Lift A-stroom KathOndVla inkijkexemplaar by VAN IN

T VA N

ÂŠ

De consument in de samenleving

THEMA

ÂŠ

VA N

De consument in de samenleving

STEP-UP

Vergelijking van de situatie van de consument vroeger en nu

LEVEL

Wat zijn de gevolgen van technologische ontwikkelingen en digitalisering voor onze welvaart en ons welzijn?

Hoe bescherm je je tegen online gevaren?

LEVEL

ÂŠ

LEVEL

p. 89

p. 66

LEVEL

p. 105

Waarom voor binnenlandse of buitenlandse producten kiezen?

p. 46

Welke maatschappelijke trends beĂŻnvloeden de consument?

p. 25

Hoe wordt de marktprijs bepaald?

p. 5

STEP-IN

p. 4

STEP-IN Je hoort het de oudere generaties wel eens zeggen: ‘Vroeger was alles anders.’ Ga naar het onlinelesmateriaal. Bekijk het interview en beantwoord de vragen.

Forum

VA N

Is alles beter dan 40 jaar geleden?

In dit thema doorloop je vijf levels. Elk level biedt je een stukje kennis die je nodig

THEMA 1

STEP-IN

hebt om de opdracht van de Step-up uit te voeren. Daarin ontwerp je een video,

een infographic of een presentatie waarin je de situatie van de huidige consument vergelijkt met die van de consumenten vroeger. Je presenteert daarna de opdracht voor de klas.

LEVEL 1 Hoe wordt de marktprijs bepaald? INTRO 1

Lees het verhaal over Dilara.

Dilara is schoenverslaafd. Ze heeft maar liefst 93 paar schoenen, van Adidas, Puma, Fila en Nike tot naaldhakjes van Michael Kors en Guess.

ÂŠ

VA N

Volgend jaar verhuist het gezin van Dilara en haar moeder wil dat ze minstens twee derde van haar schoenen verkoopt. Het eerste weekend van september vindt de jaarlijkse avondmarkt plaats. Dilara verkoopt daar haar schoenen. Voor een paar sneakers vraagt ze 36 euro, voor een paar naaldhakken 32 euro. De eerste klant wil meteen twee paar sneakers kopen, maar wil er slechts 30 euro voor betalen. De tweede klant wil dan weer drie paar naaldhakken en is bereid om 28 euro per paar te betalen. De klanten vinden de gevraagde prijs te hoog. Dilara zal de prijs met de klanten moeten bespreken om tot een overeenkomst te komen.

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

LEVEL 1

Hoe komt de prijs op de markt tot stand?

THEMA 1

Explore 1— Wat is een markt? Waar doet het begrip markt je aan denken?

In welke twee categorieën kun je de mensen op de markt indelen?

Wat is een consument?

Wat is een producent?

VA N

MARKT

THEMA 1

LEVEL 1

In de economie is een markt een plaats waar kopers en verkopers

van een goed of een dienst samenkomen en een prijs afspreken.

Explore 2— Hoe verloopt de vraag naar een product? Voor de volgende opdracht heb je de keuze. Kies optie 1 ‘Fortnite’ als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 ‘Adidas-sneakers’ als je liever wat ondersteuning wilt.

Fortnite

Optie2

Adidas-sneakers

Optie 1

Sneakers van Adidas zijn bij jongeren erg in trek. Adidas onderzocht hoeveel paar sneakers de klanten voor een bepaalde prijs zouden kopen. Je ziet het resultaat in de onderstaande tabel.

Prijs per

Gevraagde

Prijs per paar

hoeveelheid

dancemove in

hoeveelheid

Adidas-sneakers in

dancemoves

V-bucks

Adidas-sneakers

euro

100,00

40,00

200,00

60,00

300,00

80,00

400,00

100,00

500,00

120,00

600,00

140,00 LEVEL 1

Gevraagde

Tabel 1.2

THEMA 1

Tabel 1.1

VA N

Je bevindt je in het land Fortnite. Je betaalt daar niet in euro of in US-dollar, maar in V-bucks. Je kunt er onder andere hippe dancemoves, een paraglide of een pickaxe (houweel) mee kopen. Aan de consumenten van Fortnite werd gevraagd, hoeveel dancemoves ze voor een bepaalde prijs zouden kopen. Je ziet het resultaat in de onderstaande tabel.

Wat kun je afleiden uit de gele rij van de boven-

staande tabel?

Wat kun je afleiden uit de gele rij van de bovenstaande tabel?

Noteer de gegevens uit de tabel in de grafiek.

De gegevens uit de tabel zie je ook in de onderstaande grafiek.

Verdeel de assen zodat je de punten a

kunt uitzetten. Welke gegevens noteer je

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en

horizontaal en welke gegevens verticaal?

de Y-as. Verbind de uitgezette punten met elkaar.

Controleer of je de punten in de tabel

terugvindt.

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

VA N

b c

Zet de punten uit.

Verbind de uitgezette punten met elkaar.

Vraag naar Adidas-sneakers

Vraag naar dancemoves

160

ÂŠ

140 120 100 80 60 40

Y-as:

THEMA 1

LEVEL 1

X-as:

De lijn die de punten met elkaar verbindt, is de vraagcurve of de vraag. Waarom verloopt de vraagcurve dalend?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een link naar een applicatie die je helpt om de vraagcurve te interpreteren. VRAAGCURVE

De vraagcurve geeft het verband weer tussen de gevraagde hoeveelheid bij verschillende prijzen. De vraagcurve geeft weer hoeveel stuks de consumenten willen kopen bij verschillende prijzen.

Explore 3â&#x20AC;&#x201D; Hoe verloopt het aanbod van een product? Je gaat verder met de optie die je gekozen hebt. Optie 2

Een verkoper wil natuurlijk zoveel mogelijk verdienen. Hoe hoger de verkoopprijs per stuk, hoe meer winst hij maakt. In deze tabel zie je

Een verkoper wil natuurlijk zoveel mogelijk verdienen. Hoe hoger de verkoopprijs per stuk, hoe meer winst hij maakt. In deze tabel zie je hoeveel Adidas-sneakers de verkoper

voor verschillende prijzen.

wil verkopen voor verschillende prijzen.

VA N

hoeveel dancemoves de verkoper wil verkopen

Tabel 2.2

Aangeboden hoeveelheid dancemoves

Prijs per dancemove in V-bucks

Aangeboden

Prijs per paar

hoeveelheid

Adidas-sneakers

in euro

100,00

40,00

200,00

60,00

300,00

80,00

400,00

100,00

500,00

120,00

600,00

140,00

ÂŠ

Wat kun je afleiden uit de gele rij van de bovenstaande tabel?

LEVEL 1

Tabel 2.1

Adidas-sneakers

THEMA 1

Fortnite

Optie 1

Noteer de gegevens uit de tabel in de grafiek.

De gegevens uit de tabel zie je ook in de onderstaande grafiek.

Verdeel de assen zodat je de punten kunt a

uitzetten. b

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de

de Y-as.

Y-as.

Verbind de uitgezette punten met elkaar.

Zet de punten uit.

Controleer of je de punten in de tabel

Verbind de uitgezette punten met elkaar.

terugvindt.

Aanbod van dancemoves

Aanbod aan Adidas-sneakers 160 140 120 100

80 60 40

Y-as:

X-as:

VA N

Y-as:

20 0

X-as:

De lijn die de punten met elkaar verbindt, is de aanbodcurve of het aanbod. Waarom verloopt de aanbod-

ÂŠ

curve stijgend?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een link naar een applicatie die je helpt om de aanbodcurve te interpreteren. AANBODCURVE

De aanbodcurve geeft het verband weer tussen de aangeboden hoeveelheid en de verschillende prijzen. De aanbodcurve geeft weer

THEMA 1

LEVEL 1

hoeveel stuks de producenten / verkopers willen verkopen voor

verschillende prijzen.

Explore 4— Waar zijn de vraag en het aanbod gelijk? Je stelt vast dat kopers liever minder betalen en verkopers liever tegen een hogere prijs verkopen. Om toch tot een aankoop of verkoop te komen, komen kopers en verkopers, of vragers en aanbieders samen op de markt. Daar spreken ze af welke prijs ze bereid zijn te betalen voor een bepaalde hoeveelheid die de kopers voor een andere prijs aanbieden. Je gaat nog steeds verder met de optie die je gekozen hebt. Fortnite

Optie 2

Adidas-sneakers

Optie 1

Je vindt de gevraagde en aangeboden hoeveel-

heid samen in een tabel.

hoeveelheid samen in een tabel.

Tabel 3.2

Aangeboden

Prijs per

Gevraagde

Aangeboden

Prijs per paar

hoeveelheid

dancemove

hoeveelheid

sneakers

dancemoves

in V-bucks

sneakers

in euro

40,00

100,00

Gevraagde hoeveelheid

200,00

60,00

300,00

80,00

400,00

100,00

500,00

120,00

600,00

140,00

Noteer de gegevens uit de tabel in de grafiek

en teken de curven.

Verdeel de assen zodat je de punten kunt uitzetten.

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en

van de assen is gemaakt. b

de Y-as. c

Zet de punten van de gevraagde en Verbind de uitgezette punten.

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

aangeboden hoeveelheid uit. d

De assen zijn getekend en de verdeling

Zet de punten van de gevraagde en aangeboden hoeveelheid uit.

LEVEL 1

Tabel 3.1

Je vindt de de gevraagde en aangeboden

Verbind de uitgezette punten.

THEMA 1

VA N

Vraag naar en aanbod van dancemoves

Vraag naar en aanbod van Adidas-sneakers

160 140 120 100 80 60 40

X-as:

Waar de vraagcurve en de aanbodcurve

snijden, is de markt in evenwicht. Vraag en aanbod zijn daar gelijk.

In dat snijpunt is er enerzijds een

evenwichtshoeveelheid van zes stuks

evenwichtshoeveelheid van drie paar

voor dancemoves en anderzijds een

Adidas-sneakers en anderzijds een

evenwichtsprijs van 400,00 V-bucks

evenwichtsprijs van 100,00 euro voor

voor dancemoves.

een paar sneakers.

Trek een lijn vanuit het snijpunt naar de

evenwichtshoeveelheid en de even-

wichtsprijs in de grafiek.

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een link naar een applicatie die je helpt om de evenwichts

Net als in de wiskunde, gebruiken we in het vak economie symbolen.

LEVEL 1

aanbod zijn daar gelijk.

Symbolen

THEMA 1

Waar de vraagcurve en de aanbodcurve

hoeveelheid en de evenwichtsprijs te vinden.

snijden, is de markt in evenwicht. Vraag en

X-as:

VA N

Y-as:

—

Gevraagde hoeveelheid: Qv (Q komt van quantity)

—

Aangeboden hoeveelheid: Qa

—

Prijs: P

—

Evenwichtshoeveelheid: Qe

—

Evenwichtsprijs: Pe

Bestudeer de symbolen op deze grafieken. Grafiek 1: Vraagcurve Nintendo Wii P

350

300 250 200 150 100 50

0 1 000

2 000

Grafiek 2: Aanbodcurve Nintendo Wii P

VA N

350

3 000

300 250 200 150 100

Â©

4 000

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

Grafiek 3: Vraagcurve en aanbodcurve P A

Qe 0

Q 30

LEVEL 1

THEMA 1

13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Explore 5— Waarom is kennis van vraag en aanbod zo belangrijk?

Lees de krantenknipsels. Je hebt daarna de keuze. Kies vraag 2 als je wat ondersteuning wilt. Kies vraag 3 als je liever een uitdaging wilt.

Wat leid je af uit de krantenknipsels? Markeer de juiste tendens. a

Wanneer de vraag naar een product stijgt omdat het bijvoorbeeld populair is, willen meer / minder consumenten dat product. Dat betekent dat er minder producten beschikbaar zijn voor meer vragers. Daardoor zullen mensen tegen elkaar opbieden en dus zal de prijs stijgen /dalen.

Wanneer er een nieuwe iPhone op de markt komt, verliest de vorige versie aan populariteit. Daardoor zullen meer / minder mensen dat model kopen. De vraag daalt / stijgt dus. Omdat de verkopers het oude model niet verkocht krijgen, doen ze de prijs stijgen / dalen.

Vul de verbanden aan. a

Als de vraag stijgt,

Als de vraag daalt,

Als het aanbod stijgt,

Als het aanbod daalt,

Prijszetting

VA N

Zoals je merkt komt de prijs van een product tot stand door de vraag naar en het aanbod

van dat product. Dat principe werkt zo op elke markt.

Door de gestegen vraag naar ruwe

LEVEL 1

werd bijna 30 % meer betaald voor

Door minder vraag naar iPhones ziet

een vat. En dat effect sijpelde door in

Apple zich genoodzaakt de prijs te

de prijzen voor brandstoffen.

verlagen.

THEMA 1

aardolie vanuit China, India en de VS

Bron: hln.be, 2019-03-22

Bron: tijd.be, januari 2019

C In 2018 is de prijs van een woonhuis in ons land met 4,7 procent gestegen. ‘Aan de ene kant lagen de rentevoeten voor woonkredieten erg laag. Dat zet vooral jongere mensen ertoe aan om de stap te zetten op een huis te kopen. Tegelijk merken we dat investeerders actiever geworden zijn omdat ze op zoek zijn naar wat extra rendement of naar een veilige haven.’ Bron: vrt.be, 2019-01-21

D De prĳs van palladium is hard aan het stĳgen de laatste

weken. Inmiddels is het edelmetaal zo hard in prĳs gestegen dat het op weg is zĳn beste maand te hebben sinds november 2016.

Oorzaak van de stĳging is de toegenomen vraag vanuit

VA N

de autosector. In de katalysatoren van benzineauto’s zit

namelĳk palladium verwerkt. En de vraag naar benzineauto’s stĳgt op dit moment, aangezien overheden het gebruik van dieselauto’s ontmoedigen. De katalysatoren van dieselauto’s bevatten meestal platina.

Het aanbod van palladium is nog niet in staat om aan de sterk toegenomen vraag te voldoen. Daarnaast dreigt er een staking van Zuid-Afrikaanse mĳnwerkers. Dat doet de zorgen omtrent het aanbod alleen maar verder aanwakkeren.

THEMA 1

LEVEL 1

Bron: tijd.be, 2019-02-26

C H A L N G E L E Verdieping: Vraag- en aanbodcurve maken met een rekenblad Een grafiek op papier tekenen is eerder old school. Daarom maak je de grafiek van de Adidassneakers met behulp van een rekenblad of spreadsheet. a

Neem de tabel met de gevraagde en aangeboden hoeveelheid en de prijs over in een rekenblad. Kies voor de vraag- en aanbodcurve een spreidingsdiagram als grafiektype.

Bepaal hoeveel ondersteuning je wilt. 

Kies optie 1 als je graag wat ondersteuning wilt. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een stappenplan en een filmpje of gebruik ICT-fiche_R_28.



Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt en zelf op internet wilt uitzoeken hoe

VA N

je de grafiek kunt maken.

Bewaar de grafiek in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

TO THE POINT

Net zoals de gekende wekelijkse markt in je buurt wordt die term in de economie gebruikt voor de plaats waar vragers (kopers) en aanbieders (verkopers) elkaar ontmoeten. De vragers (of ook consumenten) laten zich beïnvloeden door de prijs. Ze zijn bereid een bepaalde prijs te betalen wanneer die in overeenstemming is met de kwaliteit. Zo niet zullen ze snel overstappen naar de concurrent. Hoe hoger de prijs van het product, hoe lager de gevraagde hoeveelheid (Qv) van de consumenten. Omgekeerd geldt uiteraard: hoe lager de prijs, hoe groter de gevraagde hoeveelheid. De aanbieders (of producenten) produceren op basis van de bestellingen die ze gemiddeld binnenkrijgen. Ze zorgen ervoor dat de prijs die ze voor hun product vragen, hun kosten dekt. Hoe hoger de prijs, hoe meer winst de producent kan maken. Bij een hogere prijs zullen ze dan ook meer willen aanbieden en zal de aangeboden hoeveelheid (Qa) stijgen. Hoe lager de prijs, hoe

THEMA 1

LEVEL 1

minder ze zullen aanbieden.

Op de markt komt dan de evenwichtsprijs of marktprijs (Pe) tot stand. Bij die evenwichtsprijs hoort ook de evenwichtshoeveelheid (Qe). Het is bij de evenwichtsprijs dat Qa en Qv gelijk zijn.

Action 1— Vraag naar sieraden en games Kies, afhankelijk van je interesse, de oefening met de sieraden of met de games.

Optie 2

Nele is gek op juweeltjes. Ze koopt er dan ook regelmatig bij Six, Claire’s, H&M enz. In deze tabel zie je hoeveel juweeltjes ze zou kopen

Mila is een fervente gamer. Na haar schoolwerk speelt ze een uurtje Fifa of Call of Duty. In deze tabel zie je hoeveel games Mila zou kopen bij verschillende prijzen.

VA N

bij verschillende prijzen.

Tabel 4.2

Gevraagde hoeveelheid juweeltjes

Prijs per juweel in euro

Gevraagde

Prijs per game in

hoeveelheid games

euro

11,00

100,00

9,00

75,00

7,00

50,00

5,00

25,00

3,00

0,00

1,00

Teken de vraag naar juweeltjes van Nele.

Teken de vraag naar games van Mila.

Bepaal hoeveel ondersteuning je bij de

opdracht wilt.



Kies optie 1 als je een uitdaging wilt



en zoek op internet uit hoe je de

en zoek op internet hoe je de grafiek

grafiek moet tekenen. 

Kies optie 2 als je liever wat

Kies optie 1 als je een uitdaging wilt moet tekenen.



Kies optie 2 als je liever wat

ondersteuning wilt. Ga naar het

onlinelesmateriaal. Je vindt er een

filmpje.

LEVEL 1

Tabel 4.1

Games

THEMA 1

Sieraden

Optie 1

Teken de grafiek. Bepaal zelf of je de grafiek met pen en papier of met een rekenblad maakt.

VA N

Action 2â&#x20AC;&#x201D; Vraag en schaarste

Bekijk de hotelaanbieding. Waarom kost een weekje in hotel Majestic Palace in Zakynthos (Griekenland)

ÂŠ

opvallend meer in juli dan in oktober?

THEMA 1

LEVEL 1

Hotel Majestic Palace

AANBIEDING 1

AANBIEDING 2

2 283 euro

1 600 euro

2 personen all-in

Lees een van de onderstaande artikels en beantwoord de bijhorende vraag. a

Waarom is de transfer van Eden Hazard zo duur?

Transfer van Hazard naar Real Madrid Eden Hazard gaat de geschiedenisboeken in als de

duurste aankoop van Real Madrid aller tijden. Bij die status hoort natuurlijk ook een navenant loon. The

Evening Standard speurde al de cijfertjes in het contract van onze landgenoot op. Volgens het Britse medium zal de overgang van Hazard naar Bernabeu de Rode Duivel alvast geen windeieren

leggen. Hazard zou zijn loon verdubbeld zien bij ‘De Koninklijke’.

Bij ‘The Blues’ incasseerde de Belgische kapitein

VA N

225 000 euro per week, terwijl hij in Madrid wekelijks 450 000 euro op zijn bankrekening mag bijschrijven.

Zo wordt Hazard meteen de grootverdiener bij ‘Los Blancos’. Dat was voorheen Gareth Bale, de Welshman strijkt wekelijks 390 000 euro op. Bron: voetbalkrant.com, 2019-06-14

Waarom is diamant zo duur?

Dit is de Pink Star, de duurste diamant ooit De enorme diamant ‘Pink Star’ heeft op een veiling in Hongkong een nieuwe eigenaar gevonden. De Hongkongse juweliersketen Chow Tai Fook veilde de rooskleurige steen vandaag voor 71,2 miljoen dollar (rond de 67 miljoen euro). Dat deelde veilinghuis Sotheby’s mee. Indien de bieder met het bedrag over de brug komt, is het de hoogste prijs ooit die iemand voor een diamant betaalde.

LEVEL 1

Bron: demorgen.be, 2017-04-04

THEMA 1

Lees het artikel over Nafi Thiam als voorbereiding op het forum.

Naﬁ Thiam werd zondag de eerste Belgische ooit

25 000 euro. Als er een wereldrecord verbroken

Ze won op indrukwekkende wijze de zevenkamp,

habbekrats als je dat vergelijkt met wat voetballers

die een gouden medaille won op een WK atletiek. maar echt veel levert zo’n gouden medaille eigenlijk

niet op. Het IAAF, de internationale atletiekfederatie betaalt ongeveer 51 000 euro voor een gouden

medaille. Voor een zilveren medaille krijgen atleten

wordt, levert dat het meeste op: 85 000 euro. Een verdienen. De Braziliaan Neymar, die een

monstercontract tekende bij PSG, verdient 50 000 euro in tien uur.

Bron: hln.be, 2018-02-10

Forum —

Vind jij het terecht dat voetballers zo veel verdienen?

—

Vind jij het correct dat Nafi Thiam, die wereldkampioene zevenkamp is, slechts

51 000 euro krijgt?

VA N

Action 3— Vraag naar sieraden en games – Next level Kies, afhankelijk van je interesse, de oefening met de sieraden of met de games. Optie 1

Optie 2

Op een markt is er natuurlijk meer dan een vrager.

Sieraden

Games

Op een markt is er natuurlijk meer dan een

Om het eenvoudig te houden gaan we ervan uit

vrager. Om het eenvoudig te houden gaan we

dat er in totaal drie consumenten of vragers zijn.

ervan uit dat er in totaal drie consumenten

Nele was niet alleen in ‘sieradenland’.

of vragers zijn. Ook Mauro en Mils, twee vrienden van Mila, zijn verzot op gamen.

Tabel 5.1

Tabel 5.2

Gevraagde hoeveelheid

THEMA 1

LEVEL 1

juweeltjes

Prijs per

Gevraagde hoeveelheid games

juweel

Prijs per game

Nele

Sabrina

Liesje

in euro

Mila

Mauro

Mils

in euro

11,00

125,00

9,00

100,00

7,00

75,00

5,00

50,00

3,00

25,00

1,00

0,00

Bepaal de totale vraag op de markt van siera-

Bepaal de totale vraag op de markt van

den. Je moet dus voor elke prijs de gevraagde

games. Je moet dus voor elke prijs de

hoeveelheid optellen.

gevraagde hoeveelheid optellen.

Totale gevraagde

Prijs per juweel

Totale gevraagde

Prijs per game

hoeveelheid

in euro

hoeveelheid games

in euro

juweeltjes 125,00

9,00

100,00

7,00

75,00

5,00

50,00

3,00

25,00

1,00

0,00

VA N

Teken de grafiek. Bepaal zelf of je de grafiek met pen en papier of met een rekenblad maakt.

THEMA 1

LEVEL 1

ÂŠ

11,00

Action 4— Vraag en aanbod met ICT 1

Het elektronicabedrijf Sony heeft in Japan onderzocht hoeveel consoles ze van de nieuwe Playstation 5 in Tokio zouden verkopen bij verschillende prijzen. a

Teken de volgende vraag- en aanbodcurven in een rekenblad.

Om de grafiek te tekenen heb je de keuze. 

Kies optie 1 als je een uitdaging wilt en zelf wilt uitzoeken hoe je dat moet tekenen met een rekenblad.



Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een filmpje of gebruik ICT-fiche_R_28.

Tabel 6

Tabel 7 Gevraagde

Prijs per console

Aangeboden

in euro

hoeveelheid

in euro

hoeveelheid

consoles 28 000

280,00

24 000

320,00

20 000

360,00 400,00 440,00 480,00

THEMA 1

LEVEL 1

7 000

280,00

10 000

320,00

13 000

16 000

360,00

16 000

12 000

400,00

19 000

8 000

440,00

22 000

4 000

480,00

25 000

Bewaar de grafiek in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

consoles

240,00

VA N

240,00

Prijs per console

Een festivalorganisator heeft na onderzoek de volgende gegevens beschikbaar over de gevraagde en aangeboden hoeveelheid bij verschillende prijzen. a

Teken de volgende vraag- en aanbodcurven in een rekenblad.

Om de grafiek te tekenen heb je de keuze. 

Kies optie 1 als je een uitdaging wilt en zelf wilt uitzoeken hoe je dat moet tekenen met een rekenblad.



Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een filmpje of gebruik ICT-fiche_R_29.

Tabel 8 Aangeboden hoeveelheid

Prijs in euro

12 500

5,00

10 000

3 750

10,00

7 500

15,00

5 000

11 250

2 500

15 000

Gevraagde hoeveelheid

20,00

25,00

Bewaar de grafiek in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

Verder oefenen? Ga naar

EVALUATIEFICHE

VA N

VRAAG- EN AANBODCURVE MET EEN REKENBLAD

—

Juiste keuze grafiektype

—

Juiste selectie van gegevens

—

Benoeming van de assen

—

Grafiektitel

—

Benoeming van de reeksen

Score

Max

Opmerkingen

THEMA 1

LEVEL 1

TOTAAL

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Wat is volgens het artikel de oorzaak van de prijsevolutie? Gebruik de term vraag of aanbod in je

CHECKLIST

antwoord.

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

Ik kan toelichten hoe de prijs op de markt tot stand komt.

Ik kan verklaren waarom de vraagcurve dalend verloopt.

VA N

Ik kan verklaren waarom de aanbodcurve

ÂŠ

stijgend verloopt.

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

Ik kan het marktevenwicht aanduiden.

Ik kan de begrippen vraag- en aanbodcurve

verklaren. 6

Ik kan een vraag- en aanbodcurve tekenen op papier.

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

C H A L N G E L E

THEMA 1

LEVEL 1

Ik kan een vraag- en aanbodcurve tekenen in een rekenblad.

LEVEL 2 Welke maatschappelijke trends beĂŻnvloeden de consument? INTRO 1

Lees de inleidende tekst.

Je hoort en leest vaak op sociale media, in kranten en tijdschriften dat jij tot generatie Z behoort. Behoor jij dan tot de laatste generatie? En wat is dat precies generatie Z?

ÂŠ

VA N

Een generatie bestaat uit mensen die in eenzelfde periode geboren zijn en gemeenschappelijke kenmerken hebben. De meest recente generaties zijn generatie X, generatie Y, generatie Z. Tot generatie X behoort al wie geboren is tussen 1956 en 1970. Mensen geboren tussen 1982 en 1996 vormen generatie Y. Zij worden ook de millennials genoemd. Wie geboren is tussen 1996 en 2015 maakt deel uit van generatie Z. Op dit moment wordt generatie alfa geboren. Hun geboortejaar ligt tussen 2016 en 2030. Uiteraard zijn die generaties niet perfect afgebakend en is er een kleine overlap.

Good to know

Een generatie die minder snel ter sprake komt, is de pragmatische generatie, geboren tussen 1971 en 1985.

Je kunt je wel inbeelden dat er heel wat verschillen zijn tussen de generaties. Welke verschillen op het vlak van comfort zijn er tussen generatie Z en generatie X? Denk bijvoorbeeld aan het wooncomfort van je grootouders. Bespreek klassikaal.

Hoe beĂŻnvloeden trends in de samenleving ons aankoopgedrag?

LEVEL 2

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 1

Explore 1— Welke demografische trends zijn er in onze samenleving?

Demografie

Demografische trend

Gebruik het internet om de volgende begrippen te verklaren.

Je onderzoekt in vier groepen een bepaalde demografische trend en geeft daarvan een presentatie. a

Werk in je groep aan het toegewezen thema.

VA N

THEMA

Groep 1

HULPVRAGEN

Bevolkingsomvang, levensver-

 Hoe ziet onze levensverwachting eruit?

wachting en vergrijzing

 Sterven mensen nog altijd gemiddeld op 60 jaar of worden ze ouder?

 Daalt of stijgt de totale bevolking?

 Uit hoeveel personen bestaat een gezin?

Huishoudens en singles

Groep 2

Groep 3

 Neemt het aantal eenpersoonshuishoudens toe of af?

Migratie

 Is er veel migratie?  Hoe is die evolutie?

Groep 4

Urbanisatie

 Zullen er in de toekomst meer of minder mensen in een stad wonen?

Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Optie 1

THEMA 1

LEVEL 2



Internet

Zoek op internet cijfergegevens over jouw

Optie 2 

Onlinelesmateriaal

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er

onderwerp. Die kunnen in de vorm van een

over jouw onderwerp een pdf-document met

tabel of een grafiek zijn.

cijfergegevens in de vorm van tabellen en

Zorg ervoor dat de cijfers zo recent mogelijk zijn.

grafieken. 

Kopieer de tabellen en grafieken naar een presentatie of een tekstverwerker. Vermeld de bron. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint.



Kopieer de tabellen en / of grafieken in een



presentatie of een tekstverwerker. Vermeld de

de fiche ‘Welke bronnen zijn betrouwbaar?’

bron. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint. 

om de betrouwbaarheid te controleren. 

Zoek op internet naar recente artikels of

Raadpleeg een aantal van de artikels of nieuwsfragmenten over jouw onderwerp.

nieuwsfragmenten over jouw onderwerp.



Vermeld de bron. 

Ga naar het onlinelesmateriaal en raadpleeg

Los de vragen bij de grafiek, tabel of tekst op. Voeg die toe aan jouw presentatie.

Ga naar het onlinelesmateriaal en raadpleeg de fiche ‘Welke bronnen zijn betrouwbaar?’ om de betrouwbaarheid te controleren.



Formuleer per grafiek of tabel een besluit. Vermeld dat ook in de presentatie of de tekstverwerker. Voeg aan je presentatie ook een korte samenvatting van het artikel toe. Bewaar de presentatie online zodat alle leerlingen er toegang toe hebben.

Presenteer de vaststellingen van jouw groep aan de klas en vat de demografische trends van klasgenoten hieronder samen.

VA N

HUISHOUDENS EN SINGLES

LEVEL 2

VERGRIJZING

THEMA 1



VERSTEDELIJKING

VA N

MIGRATIE

Heterogeen

THEMA 1

LEVEL 2

Conclusie: Onze samenleving is heel heterogeen en divers.

Explore 2— Welke invloed heeft die heterogene samenleving op het aankoopgedrag?

Evolutie in de demografische samenstelling betekent een verandering in het aankoopgedrag binnen de samenleving. Werk in groepen rond de invloed van een bepaalde demografische trend op het aankoopgedrag. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt en zelfstandig wilt uitzoeken hoe die trends het aankoopgedrag beïnvloeden. Kies optie 2 als je daarbij wat ondersteuning wilt. THEMA Levensverwachting en vergrijzing

Groep 2

Huishoudens en singles

Groep 3

Migratie

Groep 4

Urbanisatie

Brainstormmethode

VA N

Optie 1

Groep 1

Werk in groepjes van vier tot zes personen.

Neem de toegewezen trend grondig door.

Bespreek aan de hand van de brainstormmethode, hoe de trend het aankoopgedrag beïnvloedt. Gebruik indien nodig het internet.

Vul de powerpoint aan met jullie bevindingen. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint.

Presenteer de vaststellingen van je groep aan de klas.

Optie 2

Ondersteunende vragen

Werk per twee.

Neem de toegewezen trend nog eens grondig door.

Denk na over hoe de trend het aankoopgedrag beïnvloedt. Gebruik daartoe de vragen en het kader

Presenteer de vaststellingen van je groep aan de klas.

THEMA 1

Vul de powerpoint aan met jullie vaststellingen. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van powerpoint.

LEVEL 2

onder deze optie. d

LEVENSVERWACHTING EN VERGRIJZING 



Wat hebben oudere mensen meer nodig dan

URBANISATIE 

jongeren? Naar welke goederen en diensten zal

dan groter of kleiner wonen? Tot welke behoefte

hun vraag dus stijgen?

leidt dat?

Worden ouderen meer afhankelijk of meer



zelfstandig naarmate ze ouder worden? 

Nu zijn 65– tot 70-jarigen fitter en gezonder



Hoe kunnen stedelingen ontsnappen aan de drukte van de stad? Waar doen ze zuurstof op?



Hebben ze een eigen auto nodig? Hoe verplaatsen

dan vroeger. Welke invloed heeft dat op hun

ze zich? Kopen ze meteen een eigen auto of zijn er

consumptie?

andere oplossingen? MIGRATIE



Wanneer mensen naar de stad trekken, gaan ze

Is er een wijziging in de aankoop van voeding?

SINGLES OF EENPERSOONSHUISHOUDEN 

Veronderstel dat er de afgelopen 70 jaar geen migratie geweest zou zijn in ons land, wat zou er dan nu anders zijn wat betreft

Kopen eenpersoonshuishoudens ook een family pack cornflakes?



Hoe ziet hun woning eruit in vergelijking met een gezinswoning?

voedingsgewoonten?

VA N

Ruim de helft van de Vlaamse alleenstaanden heeft moeite om rond te komen. Dat blijkt uit een onderzoek van VRT Nieuws. Ook nieuwsamengestelde gezinnen hebben het financieel niet gemakkelijk. In het totaal heeft vier op de tien Vlamingen in bepaalde mate moeite om op het einde van de maand de eindjes aan elkaar te knopen. Traditionele gezinnen lijken het volgens het onderzoek financieel beter te hebben dan de meeste andere samenlevingsvormen. Vooral alleenstaanden hebben het moeilijk: Zo heeft 55 procent – ruim de helft dus – van die groep het financieel niet gemakkelijk.

In volgorde gaat het vooral nieuwsamengestelde gezinnen, alleenstaanden waarbij de kinderen het ouderlijke nest verlaten hebben en eenoudergezinnen het financieel niet voor de wind. Amper een derde van de eenoudergezinnen komt gemakkelijk rond. De meeste eenoudergezinnen komen eerder moeilijk rond, een derde haalt zelfs moeilijk tot zeer moeilijk het einde van de maand.

THEMA 1

LEVEL 2

Bron: vrt.be, 2016-06-09

Infographic 1: Inkomen

Bron: vrt.be, 2016-06-09

Vat hier de invloed van demografische trends op het aankoopgedrag samen. a

Vergrijzing

Migratie

Eenpersoonshuishoudens

THEMA 1

LEVEL 2

ÂŠ

VA N

Urbanisatie

Explore 3— Met welke uitdagingen in de natuur heeft de aarde te kampen?

Werk in vier groepen. Elke groep werkt rond een uitdaging waarmee onze natuur geconfronteerd wordt. Je kunt Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

VA N

UITDAGING Waterschaarste

Groep 2

Opwarming van de aarde

Groep 3

Grondstoffentekort

Groep 4

Plastic afval

Groep 1

Optie 1

kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt.

Ontdekplaat

Ga naar het onlinelesmateriaal en bestudeer de ontdekplaat per onderwerp.

Beantwoord de onderstaande vragen over de ontdekplaten in een online gemeenschappelijk bestand. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van online samenwerken. Wil je een document online delen, gebruik dan ICT-fiche_OSGD_06 of fiche_OSOD_05.

Groep 1:

THEMA 1

LEVEL 2

Groep 2:



Is er een stijging van het aantal droge periodes? Zo ja, toon aan.



Waar heerst er momenteel zoal watertekort?



Hoe verwacht men dat de waterschaarste zal evolueren?



Welke oorzaken worden aangehaald voor de opwarming van de aarde?



Hoeveel graden is de temperatuur gestegen? In welke periode is die stijging begonnen?



Is er een stijging van het zeeniveau? Zo ja, waarom en hoeveel is dat niveau gestegen tussen 1900 en 2010?

Groep 3:

Groep 4:



Welke grondstoffen zullen het snelst uitgeput zijn?



Hoelang is er nog voorraad van olie, goud, koper en lood?



Welke problemen veroorzaakt plastic afval?

Optie 2

Infographic

Bestudeer de onderstaande infographic en grafieken.

Beantwoord de volgende vragen in een online gemeenschappelijk bestand. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van online samenwerken. Wil je een document online delen, gebruik dan ICT-fiche_OSGD_06 of fiche_OSOD_05.

Groep 1: 

Noteer vier landen waar de waterschaarste het ergst zal zijn.



Is er in België een hoog of laag risico wat waterschaarste betreft? Hoe weet je dat?

VA N

Infographic 2: Landen met het grootste watertekort in 2040

Bron: rtlnieuws.nl, 2016-08-25 – © World Resources Institute

Groep 2: Infographic 3: Wereldwijde land-oceaan temperatuurindex 

Markeer. Is de temperatuur van het water tussen 1990 en 2020 sneller / minder snel / bijna niet gestegen in vergelijking met 1940-1980?

LEVEL 2

Hoe zie je dat op de grafiek?

THEMA 1



Hoe is de temperatuur de afgelopen 100 jaar geëvolueerd?



In welke periode was de felste temperatuurstijging?

Infographic 4: Jaarlijkse gemiddelde temperatuur in Brussel-Ukkel van 1833 tot 2018.

Groep 3: 

VA N

Bron: meteo.be

Hoelang is er nog voorraad van lood, uranium, gas, antimodium en zink?

THEMA 1

LEVEL 2

Infographic 5: Geboren in 2010: Hoeveel is er over voor mij?

Bron: vlaanderen-circulair.be

Groep 4: 

Welke problemen veroorzaakt plastic afval?

VA N

Infographic 6: Plastic voor eenmalig gebruik

Bron: www.europarl.europa.eu, 2018-10-12

maar ICT vergt wereldwijd 20 % van het energieverbruik. Bovendien verhoogt ze ook de vraag naar zeldzame aardmetalen en materialen.

THEMA 1

Nieuwe ICT-toepassingen zorgen voor efficiëntere en milieuvriendelijkere processen,

LEVEL 2

Good to know

Explore 4â&#x20AC;&#x201D; Hoe kunnen we de uitdagingen voor de natuur aanpakken?

Bestudeer de ontdekplaat en beantwoord deze vragen. a

Hoe kunnen we het probleem van waterschaarste, opwarming van de aarde en grondstoffentekort aanpakken?

Welke aankopen helpen om rekening te houden met ecologie en duurzaamheid?

VA N

TO THE POINT

De maatschappij wordt gekenmerkt door verschillende trends.

ÂŠ

Levensverwachting en vergrijzing De komende jaren zal het bevolkingsaantal blijven toenemen en de leeftijdsstructuur zal op lange termijn wijzigen. Verwacht wordt dat het aantal 67-plussers sterker groeit. Het aantal mensen jonger dan 67 neemt daarentegen minder snel toe. Vanaf 2030 ligt het aandeel van de 67-plussers hoger dan dat van de min-18-jarigen en tot 2040 wordt de vergrijzing versneld door het grote aantal babyboomers. Daarna stabiliseert de vergrijzing zich. Toch zou het aandeel van de 67-plussers in 2070 23 % bedragen. In 2018 was dat maar 16 %. Dat betekent dat er bijvoorbeeld in 2070 veel meer afhankelijke mensen zullen zijn.

THEMA 1

LEVEL 2

De babyboomgeneratie verdwijnt geleidelijk uit de bevolking op arbeidsleeftijd. Samen met een

steeds hogere levensverwachting is de vergrijzing dus een feit.

Urbanisatie Wereldwijd verhuizen er wekelijks 1,3 miljoen mensen naar de stad. Dat is al bijna vijftig jaar zo. Daardoor woont bijna meer dan de helft van de wereldbevolking in een stedelijke omgeving. In 2025 zal dat naar verwachting 58 % zijn en in 2050 meer dan twee derde van de wereldbevolking. Er zijn op het vlak van verstedelijking opvallende verschillen tussen landen en continenten. In 2015 waren Noord- en Latijns-Amerika het meest verstedelijkt. Ongeveer 80 % van de bevolking woonde er in steden. Europa en Oceanië volgen met ongeveer 70 %, terwijl Azië en Afrika voor respectievelijk 48 % en 40 % verstedelijkt zijn. Die laatste twee zijn echter bezig met een inhaalbeweging. In de komende jaren zullen er vooral in de opkomende economieën steeds meer en steeds grotere steden ontstaan. In 2025 zullen 46 van de 200 grootste steden ter wereld zich in China bevinden. De snelle toename van de verstedelijking het klimaat, de infrastructuur en de veiligheid. Gemiddeld genomen stijgt de welvaart waardoor er nieuwe consumptiepatronen ontstaan. Maar als meer mensen het zich kunnen veroorloven vlees te eten of in een eigen auto te rijden, dan

brengt nieuwe uitdagingen met zich mee voor

VA N

beïnvloedt dat het klimaat negatief. Op korte

termijn gaat het om smog en om de leefbaarheid in de steden. Op lange termijn – met steeds

meer en grotere steden – om de leefbaarheid

en de toekomst van de aarde. Steden beslaan op dit moment 2,8 % van de aardoppervlakte, maar er wordt 75 % van de hulpbronnen geconsumeerd en respectievelijk 50 % en 80 % van het afval en de emissies geproduceerd. Tevens staat de voedsel- en watervoorziening onder druk. De

bestaande infrastructuur in steden is vaak onvoldoende bestand tegen de snelle groei. In opkomende landen bestaan de steden voor een groot deel uit sloppenwijken. De economie vindt daar informeel, buiten het bereik van wetten en bestuur plaats. Die steden zullen actie moeten ondernemen om meer grip te krijgen op de handel en de inkomensstromen. Smart cities, steden met hoogontwikkelde openbaarvervoersystemen en onlineplatforms die het stadsleven efficiënter en effectiever organiseren, moeten helpen om veel problemen te beperken of te voorkomen. Dergelijke hoogtechnologische onlinesystemen zijn echter ook kwetsbaar voor cyberaanvallen en digitale criminaliteit in het algemeen. Verder proberen steden de energie– en voedselvoorziening te

In de toekomst zal er meer groen en meer ontspanningsmogelijkheden moeten zijn in de stad. De stadsarchitectuur moet dus grondig aangepast worden.

THEMA 1

zonne-energie en stadslandbouw.

LEVEL 2

beperken door bijvoorbeeld stadsverwarming,

Singlehuishouden Het aandeel van eenpersoonshuishoudens stijgt aanzienlijk van 34 % in 2017 tot 42 % in 2070. Dat is enerzijds het gevolg van de vergrijzing. Door de hogere levensverwachting is er een toename van het aantal vrouwen ouder dan tachtig. Anderzijds is het stijgende aantal eenpersoonshuishoudens het gevolg van veranderende samenlevingsvormen. Onder de beroepsbevolking zijn er meer eenpersoonshuishoudens doordat de leeftijd om - al dan niet gehuwd - samen te wonen hoger is dan vroeger. Bovendien neemt het aantal scheidingen almaar toe. Kinderen zijn vaak gedomicilieerd op de woonplaats van de moeder, het hoofd van het eenoudergezin, waardoor administratief gezien het aandeel alleenwonende vaders stijgt. Migratie De afgelopen decennia zijn de migratiestromen in de wereld fors toegenomen. De richting daarbij is duidelijk: van lagere-inkomenslanden naar rijkere en veiligere landen in Europa, Noord-Amerika en Oceanië. Volgens de Verenigde Naties zal de bevolkingsgroei in die hoge-inkomenslanden de komende jaren voor meer dan 80 % door migratie komen. Dat blijkt ook duidelijk uit de migratie-

Opwarming van de aarde De aarde warmt zeer snel op door de stijgende

ontwikkeling in Europa.

CO2-concentratie. Zelfs in het minst rampzalige scenario waarbij de opwarming slechts een

VA N

graad bedraagt, zullen gletsjers en ijskappen op Groenland en Antarctica smelten. De gevolgen blijven niet beperkt tot de poolgebieden, waar het doorbreken van gletsjermeren voor lokale overstromingen zal zorgen. Aangezien water

meer plaats inneemt dan ijs, zal de zeespiegel

dus stijgen. Rond 2100 zou volgens onderzoe-

kers het zeespiegelniveau 25 tot 80 cm hoger kunnen liggen. Daardoor zouden bijvoorbeeld de

Nederlandse provincies Zeeland en Flevoland onder water verdwijnen. Bovendien zal een groter watervolume, bij een hogere temperatuur tot meer verdamping leiden en zal er meer neerslag vallen. De opwarming van de aarde bedreigt alle organismen op deze planeet en heeft gevolgen voor onze gezondheid en veiligheid. We kunnen de opwarming niet ongedaan maken of stoppen maar we kunnen ze wel vertragen. Waterschaarste Het mag tegenstrijdig klinken, maar een groter watervolume dat meer neerslag veroorzaakt, brengt niet alleen overstroming en overvloed aan water mee, ook waterschaarste kan een gevolg zijn. De stijgende temperatuur brengt namelijk een onregelmatig neerslagpatroon met zich mee. In droge gebieden zal het drinkwater (grondwater) door de

THEMA 1

LEVEL 2

toegenomen temperatuur nog sneller verdampen. De gewassen

zullen niet genoeg water kunnen opnemen en de akkers zullen uitdrogen. Voor een aantal belangrijke voedingsgewassen zoals tarwe, rijst en maïs zal de oogst van jaar tot jaar erg verschillen. Er dreigt dus zowel drinkwater- als voedseltekort.

14 van de 33 landen met het grootste watertekort in 2040 bevinden zich in het Midden-Oosten. Landen als Qatar, Israël en Saoedi-Arabië hebben nu al heel weinig water in vergelijking met de rest van de wereld. Zij zullen in het buitenland tegen een hoge prijs drinkwater moeten aankopen. Maar ook in België werden we al met watertekort geconfronteerd. In de zomer 2018 was er onvoldoende grondwater voor de gewassen. Akkers droogden uit, de oogst was mislukt en landbouwers hadden te weinig inkomen. Grondstoffentekort De vraag naar grondstoffen blijft stijgen, terwijl het steeds moeilijker wordt om nieuwe bronnen te vinden en te ontginnen. Op lange termijn worden een aantal cruciale grondstoffen schaars en duur. De situatie is ernstig voor elke groep van grondstoffen zoals water en bodemgebruik, aardolie. Doordat de wereldbevolking groeit en de welvaart toeneemt, zijn er meer fossiele grondstoffen nodig, terwijl ze schaarser worden.

maar ook voor fossiele brandstoffen zoals

Maar ook de vraag naar andere mineralen, zoals zand, metalen en niet-metalen, groeit sterk.

VA N

Bij een ongewijzigde consumptie is de verwachting dat het grondstoffenverbruik tegen 2050 verdubbeld zal zijn. De rijke landen zullen tien keer meer grondstoffen verbruiken dan de arme landen. De planetaire grenzen worden nog meer overschreden. Plastic afval

Elk jaar wordt er zo’n 320 miljoen ton plastic geproduceerd. Een deel daarvan komt na

gebruik in de oceanen terecht. Door de stro-

mingen verzamelt zich veel van dat afval in het midden van de Stille Oceaan.

Al dat plastic vormt een grote bedreiging voor mens en dier. Dieren raken erin verstrikt of ze eten het op terwijl ze het eigenlijk niet kunnen verteren. Als ze kleine stukjes plastic toch verwerken en verteren, dan komen die in de voedselketen terecht. De mens consumeert de vis en de microplastics. De gevolgen voor de volksgezondheid zijn nog onbekend. De doeltreffendste manier om het probleem aan te pakken is door te voorkomen dat er meer plastic in de oceaan komt. Bijna de helft van het afval dat aan de kusten aangetroffen wordt,

bestaat zoals wattenstaafjes, bestek, borden, rietjes en roerstaafjes.

THEMA 1

Er komt een totaalverbod op dergelijke wegwerpvoorwerpen waarvoor reeds een alternatief

LEVEL 2

bestaat uit wegwerpplastic: plastic bestek, drinkflessen, sigarettenpeuken of wattenstaafjes.

Action 1— Project 1

Maak een affiche of een video. Daarin breng je de leerlingen van de school op de hoogte van de water– en grondstoffenschaarste en je zet hen aan tot actie. Gebruik ICT-fiche_C_01 en fiche_M_01.

Gebruik cijfermateriaal om je boodschap wetenschappelijk te ondersteunen. Geef tips wat je medeleerlingen kunnen doen.

Kies of je een affiche of een video wilt maken. Wil je een affiche maken, vorm dan een duo. Wil je een video maken, vorm dan een groepje van drie.

