fræári í Þjórárdal miðað hvað við sáum fyrir innan göngubrúnna yfir Sandá. Fræárin undanfarið virðast hins vegar vera jafnari hjá meginlandsafbrigðinu og sjaldan koma mjög góð fræár bæði Þjórárdal og á höfuðborgarsvæðinu.

Yfirlit yfir helstu vinnuferðir á árinu 2017.

25-26. mars, 8. - 9. apríl og 13.-14. apríl: Settir niður 750 asparstiklingar og 560 gulvíðistiklingar. Gulvíðirinn fór í sandinn milli Vegghamars og Dimon og Vegghamars og Sandár. Asparstiklingarnir fóru í þétta lúpínu milli Vegghamars og Sandár og í lúpínujaðarinn austan við Dímon út á miðjum sandi.

29. – 30 apríl: 250 asparstiklingar setttir í lúpínu vestan við Vegghamar 80 asparstiklingar settir norðan við Dimon.

7. og 14. maí: 80 asparstiklingar við Vegghamar og Sandá. 30 asparstiklingar norðan við Dimon. Hálfur poki af birkifræi dreift við miðjan Dimon.

20., 21 og 28. maí, 2. og 3. júní.: Sáð fyrir 350 stafafurum og 80 bergfurum undir botnlausum plastglösum. Plantað úr þremur bökkum af stafafurum í grennd við sáningarnar á stafafurunum. Asparstiklingar vökvaðir.

25.-28. maí: Plantað 8.700 birkiplöntum. Flestar settta milli Dimon og gömlu Sprengisandsleiðarinnar. Einnig var plantað í fjórar eyjar út á miðjum sandi. Það gerði góða skúr þegar við byrjuðum að planta en eftir það rigndi mjög lítið fram yfir miðjan júní.

2. júní: Umpottaðar 16 sitkagreniplöntur.

3. júní: Settir niður norðan við Dimon, 19 pottaplöntur. 6 af silfur- og gráreyni, 3 bauntré, 3 rósir, 4 reynitré og 3 óskilgreind. Áburði dreift og vökvað birki og stiklingar.

3.,4., 9., 10., 11 og 16. júní: Vökvaðar birkiplöntur við Dímon og úti á sandinum sem og furusáningar út á sandinum og asparstiklingar. Það var mjög þurrt í efri hluta Þjórsárdalsins frá því lok maí og fram eftir júni. Reitttum skógarkerfil 11. júní.

17. júní: Færðum 4 ára stikling sem Sandáin var að taka. Reittum skógarkerfil vestan við Sandánna. Byrjaði loksins að rigna fyrir miðnæti aðfararnótt 17. júní.Vindur snérist frá austri til sunnanáttar fyrir kl. 11 og þá komu skúrarbakkarnir kolsvartir yfir Suðurlandið í kvöldbirtunni. Gekk á með skúrum 17. júní. Reittum kerfil þann daginn og skoðuðum svæðið.

24.-25. júní: Umpottað ca. 20 greni. Gróðursett 10 gráelri í bugðunni við Sandá.

1.-2. júlí: Plantað 2 bökkum með Hrym (lerki) út á miðjum sandi móts við Vegghamar. Plantað 21 potti af lauftrjám undir Dimon, þar sem Sandáin kemur úr bugðunni og rennur í austur. (hlynur, heggur, alaskaepli, ígulrós, gráreynir og fleiri tegundir).

8.-9. júlí Veður gott, 18 stiga hiti. Gróðursett tré sem við fengum hjá Þöll: 7 alpareyni, 13 alaskaepli, 2 reyniplöntur og 1 heggur allt við vaðið á Sandá.

15.-16. júlí: 2 bakkar af gráöl settir niður norðan við Dímon, frá ánni og út á mitt svæði milli Vegghamars og árinnar. 1 bakki af reyni settur í lúpínu aðeins austar en gráölurinn, 1 bakki af reyni settur í lúpínu norðanaustan við Dímon og 2 bakkar af jörfavíði settir í sandinn austan Vegghamars. 12 skyrdósir og 1 pottur af lauftrjám sett niður kringum lúpínu milli slóðans inn á svæði og við Dímon. Mest birki en einnig m.a. bogsírena og reynir. Frá Þöll fengum við 5 alaskaepli, 12 gráreyni, 3 reynité og 2 hlynir sem fóru í lúpínu við vaðið á Sandá og 1 bakki af reynivið sem fór í lúpínu undir Vegghamri.

22.-23. júlí: 2 bakkar af gráöl settir á mitt svæði frá afleggjara og að Sandá við Dímon. Reynt að setja niður á svæðum sem voru sæmilega gróin og stóðu frekar lágt vegna þess

hve þorstlát plantan er. 1 bakki af sitkagreni settur í grýtta lúpínubrekku í norðurhlíð Háholtsskógar. 2 bakkar af jörfavíði settir austan Vegghamars.

Með gróðursetningunni í fyrra mynda þær tvær litlar þyrpingar. 2 bakkar af stafafuru settir út á miðjan sand þar sem hinar stafafururnar og sáningin var. Það kom á óvart að heilmikið líf var í glösunum og voru fururnar í þeim vökvaðar en ekki náðist að skvetta á fjallafururnar og berfururnar sem eru norðar.

28.-30. júli 1.000 birkiplönturgróðursettar milli Vegghamars og Dimon austan gömlu Sprengisandsleiðarinnar. Norðan rok var alla dagana og þurfti að vökva allar plönturnar.

5.-6. ágúst 12 pottaplöntur settar niður, 3 blágreni, 2 hlynir, 1 þinur, 1 gráreynir, og gullregn sett sunnanmegin í Háholtsskógi. 1 greni, 1 körfuvíðir, 1 birki og 1 fura sett við Dímon. Plantað stafafuru úr tveimur bökkum á svipaðar slóðir og furusáningarnar.

10.-12. ágúst Fengum gefins hjá Þöll 34 pottaplöntur: 15 reynitré, 10 hindber, 3 hlyni og annað blandað. 13 voru settar niður þessa helgina í lúpínu (hindber og hlynur) í bugðunni á Sandá. Restin sett niður næstu helgi. 2 bakkar af ösp, keisari og súla sett í austujaðar lúpínunnar fyrir miðjum Dímon. Hvítsmári tekinn úr vegkanti ekki langt frá hjólhýsinu og settur austan Dímon og gömlu Sprengisandsleiðarinnar 19. ágúst 15 reynitré gróðursett í lúpínu við Hallslaut. 14 lauftré gróðursett í lúpínu norðan við Dímon. Skipting: 3 reynitré, 3 af koparreyni, 3 hindberjatré, 2 hlynir, 1 birki, 1 loðvíðir og 1 gulvíðir. 1 bakki af háreistu greni sett í lúpínu með Sandá fyrir norðan Hallslaut þar sem fundust glompur í lúpínunni við ánna. Þar eru líka nokkur sjálfsáin greni sem hafa komið sér fyrir áður en lúpínan tók yfir meðfram ánni. 2 bakkar af ösp, Hallormur og Súla sett í austujaðar lúpínunnar fyrir miðjum Dímon.

25.-27. ágúst Gróðursettar potttaplöntur úr Þöll: 4 hlynir, 4 reynplöntur, 2 birki og 1 heggur austan Vegghamars.

2.-3. sept. 2 bakkar af emblu 80 plöntur settar ausan við Vegghamar og gömlu Sprengisandsleiðarinnar.

30. sep.

Setttir niður 166 víðistiklingar suðvestan við Vegghamar í áttina að Sandá.

7. október. Sett niður 200 stiklingar af alaskavíði og 80 af gulvíði.

100 fóru niður við Sandá og afgangurinn suðvestan Vegghamars.

21. október 57 asparstiklingar settir í stakar lúpínur og lúpínujaðarinn milli Veghamars og Sandár.

28.-29. okt.: 440 vetrarstiklingar af ösp settir niður. 170 fóru milli Sandár og Vegghamars og 270 í austurjaðar lúpínunnar fyrir austan Dímon. Smáræði safnað af furufræi.

4. nóvember: Settir niður ca. 290 asparstiklingar og 10 af alaskavíði. 100 milli Sandár og Vegghamars og 200 í austurjaðar lúpínunnar fyrir austan Dimon.

11. nóvember: Gengið frá í dalnum. Plöntur settar undir plast eins og hægt var. Öll barrtré eru undir plasti og hluti af lauftrjánum. Jörð var auð og frosin og því ekki hægt að reka niður stiklinga.

18. nóvember: Litið eftir og slatta safnað af furufræi.

Samtals voru settar niður 9879 plöntur og 2883 stiklingar. Sáð var stafafurufræi undir 350 plastglös og bergfurur í 80 glös.

Gangurinn í skógræktinni.

Veturinn var snjóléttur svo erfitt var að grafa stiklingana í snjó. Við settum því minna af stiklingum í geymsluna en áður. Það kom ekki að sök þar sem hægt var að saga niður stiklinga og setja þá niður fljótlega á eftir strax í lok mars.