EVALUATIEFICHE BEWUSTMAKING WATER- EN GRONDSTOFFENSCHAARSTE

—

Score

Noodzakelijke vermeldingen aanwezig

—

Juiste keuze sjabloon of vorm

—

VA N

affiche Ordelijke weergave van de

gegevens (lay-out, afbeeldingen, schikking) —

Gebruik cijfermateriaal

—

Algemene indruk (professioneel, duidelijk, mooi) Niet te druk

Video

—

Duidelijke beelden en foto’s

—

Duidelijke weergave van de boodschap

—

Originaliteit en creativiteit

—

Gebruik cijfermateriaal

—

Algemene indruk (professioneel, duidelijk, mooi)

THEMA 1

LEVEL 2

TOTAAL

Max

Opmerkingen

Affiche

Action 2â&#x20AC;&#x201D; Interpretatie van grafieken Interpreteer de onderstaande grafieken. Wat leid je uit de grafieken af?

Infographic 7: Afnemend groeitempo van de wereldbevolking

Bron: VN

THEMA 1

LEVEL 2

ÂŠ

VA N

Infographic 8: Hoelang gaan de grondstoffen nog mee?

Infographic 9: Urbanisatie in de voorbije 500 jaar

VA N

Bron: ourworldindata.org

Action 3— Klimaat en verstedelijking Je hebt intussen al iets geleerd over het klimaat alsook over verstedelijking of urbanisatie. In deze Action

wordt het verband tussen beide uitgelegd. Voor de volgende opdracht heb je de keuze. Kies optie 1, de Engelse tekst, als je een uitdaging wilt. Kies optie 2, de Nederlandse vertaling, als je liever wat ondersteuning wilt. b

Op welke manier zal stedenbouw rekening moeten houden met klimaatveranderingen? Bespreek

THEMA 1

LEVEL 2

klassikaal.

Optie 1

Engels

Optie 2

Nederlands

Klimaatverandering en stijging zeeniveau zullen

the shape of cities

de vorm van steden veranderen

We often think of climate change in terms of long-term effects: warming temperatures and rising sea levels that will alter the environment and reshape civilization. The urban environment is particularly vulnerable because half of humanity lives on 1 % of the land and cities grew up near waterways and oceans. While areas threatened by sea-level rise represent only 2 % of the world’s land, they cover 13 % of the world’s urban population — and 21 % of the urban population of developing countries.

Vaak denken we bij klimaatverandering aan langetermijneffecten: warmere temperaturen en stijgende zeeniveaus zullen de omgeving veranderen en de beschaving hervormen. De stedelijke omgeving is vooral kwetsbaar omdat de helft van de mensheid op 1 % van het land woont en steden ontstonden in de buurt van waterwegen en oceanen. Terwijl gebieden, bedreigd door een stijging van het zeewaterniveau, slechts 2 % van het landoppervlak op aarde voorstellen, gaat het om 13 % van de stedelijke bevolking op aarde en 21 % van de stedelijke bevolking in ontwikkelingslanden.

These contingencies have profound implications for urbanization patterns. Urban planners are fundamentally rethinking their traditional approaches because they aggravate flooding. The vast majority of the urban footprint — buildings, roads, driveways and parking lots — uses impermeable materials that prevent water from being absorbed.

Die gebeurtenissen hebben diepgaande gevolgen voor stedelijke patronen. Stedelijke planners moeten hun traditionele aanpak aanpassen omdat die overstromingen verergeren. De overgrote meerderheid van de stedelijke voetafdruk – gebouwen, wegen, parkeerplaatsen – gebruiken ondoordringbare materialen waardoor het water niet door de grond kan geabsorbeerd worden.

THEMA 1

Klimaatverandering heeft nu al reële effecten die een uitdaging zijn voor stedelijke planning. Jakarta zinkt snel en kan in minder dan een decennium onder water liggen. Kaapstad wordt misschien de eerste grote stad die zonder water komt te zitten. De klimaatverandering zorgt voor extreme weerfenomenen: orkanen, tornado’s, bosbranden en extreme droogte.

Climate change is already having very real effects that are challenging the direction of urban planning. Jakarta is sinking rapidly and could be underwater within a decade. Cape Town is about to become the first major city to run out of water. Climate change is increasing the destructiveness of extreme weather events: hurricanes (or typhoons), rainstorms, blizzards, forest fires and droughts.

LEVEL 2

VA N

Climate change and sea-level rise will transform

Planners are realizing that infrastructure needs to be built differently, with extensive use of permeable pavement and more green spaces in the form of parks, ponds and green roofs. Planners must rethink or relocate urban development in vulnerable locations. As many cities take steps in this direction, China is leading the way with its Sponge Cities initiative, which has been deploying these tactics on an unprecedented scale since 2013 — initially in 16 cities, with plans to eventually take the approach nationwide.

Planners realiseren zich dat ze op een andere manier moeten bouwen met overmatig gebruik van doordringbare bestrating en meer groen in de vorm van parken, vijvers en groene daken.

Vertaald van: Ernst & Young, Megatrends 2018

China loopt hiermee op kop met zijn ‘spons-steden’-initiatief. Steden beginnen ook al het langetermijneffect in rekening te brengen van het stijgende zeepeil. Het grote probleem op dit moment is het ontbreken van een budget.

Action 4— Generatie X, Y, Z of alfa

In de Intro werden generatie X, Y en Z al kort toegelicht. Zoek op internet meer informatie over die generaties.

VA N

Op welke generatie zijn deze uitspraken van toepassing?

Ze vervelen zich snel.

Ze hebben een korte aandachtsboog. Het is een digitale generatie. Deze generatie groeide op in een periode met sterke economische groei en technologische vooruitgang. Ze kunnen snel informatie vinden en filteren. Ze kregen te maken met economische crisis en jeugdwerkloosheid. Het zijn ‘digital natives’. Ze kunnen gemakkelijk multitasken: netflixen, whatsappen, huiswerk maken

THEMA 1

LEVEL 2

en Fortnite spelen.

Ze zijn beter opgeleid dan ooit. Ze zijn materialistisch ingesteld.

GENERATIE

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Beantwoord deze vragen. Welke trends in de samenleving worden er vermeld?

Op welke manier beïnvloeden die de consumptie?

CHECKLIST

VA N

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

Ik kan demografische trends in de samenleving toelichten.

Ik kan de problemen in de natuur toelichten.

Ik kan beoordelen hoe de behoefte van de

consument beïnvloed wordt door toenemende

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

heterogeniteit in de samenleving. 4

Ik kan beoordelen hoe de behoefte van de consument beïnvloed wordt door sociaal-maat-

schappelijke ontwikkelingen. 5

Ik kan beoordelen hoe de behoefte van de consument beïnvloed wordt door bewustwor-

ding van ecologie en duurzaamheid.

LEVEL 2

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

THEMA 1

LEVEL 3 Waarom voor binnenlandse of buitenlandse producten kiezen? INTRO Je bent in de winkel om fruit voor je gezin te kopen. Bekijk het uitgestalde fruit.

Welk fruit komt uit ons land?

Welk fruit komt uit andere landen?

ÂŠ

VA N

Ga ervan uit dat jouw gezin alle fruitsoorten lust. Wat beĂŻnvloedt er dan jouw keuze? Zou je eerder Belgische of toch liever exotische vruchten zoals mango en passievrucht kopen? Bespreek klassikaal.

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Welke impact heeft onze keuze voor binnenlandse of buitenlandse producten op de economie en de maatschappij?

THEMA 1

LEVEL 3

In welke deelvragen kun je die onderzoeksvraag opsplitsen?

Explore 1— Welke producten komen uit België? 1

Niet alle producten die we consumeren, worden in België gekweekt, geteeld of geproduceerd. Ga op zoek naar de producten die in België geproduceerd worden. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je wat ondersteuning wilt. Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt.

Optie 1

Optie 2

Ga naar het onlinelesmateriaal. Ontdek in de

Internet

Zoek op internet welke producten in België

powerpoint welke producten in België gepro-

geproduceerd worden. Je kunt ook de hyper-

duceerd worden.

links in het onlinelesmateriaal gebruiken.

Maak van die producten een schematische

voorstelling van met een tekstverwerker.

voorstelling met een tekstverwerker.

Gebruik indien nodig de ICT-fiches van

tekstverwerker.

Powerpoint

Bewaar het schema in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

Noteer nogmaals de productcategorieën die in België geproduceerd worden.

Daarnaast worden er ook heel wat voedingswaren in België geproduceerd. Welke?

THEMA 1

LEVEL 3

VA N

Good to know Ook dit is van Belgische makelij:

De Burj Khalifa is ontworpen en gebouwd

Speculoospasta van Lotus Bakeries

VA N

door Besix, een Belgische onderneming.

Bioscoopprojectoren van Barco

Belgische blauwe hardsteen

Explore 2— Welke nadelen zijn er wanneer we producten uit het buitenland aankopen?

Om na te gaan wat de nadelen zijn bij het aankopen van producten uit het buitenland, wordt de klas verdeeld in vier groepen. Groep 1: Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Wat wordt er in het filmpje aangehaald over

THEMA 1

LEVEL 3

de scheepvaart?

Groep 2: Ga naar het onlinelesmateriaal. Bestudeer de afbeeldingen en beantwoord de vragen. Wat wordt er op de grafieken en kaarten voorgesteld? Geef een concreet voorbeeld.

Welke nadelen heeft die export volgens jou?

Groep 3: Lees de teksten over Van Hool en Bekaert, twee Belgische ondernemingen. Beantwoord de vragen.

Zoek op internet op wat Van Hool en Bekaert produceren.

Beide bedrijven hebben een deel van hun productie naar het buitenland verlegd. Waarom is dat voor

België nadelig?

VA N

Van Hool bouwt meer bussen in Macedonië dan in België

LEVEL 3

Naar: tijd.be.

THEMA 1

De hoofdzetel van het Belgische busbedrijf Van Hool bevindt zich in Lier. In 2014 opende Van Hool een productievestiging in Macedonië. In Skopje, de hoofdstad van Macedonië, werken er inmiddels 1 350 mensen en rolden er 725 voertuigen van de band. Dat is bijna dubbel zoveel als in Lier waar in 2017 nog 200 banen verdwenen.

281 banen op de tocht bij Bekaert In maart 2019 besloot Bekaert enkele van zijn activiteiten te verhuizen naar Tsjechië en Slovakije omwille van de lagere loonkosten. Daardoor zullen er in België 281 jobs verdwijnen. Naar: debouwkroniek.be, 2019-03-28

Groep 4: Lees de tekst en bestudeer de grafiek. In tegenstelling tot de andere groepen werken jullie rond

de voordelen. Welk voordeel hebben de landen die naar België exporteren?

VA N

Infographic 1: Extreme armoede van 1800 tot vandaag

Bevolkingsaandeel dat van minder dan

twee US-dollar per dag leeft

Bron: Gapminder, based on Bourguignon and Morrisson World Bank & our World In Data

In de afgelopen 20 jaar is het deel van de wereldbevolking dat in extreme armoede leeft, bijna gehalveerd. In 1997 leefde zowel in India als in China 42 procent van de bevolking in extreme armoede. In India daalde dat percentage tot 12 % en in China tot 0,7 %.

THEMA 1

LEVEL 3

Miljarden mensen zijn consumenten op en producenten voor de wereldmarkt geworden. Door zijn

lage lonen kon China veel buitenlandse bedrijven aantrekken. Daardoor werd China het grootste productieland van de wereld en steeg de welvaart van de inwoners.

Vorm nu nieuwe groepen met deelnemers uit elke groep van oefening 1. a

Schets het schema met de voor- en nadelen van import en export.

Maak dat schema nu met een onlinetoepassing zodat jullie er tegelijk aan kunnen werken.

Explore 3â&#x20AC;&#x201D; Welke voordelen biedt lokaal aankopen voor het

VA N

milieu?

Wat betekent lokaal aankopen?

Noteer enkele voordelen van lokaal aankopen.

Geef enkele concrete voorbeelden van lokaal aankopen.

THEMA 1

LEVEL 3

ÂŠ

Explore 4— Hebben de ontwikkelingslanden voordeel van de productie van de internationale bedrijven?

De afgelopen decennia hebben veel bedrijven uit de Verenigde Staten en West-Europa hun productie naar lageloonlanden zoals China, India, Bangladesh, Vietnam of Indonesië verhuisd. Dat deden ze om kosten te besparen en zo meer winst te maken. De Westerse bedrijven zorgden er weliswaar voor werkgelegenheid maar toch had het ook zijn schaduwzijde.

Je onderzoekt in zes groepen een bepaalde schaduwzijde van de productie voor de ontwikkelingslanden. a

Bekijk met je groep het toegewezen filmpje.

Bespreek de inhoud klassikaal.

Vat elk thema hieronder samen. THEMA Waarom blijven we T-shirts van 2 euro kopen?

Groep 2

De Sumangali-scheme in India: tienermeisjes in de kledingindustrie

Groep 3

Inside Foxconn: interviews with factory workers making iPhones and other Apple

Groep 1

VA N

products Groep 4

This man worked undercover in a Chinese iPhone factory

Groep 5

Nigerianen gaan nog steeds dood door olievervuiling Shell

Groep 6

From Dinah with love

Groep 1:

Groep 2:

THEMA 1

LEVEL 3

Groep 3:

Groep 4:

Groep 5:

Groep 6:

Organisaties zoals de Schone kleren Campagne en Oxfam proberen aan die problemen iets te doen. Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Wat doet Oxfam?

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Wat doet de Schone Kleren Campagne (SKC)?

Oxfam en SKC zijn ngoâ&#x20AC;&#x2122;s. Wat is een ngo?

VA N

ÂŠ

LEVEL 3

Een andere ngo is China Labor Watch. Zoek op internet wat zij doet.

THEMA 1

Geef enkele voorbeelden van ngo’s.

Ga naar het onlinelesmateriaal en zoek in het pdf-document wat jij kunt doen.

Je hebt wellicht al van de duurzame ontwikkelingsdoelen of de Sustainable Development Goals gehoord.

VA N

Controleer of verstevig je kennis op de website sdgs.be. Welke duurzame ontwikkelingsdoelen zijn van

toepassing op de wantoestanden in de filmpjes?

Explore 5— Zijn identieke producten overal even duur? 1

Welke munteenheid of valuta gebruiken ze in de volgende landen?

THEMA 1

LEVEL 3

LAND

MUNTEENHEID

LAND

MUNTEENHEID

Duitsland

Spanje

Verenigde Staten

Denemarken

Zwitserland

Japan

China

Brazilië

Vergelijk de prijzen van de volgende producten. Wat valt je op?

ZWITSERLAND

VERENIGDE STATEN

BELGIË

THEMA 1

LEVEL 3

VERENIGDE STATEN

VA N

NEDERLAND

WISSELKOERS

Het prijsverschil heeft onder andere te maken met de wisselkoers van de munteenheden. De wisselkoers drukt uit hoeveel een munt in een andere munt waard is.

Stel dat de wisselkoers van de euro ten opzichte van de US-dollar de volgende is: 1 euro = 1,20 US-dollar. Wat betekent dat?

Reken de prijzen van de bovenstaande make-uptafel om van Zwitserse frank en US-dollar naar euro. Wat is de wisselkoers van de euro ten opzichte van de Zwitserse frank en de US-dollar? 1,00 euro =

Zwitserse frank (CHF)

1,00 euro =

US-dollar

1,00 Zwitserse frank (CHF) =

1,00 US-dollar =

Pas de regel van drie toe om de prijs van USD in euro om te zetten.

Voeg die formule in het rekenblad in. Gebruik ICT-fiche_R_24 voor de correcte werkwijze. USA = BelgiĂŤ =

euro

VA N

Nederland =

Zwitserland =

euro euro

Op het ticket van H&M staan er twee prijzen. In welke munteenheid staat de bovenste prijs?

Voor welke landen staan er prijzen op het laatste etiket?

Zelfs in dezelfde munteenheid verschillen de prijzen van een bepaald product tussen de landen. Wat is

ÂŠ

daarvan de oorzaak?

Er bestaan onlinetools en apps om de wisselkoers te berekenen. Welk zoekbegrip tik je in om zo een online-

THEMA 1

LEVEL 3

tool te vinden? Controleer daarna met behulp van zo een tool of jouw berekeningen bij benadering kloppen.

Lees deze artikels en noteer waarom de Belgen hun producten in het buitenland aankopen.

het kon even in België gingen tanken omdat de brandstofprijzen daar een stuk lager waren, gaan Belgen

VA N

nu juist in Nederland tanken omdat

Belgen trekken meer en meer naar het buitenland om wijn en sterke drank in te slaan. Dat blijkt uit een bevraging bij duizend Belgen.

Daar waar Nederlanders vroeger als

de prijzen in ons land lager zijn. In

België is de diesel sinds kort net zo

duur als benzine, en soms zelfs nog wat duurder dan in Nederland. Zo betaal je in het Zeeuwse

Kapellebrug, net op de grens met Vlaanderen, aan de pomp 1,19

Een recente studie van het onderzoeksbureau GfK wees al uit dat Belgische gezinnen in 2018 bijna de helft meer wijn en tot bijna driemaal zoveel sterkedrank in de buurlanden kochten dan in 2014. Frankrijk (47 procent) en Luxemburg (51 procent) zijn de populairste bestemmingen.

euro voor een liter diesel. Aan de

Laatste Nieuws. Bron: telegraaf.nl, 2018-03-27

Bron: standaard.be, 2019-03-11

LEVEL 3

je zeker zes cent meer, aldus het Het

Het zijn bovendien niet alleen de Belgen die dicht bij de grens wonen die in het buitenland hun wijnen en sterkedrank kopen. Een kwart van alle inwoners van Antwerpen, Brussel en Vlaams-Brabant gaat geregeld alcohol kopen in het buitenland.

THEMA 1

Belgische kant van de grens betaal

Explore 6— Kies je voor binnenlands of buitenlands? Werk in groepjes van maximum zeven personen. Kies een voorzitter die de discussie in goede banen leidt en ervoor zorgt dat iedereen voldoende aan het woord komt. a

Bespreek klassikaal waarom je binnenlandse producten i.p.v. buitenlandse producten zou kopen. Denk daarbij aan de voordelen.

Bespreek klassikaal waarom je buitenlandse producten zou kopen i.p.v. binnenlandse producten. Denk

C H A L N G E L E

daarbij aan de voordelen van het kopen van buitenlandse producten.

VA N

Import en export van België

Werk per twee en onderzoek de import en export van België. Ga naar het onlinelesmateriaal en gebruik de aangeboden links.

3 4

Beantwoord de volgende onderzoeksvragen. a

Welke producten exporteert België het meest naar het buitenland?

Welke producten importeert België het meest vanuit het buitenland?

Welke tien landen zijn de grootste klanten van België?

Welke tien landen zijn de grootste leveranciers van België?

Neem die gegevens over in tabellen in een rekenblad. Maak met die gegevens een presentatie of een infographic. Gebruik daarvoor de ICT-fiches

THEMA 1

LEVEL 3

van powerpoint of Canva.

EVALUATIEFICHE VOORSTELLING BELGISCHE IMPORT EN EXPORT Score —

Max

Opmerkingen

Juiste cijfers over import en export

—

Juiste klanten en leveranciers van België

—

Juiste vermelding van gegevens in de tabel (titels van kolommen)

—

Gebruik van afbeeldingen in de infographic Schikking van gegevens in de powerpoint of infographic

VA N

TOTAAL

TO THE POINT

Producten kunnen afkomstig zijn uit het binnenland en dus in België geproduceerd of geteeld worden, maar ze kunnen ook geproduceerd worden in en getransporteerd worden vanuit het buitenland.

Wanneer je producten koopt, kun je je dan ook afvragen of ze Belgisch, lokaal of internationaal zijn. Wanneer je producten koopt die in België geproduceerd of geteeld worden, dan draag je bij aan extra werkgelegenheid in België. Koop je producten uit het buitenland, dan hebben de inwoners van het oorsprongsland werk dankzij de productie van hun exportgoederen. Wanneer je producten koopt die in België geproduceerd worden, dan zorg je ervoor dat er geen transportmiddelen moeten ingezet worden om die producten naar België te vervoeren. Dat beïnvloedt de mobiliteit positief en het is beter voor het milieu want minder vrachtwagens, produceren ook minder CO2-uitstoot. Vaak verplaatsen bedrijven hun productie naar lageloonlanden. Ze moeten de werknemers daar minder loon betalen en kunnen dus goedkoper produceren. Maar de werkomstandigheden zijn er vaak slecht en de lonen zijn er laag. Ngo’s of non-gouvernementele organisaties proberen dat te

Het kan voordelig zijn om producten in het buitenland te kopen. Dat komt enerzijds doordat er daar lagere btw-percentages of minder accijnzen aangerekend worden, anderzijds door een zwakkere munteenheid of valuta in dat bepaalde land. De munteenheid wordt bepaald door de wisselkoers.

LEVEL 3

veranderen door die informatie in het nieuws te brengen.

THEMA 1

—

Action 1— Samengevat: Is het ethisch wat bedrijven in het buitenland doen?

Vat het artikel samen (in tien tot twintig regels) in een tekstverwerker. Lees je graag, kies dan het artikel ‘Je weet zelf ook wel dat er iets niet pluis is met een T-shirt van 3 euro’. Lees je minder graag, kies dan het artikel ‘Chinese fabrieksarbeider vangt leed van zware werk in poëzie’.

Wat kun je uit deze grafiek afleiden over de kosten van een T-shirt dat in Afrika geproduceerd wordt?

VA N

Infographic 2: Uitsplitsing van de kosten van een T-shirt van drie euro

Bron: Mo* & Fair Wear Foundation, 2015-04-21

Forum

Hoe kun jij rekening houden met de slechte werkomstandigheden van de arbeiders uit de teksten.

Action 2— Grafieken van import en export van België 1

Je weet intussen wie de top tien klanten en leveranciers zijn van België en welke producten het meest geëxporteerd en geïmporteerd worden. Die informatie zet je in een grafiek met behulp van een rekenblad.

THEMA 1

LEVEL 3

Bepaal zelf hoeveel ondersteuning je voor de opdracht wilt door een van de vier opties te kiezen.

Maak een staafdiagram met de top tien klanten van België en hun exportwaarde.

Maak een staafdiagram met de top tien leveranciers van België en hun importwaarde.

Maak een kolomgrafiek met de top vijf van Belgische exportproducten en de waarde van de uitvoer.

Maak een kolomgrafiek met de top vijf van meest geïmporteerde producten en de waarde van de invoer ervan.

Optie 1a Kies optie 1a als je een uitdaging wilt voor zowel het zoeken naar de gegevens als voor het maken van de grafieken in een rekenblad. 

Zoek de waarde van de invoer van de top tien leveranciers en de waarde van de uitvoer van de top tien klanten van België. Gebruik het internet.



Zoek de waarde van de top vijf meest ingevoerde en de top vijf meest uitgevoerde producten van België. Gebruik het internet.



Maak zelfstandig de grafieken. Als je niet weet hoe, gebruik dan het internet.

Optie 1b Kies optie 1b als je een uitdaging wilt voor het zoeken naar de gegevens maar graag ondersteuning wilt voor het maken van grafieken in een rekenblad met behulp van een ICT-fiche en een filmpje. Zoek de waarde van de invoer van de top tien leveranciers en de waarde van de uitvoer van de top tien klanten van België op internet. 

Zoek de waarde van de top vijf meest ingevoerde en de top vijf meest uitgevoerde producten van België op internet.

Maak de grafieken. Gebruik indien nodig ICT-fiche_R_30 en het onlinefilmpje.

VA N



Optie 2a

Kies voor optie 2a als je extra ondersteuning wilt voor het zoeken naar die bovenstaande gegevens maar als je een uitdaging wilt voor het maken van grafieken in een rekenblad. 

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er de waarde van de invoer van de top tien leveranciers en de

waarde van de uitvoer van de top tien klanten van België. 

Je vindt er ook waarde van de top vijf meest ingevoerde en top vijf meest uitgevoerde producten van België.



Maak zelfstandig de grafieken. Als je niet weet hoe, dan kun je dat zelf uitzoeken op internet.

Optie 2b Kies voor optie 2b als je extra ondersteuning wilt voor het zoeken naar die bovenstaande gegevens alsook meer ondersteuning wilt voor het maken van grafieken in een rekenblad met behulp van een ICT-fiche en een filmpje. 

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er de waarde van de invoer van de top tien leveranciers en de waarde van de uitvoer van de top tien klanten van België.