Síðasti vetur var vætusamur og hlýr. Þegar leið að vori þá kólnaði og lítið ringdi. Það er slæmt að fá langvarandi þurk eftir gróðursetningu og mjög slæmt ef vindur er mikill. Við vökvuðum birkið, stiklingana og eitthvað af öðrum tengundum þegar var sem þurrast. Afföll yfir sumarið voru því lítil þrátt fyrir þurkatímabil. Það urðu meiri afföll af þeim trjám sem ekki voru vökvuð en flest náðu þau sér eitthvað á strik þegar leið á sumarið. Þau tré stóðu yfirleitt þar sem landið lá lægra svo kannski hélst rakinn í jörðinni betur á þeim svæðum og næðingur verið minni en hjá þeim sem stóðu hærra. Það byrjaði aftur að rigna eftir miðjan júní en ekki hlýnaði gagni fyrir en í byrjun júli. Þá tók allt við sér og vöxturinn yfir sumarið var góður. Útlitið var því mjög gott um mitt sumarið. Við höfðum snemma um sumarið fengið rollu með lamb inn á svæðið. Hún var rekin til baka með Sandá tæpa kílómetra leið að girðingunni þar sem hún liggur yfir Sandá. Þar ekki langt frá beið annað jarmandi lamb við lítið gat á girðingunni sem greinilega hafði ekki getað fylgt fjölskyldunni eftir í þessu ferðalagi. Greiðlega gekk að koma kindinni aftur í gegn en það lá við að það þyrfti að ýta lambinu í gegn. Þessi fjölskylda var þá aftur sameinuð og hélt í aðra haga. Grétar gerði við gatið og töldum við okkur vera í góðum málum. Var nú allt kyrrt um stund. Um miðjan júlí þá eins og hendi væri veifað streymdi sauðfé inn á svæðið og voru fleiri en áður og fóru sunnar en við höfðum áður séð. Í vikunni áður hafði orðið vart við fjárflutninga eftir Þjórsárdalsvegi og grunaði okkur að þar hefðu fjárbændur verið að flytja heimafé í hagana. Til að byrja með létum við nægja að bægja fénu frá svæðinu meðan við vorum þar. Þessar kindur voru hins vegar erfiðari viðureignar en þær sem áður hafa heimsóttu okkur og sauðþrjóskar og erfitt að reka þær í burt. Oft óðu þær yfir Sandánna og héldu undan upp hæðirnar hinu megin við ánna. Ef haldið var

eftir þeim þá fór féð oft alveg upp og aftur niður hinu megin og aftur inn á svæðið. Það var því varla á færi eins manns að reka þær út úr girðingunni. Þegar leið á sumarið vorum við orðnir þreyttir á þessu rollustandi og vönduðum okkur við rekstur á 10-12 kindum sem héldu til á svæðinu og komum þeim að hliðinu á girðingunni. Við náðum ekki að opna fjárhliðið í tæka tíð og fór féð framhjá því.

Grétar náði hópnum saman áður en það var komið of langt og ég opnaði hliðið. Vel gekk að koma fénu til baka en þegar kom að hliðunum þá tók ein kindin sig til og fór yfir rimlana á bílahliðinu.

Augljóst mál að hún hafði gert þetta áður. Lamb sem var með henni hljóp á girðinguna og í gegnum hana eins og ekkert væri sjálfsagðara en hinar fóru rétta leið í gegn. Þegar búiið var að loka hliðinu þá stóðu kindurnar bara í hóp skammt frá á svörtum sandinum, horfðu á okkur og virtust ekki ætla að fara neitt lengra.

Engu líkara var en að þær biðu bara eftir því að við færum svo þær gætu farið aftur í gegnum girðinguna. Þá ákvað ég að halda áfram og fór yfir girðinguna og rak þær lengra inn eftir þangað til þær voru komnar í grassáningarnar þar sem aðrar kindur voru á beit. Á leiðinni til baka sáum við annan fjárhóp álíka stóran stefna að Þjórsárdalsvegi við Sandártungu og þegar við fórum helgina á eftir þá var kominn álitlegur fjárhópur við vegamótin að Ásólfsstöðum sem var þar í skurði að háma í sig víði. Þetta voru samt ekki sömu fjárhópar og voru á ferðinni helgina áður. Það bendir því margt til þess að girðingar í Þjórsárdal séu lítt fjárheldar. Þessar kindur sóttu lengar í suður en við höfum áður þekkt og höfðu mikil áhrif á vöxtinn í skógræktinni. Birkið og gulvíðirinn alveg frá Vegghamri og að Hallslaut var bitinn. Einnig líkað þeim vel við jörfavíðirinn þannig að hann stóð nánast lauflaus um haustið.

Aspirnar sluppu betur. Kannski náðu þær að fela sig í lúpínunni.

Aðrar tegundir ux að mestu áfallalaust en sum lauftrén sem við settum niður úr pottum létu dálítið á sjá á vindasömu sumrinu. Það var eiginlega alltaf vindur þegar við vorum að vinna á svæðinu um sumarið svo best var að vinna í þykkri peysu þótt lofthiti væri í lagi. Það var ekki fyrr en í byrjun september sem við fengum logndag á svæðinu. Þetta veðurfar hafði þann kost að við áttuðum okkur á því að það er töuvert betra veður við Hallslaut en við Vegghamar. Eins er almennt lygnara inni Háholtsskógi og eins getur verið lygnara austan við Vegghamar í norðanáttinni. Þar eru einnig smá hólar og hæðir sem geta veitt skjól fyrir austanáttinni niður við jörð.

Ertuyglan gerði vart við sig þegar haust. Eins og síðasta sumar og nokkuð vel en önnur minna. Niður vart við hana. Þessi faraldur var veruleg áhrif á trén.

leið á sumarið og var að fram á hreinsaði hún sum lúpínusvæði við hjólhýsasvðið varð ekki mikið ekki það skæður að hann hefði

Um mitt sumar fengum við óskemmtilega heimsókn á svæðið. Þegar við komum eina helgina var ljóst að menn höfðu gert sér náttstað á svæðinu. Slíkt hafði svo sem oft gerst áður án vandræða, fólkið gengið vel og tekið sitt rusl með sér. Þarna hafði fólk af öðru sauðahúsi verið á ferð. Rifin höfðu verið upp með rótum fimm stór bikitré, sum um mannhæðar há og rótarkefið ennþá umfangs meira en trén sjálf. Það er ljóst að mikið hafði verið fyrir þessu haft og fleiri en einn meðalmann þurft til að ná þeim upp með þessum hætti. Trén tré höfðu verið dregin að eldstæði og reynt að kveikja í þeim með aðstoð klósettpappírs og fleira rusls. Það hafði greinilega mistekist enda trén blaut, eldsmatur til undirbúnings rýr og rigning í hluta vikunnar á undan svo varla sá á trjánum hið ytra, þótt þau væru dauð eftir að sólin hafði skinið á ræturnar. Þetta átti sér stað um svipað leyti og umræðan var í gangi um að fyrirtækið Kuku campers hefði ráðlegt sínum viðskiptavinum að lifa af landinu. Kannski var ætlunin að veiða og grilla lamb. Við höfum svo sem áður séð að gestir hafi rifið upp dauða stiklinga og jafnvel lifandi og haft í eldinn en þetta var nýmæli að heilu trén væru rifin upp með rótum.

Sá vetur sem nú standur yfir er miklu kaldari en síðasti vetur.

Umhleypingar koma inn á milli. Við þessar aðstæður safnast vatn í lægðir austan við Dímon og fyrir vestan og austan Vegghamar og þar fyrir austan. Ef úrkoma er mikil og frost og þýða skiptast á getur jafnvel svæðið í heild sinni verið meira og minna undir vatni nema smá hólar og hæðir sem standa upp úr. Við þessar aðstæður geta

orðið verulega afföll og plöntum sem er nýlega búið að gróðursetja. Þegar við skoðum svæðið í byrjun desember var það helst stafafururnar úr bökkunum sem virtust vera í hættu en það getur breyst ef það skiptist á rigningar og frostakaflar og þá getur fleira verið í hættu.

Næstu verkefni.

Næstu verkefni geta verið búa til fleiri eyjar úti á sandinum með birki eða stækka þær sem fyrir eru. Einnig kemur til álita planta sambærilegum birkiröðum fyrir austan gömlu Sprengisandsleiðina eins og gert var vestan við hana. Við eru líka með áætlun á prjónunum um koma upp álitlegum reit með emblu í hólana austan við Vegghamar, utar en það birki er sem við höfum plantað undir Vegghamri. Þar getur verið smá skjól fyrir norðan- og austanáttum. Í þetta svæði er líka tilvalið að setja dálítið af reyni í lúpínubreiður.

Stefnt er að því að klára að setja stiklinga í lúpínujaðarinnn fyrir austan Dímon. Það er samt það mikil vinna eftir þar að óvíst er að náist alveg á næsta ári. Einnig þarf að halda áfram að setja stiklinga í sandskaflana fyrir sunnan Vegghamar.

Reykjavík, 8. febrúar 2018 Vigfús Óðinn Vigfússon