Je vindt er ook waarde van de top vijf meest ingevoerde en top vijf meest uitgevoerde producten van België. LEVEL 3

Maak de grafieken. Gebruik ICT-fiche_R_30 en het onlinefilmpje.

THEMA 1



Action 3— De Big Mac-index 1

De Big Mac-index vergelijkt de prijs van de

Infographic 3: Prijzen in US-dollar voor een Big Mac in

Big Mac in verschillende landen. Op die

januari 2019

manier kan men zien hoeveel de Big Mac kost

Zwitserland

in verschillende landen in US Dollar. Beantwoord de vragen over de grafiek.

6,62 5,58

VS 4,64

eurozone

In welk land was de Big Mac in 2019 het duurst?

4,07

VK 3,46

Koeweit

3,14

Peru

3,05

China

In welk land was de Big Mac in 2019 het goedkoopst?

2,24

Zuid-Afrika

2,00

Turkije Rusland

1,65 1

Naar: IMF, McDonald's, Thomson Reuters, The Economist © Statista 2019

De prijzen vermeld in de grafiek zijn in US-dollar. Noteer een aantal landen uit de grafiek in een rekenblad

Noteer hier de actuele wisselkoers.

Pas de regel van drie toe om de prijzen van US-dollar om te zetten in euro.

VA N

maar zet de prijs eerst om in euro.

Bereken de wisselkoersen met een onlinetool of een smartphone app en vergelijk met jouw

Gebruik die formule in het rekenblad. Gebruik indien nodig ICT-fiche_R_24 en fiche_R_27.

THEMA 1

LEVEL 3

berekening.

Action 4— Project: Exportgoederen van verschillende landen

Je weet intussen welke landen naar België exporteren. Zoek de top vijf exportproducten van een land naar keuze.

Werk per twee. Kies een land uit deze lijst en zoek zijn typische en bekende exportproducten. Nederland – Groot-Brittannië – Frankrijk – Marokko – Turkije – Griekenland – Italië – de Verenigde Staten – Duitsland – Polen – Zweden – Spanje – Irak – Iran – Denemarken – Rusland – China – India – Vietnam – Brazilië a

Maak met die gegevens een infographic met Canva. Gebruik indien nodig ICT-fiche_C_01.

Je mag trots zijn op je werk. Bewaar je werk in je portfolio.

EVALUATIEFICHE INFOGRAPHIC EXPORTPRODUCTEN

Max

Opmerkingen

VA N

Score

—

Vermelding exportproducten

—

Vermelding bron

—

Vermelding land

—

Gebruik van afbeeldingen en toe-

—

passelijke kleur in de infographic Schikking van gegevens infographic

THEMA 1

LEVEL 3

TOTAAL

Action 5— Waar economie en aardrijkskunde elkaar kruisen 1

Zoek op welke landen de euro als munteenheid gebruiken. Die landen vormen de eurozone of in het Engels Euro area.

In dit level zijn verschillende landen aan bod gekomen waaronder China, Vietnam en nog veel meer. Duid de landen die aan bod gekomen zijn aan op een wereldkaart. a

Zoek een afbeelding van een lege wereldkaart.

Importeer die afbeelding in een tekstverwerker. Kies A3-formaat.

Duid de landen aan.

Action 6— Grafieken interpreteren

Werk per twee. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er grafieken over de wereldwijde transportroutes van

VA N

fruit, groente en vis. Werk met de kaarten of grafieken die je toegewezen worden. Open een lege presentatie.

Knip of kopieer jouw grafiek uit het document en voeg die in de presentatie.

Bestudeer die grafiek(en) en licht die daarna toe aan de klas.

Voeg eventueel een extra dia aan je powerpoint toe met uitleg over de grafiek.

THEMA 1

LEVEL 3

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsthema over dit onderwerp.

Beantwoord deze vragen. a

Over welke producten gaat het?

Gaat het over import van België of over export naar België?

CHECKLIST

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

Ik kan Belgische producten opnoemen.

Ik kan de nadelen van het kopen van producten

Ik kan voordelen toelichten van het lokaal aankopen van producten.

Ik kan reflecteren over de aankoop van binnen-

landse en buitenlandse producten. 5

Ik kan de impact van de aankoop van producten in het buitenland op de economie toelichten.

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

Ik kan een infographic ontwerpen.

Ik kan een presentatie maken.

LEVEL 3

in het buitenland toelichten.

THEMA 1

VA N

LEVEL 4 Wat zijn de gevolgen van technologische ontwikkelingen en digitalisering voor onze welvaart en ons welzijn? INTRO

VA N

Bespreek de bovenstaande afbeeldingen. Wat stel je vast?

NIEUW

TRADITIONEEL

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Wat zijn de gevolgen van technologische ontwikkelingen en digitalisering voor onze welvaart en welzijn?

THEMA 1

LEVEL 4

In welke deelvragen kun je die onderzoeksvraag opsplitsen?

Explore 1— Welke technologische ontwikkelingen beïnvloeden ons dagelijks leven?

Brainstorm klassikaal over de bestaande technologische snufjes. Noteer een vijftiental ideeën.

Ga op zoek naar de recentste technologische vernieuwingen. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1

VA N

als je wat extra ondersteuning wilt. Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt. Optie 1

Optie2

Internet

Zoek op internet technologische innovaties,

er het filmpje met enkele technologische

snufjes en ontwikkelingen. Welke zoekter-

innovaties.

men geef je in?

LEVEL 4

Welke technologische ontwikkelingen ben je voornamelijk tegengekomen?

THEMA 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Bekijk

Video

Explore 2— Zorgen die technologische ontwikkelingen voor kansen of voor uitdagingen?

Verdeel de klas in twee groepen. Elke groep krijgt een rol en een bijhorende opdracht. ROL Groep 1

OPDRACHT

Voorstander van die technologische

Zoek argumenten waarom die technolo-

vernieuwingen

gische ontwikkelingen goed zijn voor de maatschappij en voor de consument.

Groep 2

Tegenstander van die technologische

Zoek nadelen van die technologische

vernieuwingen

ontwikkelingen. Geef problemen die ze kunnen veroorzaken.

Noteer per groep de argumenten. Gebruik daarvoor een onlinetoepassing waar jullie tegelijk in

kunnen werken. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van online samenwerken. Om een document te delen gebruik je ICT-fiche_OSGD_06 of fiche_OSOD_05. b

Houd een panelgesprek. Van elke groep nemen drie à vier personen vooraan plaats en zij presenteren beurtelings hun argumenten. De leraar modereert het gesprek.

De andere leerlingen noteren de vermelde kansen en bedreigingen van technologische

VA N

vernieuwingen.

KANSEN OF MOGELIJKE VOORDELEN

THEMA 1

LEVEL 4

BEDREIGINGEN OF MOGELIJKE NADELEN

Lees de artikels. Vink jouw mening over de beschreven technologische vernieuwing aan en licht jouw keuze kort toe. ARTIKEL 1

ARTIKEL 2

een must

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

Toelichting:

ARTIKEL 3

ARTIKEL 4 een must

wenselijk, maar niet nodig te vergaand

Toelichting:

VA N

ARTIKEL 6 een must

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

Toelichting:

ARTIKEL 7

ARTIKEL 8

een must

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

te vergaand Toelichting: LEVEL 4

Toelichting:

THEMA 1

een must

wenselijk, maar niet nodig te vergaand

Toelichting:

ARTIKEL 5

een must

Â©

ARTIKEL 9

ARTIKEL 10

een must

wenselijk, maar niet nodig

te vergaand

Toelichting:

VA N

‘Alexa, zet eens vier pakken halfvolle melk op

opnames die gemaakt zijn met de slimme

de boodschappenlijst!’ ‘Siri, hoe warm wordt

Google Home-luidsprekers en via de Google

het morgen?’ Miljoenen mensen hebben een

Assistent-app op smartphones. Wereldwijd,

‘slimme’ luidspreker in huis en gebruiken

ook in België en Nederland, luisteren mensen

die om snel een antwoord te krijgen op heel

Medewerkers van Google luisteren naar

naar die opnames om de zoekmachine

triviale vragen of om er allerlei opdrachten

slimmer te maken. VRT NWS kon ruim 1 000

aan te geven. De bekendste slimme speakers

fragmenten beluisteren. Het gaat om stukjes

die verbonden zijn aan het internet, zijn de

die meestal bewust werden ingesproken.

Google Home, Apple HomePod, de Sonos

Maar vaak krijgen de medewerkers ook

One en de Echo van Amazon.

dingen te horen die onbewust werden opgenomen, soms met gevoelige informatie.

Amazon blijkt nu wereldwijd duizenden

Bron: vrt.be, 2019-07-10

werknemers in dienst te hebben die de hele dag luisteren naar opnames die de Echo-luidsprekers voortdurend maken bij zowat 100 miljoen klanten die zo’n slimme speaker hebben gekocht. Dat personeel zou tewerkgesteld zijn in grote kantoren in de VS,

THEMA 1

LEVEL 4

Costa Rica, India en Roemenië.

Bron: vrt.be, 2019-04-11

In een open brief waarschuwen 116 technologie-experten uit 26 landen dat dodelijke autonome wapens, zogenaamde ‘killer robots’, na buskruit en kernwapens, een derde revolutie in oorlogsvoering dreigen te veroorzaken. ‘Als ze eenmaal zijn ontwikkeld, zullen ze leiden tot gewapende conflicten op een ongeziene schaal en met een snelheid die voor mensen moeilijk te bevatten is’, aldus de specialisten.

iRobot, fabrikant van zelfrijdende

‘Dat kunnen wapens van terreur zijn, wapens

stofzuigers, wil de gegevens die het

die despoten en terroristen gebruiken tegen

toestel opslaat tijdens zijn ritjes door uw

onschuldige burgers, en wapens die gehackt

huis, verkopen aan technologiegiganten

kunnen worden om zich op ongewenste wijze

als Amazon of Google.

te gedragen’, waarschuwen ze verder. ‘Als die

lageresolutiecamera maken de Roombastofzuigers van iRobot een uiterst gedetailleerde kaart van de verschillende

doos van Pandora eenmaal geopend is, wordt Dankzij verschillende sensoren en een

het moeilijk ze te sluiten.’ De ondernemers roepen de Verenigde Naties daarom op snel in actie te komen en ‘een manier te vinden om ons allemaal te beschermen tegen die gevaren’.

VA N

ruimtes in uw woning. In de eerste plaats diende dat om het apparaat slimmer

te maken, maar die informatie kan ook geld opbrengen. Na honderden rondjes door uw huis, weet de robotstofzuiger

bijvoorbeeld perfect waar je meestal je

pantoﬀels laat rondslingeren. Maar hij zou ook aan Google of Amazon kunnen

laten weten dat een zetel van drie meter breed niet in je zithoek past. Kwestie van advertenties op maat te kunnen aanbieden.

Bron: hln.be, 2017-07-26

Bron: want.nl, 2019-07-17

THEMA 1

Elon Musk is bezig met de productie van een implantaat dat onze hersenen moeten preserveren en verbeteren. Zo moet het door de implementatie van een kleine chip mogelijk worden om technologie te besturen, zonder ook maar een hand uit te steken.

LEVEL 4

6 We kunnen wel zeggen dat er op dit moment

samenleving gaan nadenken over het bewerken

een DNA-revolutie aan de gang is, gezien de

van DNA, want willen wij knutselen met DNA

ontwikkelingen op dat gebied. Het feit dat we

van jezelf - en misschien zelfs je kinderen -

inmiddels DNA kunnen manipuleren brengt

mogelijk maken?’

ons bij veel ethische vraagstukken waar nog te weinig discussie over wordt gevoerd volgens

Scheire: ‘DNA-manipulatie wordt in de toe-

Scheire: ‘De grote revolutie zit hem in het feit

komst technisch steeds makkelijker en ik denk

dat we inmiddels zijn begonnen aan het knutse-

dat we over tien jaar voor bepaalde zware

len met menselijk DNA. De komende jaren gaat

ziektes genetische manipulatie gaan inzetten.

iedereen van ons de vraag krijgen van de dokter

De wetgeving loopt hopeloos achter en daarom

of we een DNA-test willen ondergaan en wat we

zijn wij voor sommige vragen al te laat en

van ons DNA willen weten.’

daarom moeten we gaan kijken naar de vragen die nu nog voor ons liggen.’

Door de snelle ontwikkelingen moet Scheire om de paar weken de inhoud van zijn voorstelling

Bron: nporadio1.nl, 2019-01-11

mogelijkheden die er nú al zijn: ‘In Cyprus en California zijn er al ziekenhuizen die je aanbieden om het geslacht en de oogkleur van je kind te kiezen. Je kunt er dus naartoe gaan en

over DNA veranderen en hij schrok van de

VA N

zeggen: ‘Doe mij een dochter met blauwe ogen’. Willen wij als samenleving toestaan dat ouders het geslacht, de haar- en oogkleur van hun

kind gaan kiezen? Dat is een vraag waar wij nu al antwoord op moeten gaan vinden volgens

Scheire: ‘Of je zelf je DNA wilt leren kennen is

een individuele keuze, maar we moeten ook als

Belgische klanten van Bol.com kunnen hun bestelling sinds juni 2019 nog sneller in handen krijgen. De Nederlandse webshop levert sommige producten sindsdien ook in ons land op dezelfde dag als waarop ze besteld werden, en het bedrijf begint met leveringen op zondag.

THEMA 1

LEVEL 4

In Nederland konden bepaalde bestellingen bij Bol.com een tijdje geleden al op dezelfde dag geleverd worden. Het gaat dan om producten die de webwinkel zelf aanbiedt. Vanaf juni 2019 gold die supersnelle levering ook in België. Bol.com werkt daarvoor samen met Bpost.

Wist je dat Amazon in de VS ook binnen de twee uur levert met een drone? Die service heet Amazon Prime Now. Naar: Het nieuwsblad, 2019-06-19

8 Het is perfect denkbaar dat tv-zenders zoals we die nu kennen, in de toekomst niet meer zullen bestaan. Dankzij video on demand, Netflix, Amazon Prime, Disney+ en Apple TV Plus zullen we minder naar tv kijken, maar meer naar pakketten (series, films, kids …) waarin we geïnteresseerd zijn.

Overal in China hangen camera’s. Wie een overtreding begaat, wordt opgemerkt.

Ken je Dilara nog uit het eerste level? Zij wilde haar schoenen verkopen op de markt. Wil ze meer mensen bereiken, dan kan ze dat ook online doen. Ze neemt een foto van haar schoenen en biedt die dankzij de Vinted-app online aan.

Op het bierfestival van Qingdao werden vorig jaar 25 voortvluchtige criminelen in de kraag gevat, onder wie de leider van een prostitutienetwerk die al tien jaar door de politie werd gezocht. En op het treinstation van Zhengzhou, waar agenten begin dit jaar brillen met gezichtsherkenning kregen toegemeten, werden volgens de lokale autoriteiten in een week zeven criminelen ingerekend. En in Shenzhen betrapten de kruispuntcamera’s in de eerste maand al 3 600 overtreders. Bron: trouw.nl, 2018-09-15

LEVEL 4

THEMA 1

VA N

Toen in april vorig jaar op een druk kruispunt camera’s werden geïnstalleerd om illegale overstekers in enkele minuten te identiﬁceren, daalde volgens de politie het aantal doorrood-lopers van honderd per uur naar tachtig per dag. Zij werden immers met hun foto, naam en een deel van hun ID-nummer op een groot scherm afgebeeld en ze kregen een boete. Ineens bleken de voetgangers zich toch te kunnen beheersen.

Explore 3— Hoe beïnvloedt digitalisering ons dagelijks leven?

Wat leid je af uit deze twee grafieken?

Infographic 1: Score voor de indicator internetgebruik

VA N

Bron: Digital Scoreboard, Europese Commissie

Bestudeer deze afbeeldingen. Op

Infographic 2: Individuen die de laatste twaalf maanden

welke manieren beïnvloedt digitalise-

online bestelden

ring ons dagelijks leven?

THEMA 1

LEVEL 4

Bron: ICT-enquête huishoudens en individuen (2013), FOD economie – AD Statistiek – Statistics Belgium

VA N

k.com hutterstoc

THEMA 1

LEVEL 4

ielaitis / S

Explore 4— Welke gevaren schuilen er in de digitalisering? 1

Bekijk in de tabel voor welke problemen de ICT-revolutie en de bijhorende digitalisering de laatste jaren hebben gezorgd. a

Bespreek klassikaal wie die problemen thuis al heeft meegemaakt.

Hoe heb je het opgelost?

Hoe kun je het in de toekomst vermijden?

Tabel 1: Beveiligingsproblemen bij privégebruik van het internet EU 28 (in %)

Internetgebruikers

BE Internetgebruikers

Vrouwen

Mannen

Minstens een van de vier onderstaande problemen

Virus of andere infectie op de computer Misbruik van persoonlijke informatie verstuurd via het internet of andere schending van de privacy

Verlies van geld door fraude met de kredietkaart

De toegang van kinderen tot websites voor volwassenen of contact met potentieel gevaarlijke personen

Verlies van geld door phishing of pharming*

*phishing: ontvangen van frauduleuze berichten; pharming: omleiden naar nepsites die vragen om persoonlijke informatie

Een ander probleem dat opduikt in de snel veranderende tijden is de digitale kloof. a

Wat is de digitale kloof?

VA N

Bron: ICT-enquête huishoudens en individuen (2015), Eurostat.

Het was een Europese doelstelling om het bevolkingsaantal dat nooit het internet gebruikt tot maximum 15 % te beperken.  Bestudeer de volgende grafiek.

THEMA 1

LEVEL 4

 Wanneer heeft België die doelstelling bereikt?

Infographic 3: Percentage individuen (16 – 74 jaar) die nog nooit het internet gebruikten 35 %

30 %

25 %

20 %

15 %

10 %

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Totaal

26,50 %

20,30 %

17,60 %

14,10 %

15,40 %

15,10 %

12,90 %

12,60 %

Vrouwen

30,00 %

23,80 %

21,00 %

16,80 %

17,30 %

17,50 %

13,70 %

13,80 %

Mannen

22,90 %

16,90 %

14,10 %

11,30 %

13,40 %

12,70 %

12,20 %

11,50 %

Vrouwen

Mannen

Totaal

Bron: ICT-enquête huishoudens en individuen (2008 – 2015), FOD Economie – AD Statistiek – Statistics Belgium.

Bestudeer deze tabel. Bij welke groep mensen is de digitale kloof het grootst?

VA N

Tabel 2: Percentage individuen die nog nooit het internet gebruikten (in % van het totaal van elke groep)

Bron: ICT-enquête huishoudens en individuen (2015), FOD Economie – AD Statistiek – Statistics Belgium.

LEVEL 4

Welk gevaar kun je uit de volgende teksten afleiden? Kunnen die gevaren ook voordelen bieden?

THEMA 1

Location Based marketing

Heb je het nog nooit gemerkt?

Dilara en haar mama winkelen graag in Wijnegem Shopping Center. Daar gebruiken ze de app van het winkelcentrum om snel de winkels te vinden. Meteen krijgt ze een e-mail van Torfs, haar favoriete schoenenwinkel, met een korting op Adidas-sneakers. Enkele minuten later krijgt haar mama een mail waarin Nespresso haar eraan herinnert dat ze lang geen nieuwe koffie besteld heeft. Nauwelijks een uur later, informeert Hunkemöller hen over de actie van die dag: 2 stuks kopen, 3e gratis.

Hoe kan dat?

VA N

Dankzij het wifi- of gps-signaal weten hun favoriete winkels dat ze in de buurt zijn. Met location based marketing sturen reclamemakers promoties en aanbiedingen naar de geïnteresseerden die zich in de buurt van de winkels bevinden. Als Dilara en haar mama de app toestemming gegeven hebben om de locatie te gebruiken, dan krijgen ze dus hyperlokale advertenties.

Je surft op Google, Zalando of Torfs op zoek naar nieuwe schoenen of kledij. Even later ga je naar Facebook en daar krijg je meteen reclame van schoenen van Zalando. Cookies houden bij op welke websites je zoal geweest bent. Facebook gebruikt dan die gegevens om gerichte reclameboodschappen te tonen.

Explore 5— Hoe kunnen we omgaan met fake news? 1

Tegenwoordig kan iedereen nieuwsberichten maken en publiceren op o.a. blogs en sociale media. Daarom is het belangrijk om nieuwsberichten steeds kritisch te bekijken. Ga naar het onlinelesmateriaal

THEMA 1

LEVEL 4

en bekijk er de filmpjes. Beantwoord de vragen. Wat is fake news?

Waarom wordt er nepnieuws gemaakt?

Wat zijn de gevaren van nepnieuws?

Ontdek op deze affiche hoe je kunt nagaan of een nieuwsbron betrouwbaar is.

IN VA N ÂŠ Bron: Mediawijs

Wellicht weet je nog wat behoeften zijn. Waaraan hebben mensen volgens jouw behoefte?

Om je behoefte te bevredigen, moet je middelen, geld, hebben om die aankopen te doen. Maar de voorraad geld is voor de meesten onder ons niet onuitputtelijk. We kunnen m.a.w. niet alles kopen wat we zouden willen. Lees de verhalen over Mils en Abeba. Wie is er volgens jou het meest welvarend, Mils of Abeba? Waarom?

THEMA 1

LEVEL 4

Explore 6â&#x20AC;&#x201D; Wat is welvaart en welzijn?

Welvaart Hoe meer behoeften je kunt vervullen, hoe meer welvaart je ervaart. Hoe hoger je welvaart, hoe meer middelen (geld) je ter beschikking hebt. Welvaart heeft dus vooral te maken met het financieel-economische aspect.

VA N

Abeba, een meisje van 14 jaar uit Ethiopië, wandelt iedere ochtend naar school. Ze is een uur onderweg. Op de terugweg naar huis maakt ze een omweg om water te halen in de rivier enkele kilometers verderop.

Mils uit Boutersem krijgt wekelijks zakgeld van zijn ouders. Het grootste deel daarvan spaart hij. Om de twee maanden geeft hij vijftien euro uit aan een nieuwe skin of dancemove van Fortnite. Zijn ouders betalen natuurlijk voor het eten, zijn onderdak, water, elektriciteit enzovoort. Hoewel, zijn ouders moeten niet veel voor elektriciteit betalen. Er liggen immers zonnepanelen op het dak.

Welzijn

THEMA 1

LEVEL 4

Bij welzijn gaat het over:



Levensverwachting: Hoe staat het met de gezondheidszorg, de hygiëne en de voedselbeschikbaarheid in het land?



Scholings- of alfabetiseringsgraad: Hoeveel procent van de mensen kan lezen en schrijven?



Hoe goed en gelukkig voelen mensen zich?

Explore 7â&#x20AC;&#x201D; Welke gevolgen hebben al die trends voor de welvaart en het welzijn?

Good to know De effecten van innovatie zijn moeilijk in te schatten. Nieuwe technologie is niet per definitie een doorbraaktechnologie. Vaak kan pas later worden bepaald welk effect een technologie heeft gehad voor de welvaart en de samenleving, zelfs als het populaire technologie is.

Veronderstel dat pakketbezorgers die de pakjes van o.a. Coolblue en Zalando afleveren in hun busjes van DHL, UPS, bpost, vervangen worden door drones en dat vrachtwagenchauffeurs door zelfrijdende vrachtwagens vervangen worden. Welke voordelen zou dat hebben? Breng ze in verband met welvaart en welzijn.

Welke nadelen zou dat hebben? Breng ze in verband met welvaart en welzijn.

ÂŠ

VA N

Uit het bovenstaande voorbeeld blijkt dus dat er een ongelijke verdeling zal zijn tussen zij die winnen bij de vernieuwing en zij die hun job verliezen, al komen er misschien net jobs bij in de technologiesector.

LEVEL 4

Innovaties, zoals drones kunnen tegelijkertijd handig en gevaarlijk zijn. Geef een aantal voorbeelden.

THEMA 1

Olieprijs kent grootste prijsstijging ooit na drone-aanval op Saudi-Arabië

Schade veroorzaakt door een droneaanval op het olieveld van Buqyaq.

Biotechnologie maakt gebruik van dieren, planten, bacteriën en andere levende wezens voor de ontwikke-

VA N

ling van medicijnen, voedsel of nieuwe stoffen. Is dat alleen maar positief of kan dat ook negatief zijn?

Is DNA-technologie altijd goed?

Veronderstel dat robots het werk van de werknemers in fabrieken overnemen? Is dat goed voor de

welvaart?

De vraag is natuurlijk of iedereen evenveel in de voortgebrachte rijkdom zal delen? Veronderstel dat een winkelbediende die de rekken aanvult of aan de kassa staat, vervangen wordt door een robot.

THEMA 1

LEVEL 4

Welke nadelen brengt dat voor de winkelbediende?

Heeft dat ook een impact op de maatschappij?

Wie heeft daar dan wel baat bij?

Good to know Dat elke technologische sprong welvaart creëert, is een geruststellende gedachte. Er is geen reden om aan te nemen dat we morgen armer worden ten gevolge van de digitalisering, robotisering of de doorbraak van artificiële intelligentie. Ook met de

VA N

komen voor in de plaats.

werkgelegenheid lijkt het wel goed te komen. Jobs verdwijnen, maar er komen andere

TO THE POINT

De laatste jaren volgen de technologische vernieuwingen die je het leven makkelijker zouden moeten maken mekaar in een razendsnel tempo op. Zo is er bijvoorbeeld het internet of things. Sensoren en apparaten worden met het internet verbonden. Het bekende voorbeeld is de koelkast die met de

supermarkt communiceert en melk voor je bestelt als die op is. Wat zijn de nadelen van technologische ontwikkelingen?

snel reclame via Google of Facebook. Ze doen dan voorstellen wat jij kunt kopen. Op deze manier wordt jouw eigen keuze en koopgedrag beïnvloed.

THEMA 1

veel kennis van jou verzamelen op allerlei manieren. Wanneer je online winkels bezoekt, krijg je al

LEVEL 4

Wanneer het gaat over technologische ontwikkelingen, lees je vaak dat technologiebedrijven zeer

Robotisering (het gebruik van robots in de productie of in winkels), automatisering (de automatische verwerking van een bestelling bij een online winkel), digitalisering (de elektronische identiteitskaart) en artificiële intelligentie (zelfrijdende auto’s) leiden tot een toename van de welvaart. Men zegt dat wanneer je meer behoeften kunt vervullen, je meer welvaart ervaart. Hoe hoger je welvaart, hoe meer middelen (geld) je ter beschikking hebt. Welvaart kijkt dus vooral naar het financieel-economische aspect. Al die technologische vernieuwingen zorgen ervoor dat –

er langer kan geproduceerd worden, want robots worden niet moe;

–

er sneller en op elk moment via een online winkel kan besteld worden;

–

computers snellere berekeningen kunnen maken;

– enz. Die vernieuwingen zorgen ervoor dat productie van goederen en leveren van diensten sneller, ook dat er meer verdiend kan worden.

goedkoper en makkelijker gaan. Dat doet de welvaart stijgen. Een stijging van de welvaart betekent

Die welvaart en dus het extra geld dat verdiend kan worden, is niet helemaal gelijk verdeeld onder de mensen. Een steeds groter deel van de nieuwe rijkdommen verdwijnt in de zakken van wie het kapitaal in handen heeft, zoals de oprichters en eigenaars van de grote tech-bedrijven en de aandeel-

VA N

houders. De meerderheid van de maatschappij grijpt naast deze rijkdom. Als samenleving moeten we zelf uitzoeken of we daarmee akkoord gaan of niet. Sociale onrust

Mensen kijken toch met een bang hartje naar de evolutie van de robotisering. Volgens velen zullen robots mensen vervangen en zullen vele banen sneuvelen.

Nepnieuws

Vooral rond politiek nieuws komt het begrip nepnieuws vaak naar voren. Het is niet eenvoudig om na te gaan of wat er gezegd wordt echt of vals nieuws. Het is belangrijk om de bronnen steeds goed te

THEMA 1

LEVEL 4

controleren.

Online shoppen Tegenwoordig is er niets zo makkelijk als onlineshoppen. De bestelde producten worden de dag nadien of soms de dag zelf nog geleverd. Een aankoop online is gemakkelijker en vaak goedkoper dan naar de winkel te gaan. Je hoeft geen verplaatsingskosten te maken. Het nadeel is dat kleinere lokale winkels het moeilijk krijgen omdat ze niet met die lagere prijs kunnen concurreren. Bovendien rijden er veel meer kleinere bestelwagens rond en die zorgen voor files en luchtverontreiniging. Of zouden die bestelwagens het aantal individuele auto’s die naar de stad rijden compenseren? Welzijn Welzijn gaat over zich goed voelen en heeft te maken met levensverwachting, gezondheidszorg, hygiëne, voedselbeschikbaarheid en met de scholing in een land. Menselijke verbetering De mens gebruikt al eeuwen technologie om vooruitgang te boeken en zichzelf te verbeteren.

Denk maar aan het wiel of de elektriciteit. Technologische vernieuwing is één ding maar de mens probeert ook zichzelf te verbeteren. Er gaat geen jaar voorbij of er zijn wel ziektes overwonnen door medicijnen.

Met verandering van DNA kun je de kleur van ogen en haren van je kind kiezen. Nog even en ze

VA N

kunnen bepalen hoe slim je kind is als het geboren wordt. Er zullen pillen ontwikkeld worden waarin alle noodzakelijk stoffen zitten om voeding te vervangen.

Misschien zullen er ook pillen ontwikkeld worden die je intelligentie een boost geven. De vraag is natuurlijk of dat ethisch is. Zal iedereen dat kunnen betalen of enkel de rijken? Komt er meer welzijn voor iedereen?

Stel jezelf daarom de vraag: ‘Is elke technologische vooruitgang enkel goed voor de welvaart, of ook

THEMA 1

LEVEL 4

voor het welzijn van de mens?’

Action 1— Zijn kranten en tijdschriften interessant? Ga naar de bibliotheek en zoek in kranten en tijdschriften artikels over technologische ontwikkelingen en digitalisering. a

Scan die tekst in met een scanner of een app. Zorg ervoor dat je hem als leesbare tekst inscant.

Markeer de kernwoorden en sla het document als pdf op.

Zoek via Gopress minstens twee onlineartikels over technologische nieuwtjes en digitalisering.

Van het eerste artikel selecteer je de tekst en kopieer je die naar een document. Dat kan in Office of in de cloud zijn.

Het tweede artikel sla je op als pdf.

Maak van twee artikels een schematische samenvatting. Bewaar die in je portfolio.

Action 2— Het internet verdeeld in blokjes De recentste revolutie op internet is wellicht ‘blockchain’. Zoek in groepjes naar informatie over blockchain. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning

Optie 1 a

Video

VA N

wilt.

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk er

Optie 2

de filmpjes over blockchain b

Maak een video, affiche of presentatie op

Internet

Ga naar het onlinelesmateriaal en lees er de tekst over blockchain.

Los online de bijhorende vragen op.

basis van die informatie.

Action 3— Spiegeltje, spiegeltje aan de wand … Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Lees ook de onderstaande tekst en beantwoord de

THEMA 1

LEVEL 4

vragen.

Welke voordelen zie je voor de mens en de samenleving?

Welke nadelen kunnen er volgens jou opduiken?

In de nabije toekomst… Parisa ontwaakt in London met de geur van wafels, vers van de 3D-printer in de keuken. Haar virtuele assistent, Diana, zegt goedemorgen en vertelt haar dat het buiten koud is. Diana zegt Parisa dat ze een trui heeft gekocht die Parisa de dag voordien aan het bewonderen was en dat de trui net geleverd werd door een drone. Nadat Parisa aangekleed is, komt haar chauffeurloze taxi aan. Onderweg naar haar werk geniet Parisa van een VR-gesprek met haar man die op dat moment in het buitenland verblijft. Wanneer Parisa op haar gedeelde werkplek aankomt, wordt ze op de hoogte gebracht van drie ondernemingen die met haar willen samenwerken. Een van de aanvragen kwam uit China en werd automatisch vertaald dankzij AI.

VA N

Op weg naar huis verwittigt haar geïmplanteerde chip haar virtuele assistent Diana dat haar cholesterol te hoog is. Diana laat haar weten dat ze meteen een afspraak met een virtuele dokter heeft gemaakt en dat ze haar menu preventief heeft aangepast. Wanneer Parisa later die avond naar bed gaat, speelt Diana een rustgevend achtergrondmuziekje. Terwijl Parisa slaapt, plant Diana haar volgende vakantie.

Technologie zal toekomstige consumenten bijstaan in alle aspecten van hun leven.

BREAKING NEWS Zoek op internet voorbeelden van de recentste technologische snufjes die het leven van de consument

THEMA 1

LEVEL 4

gemakkelijker maken.

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA 1

Ik kan voorbeelden opnoemen van nieuwe

Ik kan voorbeelden opnoemen van digitalisering in het dagelijks leven.

Ik kan de nadelen en voordelen van digitalisering toelichten.

Ik kan beoordelen op welke manier technologie

Ik kan echt nieuws van fake nieuws onderscheiden.

Ik kan het effect van technologie en digitalise-

VA N

ring op welvaart en welzijn beoordelen.

Ik kan online in een document samenwerken.

Ik kan een infographic ontwerpen.

ÂŠ

LEVEL 4

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

11 Ik kan een affiche ontwerpen.

THEMA 1

10 Ik kan een presentatie maken.

en digitalisering een impact hebben op het aankoopgedrag.

EXTRA OEFENMATERIAAL

technologische ontwikkelingen. 2

KAN BETER

LEVEL 5 Hoe bescherm je je tegen online gevaren?

Bekijk de schermafdrukken. Welke valkuilen zijn er online?

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Hoe kun je je tegen online gevaren beschermen?

THEMA 1

LEVEL 5

ÂŠ

VA N

INTRO

Explore 1â&#x20AC;&#x201D; Is big data an angel or a demon? 1

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje over big data. Beantwoord de vragen. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je graag een uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt. Optie 1 a

Open vragen

Optie 2 a

Wat zijn big data?

Meerkeuzevragen

Big data zijn: websites zoals Wikipedia waarop heel veel informatie staat. informatie over grote bedrijven zoals Facebook. alle gegevens die van jou en anderen

Hoe kunnen big data positief ingezet worden?

verzameld en opgeslagen worden. b

Wat kan positief zijn aan big data? De verzamelde gegevens helpen dokters

VA N

om advies te geven over ziektes.

Welke gevaren kunnen big data met zich

ÂŠ

meebrengen?

Je krijgt zeer veel reclame. Gebruikers van bepaalde apps geven zo informatie door aan andere gebruikers.

Hoe kunnen big data positief ingezet worden? Om reclame te versturen. Je krijgt zeer veel reclame. Om gegevens te hacken, in huizen in te breken en de bankrekening te plunderen. Om informatie over de aankomst en de haltes van de bus te geven.

Lees de volgende tekst over digitale data en beantwoord de vragen.

THEMA 1

LEVEL 5

Noem enkele techreuzen uit Silicon Valley?

Wanneer zijn data belangrijk en interessant voor een bedrijf?

Welk voordeel van big data staat er in de tekst?

Welk nadeel van big data staat er in de tekst?

Zijn data een hype? langs politiecamera’s te rijden die zijn nummerplaat registreren en door zijn boodschappen te laten scannen aan de kassa in de supermarkt.

Digitale data bestaan al sinds het prille begin van het computertijdperk. Dat er de jongste jaren zoveel over te doen is, heeft alles te maken met de techreuzen uit Silicon Valley. Zij zagen het eerst in hoe ze met data ons leven aangenamer, persoonlijker en efficiënter konden maken. Bedrijven als Netflix, Spotify, Facebook en Amazon selecteren de films en de songs die ons op het lijf zijn geschreven, brengen ons in contact met oude vrienden en bezorgen ons de beste shoppingtips.

Volgens een overzicht van de dataconsultant Domo genereert elke aardbewoner elke seconde zowat 1,7 megabyte aan data. Dat doet hij niet alleen door foto’s en verhalen op Facebook te posten, maar ook door

In de farmasector bijvoorbeeld worden de resultaten van jarenoude klinische tests plots herontdekt. Het vinden van verbanden in grote hoeveelheden medische data helpt de industrie medicijnen sneller en doelgerichter te ontwikkelen, en beperkt de noodzaak aan dure en tijdrovende klinische tests. Het verklaart waarom de Franse farmagroep Sanofi enkele maanden geleden een opmerkelijk verbond sloot met Google om samen een innovatielab op te richten. LEVEL 5

“

Data geven bedrijven de mogelijkheid hun klanten extreem persoonlijk te benaderen, en te anticiperen op hun behoeften.

THEMA 1

VA N

Data leveren een digitale voetafdruk van vrijwel alles wat om ons heen gebeurt. Op zich is al die ruwe informatie weinig waard. Ze wordt pas waardevol als we in staat zijn er patronen en verbanden in te zien die niemand eerder zag, en er voorspellingen mee te doen die vroeger onmogelijk waren.

Het Leuvense bedrijf IcoMetrix spoorde met een geavanceerde analyse van hersenscans ziektes als MS en dementie op, nog voor een dokter de diagnose kan stellen. Het Kortrijkse Barco ontwikkelde een oplossing waarmee dermatologen sneller en accurater huidkankers kunnen herkennen. Het koppelde zijn expertise in visualisatiesystemen aan een grote databank met verdachte huidvlekken en lerende analysesoftware.

‘Het gevaar bestaat dat CEO’s en marketeers in een soort Temptation Island vol data terechtkomen, en plots allerlei mogelijkheden zien die een risico op misbruik inhouden. In Scandinavië heeft een bedrijf een model bedacht om de brandstofprijzen aan de pomp te koppelen aan het profiel van de gebruiker, in plaats van één prijs te afficheren voor iedereen. Over die juiste balans tussen personalisatie en privacy worden vandaag de grootste discussies gevoerd. Bedrijven moeten een ethisch kompas ontwikkelen dat de richting kan aangeven.’

VA N

In de Nederlandse stad Zwolle hebben ze een weg aangelegd in gerecycleerd plastic. ‘Wij volgen met onze sensoren op hoe stabiel die weg is. Maar met die data kun je ook veel andere zaken te weten komen: wanneer zout moet worden gestrooid, of de strooiwagen al is geweest, hoeveel fietsen er passeren, wanneer een onderhoud nodig is ...’

doen Google en Facebook maar wat. De allergrootste beursgenoteerde bedrijven zijn vandaag allemaal techbedrijven die onze data bezitten. We zullen op een bepaald moment nieuwe wetten nodig hebben om die grote techreuzen op te breken.

Naar: tijd.be, 2019-09-13

Terwijl andere bedrijven op allerlei vlakken zwaar worden gereguleerd,

Explore 2— Welke broodkruimels laat je op het internet na? 1

Ken je het verhaal van Hans en Grietje? Hoe vonden ze de weg in het

THEMA 1

LEVEL 5

bos terug?

Good to know Wanneer je niet veilig surft, laat ook jij op het internet broodkruimels vallen. Die worden opgepikt door Facebook, Google, Apple en vele andere bedrijven.

Werk in drie groepjes. Elke groep werkt met ander materiaal. Elke leerling verwerkt de inhoud van de bronnen tot een infographic. OPDRACHT Groep 1

HULPVRAGEN  Wat zijn cookies?

Bekijk de filmpjes.

 Wat kan er in een cookie zitten?  Zijn cookies gevaarlijk?

 Wat kun je daartegen doen?  Welke info vind je zoal over iemand op het internet of via Facebook?

 Hoe kun je veilig surfen op het

Groep 2

VA N

internet?

Bekijk het filmpje.

 Is een openbaar netwerk met een wachtwoord altijd veilig?  Zijn gratis apps gevaarlijk?  Wat is een digitale dubbelganger?  Hoe komen Facebook en Google zoveel over je te weten?  Waarvoor zorgen 70, 150 en 300 likes?

 Waarnaar verwijst het helikopterzicht?  Wat brengt de website Lightbeam aan het licht? Is dat goed of slecht?  Hoe kan de cafébaas weten waar zijn klanten geweest zijn?  Welke tips geeft men?

Bekijk het filmpje en lees het artikel.

 Waarvoor waarschuwt het artikel?  Is de app gratis?  Hoe weet Google waar je bent?  Maak een schermafdruk van de ‘weben app-activiteit’ van je smartphone.

LEVEL 5

Groep 3

THEMA 1

Google volgt je overal, zelfs als je je ‘locatiegeschiedenis’ uitzet (tenzij je dit doet) Google weet waar je bent, ook al heb jij expliciet laten weten dat je niet wilt dat je locatie wordt bijgehouden. Dat is de conclusie in een nieuw rapport van AP. Het persbureau ontdekte dat de zoekgigant locatiedata bewaart via verschillende andere apps, ook wanneer een gebruiker ‘locatiegeschiedenis’ heeft uitgeschakeld. Gelukkig is er wel een manier om onder de radar te blijven, hoewel je er goed naar moet zoeken.

Volgens Google is het eenvoudig om je locatiedata te beschermen: je gaat naar de instellingen van je Google-account en vinkt ‘locatiegeschiedenis’ uit. ‘Als de locatiegeschiedenis is uitgeschakeld, worden de plaatsen waar u naartoe gaat, niet meer opgeslagen’, is de uitleg. Maar dat blijkt niet helemaal te kloppen.

toepassing om je gps-functie op te zetten. Klik je door, dan kun je lezen dat de app regelmatig je locatie zal bewaren. Zo kan de app bijvoorbeeld je route doorheen de dag uitstippelen, ook als je je locatiegeschiedenis hebt uitgeschakeld. Ook een weerapp die je automatisch updates geeft, zal doorheen de dag je locatie bepalen. Ook sommige zoekopdrachten via Google worden gekoppeld aan de plaats waar je je op dat moment bevindt.

VA N

‘Dat is niet enkel nadelig voor de privacy, maar lijkt ook misleidend’, zo zegt een professor aan de universiteit Princeton, die de resultaten heeft geverifieerd. ‘Als je gebruikers toestaat om iets zoals ‘Locatiegeschiedenis’ uit te schakelen, dan zouden alle plaatsen waarop die locatiegeschiedenis wordt bewaard ook uitgeschakeld moeten worden.’

THEMA 1

LEVEL 5

De bal ging aan het rollen toen onderzoeker K. Shankari van de Universiteit van Californië, Berkeley het probleem aankaartte in een blogpost. De vrouw werd totaal verrast door een notificatie op haar telefoon: Google Maps vroeg haar om een van de winkels te beoordelen die ze eerder die dag had bezocht. Ze had de ‘locatiegeschiedenis’ echter uitgeschakeld en had de Google Maps-app niet gebruikt om naar de winkel te navigeren. ‘Dus hoe wist Google Maps dan waar ik was?’, vraagt ze in de blogpost.

Locatie in apps AP ging verder aan de slag met de vermoedens en ontdekte dat Google de locatie van gebruikers inderdaad nog steeds bijhield, ook wanneer ze hun ‘locatiegeschiedenis’ hadden uitgeschakeld. Dat gebeurt via andere apps die locatiedata gebruiken om te functioneren. Neem bijvoorbeeld Google Maps. Als je de app opent op je mobiele telefoon, vraagt de

Web- en app-activiteit Google houdt staande dat gebruikers wél voldoende geïnformeerd worden over het bijhouden van locatiedata. Volgens AP klopt dat tot op zekere hoogte, maar veel van de informatie verschijnt net alleen wanneer je een bepaalde instelling in- of uitschakelt. Technisch gezien worden gebruikers geïnformeerd, alleen is de informatie moeilijk te vinden en zijn sommige omschrijvingen verwarrend. Zo is er wél een manier om daadwerkelijk elke vorm van locatiegeschiedenis uit te schakelen, maar zit die optie verborgen onder de noemer ‘weben app-activiteit’. Bovendien is de instelling standaard ingeschakeld. Om je locatie echt privé te houden, schakel je dus beter zowel ‘locatiegeschiedenis’ als ‘Web- en app-activiteit’ uit. Bron: hln.be, 2018-08-14

Van elke groep stellen een of meerdere leerlingen hun infographic voor.

Werk in groepjes van twee of drie. Vat de inhoud van Explore 2 samen in een mindmap met kernwoorden. Doe dat bijvoorbeeld in een onlinetoepassing zoals een tekstverwerker zodat je gelijktijdig in de cloud aan het document kunt werken. Gebruik daarvoor de ICT-fiches van online samenwerken.

Je mag trots zijn op je werk. Bewaar je infographic in je portfolio.

Bekijk klassikaal de krantenknipsels. Wat kun je eruit afleiden?

Hoe uw smartphone uw gegevens te grabbel gooit Ruim een derde van de apps op uw smartphone geeft via de achterdeur persoonlijke

dag geschonden. Schimmige bedrijven verdienen gretig geld aan de handel in al die persoonlijke gegevens. Dat baart de Amerikaanse computerwetenschapper Serge Engelman zorgen.

VA N

informatie prijs. Dat blijkt uit een analyse

Uw privacy wordt via uw smartphone elke

van 120 populaire Android-apps in België die De Tijd liet uitvoeren. Die gegevens

Bron: tijd.be, 2019-09-15

komen terecht bij een heleboel databe-

drijven die u profileren. ‘Informatie over uw gedrag is de belangrijkste koopwaar geworden.’

THEMA 1

LEVEL 5

Bron: tijd.be, 2019-09-14

Forum Wat is jouw mening over jouw privacy op het internet? De volgende stellingen kunnen je helpen om een mening te vormen: – Het maakt mij niet zoveel uit dat Facebook, Google en andere bedrijven gegevens over mij verzamelen. – Dat ze gegevens over mij verzamelen heeft alleen maar voordelen want zo krijg ik goede persoonlijke reclame. – Zolang ze mijn bankrekening niet plunderen, is het voor mij prima.

Explore 3— Hoe kan onlinereclame je als een sluipschutter 1

benaderen?

Ga naar het onlinelesmateriaal en beluister het audiofragment. Zijn de stellingen juist of fout? Verbeter de

VA N

foutieve stellingen.

Wanneer je op een app inlogt met behulp van je Facebookaccount, sta je toe dat (het bedrijf van) de app gegevens uitwisselt met

Facebook.

Wanneer je inlogt op Zalando met je Facebookaccount, zul je via Facebook reclame krijgen van Zalando. Jouw zoekgedrag wordt namelijk doorgegeven aan Facebook.

Wanneer je geen toestemming geeft om gegevens uit te wisselen tussen bijvoorbeeld Telenet en Facebook, en je wilt geen gepersonali-

THEMA 1

LEVEL 5

seerde reclame, krijg je helemaal geen reclame meer.

JUIST

FOUT

Een voordeel van het toestaan van gepersonaliseerde reclame is dat je reclame krijgt van wat je echt interesseert.

Werk in twee groepen. Ga naar het onlinelesmateriaal. Bekijk het filmpje dat bij het toegewezen thema hoort.

Groep 1 Groep 2 b

VA N

THEMA

Influencer en reclame

Tegenstander van die technologische vernieuwingen

Werk klassikaal. Combineer tot correcte uitspraken. Influencers

ÂŠ

YouTubers (of vloggers)

Hema.

is verdoken reclame omdat er niet gezegd wordt dat het reclame is.

Sluikreclame

maken vaak reclame.

Zita Wauters maakt reclame voor

zijn bekende of populaire mensen die reclame maken voor bedrijven.

Influencers in Noorwegen, Nederland en BelgiĂŤ

moeten vermelden dat ze reclame

niet duidelijk of een influencer betaald

maken.

wordt om reclame te maken.

LEVEL 5

Het is vaak

THEMA 1

Gepersonaliseerde reclame heeft geen nadelen.

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Beantwoord de vragen. a

Hoe komt het dat je voor een Facebook-, Google-, Instagramaccount niet moet betalen?

Hoe weten adverteerders wat jij leuk vindt en kunnen ze je zo persoonlijke reclame sturen?

Good to know Wist je dat een op de vier Instagramberichten reclame is?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Welke voordelen heeft het gebruik van een digitale klantenkaart voor de

VA N

consument?

Explore 4— Welke wapens zijn er om je online te beschermen?

Sinds enkele jaren bestaat de GDPR-wet of de Europese privacywet. Maar wat houdt die wet precies in? a

Bepaal zelf hoe je je informeert. Ga naar het onlinelesmateriaal als je het filmpje wilt bekijken. Surf naar ikbeslis.be als je de antwoorden liever op de website zoekt.

Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Optie 1

Open vragen

 Wat doet de privacywet?

Optie 2

Juist-of-foutvraag

 De privacywet zorgt ervoor dat bedrijven hun gegevens kunnen beschermen tegen de buitenwereld.

 De privacywet beschermt de persoonlijke

THEMA 1

LEVEL 5

gegevens die een bedrijf of een instelling over

jou verzamelt.

 Welk belangrijk recht geeft die wet je? Geef een voorbeeld.

 De privacywet zorgt ervoor dat je altijd toestemming moet geven wanneer een bedrijf je persoonlijke gegevens wil gebruiken.

 Wanneer je eenmaal je toestemming gegeven hebt om bijvoorbeeld foto’s online te plaatsen, kun je dat niet meer veranderen.

 Je hebt wel rechten, maar je kunt niet vragen om in te kijken welke gegevens bedrijven of websites van je bijhouden.

je eerder aangegeven dat je foto’s mochten gebruikt worden?

van je hebben, laten verwijderen.

 Een veilig wachtwoord bestaat best niet meer dan zes tekens.

VA N

 Welke andere rechten heb je?

 Je kunt persoonlijke gegevens die bedrijven

 Kun je je toestemming intrekken ook al heb

 Het is aan te raden om vaak van wachtwoord

te veranderen.

THEMA 1

LEVEL 5

 Hoe kun je je accounts beveiligen?

Good to know Zo zorg je ervoor dat Google je locatie niet meer bijhoudt Op Android ga je naar ‘Instellingen’, daarna naar ‘Google’, ‘Google Account’ en kies je het tabblad ‘Gegevens en personalisatie’. Klik op ‘Web- en app-activiteit’ en klik op de schakelaar om de functie uit te zetten. Daaronder vind je overigens ook ‘Locatiegeschiedenis’, waar je nog eens kunt controleren of ook die instelling effectief is uitgeschakeld. Op een computer open je je Google-account door bijvoorbeeld naar Google.com te surfen en dan te klikken op je profielfoto of initiaal rechtsboven. Klik daarna op de blauwe knop ‘Google Account’ in het venster. Ga naar ‘Persoonlijke info en privacy’, ‘Mijn activiteit’ en tot slot ‘Activiteitsopties’ in de menubalk links. Klik op de schakelaar naast ‘Web- en app-activiteit’ om de functie uit te zetten.

VA N

Bron: hln.be, 2018-08-16

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk de digitale checklist. Noteer nog enkele tips om je persoonlijke

THEMA 1

LEVEL 5

gegevens op het internet te beschermen.

100

TO THE POINT Big data zijn alle (persoonlijke) gegevens die verzameld (kunnen) worden en die in een databank opgeslagen worden. Big data gaan op zoek naar patronen. Dankzij big data komen bedrijven veel te weten over hun klanten en kunnen die bedrijven gerichte promoties sturen. Websites slaan allemaal gegevens op van ons zoekgedrag. Die gegevens op zich zijn niet erg nuttig, maar wanneer een bedrijf er verbanden en patronen in zoekt, kan het bedrijf de consument voorstellen doen voor andere aankopen of reclame sturen wanneer ze merken dat je een product nodig hebt. Een cookie onthoudt waar je op het internet bent geweest en welke websites je hebt bezocht. Ze kunnen je wachtwoorden onthouden. Via Facebook kun je bijvoorbeeld persoonlijke reclame ontvangen voor Nikeschoenen omdat je die zoekterm ingegeven hebt in Google of omdat je de

website van Nike hebt bezocht. Om dat te voorkomen kun je je cookies wissen bij de instellingen van je

internetbrowser of privé surfen. Cookies kunnen gelukkig niet zien wat er op je computer of laptop staat.

VA N

Vaak zijn apps en games die je downloadt op je smartphone gratis, maar je betaalt met de persoonlijke informatie die je invoert. Wanneer je op een app inlogt met behulp van je Facebookaccount, sta je toe dat (het bedrijf van) de app gegevens uitwisselt met Facebook. Op die manier kan men jou via Facebook gerichte reclame sturen.

De privacywet is een wet die alle gegevens die jij met anderen deelt, beschermt. Die wet zorgt ervoor dat jij

altijd toestemming moet geven om je gegevens te laten

gebruiken. Wanneer je jeugdbeweging een foto van je neemt, moet jij je toestemming geven om die foto te gebruiken. Als je jonger dan dertien bent, moeten je ouders die toestemming geven.

Dankzij die wet kun je ook steeds je toestemming intrekken, ook al heb je aangegeven dat de foto’s mochten gebruikt worden. Je kunt bovendien vragen welke gegevens ze van je bijhouden en mag die inkijken, laten aanpassen of zelfs verwijderen. Om je accounts te beveiligen kun je best verschillende wachtwoorden kiezen voor verschillende apps en websites. Je kunt best ook om de drie maanden van wachtwoord veranderen. En kies natuurlijk

THEMA 1

LEVEL 5

geen voor de hand liggende wachtwoorden.

101

Action 1— De impact van Facebook op de privacy Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. a

Werk in groepjes van twee of drie.

Kies, afhankelijk van jullie interesse, optie 1 of optie 2.

Werk in een online gemeenschappelijk bestand zodat jullie er tegelijk aan kunnen werken.

Optie 1

Maak een samenvatting of een mindmap

Optie 2

van het filmpje.

Bedenk vijf vragen over het filmpje. Jouw collega moet die vragen oplossen.

Action 2— Veiligheid op het internet

Je hebt nu al heel wat geleerd over veilig internetgebruik, kun je dat ook in de praktijk omzetten? Ontwerp een affiche met tips om veilig te surfen. Doe dat online in Canva. Gebruik indien nodig ICT-fiche_C_01. Hang de affiches op in de klaslokalen.

VA N

Action 3— Dossier veiligheid

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er meerdere artikels over veiligheid op het internet. a b c

THEMA 1

LEVEL 5

102

Werk in groepjes van twee of drie personen met het toegewezen artikel.

Bereid een presentatie voor. Presenteer het artikel.

Hou bij je voorbereiding rekening met deze evaluatiecriteria.

EVALUATIEFICHE PRESENTATIE VEILIGHEID OP HET INTERNET Taalgebruik —

Score

Max

Opmerkingen

Gebruik van duidelijk verstaanbaar Nederlands

—

Voldoende luid

—

Volledige zinnen

—

Oogcontact

—

Gepaste houding

—

Tekst wordt niet afgelezen

—

Afsluiting en bedanken van toehoorders

—

Goede taakverdeling

—

Extra mondelinge uitleg bij dia’s

—

Algemene structuur

—

Animatie-effecten

—

Leesbaarheid van dia

—

Vaktaal

—

NBN-normen

Volledigheid inhoud artikel

—

Correctheid inhoud artikel

LEVEL 5

TOTAAL

—

THEMA 1

Inhoud

VA N

Elektronische presentatie

Mondelinge presentatie

103

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

Beantwoord de vragen. Wat wordt er in verband met de privacy vermeld?

Wat doen bedrijven met persoonlijke gegevens?

CHECKLIST

VA N

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

Ik kan voor- en nadelen van big data geven.

Ik kan toelichten welke gevaren er op het inter-

ÂŠ

Ik kan omschrijven wat big data zijn.

Ik kan toelichten hoe ik mijn privacy kan beschermen op het internet.

Ik kan toelichten op welke manieren je reclame

LEVEL 5

via het internet krijgt.

THEMA 1

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

net schuilen met betrekking tot mijn privacy.

104

KAN

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

Ik kan een affiche ontwerpen.

Ik kan een infographic ontwerpen.

Ik kan een presentatie maken.

STEP-UP Je hebt de afgelopen weken de consument in de maatschappij bestudeerd. Schets afsluitend de evolutie in de mogelijkheden voor de consument door de consument van vroeger en nu te vergelijken.

Tip:

–

Binnenlandse vs buitenlandse producten

–

Technologische nieuwigheden

–

Digitalisering

Werk alleen of per twee.

Kies een van deze drie opties om de evolutie te presenteren. Leg uit waarom je die optie kiest. Gebruik daarvoor eventueel de ICT-fiches van Moovly, Canva of powerpoint.

VA N

Video, omdat

Infographic, omdat

Presentatie, omdat

Stel je werk aan de klas voor.

Bewaar je presentatie in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

THEMA 1

LEVEL 5

105

Begrippenlijst Thema 1 LEVEL 1

BEGRIP aanbieder

VERKLARING De aanbieder is de producent of de verkoper.

aanbod

Dat is het aanbod van een bepaald product bij verschillende prijzen door de producent.

aanbodcurve

De aanbodcurve geeft het verband weer tussen de aangeboden hoeveelheid en de

hoeveel een producent bij een bepaalde

De consument is de koper van een goed of

hoeveelheid

evenwichtsprijs

VA N

evenwichts-

De evenwichtshoeveelheid is het aantal dat de vragers en de aanbieders overeenkomen

BEGRIPPENLIJST THEMA 1 106

verkopen.

De evenwichtsprijs is het bedrag dat

vragers en aanbieders overeenkomen en

ÂŠ

heid goederen te kopen / verkopen.

gevraagde

De gevraagde hoeveelheid geeft weer

hoeveelheid

hoeveel een consument bij een bepaalde

markt

prijs wil kopen.

De markt is de plaats waar kopers en

producent

samenkomen en een prijs afspreken.

De producent is een persoon of een onder-

neming die een goed produceert en / of

verkopers van een goed of een dienst

om tegen eenzelfde prijs te kopen en te

waarvoor ze bereid zijn een zelfde hoeveel-

De aangeboden hoeveelheid geeft weer

hoeveelheid

een dienst. 1

stuks de producenten / verkopers bij

aangeboden

consument

prijs wil verkopen. 1

verschillende prijzen. Ze geeft weer hoeveel verschillende prijzen willen verkopen. 1

IN JE EIGEN WOORDEN

vraag

verkoopt of een dienst levert.

Dat is de vraag naar een bepaald product bij

verschillende prijzen door de consument.

vraagcurve

VERKLARING De vraagcurve geeft het verband weer tussen de gevraagde hoeveelheid en de

IN JE EIGEN WOORDEN

verschillende prijzen. Ze geeft weer hoeveel

stuks de consumenten bij verschillende

prijzen willen kopen. 1

vrager

De vrager is de consument of de koper.

demografie

Demografie is een wetenschap die kijkt

naar de samenstelling van de bevolking, de aantallen van de totale bevolking of van

bevolkingsgroepen, zoals jongeren, ouderen

enz. demografische

De demografische trend verwijst naar de

trend

evolutie van de totale bevolking of een bevolkingsgroep zoals de stijging van het

aantal mensen in een land of een daling van

het geboortecijfer.

eenpersoons-

Het eenpersoonshuishouden bestaat uit

huishouden

één persoon.

grondstoffentekort

VA N

Het grondstoffentekort is het tekort aan

grondstoffen doordat we reeds veel grond-

heterogene

en onze consumptie van grondstoffen de

De heterogene samenleving bestaat uit veel verschillende groepen zoals ouderen en

gezinnen, nieuw samengestelde gezinnen,

klimaatveran-

De klimaatverandering is de verandering

dering

van het gemiddelde weer of klimaat over

een lange periode.

levensver-

De levensverwachting geeft aan hoelang

wachting

een persoon uit een bepaalde categorie

migratie

gemiddeld leeft.

Migratie betekent dat een persoon van het

ene land naar het andere land verhuist. 2

jongeren, verschillende rassen, traditionele eenpersoonsgezinnen …

samenleving

stoffen uit de aarde opgebruikt hebben

aanwezigheid ervan op aarde overschrijdt.

urbanisatie

Urbanisatie is verstedelijking. Ze geeft de groei van stedelijke gebieden aan door de trek van het platteland naar de stad.

BEGRIPPENLIJST

BEGRIP

THEMA 1

LEVEL

107

LEVEL 2

BEGRIP vergrijzing

VERKLARING De vergrijzing is een term die aangeeft dat de bevolking steeds ouder wordt en dat

waterschaarste

Big Mac-index

bevolking groter wordt.

Waterschaarste is het tekort aan grond-

bepaalde droge periodes.

De Big Mac-index vergelijkt de prijs in

US-dollar van de Big Mac in verschillende

eurozone

landen.

De eurozone bestaat uit de landen die de

euro als officiĂŤle munteenheid hebben. export /

De export of uitvoer verwijst naar de goe-

uitvoer

deren die van een land worden uitgevoerd naar andere landen.

import / invoer

De import of invoer verwijst naar de

goederen die in een land worden ingevoerd

lageloonlanden

lokaal aankopen

De lageloonlanden zijn landen waar het

Lokaal aankopen doe je wanneer je

producten aankoopt die in het eigen land

ÂŠ

geproduceerd of geteeld worden.

munteenheid

De munteenheid is de geldeenheid of de munt waarmee in een land kan betaald

ngo

van de overheid. Ze richt zich op een

verondersteld maatschappelijk belang

BEGRIPPENLIJST THEMA 1 108

mensenrechten.

De valuta is de geldeenheid of de munt

waarmee in een land kan betaald worden. wisselkoers

De ngo (niet-gouvernementele of non-gou-

ming, gezondheid, ontwikkelingswerk of

zoals bevorderen van milieubescher-

valuta

worden.

vernementele organisatie) is onafhankelijk

loon van arbeiders zeer laag is.

vanuit andere landen.

VA N

de groep oudere mensen binnen de totale

water in bepaalde gebieden of tijdens

IN JE EIGEN WOORDEN

De wisselkoers is de waarde van een munt van een land uitgedrukt in de waarde van de munt van een ander land.

VERKLARING

artificiële

Artificiële intelligentie is de verzamelnaam

intelligentie

voor de technologieën die machines een

automatisering

behoefte

verschaffen.

Automatisering is het vervangen van men-

en computerprogramma’s.

De behoefte is de nood die mensen hebben

aan eten, drinken, liefde … 4

blog

De blog is een persoonlijke website met verhalen over het leven van de schrijver.

waarmee de schrijver de lezers meerdere

digitale kloof

De digitale kloof verwijst naar het feit dat

er een groep is die wel makkelijk toegang

digitalisering

dat niet kunnen.

De digitalisering is het proces dat analoge

gegevens en data zoals boeken, foto’s en

fake news of

processen omzet naar gegevens die op een

computer verwerkt worden.

Fake news of nepnieuws is nieuws dat

verzonnen is. Het kan zowel in de vorm van video’s of artikels zijn.

De ICT-revolutie is de opmars van compu-

nepnieuws

ICT-revolutie

heeft tot en kan werken met ICT en zij die

VA N

Het is een soort openbaar onlinedagboek malen per week op de hoogte houdt. 4

zekere vorm van menselijke intelligentie

selijke arbeid door machines of computers

IN JE EIGEN WOORDEN

ters, gsm’s en digitalisering.

innovatie

Innovatie is vernieuwing.

location based

Location based marketing betekent dat

marketing

bedrijven dankzij jouw smartphonesignalen

robotisering

kunnen traceren waar jij bent. Ze sturen je

vervolgens persoonlijke reclame.

Robotisering is het proces waarbij robots

taken van mensen overnemen. 4

sociale media

De sociale media zijn het geheel van online platformen waarop mensen rechtstreeks

met elkaar kunnen praten en data, zoals

video’s en foto’s uitwisselen.

BEGRIPPENLIJST

BEGRIP

THEMA 1

LEVEL

109

LEVEL 4

BEGRIP

VERKLARING

technologische

De technologische vernieuwing bestaat uit

vernieuwing

nieuwigheden op het vlak van technologie.

welvaart

De welvaart verwijst naar de middelen die mensen beschikbaar hebben om te consu-

welzijn

zijn, hoe hoger de welvaart.

Het welzijn is een gevoel van welbevinden,

geluk. Met welzijn wordt bedoeld dat het

zowel lichamelijk, geestelijk als sociaal

Big data omvatten alle (persoonlijke) gegevens die verzameld (kunnen) worden in

een databank. Big data gaan op zoek naar

patronen.

Een cookie is een bepaalde hoeveelheid

data (gegevens) die tijdens het surfen op

cookies kan de eigenaar van de website

VA N

influencer

Een influencer is een (bekend) persoon met

veel volgers op sociale media die probeert

privacywet

gebruiken.

De privacywet zorg voor een bescherming

van alle gegevens die jij met bijvoorbeeld de

sluikreclame

sportclub deelt.

Sluikreclame is verdoken reclame in een

video. Er wordt niet uitdrukkelijk gezegd dat

techreus

het om reclame gaat.

De techreuzen zijn de grootste ICT-

bedrijven ter wereld zoals Apple, Google,

THEMA 1

BEGRIPPENLIJST

Amazon, Facebook, Alibaba â&#x20AC;Ś

110

zijn volgers te overtuigen om een product te

ÂŠ

je computer wordt opgeslagen. Dankzij jouw surfgedrag op de site bewaren.

goed met een persoon gaat. big data

meren. Hoe meer middelen beschikbaar

door sommigen ook wel beschreven als

IN JE EIGEN WOORDEN

T VA N

ÂŠ

De onderneming in de samenleving

2 IN

THEMA

ÂŠ

VA N

De onderneming in de samenleving

STEP-UP

Hoe ontwerp je een app?

LEVEL

Hoe ontwerp je een programma voor een economische toepassing?

p. 132

LEVEL

Hoe gebruik je algoritmisch denken in een economische context?

p. 123

Hoe halen bedrijven informatie uit digitale data?

p. 108

LEVEL

p. 82

Wanneer maakt een onderneming winst of verlies?

p. 66

Hoe speelt een onderneming in op maatschappelijke trends?

p. 45

Welke verantwoordelijkheid heeft een onderneming ten opzichte van stakeholders?

p. 37

Wat zijn de motieven om een onderneming te starten?

p. 24

Welke bedrijfssectoren zijn er?

p. 19

VA N

Hoe probeert een onderneming succesvol te zijn?

LEVEL

ÂŠ

LEVEL

Welke weg leggen goederen en diensten af voor ze bij de consument komen?

p. 6

STEP-IN

p. 4

STEP-IN 1

De onderstaande infographic stelt ondernemingen voor. Op deze bladzijde zie je de ondernemingen van vroeger en vandaag. Op de rechterbladzijde staan de ondernemingen van de toekomst. Noteer vijf belangrijke verschillen.

THEMA 2

STEP-IN

Â©

VA N

ONDERNEMINGEN VROEGER EN VANDAAG

In dit thema doorloop je tien levels. Elk level biedt je een stukje kennis aan die je nodig hebt om de opdracht van de Step-up uit te voeren. Daarin ontwerp je een app voor een eenvoudige economische toepassing.

THEMA 2

STEP-IN

Â©

VA N

ONDERNEMING VAN DE TOEKOMST

LEVEL 1 Welke weg leggen goederen of diensten af voor ze bij de consument komen. INTRO 1

Saar gaat minstens twee keer per maand met haar beste vriendin Noor naar de bioscoop. Daar hoort een grote zak chips en een beker Coca-Cola bij, al vraagt ze zich wel af hoe de zakken chips in de

ÂŠ

VA N

winkel van de bioscoop terechtkomen. Heb jij enig idee?

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 2

LEVEL 1

Welke weg leggen goederen of diensten af voor ze bij de consument komen?

Explore 1— Wat is een bedrijfskolom? 1

Bekijk aandachtig de onderstaande afbeelding. landbouwer opkoper van aardappelen

transportﬁrma

chipsfabrikant groothandel kleinhandel consument

Zoek op internet het verschil tussen een groothandel en een kleinhandel. Noteer het verschil hieronder in

een groothandel:

een kleinhandel:

Noteer twee voorbeelden van groothandelaars en twee kleinhandelaars van chips. a

groothandelaars:

kleinhandelaars:

LEVEL 1

Noteer een synoniem voor:

VA N

eigen woorden.

THEMA 2

Lees de definitie van een bedrijfskolom. Omkader daarna in oefening 1 de onderdelen die deel uitmaken van de bedrijfskolom van chips. BEDRIJFSKOLOM EN CONSUMENT

Een bedrijfskolom is een schematisch overzicht van alle stappen die een goed of dienst doorloopt. Het schema start bij de producent van grondstoffen en eindigt zodra het eindproduct of de dienst aan de consument wordt aangeboden. Bij iedere stap wordt er waarde aan het goed of aan de dienst toegevoegd. De consument wordt ook weergegeven in de bedrijfskolom, maar maakt er geen onderdeel van uit omdat de consument zelf geen waarde meer toevoegt aan het product. Enkel de bedrijven die eigenaar worden van het product, maken deel uit van de bedrijfskolom. Logistieke bedrijven worden meestal geen eigenaar van het product maar verlenen enkel een

dienst aan een andere onderneming. Daardoor maken ook zij geen deel uit van de bedrijfskolom.

Explore 2— Blijft de opbouw van de bedrijfskolom steeds 1

VA N

dezelfde?

Een bedrijfskolom kan wijzigen. Bedrijven fuseren, nemen er activiteiten bij, of omgekeerd stoten er af. Ga naar het onlinelesmateriaal. Bestudeer de ontdekplaat en verken wat integratie, differentiatie, parallellisatie en specialisatie inhouden.

Gaat het in deze situaties om integratie, differentiatie, parallellisatie of specialisatie?

THEMA 2

LEVEL 1

VOOR

landbouwer

opkoper van aardappelen

opkoper van aardappelen en groenten

fabrikant aardappelgerecht

groothandel

kleinhandel

consument

Dat is een voorbeeld van

VOOR

landbouwer

opkoper van aardappelen

fabrikant aardappelgerecht

fabrikant frieten

groothandel

kleinhandel

consument

VOOR

landbouwer

Dat is een voorbeeld van

landbouwer

opkoper van aardappelen

fabrikant aardappelgerecht

groothandel

kleinhandel consument

VA N

fabrikant aardappelgerecht

kleinhandel consument

VOOR

Dat is een voorbeeld van

landbouwer

opkoper van aardappelen

opkoper van aardappelen wassen en schillen van aardappelen

fabrikant aardappelgerecht

groothandel

kleinhandel

consument

Dat is een voorbeeld van

THEMA 2

groothandel

LEVEL 1

verwerken tot gerechten

Explore 3â&#x20AC;&#x201D; Hoe ziet de toekomst van de fysieke winkel eruit?

Je kunt steeds meer goederen en diensten online kopen en er is online ook almaar meer informatie beschikbaar. Dat alles heeft invloed op de toekomst van de fysieke winkel. Bekijk aandachtig de resultaten van een onderzoek naar de bezoekfrequentie per branche. Tabel 1: Impact bezoekfrequentie in procent

% GEMIDDELD

SCHOENEN

SPORT

ELEKTRONICA

BOUWMARKTEN

WONEN

2018

2015

2018

2015

2018

2015

2018

2015

2018

2015

2018

2015

2018

2015

2018

minder fysieke winkels.

evenveel fysieke winkels.

meer fysieke winkels.

veel meer fysieke winkels.

Zoek het begrip drogisterij op internet op en noteer een omschrijving in eigen woorden.

ÂŠ

2015

Bron: Insights ABN-AMRO

Zijn de stellingen juist of fout? Verbeter de foutieve stellingen.

32 % van de consumenten heeft in 2018 (veel) minder fysieke winkels bezocht. De fysieke winkels in de elektronicabranche hebben weinig online concurrentie.

Ten opzichte van 2015 hebben fysieke winkels in de branches sport en wonen

LEVEL 1

het meest te maken gehad met teruglopende bezoekersaantallen.

THEMA 2

SUPERMARKTEN

2018

veel minder fysieke winkels.

DROGISTERIJ

2015

VA N

Ik bezoek ...

MODE

JUIST

FOUT

Brainstorm in twee groepen. Elke groep voert de opdracht van zijn thema uit. Ga naar het onlinelesmateriaal en gebruik de ICT-fiche_C_01 en fiche_S_01 indien nodig.

THEMA Groep 1

Groep 2

De fysieke winkels

Onlineplatformen

OPDRACHT

RESULTAAT VOORSTELLEN MET:

Verzamel de voordelen

een infographic

van fysieke winkels

een storyboard

Verzamel de voordelen

een infographic

van online platformen

een storyboard

Forum

Is een fysieke winkel volgens jou nog nodig?

Explore 4— Hoe proberen ondernemingen in te spelen op de Personalisatie draait om het creëren van een unieke klantbeleving voor iedereen. Een onderneming creëert op die manier ervaringen waardoor klanten terugkomen. Kun jij daar een voorbeeld van geven?

Personalisatie is geen optie. .

LEVEL 1

Het is essentieel

THEMA 2

VA N

wensen van de consument?

Bij onder andere Adidas en Nike is het mogelijk om sportschoenen of sportkleding helemaal volgens je eigen voorkeur samen te stellen. Bij Oakley kan dat voor zonnebrillen. a

Kies een van die drie bedrijven en test het uit. Duid aan wie je kiest.

Surf naar de website, stel een product volgens jouw eigen wensen samen.

Bewaar een schermafdruk van het eindresultaat in je portfolio.

VA N

C H A L N G E L E

Kies je voor de korte of de lange keten?

Werk per twee. Zoek de voordelen van de korte keten voor de consument, de producent en de planeet. Gebruik indien nodig de ICT-ﬁches voor online samenwerken. Kies optie 1 als je graag wat ondersteuning wilt. Kies optie 2 als je een uitdaging wenst. Kies optie 3 als de uitdaging nog iets pittiger mag. Optie 1 a

Video

Bekijk het filmpje over

Optie 2 a

Verwerk de voordelen

Bekijk het filmpje

van de korte keten in een

voordelen van de

onlinedocument.

korte keten in een

Internet

Ga via het onlinelesmateriaal naar de websites. Verzamel er de informatie.

Verwerk de voordelen van de korte keten in een

LEVEL 1

onlinedocument.

3 THEMA 2

Verwerk de

onlinedocument.

Optie 3

over de buurderij.

de korte keten. b

Video

Surf naar rechtvanbijdeboer.be. Noteer twee verkooppunten uit jouw buurt.

TO THE POINT De bedrijfskolom is een schematische voorstelling van alle stappen die een product of dienst doorloopt. Het schema start bij de producent van grondstoffen en eindigt zodra het eindproduct of de dienst aan de consument wordt aangeboden. Elke schakel voegt waarde aan het goed of de dienst toe. Zo wordt dat goed of die dienst almaar beter geschikt voor gebruik door de consument. Die consument voegt geen waarde meer toe en maakt dus geen deel uit van de bedrijfskolom. Bepaalde ondernemingen, zoals transportfirma’s, werken ook met de goederen, maar toch behoren zij niet tot de bedrijfskolom omdat ze geen eigenaar zijn van de goederen of diensten. De consument koopt zijn goederen en diensten niet enkel meer in de fysieke winkel, maar hij koopt steeds vaker op onlineplatformen zoals Bol.com of Zalando. Een bedrijfskolom kan op verschillende manieren wijzigen. Bij integratie doen bedrijven – uit winstoverwegingen of om de marktpositie te versterken – bewerkingen uit de vorige (of de volgende)

schakel zélf, waardoor de bedrijfskolom korter wordt. Bedrijven kunnen – ook vaak uit winstoverweging – zich toeleggen op een deel van de activiteiten van een bepaalde schakel waardoor de bedrijfskolom langer wordt. Dat noemt men differentiatie.

VA N

In geval van specialisatie gaat een individueel bedrijf zich toeleggen op (specialiseren in) een van zijn goederen of diensten. In dat geval kan een deel van de productie gewoon worden stopgezet met banenverlies als gevolg. Bepaalde onderdelen kunnen worden verkocht of zelfstandig verdergaan. De bedrijfskolom wordt daardoor smaller.

Ook het omgekeerde van specialisatie is mogelijk. Een individueel bedrijf neemt extra producten of taken bij die normaal niet tot die bedrijfskolom behoren. Dat noemt men parallellisatie. De bedrijfs-

THEMA 2

LEVEL 1

kolom wordt daardoor breder.

Action 1— Keuze tussen een bedrijfskolom van een tijdschrift en van sportschoenen.

Kies, afhankelijk van je interesse, de oefening met het tijdschrift of met de sportschoenen. Optie 1 a

Tijdschrift

Optie2 a

Zet de schakels in de productieweg van een

Zet de schakels in de productieweg van

stripboek in de juiste volgorde. De grondstof

sportschoenen in de juiste volgorde. De

is hout.

grondstof is rubber.

stripboekenwinkel – klant – papierfabriek –

klant – schoenzolenfabrikant –

drukkerij – boomkweker –

Decathlon – rubberfabrikant –

boekengroothandel – houtzagerij

schoenenfabrikant – Nike

Omkader de bedrijfskolom.

VA N

Sportschoenen

Action 2— Bedrijfskolom van 1

In deze action ga je aan de slag om een bedrijfskolom te ontwerpen van een zelf gekozen product. Vul de titel van de Action aan met de naam van het product.

THEMA 2

LEVEL 1

Tip:

Kies een eenvoudig product waarvan de verschillende stappen van de bedrijfskolom niet te complex zijn, bijvoorbeeld: een jeansbroek, kaas, brood, chocolade of appelsap.

Duid aan of je de bedrijfskolom wilt samenstellen op basis van: berichten of korte zinnen. Gebruik indien nodig ICT-fiche_P_10. afbeeldingen. Gebruik indien nodig ICT-fiche_P_08. beeldfragmenten. Gebruik indien nodig ICT-fiche_P_15.

Bewaar het resultaat in je portfolio.

Action 3— Dynamiek van de bedrijfskolom Lees de krantenartikels en noteer om welke wijziging van de bedrijfskolom het gaat.

A Carrefour express ‘Urban Life’ verbindt retail en horeca Behalve een moderne buurtwinkel is het concept Carrefour express ‘Urban Life’ ook een horecagelegenheid waar klanten terechtkunnen voor een smakelĳk ontbĳt, een lichte lunch of een gezellig aperitief. Of misschien is het wel omgekeerd en moet je dat © Manuel Esteban / Shutterstock.com

een horecagelegenheid noemen waar je ook Bron: retaildetail.be, 2017-02-03

beschreven.

VA N

In het artikel wordt een vorm van

producten kunt kopen?

FNG neemt schoenenmaker Henkelman over FNG onderhandelt over een strategische overname van Henkelman Groep, een

Nederlandse producent van schoenen. Op die manier wil FNG bĳ Brantano ook schoenen verkopen die het volledig zelf produceert. Bron: retaildetail.be, 2018-09-25

In het artikel wordt een vorm van

beschreven.

C Fietsenfabrikant stoot een bedrĳfsactiviteit af De fietsenfabrikant besluit om alleen nog maar frames te maken voor verschillende merken. Het maken (assembleren) van de totale fiets wordt dan overgelaten aan de merkfabrikanten.

In het artikel wordt een vorm van

beschreven.

THEMA 2

LEVEL 1

Bron: retaildetail.be

D Verkoop vleeswaren in bakkerĳ blĳft toenemen Ook bĳ de bakker kiest de klant steeds duidelĳker voor convenience (gemak). Dat hĳ brood en broodbeleg graag in een winkelpunt aantreft, is een trend die al langer duidelĳk was. Nieuw is wel dat de klant daarbĳ de voorkeur geeft aan voorverpakte vleeswaren, kazen en salades die hĳ zelf kan kiezen uit een zelf© zhu difeng / Shutterstock.com

bedieningskoelmeubel in de winkel. Bron: vleeswarenbruegel.be

In het artikel wordt een vorm van

beschreven.

Pekastya heropent deuren: ‘Liever kleine boetiek dan groot magazijn’ Pekastya verhuist van een grote winkel op het Dorpshart naar een klein pand in de Hoogstraat. ‘Ons vorige pand was naar mijn aanvoelen té groot voor een lingeriewinkel in een dorp. Nu kan

VA N

ik kleinschaliger werken, me specialiseren in de ﬁjnere lingerie en mij nog meer toeleggen op persoonlijke lingeriestyling’, zegt Katy Hauman (eigenares van Pekastya). Bron: hln.be, 2019-03-14

beschreven.

In het artikel wordt een vorm van

Boer verkoopt vlees steeds vaker direct aan consument De koeien van landbouwer Marcel Kleiweg verdwenen voorheen via het slachthuis in het gewone vleescircuit van slagerijen en supermarkten. Nu verkoopt hij het vlees van de koeien die op zijn weilanden opgroeiden, in zijn eigen winkel. Het winkeltje dat door zijn vrouw wordt gerund, is aan de achterkant van de boerderij in het voormalige melklokaal waar inmiddels twee vriezers voor de verkoop van het rundvlees staan te brommen.

THEMA 2

LEVEL 1

Bron: deondernemer.nl, 2017-06-07

In het artikel wordt een vorm van

beschreven.

G Makro maakt klantenkaart beschikbaar voor iedereen Warenhuisketen Makro trekt de klantenkaart open naar iedereen. Tot nu toe was die voorbehouden voor zelfstandigen en vrije beroepen. Bron: hln.be, 2017-03-23

In het artikel wordt een vorm van

beschreven.

Kapster Nathalie geeft zieke kindjes weer haar

‘Toen twee van mijn klanten ziek werden en ik hen als kapster niet kon helpen, vond ik dat bijzonder jammer’, vertelt Nathalie Nowé van het gelijknamige kapsalon. ‘In het verleden waren mijn meeste klanten volwassenen maar nu focus ik mij op pruiken en maatwerk voor kinderen. Het Bron: hln.be, 2018-03-06

VA N

geeft veel voldoening.’

In het artikel wordt een vorm van

beschreven.

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

Beantwoord de vragen. a

Over welk goed of welke dienst gaat het in deze rubriek?

Welke wijziging in de bedrijfskolom wordt hier omschreven?

THEMA 2

LEVEL 1

BREAKING NEWS

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA 1

Ik kan de weg van een goed of een dienst tot bij de klant illustreren.

Ik kan een bedrijfskolom voor een goed of

EXTRA OEFENMATERIAAL

dienst samenstellen. 3

KAN BETER

Ik kan wijzigingen in de bedrijfskolom benoemen (specialisatie, integratie, differentiatie,

parallellisatie). Ik kan het verschil tussen een groot- en kleinhandel toelichten. 5

Ik kan de voordelen van een onlineplatform ten opzichte van een fysieke winkel toelichten. Ik kan resultaten van een opdracht in een

VA N

infographic weergeven. 7

Ik kan resultaten van een opdracht met een tekstverwerker verwerken.

Ik kan resultaten van een opdracht in afbeeldingen verwerken.

Ik kan resultaten van een opdracht in beeldfrag-

ÂŠ

menten verwerken.

10 Ik kan online samenwerken aan een document.

C H A L N G E L E

11 Ik kan de voordelen van een korte keten ten

THEMA 2

LEVEL 1

opzichte van een lange keten toelichten.

LEVEL 2 Welke bedrijfssectoren zijn er? INTRO Welke ondernemingen uit deze collage horen volgens jou bij elkaar? Bespreek klassikaal.

VA N

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Welke bedrijfssectoren zijn er in België?

LEVEL 2

THEMA 2

Explore 1— Hoe worden ondernemingen ingedeeld in sectoren?

Zoek op internet een omschrijving van de sectoren en noteer ze in eigen woorden. a

De primaire sector:

De secundaire sector:

De tertiaire sector:

De quartaire sector:

Plaats de ondernemingen uit de Intro in de juiste sector. PRIMAIRE

SECUNDAIRE

TERTIAIRE

QUARTAIRE

SECTOR

VA N

Explore 2— Tot welke bedrijfssectoren behoren de ondernemingen?

BEDRIJFSSECTOR

Naast de indeling van ondernemingen in de primaire, secundaire, tertiaire en quartaire sector kun je ondernemingen ook onderbrengen in bedrijfssectoren. Een bedrijfssector omvat een aantal verwante ondernemingen die hetzelfde soort goederen en / of diensten voortbrengen.

THEMA 2

LEVEL 2

Om de verschillende bedrijfssectoren te leren kennen, speel je een dominospel.

Werk in groepjes van drie of vier.

Ga naar het onlinelesmateriaal en lees de spelregels.

Zoek indien nodig de activiteit van een onderneming op internet op.

Explore 3— Hoe worden ondernemingen ingedeeld in bedrijfssectoren?

Het is belangrijk dat je zelf voorbeelden van ondernemingen uit een bepaalde sector kunt geven. a

Werk per twee. Ga op zoek naar drie voorbeelden van ondernemingen die tot de sector behoren die jou toegewezen werd.

Vul voor elke onderneming een fiche in met de contactgegevens, de kernactiviteit en de sector. Het sjabloon van die fiche vind je bij het onlinelesmateriaal.

TO THE POINT Bedrijven worden enerzijds in de primaire, secundaire, tertiaire en quartaire sector en anderzijds in

bedrijfssectoren ingedeeld. De primaire sector is de economische sector die grondstoffen en voedsel levert die dan in de secundaire sector verwerkt worden. Tot de primaire sector behoren de landbouw, de jacht, de visserij en de delfstoffenwinning.

VA N

De secundaire sector is de economische sector met alle

bedrijven die de grondstoffen van de primaire sector ver-

werken. De producten worden doorgaans door de tertiaire sector aan de consument doorverkocht.

De tertiaire sector is de economische sector waarin

bedrijven met de verkoop van hun goederen of diensten

winst willen maken.

De quartaire sector omvat de niet-commerciële dienstverlening zoals defensie, onderwijs, zorg, openbare orde en sociale zekerheid. Die diensten zijn voornamelijk gericht op het welzijn van de burger.

oortbrengen. Een bedrijfssector bestaat uit bedrijven die hetzelfde soort goederen en / of diensten v Belangrijke bedrijfssectoren zijn bouw, horeca en toerisme, chemie, metaal, textiel, groot- en

THEMA 2

LEVEL 2

kleinhandel, logistiek, transport, technologie en de gezondheidszorg.

Action 1— Tot welke sector behoren deze ondernemingen? Plaats de ondernemingen bij de juiste sector. Gebruik het internet als je de activiteit van de onderneming niet weet. verzekeringsmaatschappij Baloise – kinderdagverblijf De Pagadder – bosbouwbedrijf Van der Velden – kapsalon Carré – bouwonderneming Maes – transportbedrijf Essers – landbouwbedrijf Vandriessche – brandweer Londerzeel – fietsenfabriek Cycletech – rusthuis Avondrood – schoenenproducent Ambiorix – visserij Desmit

SECUNDAIRE SECTOR

TERTIAIRE SECTOR

QUARTAIRE SECTOR

VA N

PRIMAIRE SECTOR

Action 2— Kwartetspel

Om dit thema verder te verkennen, speel je in groepjes een kwartetspel. Lees vooraf aandachtig de spelregels.

SPELREGELS

1 De kaarten worden geschud en onder de spelers verdeeld. 2 De jongste speler begint door aan een willekeurige andere speler een andere kaart te vragen van hetzelfde kwartet. Als de gevraagde speler die kaart heeft, moet hij die geven en mag de vragende speler opnieuw vragen. Als de gevraagde speler de kaart niet heeft, mag hij op zijn beurt een kaart vragen. 3 Wie een kaart vraagt, moet zelf al minstens een kaart uit dat kwartet bezitten. 4 Als een speler de vier kaarten van een kwartet heeft, maakt hij dat bekend en legt het kwartet op tafel. Hij moet ook aangeven wat de ondernemingen van het kwartet gemeenschappelijk hebben. Wanneer dat fout is, moet hij het kwartet omgekeerd in het midden van de tafel leggen. 5 De speler die op het eind van het spel (als niemand nog losse kaarten heeft) de meeste kwartet-

THEMA 2

LEVEL 2

ten heeft, is de winnaar.

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

Beantwoord de volgende vragen. a

Over welke onderneming gaat het in deze rubriek?

Behoort deze onderneming tot de primaire, de secundaire, de tertiaire of de quartaire sector?

Tot welke bedrijfssector behoort deze onderneming?

Welke evolutie wordt er omschreven?

VA N

Checklist

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

Ik kan ondernemingen indelen in de primaire,

ÂŠ

secundaire, tertiaire en quartaire sector. Ik kan ondernemingen indelen in bedrijfssectoren. 3

Ik kan voorbeelden geven van ondernemingen die tot een bepaalde bedrijfssector horen.

Ik kan online samenwerken aan een document.

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

LEVEL 2

KAN

THEMA 2

LEVEL 3 Wat zijn de motieven om een onderneming te starten? INTRO 1

Bestudeer deze jobadvertenties.

Kapper / kapster Functieomschrijving

Sollicitatie

Werkgever:

Bel Peter 0475 77 07 13 of mail naar peter-platel@ telenet.be

VA N

WAK�O HAIRDRES�ERS

Verwacht: gemotiveerde kapper / kapster voor funky salon in volle groei Vereisten: enthousiast, verantwoordelĳk, stipt, gemotiveerd

THEMA 2

LEVEL 3

Plaats: Gent (Oost-Vlaanderen) Vacaturestatus: Voltĳds Jobreferentie: 00370667-228751D9.1-R Contracttype: Onbepaalde duur

OVER TE NEMEN Volledig vernieuwde broodjeszaak / snackbar Commerciële topligging in hartje Brugge Bestaande uit: zaal van 90 m² met 50 zitplaatsen, open keuken, bar, toonbank, kelder en groot terras met 20 zitplaatsen.

PERSONAL ASSISTANT + is ruim 15 jaar de nummer één voor de selectie, rekrutering, uitzending en opleiding van meertalige secretarissen en secretaresses. Personal Assistant + vindt voor jou de ideale functie die overeenstemt met je kwalificaties en ervaring. FUNCTIEBESCHRIJVING Je werkt in een klein team waardoor de jobinhoud uitgebreid en gevarieerd is. Tot je takenpakket behoren o.a.: – klassement en de algemene postbehandeling, – de correspondentie, – sporadische vervanging van de vaste receptioniste. PROFIEL – Je hebt een zeer goede kennis van het Nederlands en Engels en goede basiskennis van Frans. – Je kennis van Ms Office is uitstekend. – Je bent flexibel qua takenpakket. – Je hebt bij voorkeur relevante ervaring met administratief werk. AANBOD – Je werkt enkel op woensdagvoormiddag, donderdag en vrijdag. – De plaats van tewerkstelling is vlot bereikbaar, ook met het openbaar vervoer. – Je salaris is afhankelijk van je ervaring en competenties.

Kies voor elke job een geschikte kandidaat en bespreek je keuze klassikaal.

Roos

taande alleens deren wee kin t n a v r moede

VA N

Maalik

ÂŠ

pas afgestudeerd

k na

op zoe

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

LEVEL 3

Wat zijn de motieven om een onderneming te starten?

THEMA 2

n Jeroen Katleen e ar een uitdaging

Explore 1— Werknemer of zelfstandige? 1

Niet iedereen werkt voor een werkgever. Sommigen werken voor eigen rekening en zijn dus zelfstandige. a

Combineer de beroepscategorieën uit de linkerkolom met de omschrijvingen uit de rechterkolom. INITIATIEF

ONLINEPLATFORM

1 Arbeider

A Iemand die goederen of diensten verkoopt met als doel er winst en een inkomen uit te halen. Die persoon werkt voor eigen rekening en maakt er zijn beroep van.

2 Bediende

B Iemand die zijn job enkel mag uitoefenen op basis van studies en een aantal wettelijke regels die de toegang tot het beroep bepalen. Die persoon werkt voor eigen rekening.

3 Ondernemer

C Iemand die prestaties verricht waarbij geen of slechts toevallig

goederen geleverd worden. Die persoon werkt voor eigen rekening. 4 Ambachtsman

D Een werknemer die zich via een arbeidsovereenkomst verbindt

VA N

om tegen betaling van een loon hoofdzakelijk handenarbeid te verrichten onder het gezag van een werkgever.

5 Vrij beroep

E Een werknemer die zich via een arbeidsovereenkomst verbindt om tegen betaling van een salaris hoofdzakelijk hoofdarbeid te verrichten onder het gezag van een werkgever.

Markeer de kernwoorden in de omschrijvingen.

Good to know Om begrippen in eigen woorden te omschrijven, maak je steeds gebruik van de kernbegrippen.

Welke van de bovenstaande beroepscategorieën werken als zelfstandige? Leg ook uit wat dat

THEMA 2

LEVEL 3

betekent.

Noteer de letter van de beroepscategorie op de tekening. Vul naast elke categorie de beroepen in. BEROEPSCATEGORIE Arbeider

Bediende

Ondernemer

Ambachtsman

Vrij beroep

VA N

BEROEP

THEMA 2

LEVEL 3

Â©

Explore 2— Waarom kiest iemand al dan niet voor het ondernemerschap?

Als zelfstandige beginnen, in plaats van in loondienst te gaan, is een grote uitdaging. a

Lees hoe deze mensen daarover denken.

Markeer:

de voordelen van het ondernemerschap in het groen,

de nadelen van het ondernemerschap in het rood. Ik wilde geen eigen bedrijf beginnen.

Nadat ik enkele jaren bij een kapperszaak

Mijn ouders hebben er een en ze

ervaring had opgedaan, heb ik vorig jaar

werken elke dag twaalf tot veertien uur.

een eigen zaak geopend. Ik werk graag

VA N

zelfstandig en ben graag mijn eigen baas.

Mijn grootste hobby is bakken maar ik

durf niet voor een eigen zaak te gaan. Ik weet niet of mijn ideeën sterk genoeg zijn en of ik voldoende klanten zal

hebben om ervan te kunnen leven.

Ik start eind dit jaar een eigen onderneming

THEMA 2

LEVEL 3

om mijn droom te kunnen waarmaken.

Ik ben al jaren bezig met het ontwerpen van juwelen. In mijn eigen onderneming kan ik mijn creativiteit de vrije loop laten.

Ik heb nooit zin gehad om een eigen onderneming te beginnen. Als zelfstandige moet je jezelf kunnen verkopen en dat lukt me niet.

Ik zou geen eigen zaak willen starten. Je moet met zoveel regels rekening houden en er komt veel papierwerk bij te pas.

Dat zou me te veel stress bezorgen.

VA N

Ik heb er geen seconde spijt van dat ik een eigen schoonheidssalon ben begonnen. De voldoening is groot. Natuurlijk is het plezant om op je werk een complimentje te krijgen van je baas, maar lof van klanten die tevreden zijn met een

Forum

behandeling, doet nog veel meer deugd.

Wat wil je later doen? Ga je liever aan de slag als werknemer of zou je graag een eigen zaak opstarten?

Ik wil aan de slag als werknemer omdat …

Ik wil later een eigen onderneming opstarten omdat …

LEVEL 3

THEMA 2

Explore 3— Wat zijn de motieven van starters? Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het verhaal van zeven startende ondernemers. Werk samen met je buur. Kies het verhaal dat jullie het meest interesseert.

Michel Sequaris en Jeﬀ Luyt en delen hu

Satenik Varda

zelfstandig visa

n passie voor virtual reality

VA N

giste

zaryan

Tim Vervoort

uwswebsite ontwikkelaar van een nie

Jurn Meisters

Jelle Lemmens

maker van exclusieve hand gemaakte longboards

THEMA 2

LEVEL 3

ercutten en graveren gespecialiseerd in het las om te personaliseren

Michiel Kempen

softwareontwikkelaar

Mathies Gielen

gespecialiseerd in webdesign

Beantwoord de onderstaande vragen in een online gemeenschappelijk bestand. Je vindt een sjabloon bij het onlinelesmateriaal.

Hoe heet de onderneming?

Omschrijf de activiteit van de ondernemer.

Wat heeft de persoon / personen overtuigd om een onderneming te starten?

Wat is / was de fijnste ervaring als ondernemer?

Wat is hun droom op lange termijn?

Welke kwaliteit, kennis of ervaring vindt de starter belangrijk in ondernemerschap?

TO THE POINT Wanneer je afstudeert, zul je moeten uitmaken of je als werknemer of als zelfstandige aan de slag wilt gaan. Een werknemer wordt op basis van een arbeidsovereenkomst door een werkgever tewerkgesteld. In ruil voor het geleverde werk, ontvangt de werknemer een vergoeding. Een arbeider is een werknemer beid en ontvangt daarvoor een salaris.

die vooral handenarbeid levert. Hij krijgt daarvoor een loon. Een bediende presteert vooral hoofdar-

Een zelfstandige is niet verbonden door een arbeidsovereenkomst en werkt dus voor eigen rekening.

VA N

Zowel ondernemers, ambachtsmannen, vrije beroepen als kunstenaars zijn zelfstandigen. Onder de noemer vrijberoepsbeoefenaars vallen zelfstandigen die vooral intellectuele diensten of producten leveren en die dat beroep enkel en alleen mogen uitoefenen op basis van studies en een aantal wettelijke regels die de toegang tot het beroep bepalen, zoals huisartsen en kinesisten. Een ondernemer heeft er zijn beroep van gemaakt om goederen of diensten te verkopen met de bedoeling winst te maken.

Een ambachtsman verricht arbeidsprestatie waarbij geen of slechts toevallig goederen geleverd

worden, zoals schoorsteenvegers of schoenmakers.

Werken als zelfstandige is zeker iets voor jou wanneer: –

je houdt van zelfstandigheid en een uitdaging;

–

je je creativiteit wilt botvieren;

–

een onzeker inkomen jou niet afschrikt.

Maar niet iedereen is bereid om de verantwoordelijkheid van een eigen zaak te dragen. Sommige

THEMA 2

LEVEL 3

mensen werken liever onder leiding van anderen maar ook dan kun je heel ondernemend zijn.

Action 1â&#x20AC;&#x201D; Ondernemerschap in Vlaanderen 1

Bestudeer deze tabel over de evolutie van het aantal startende ondernemers aandachtig. Tabel 1: Evolutie van het aantal starters per gewest op jaarbasis (2008-2018) Vlaams gewest Totaal in

Procentuele

Totaal in

absolute

verandering

cijfers

t.o.v. vorig jaar

2009

39 792

2010

Totaal in

absolute

verandering

absolute

verandering

cijfers

t.o.v. vorig jaar

cijfers

t.o.v. vorig jaar

8 977

19 760

8 395

19 061

43 515

9 744

21 406

2011

44 879

10 576

22 610

2012

41 737

10 397

21 627

2013

41 143

10 863

21 922

2014

44 273

11 205

21 868

2015

46 065

11 174

21 840

2016

49 393

11 924

22 923

2017

52 187

12 461

24 502

2018

58 230

13 112

24 457

-4,44 %

41 639

Procentuele

VA N

2008

Waals gewest Procentuele

Noteer de bewerking die je moet maken om tot de procentuele verandering van 2009 voor het Vlaams

ÂŠ

Brussels gewest

gewest te komen.

Werk in drie groepen. a

Lees per groep je opdracht en je thema.

Heb je wat ondersteuning nodig om het resultaat te verwerken, gebruik dan ICT-fiche_R_24.

THEMA 2

LEVEL 3

THEMA

Groep 1

Vlaams gewest

Groep 2

Brussels gewest

Groep 3

Waals gewest

OPDRACHT

RESULTAAT VERWERKEN MET:

Vul de tabel aan met de

een rekenblad. Het

procentuele verandering

basisbestand vind je bij het

van het aantal starters

onlinelesmateriaal.

t.o.v. vorig jaar.

Voor de interpretatie van de tabel kun je kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je graag wat extra ondersteuning wilt. Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt

Optie 1 Tekst aanvullen Vul deze tekst aan om het besluit te formuleren. In 2018 telt zowel Vlaanderen ( %) als Brussel ( %) meer starters vergeleken met 2017. In Wallonië is er een lichte van het aantal starters, namelijk van %. Voor het vijfde jaar op rij is het Vlaamse groeicijfer positief en met 11,58 % wordt het hoogste groeipercentage opgetekend sinds . Brussel tekent voor het jaar op rij een stijging op. Met nieuwe ondernemingen in 2018 heeft ook Brussel een recordaantal starters. De laatste daling in Wallonië dateert van en was ook dat jaar beperkt. In vergelijking met 2017 werden er in 2018 minder starters geteld.

Als je de evolutie van het aantal starters tussen 2008 en 2018 bekijkt, dan zie je uiteenlopende percentages voor de verschillende gewesten. Voor Vlaanderen geldt een stijgingspercentage

VA N

van %, voor Brussel % en voor Wallonië %.

Optie 2 Stellingen beoordelen

Probeer zelfstandig conclusies te trekken. Zijn de volgende stellingen juist of fout. Verbeter de foutieve stellingen.

JUIST

FOUT

In 2012 was er in het Vlaams gewest de grootste daling van het aantal starters in het Vlaams gewest ten opzichte van het voorgaande jaar.

In vergelijking met 2009 startten er in 2010 in het Waals gewest 2 445 starters meer.

De laatste daling van het aantal starters in het Brussels gewest dateert van 2015.

THEMA 2

procentuele stijging in Vlaanderen het grootste.

LEVEL 3

Als we de evolutie van het aantal starters bekijken tussen 2008 en 2018, dan is de

Action 2— Interview met een zelfstandige uit de omgeving 1

Om van dichtbij kennis te maken met ondernemerschap, interview je per twee een ondernemer. Kies iemand met een interessante zaak en een boeiend verhaal. a

Maak een afspraak en zorg uiteraard dat jullie tijdig aanwezig zijn.

Bedenk op voorhand een aantal vragen. Je vindt hier een aantal voorbeelden maar voeg zeker een paar originele vragen toe. Heeft u voordien iets anders gedaan?

Waarom bent u met een eigen zaak begonnen?

Wat vindt u het leukst / minst leuk aan uw job?

Wat doet u precies?

In welke sector bent u actief?

Hoe komt u te weten wat de klant precies wil?

Hoe probeert u uw concurrenten steeds een stap voor te blijven?

Zou u de dingen anders aanpakken indien u opnieuw kon beginnen?

Hebt u een goede raad voor toekomstige ondernemers?

Wanneer heeft u uw zaak opgericht?

Verwerk de antwoorden in een presentatie van maximaal tien minuten. a

In de presentatie stel je de zelfstandige ondernemer voor. Illustreer de presentatie met minstens drie

VA N

foto’s: een foto van de buitenkant van de zaak, een foto van de binnenkant en eentje van jullie samen met de ondernemer. Gebruik ICT-fiche_P_08 als je ondersteuning nodig hebt om afbeeldingen in je presentatie in te voegen. b

Zorg voor een gepaste lay-out en vermijd taalfouten. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er tips voor een goede presentatie.

Stap 1:

STAPPENPLAN INTERVIEW

Vraag iemand of je hem/haar mag interviewen. Je vertelt wie je bent en waarom je een interview wilt afnemen. Maak kort duidelijk, waar het gesprek over zal gaan. Maak een afspraak.

Stap 2:

Bereid een aantal vragen voor. Bedenk goed wat je wilt weten, en stel je voor, wat anderen graag

zouden willen horen: is het voor de luisteraars interessant? Zet de vragen in een logische volgorde!

Stap 3:

Maak duidelijk afspraken met je partner wie welke vragen stelt en wie notities maakt. Vraag eventueel of je het interview mag opnemen.

Stap 4:

Stel de voorbereide vragen. Ga niet te snel door je vragenlijst, maar maak er een echt gesprek van. Vraag of je ook foto’s mag nemen om het verslag van het interview te illustreren.

Stap 5:

Bedank de geïnterviewde voor de medewerking. Vraag of je het verslag eventueel mag publiceren op de website van de school of in de schoolkrant.

Stap 6:

Maak een duidelijk verslag van het interview. Laat het eerst nalezen door de geïnterviewde. Eventuele vergissingen kun je er dan nog uithalen.

THEMA 2

LEVEL 3

Stap 7:

Evalueer.

–

Productevaluatie: Ben je tevreden met het interview? (waarom wel/niet?)

–

Procesevaluatie: Ben je tevreden over de manier waarop je te werk gegaan bent? (waarom wel/niet?)

–

Procesevaluatie: Wat ga je de volgende keer anders doen?

EVALUATIEFICHE INTERVIEW MET EEN ONDERNEMER Inhoud

Max

—

Voorstelling van de ondernemer

—

Voorstelling van de onderneming

—

Aanwezigheid van drie foto’s

Score

Opmerkingen

—

Oogcontact

—

Gepaste houding

—

Tekst wordt niet afgelezen

—

Goede tijdsindeling

—

Extra mondelinge uitleg bij dia’s

Elektronische presentatie Algemene structuur

—

Animatie-effecten

—

Leesbaarheid van de tekst

—

Spelling

THEMA 2

LEVEL 3

TOTAAL

VA N

—

Mondelinge presentatie

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

Beantwoord de vragen op het opdrachtenblad.

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA 1 Ik kan de verschillende beroepscategorieĂŤn

schap toelichten.

Ik kan de motieven van starters achterhalen via een onderzoek.

VA N

Ik kan de voor- en nadelen van ondernemer-

Ik kan de resultaten van het onderzoek naar motieven van starters presenteren.

Ik kan eenvoudige formules van een rekenblad gebruiken om cijfergegevens te verwerken.

Ik kan op een professionele manier een inter-

THEMA 2

LEVEL 3

ÂŠ

view afnemen.

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

toelichten. 2

KAN

LEVEL 4 Welke verantwoordelijkheid heeft een onderneming ten opzichte van stakeholders? INTRO 1

Het schoolleven speelt zich niet af op een eiland. a

Met wie moet een school rekening houden?

Geef jouw antwoorden weer in een mindmap. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een

ÂŠ

VA N

overzicht van gratis tools en de ICT-fiche_MM_01.

Welke verantwoordelijkheid heeft een onderneming ten opzichte van haar stakeholders?

LEVEL 4

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 2

Explore 1â&#x20AC;&#x201D; Wie heeft er belang bij de gang van zaken in eenÂ onderneming?

Wat zijn stakeholders? Zoek de betekenis op internet. Noteer de definitie hier in eigen woorden.

Lees deze krantenkoppen. Van welke stakeholders is er sprake? Noteer ze bij de juiste letter van het spindiagram.

Nokia Bell schrapt 127 banen in Antwerpen

ÂŠ

LEVEL 4

Banken willen niet investeren in nieuw winkelcentrum nu er onzekerheid is over de bouwvergunning

THEMA 2

Greenpeace blokkeert schip met steenkool

ING sluit 22 extra filialen, vakbonden overwegen acties

Buurtbewoners verzetten zich tegen komst van 28Â 000 slachtkippen

VA N

General Motors schrapt de helft van de toeleveranciers G

Meer dan 13 000 klanten ondervinden hinder bij hun terugreis door faillissement Thomas Cook

Worden de concurrentenÂ van ProximusÂ goedkoper?

Stakeholders G

C H D

Explore 2— Hoe belangrijk is het voor een onderneming om haar stakeholders in kaart te brengen?

De rol en de houding van sommige stakeholders kunnen beslissend zijn voor het slagen van een onderneming. Als de onderneming de stakeholders niet in kaart brengt, kan ze met hun belangen ook geen rekening houden. a

Werk samen met je buur.

Brainstorm over de mogelijke stakeholders van het pretpark Walibi in Waver.

Noteer bij elke stakeholder ook welk

VA N

belang die stakeholder heeft.

BELANG

THEMA 2

LEVEL 4

STAKEHOLDER

Explore 3— Hoe gaat een onderneming om met de

tegenstrijdige belangen van stakeholders?

Nadat een onderneming haar stakeholders in kaart heeft gebracht, moet ze ook weten welke kansen die stakeholders kunnen bieden of welke bedreiging ze kunnen vormen. Bekijk deze krantenkop en de foto. a

Hoe verdedigt Primark zich tegen die kritiek?

Een T-shirt van 4 euro kan niet eerlijk zijn.

VA N

Werk in vijf groepen. Elke groep krijgt een bepaalde rol toegewezen.

ROL

Eigenaars kledingketen Primark

Groep 1

Groep 2

Personeel

Groep 3

Mensenrechtenorganisatie

Groep 4

Klanten

Groep 5

Leveranciers

OPDRACHT

LEVEL 4 THEMA 2

VOORSTELLEN MET:

Beschrijf jullie

een pitch van 1

belang.

minuut.

Probeer een oplossing te bedenken die in redelijke mate tegemoetkomt aan de verschillende belangen van alle stakeholders van Primark en beargumenteer jullie oplossing.

RESULTAAT

TO THE POINT Een stakeholder of belanghebbende is iemand die (positieve of negatieve) invloed ondervindt van of zelf invloed kan uitoefenen op een onderneming of een organisatie.

Invloed

Belang

Belang gaat over

Invloed gaat over

de mate waarin de

de mate waarin de stakeholder invloed kan uitoefenen op

van de onderneming of

de onderneming of

organisatie.

organisatie

VA N

stakeholder belang heeft bij het handelen

Een onderneming of organisatie staat midden in de maatschappij. Het is dan ook belangrijk dat ze beslissingen neemt die zoveel mogelijk stakeholders tevredenstelt. Dat is geen eenvoudige opdracht want elke stakeholder heeft zijn eigen belangen en die kunnen onderling tegenstrijdig zijn. Het is dus heel belangrijk dat een onderneming of een organisatie de stakeholders in kaart brengt. Typische stakeholders voor een onderneming zijn: de eigenaars,

—

banken en andere investeerders,

—

leveranciers,

—

klanten,

—

werknemers,

—

vakbonden,

—

concurrenten,

—

de overheid,

—

de omgeving van de onderneming,

—

milieuorganisaties.

THEMA 2

LEVEL 4

—

Action 1— Om welke stakeholder gaat het? Vul de tabel aan. Bekijk elke situatie vanuit de invalshoek die vetjes gemarkeerd is. WELKE STAKEHOLDER(S)? Het personeel van drukkerij Govaert heeft zich akkoord verklaard met het sociaal plan waarbij veertien arbeiders en vijf bedienden het bedrijf moeten verlaten. De gemeenteraad keurde een nieuw verkeersplan goed dat zwaar verkeer in de centrumstraten en in de ruime omgeving van de markt verbiedt. Dat heeft gevolgen voor de ondernemingen in de buurt van de markt.

dollar. De staking begon half september, pas vorig

Wekenlange staking kost General Motors 2,9 miljard

weekend werd een akkoord bereikt tussen vakbonden

VA N

en directie. Er komt dan toch geen Spar-winkel in het voormalige tuincenter langs de Ruisbroeksesteenweg in

Ruisbroek. Na protest van de buurtbewoners weigerde de provincie Vlaams-Brabant de bouwvergunning. Colruyt zou verder niet meer aandringen.

Jumbo opende in november 2019 een eerste vestiging in België. In Nederland eist de keten de trofee voor

de laagste prijzen op. In ons land zal Jumbo die eer voorlopig aan Colruyt laten.

Aan de AD Delhaizewinkels gaan volop plastic attacks door. Klanten strippen hun boodschappen van al het overbodige verpakkingsplastic en dumpen de over-

THEMA 2

LEVEL 4

schot in een kartonnen doos aan de ingang.

Action 2— Hoe tegenstrijdig kunnen belangen zijn? Stakeholders kunnen tegenstrijdige belangen hebben. Dat is bijvoorbeeld gebleken bij de discussie over de Oosterweelverbinding of de overkapping van de Antwerpse ring. Lees het artikel en verwerk die gegevens in een infographic, storyboard of mindmap. a

Breng alle stakeholders in kaart.

Beschrijf hun respectievelijke belangen.

Kies een presentatiewijze. een infographic een storyboard een mindmap

Verwerk het resultaat.

Bewaar het resultaat in je portfolio.

Vlaanderen en Antwerpen geven stand van zaken van ‘De Grote Verbinding’

Onder meer kersvers Vlaams minister voor Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters, Antwerps burgemeester Bart De Wever en overkappingsambtenaar Alexander D’Hooghe zullen maandag aanwezig zijn op wat de stad de lancering van ‘De Grote Verbinding’ noemt.

De bouw van de Oosterweelverbinding is intussen begonnen op Linkeroever. Wat de overkapping betreft, werkten zes ontwerpteams in 2017 en 2018 elk een deelgebied uit en zijn er 18 leefbaarheidsprojecten geselecteerd die prioriteit krijgen om te worden gerealiseerd. Voorziene kostprijs: 1,25 miljard euro. Het gaat onder meer om zeven ‘Ringparken’ en een ﬁetsbrug over de Schelde. Bron: standaard.be, 2019-10-21

LEVEL 4

Terwijl de Oosterweelverbinding de Antwerpse mobiliteitsknoop moet helpen oplossen, heeft de overkapping van de ring tot doel de leefbaarheid in de omgeving sterk te verbeteren.

De Grote Verbinding Dat is niet alleen de naam van het Antwerpse bestuursakkoord, maar ook van het toekomstproject dat moet zorgen voor een betere mobiliteit voor stad en haven, meer groen en schone lucht en voor een verbinding tussen de wijken aan beide kanten van de Antwerpse ring. Het gaat om de realisatie van het Toekomstverbond dat Antwerpen, Vlaanderen en actiegroepen sloten om het Oosterweeldossier uit het slop te halen en te koppelen aan de overkapping van de Antwerpse ring.

THEMA 2

VA N

In Antwerpen stellen het stadsbestuur en de Vlaamse regering maandagnamiddag een stand van zaken voor rond de plannen voor enerzijds de Oosterweelverbinding en anderzijds de overkapping van de Antwerpse ring.

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Beantwoord de vragen. a

Over welke onderneming gaat het actualiteitsitem? Van welke stakeholders is er sprake?

Welke kans of bedreiging wordt hier beschreven?

CHECKLIST

VA N

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

Ik kan het begrip stakeholders in eigen woorden omschrijven.

Ik kan de verschillende stakeholders opnoemen

ÂŠ

en hun belangen omschrijven.

Ik kan omschrijven waarom een onderneming met alle stakeholders rekening moet houden.

Ik kan het resultaat van een brainstorm weerge-

Ik kan het resultaat van een opdracht in een infographic weergeven.

Ik kan het resultaat van een opdracht in een storyboard weergeven.

LEVEL 4

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

THEMA 2

EXTRA OEFENMATERIAAL

ven in een mindmap.

KAN BETER

LEVEL 5 Hoe speelt een onderneming in op maatschappelijke trends? INTRO 1

In de maatschappij zijn er telkens weer nieuwe trends. a

Werk in twee groepen. Groep 1 bekijkt het filmpje met de gevestigde ondernemer, groep 2 met de jonge starter. Noteer in kernwoorden de belangrijkste trends.

Verwerk je resultaten in een online gemeenschappelijk bestand. THEMA

Gevestigde ondernemer

Groep 2

Jonge starter

ÂŠ

VA N

Groep 1

In het vorige thema heb je onderzocht hoe de behoeften van de consument doorheen de jaren zijn veranderd. In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

LEVEL 5

Hoe speelt een onderneming in op maatschappelijke trends?

THEMA 2

Explore 1— Hoe spelen de ondernemingen in op de

toenemende diversiteit in de maatschappij?

Bekijk de afbeeldingen en noteer hoe de onderneming inspeelt op de toenemende diversiteit in de

VA N

maatschappij.

-2€

bij aankoop van 2 gerechten naar keuze

14 euro

BEREIDE GERECHTEN VOOR ÉÉN PERSOON (400 g tot 580 g)

IN DE ZELFBEDIENING VAN DE FIJNKOSTAFDELING

THEMA 2

LEVEL 5

12 euro

voor 2 erechten eenpersoonsg

Explore 2â&#x20AC;&#x201D; Hoe spelen maatwerkbedrijven in op sociaalmaatschappelijke veranderingen?

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van Groep Maatwerk sociale ondernemers Vlaanderen en beantwoord deze vragen. a

Omschrijf het begrip maatwerkbedrijf in eigen woorden.

Good to know

werk voor hun werknemers.

VA N

Wie zijn de werknemers van een maatwerkbedrijf?

THEMA 2

LEVEL 5

ÂŠ

Traditionele bedrijven zoeken werknemers voor hun werk. Maatwerkbedrijven zoeken

Werk in drie groepen aan de toegewezen opdracht. GAAT AAN DE SLAG MET: Groep 1

een radiospot

OPDRACHT

VERWERKT HET RESULTAAT IN:

Beluister de radiospot.

het onlinedocument

Noteer vier troeven van een

dat je terugvindt bij het

maatwerkbedrijf.

onlinelesmateriaal.

Noteer de naam van twee ondernemingen die ermee samenwerken. Beschrijf de activiteit die het maatwerkbedrijf voor de ondernemingen uitvoert. Groep 2

een filmpje

Bekijk het filmpje. Noteer vier troeven van een maatwerkbedrijf.

Noteer de naam van twee

ondernemingen die ermee samenwerken.

Beschrijf de activiteit die

VA N

het maatwerkbedrijf voor de ondernemingen uitvoert.

Groep 3

een brochure

Bestudeer de brochure. Noteer vier troeven van een maatwerkbedrijf.

Noteer de naam van twee ondernemingen die ermee

samenwerken.

LEVEL 5 THEMA 2

het maatwerkbedrijf voor de ondernemingen uitvoert.

Zoek in de onlinedatabank op de website naar een maatwerkbedrijf met een activiteit uit de onderstaande sectoren:

Beschrijf de activiteit die

Verpakking:

Textiel:

Groenzorg:

Explore 3— Hoe spelen ondernemingen in op sociaalmaatschappelijke veranderingen?

Combineer de sociaal-maatschappelijke veranderingen uit de linkerkolom met mogelijke oplossingen uit de rechterkolom. VERANDERING

MOGELIJKE OPLOSSING

1 Ouders van jonge kinderen die allebei willen

A Serviceflats

werken 2 Bejaarden die zolang mogelijk zelfstandig

B Vrijwilligerswerk in ziekenhuizen,

willen wonen

kringloopwinkels … C Kinderopvang in het bedrijf

4 Actievere oudere bevolking

D Verhuren van stadfietsen en steps

VA N

THEMA 2

LEVEL 5

3 Mobiliteitsproblemen

Explore 4â&#x20AC;&#x201D; Hoe gaan reguliere ondernemingen om met de circulaire economie?

Zoek de betekenis van het begrip circulaire economie op internet. Bespreek klassikaal.

Leg de begrippen lineaire economie, keteneconomie met recycling en circulaire economie uit aan de hand van deze afbeelding.

THEMA 2

LEVEL 5

ÂŠ

Bron: VANG_HHA

VA N

Infographic 1: Lineaire en circulaire economie

Werk in drie groepen aan de toegewezen opdracht. GAAT AAN DE SLAG MET: Groep 1

Net-Works

OPDRACHT

VERWERKT HET RESULTAAT IN:

Bekijk het filmpje.

Optie 1: een

Wat is de kernactiviteit van de

infographic

onderneming? Omschrijf het concept in ver-

Optie 2: een beeldfragment

band met circulaire economie. Groep 2

Pelican House

Bestudeer de website gerrardst.nl. Wat is de kernactiviteit van de onderneming?

Optie 1: een infographic Optie 2: een presentatie

Omschrijf het concept in verband met circulaire economie. Coolrec

Bekijk het filmpje.

Groep 3

Wat is de kernactiviteit van de onderneming?

Omschrijf het concept in ver-

Optie 1: een infographic Optie 2: een beeldfragment

VA N

band met circulaire economie.

THEMA 2

LEVEL 5

Explore 5— Hoe past deeleconomie in het groeiende

VA N

bewustzijn dat ecologie en duurzaamheid belangrijk is?

De deeleconomie of sharing economy is in. Initiatieven daaromtrent schieten als paddenstoelen uit de grond. a

Werk per twee. Kies samen een van deze initiatieven.

voedsel ruilen / delen

gedeeld wonen

goederen ruilen en delen

THEMA 2

LEVEL 5

gedeelde mobiliteit

delen en ruilen op reis

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van het Netwerk Bewust Verbruiken.

Beantwoord deze vragen in een onlinedocument.

Welke goederen en / of diensten worden in jullie gekozen initiatief gedeeld of geruild?

Omschrijf bondig het concept aan de hand van tekst of afbeeldingen.

Wil het initiatief een bepaalde doelgroep bereiken? Zo ja, welke?

Waarom past dit initiatief binnen het streven naar duurzaamheid?

Voor het uitrollen van een initiatief van de deeleconomie worden vaak onlineplatformen gebruikt. Combineer de initiatieven uit de linkerkolom met de onlineplatformen uit de rechterkolom. INITIATIEF

ONLINEPLATFORM A hulaaloop.com

2 Gedeelde mobiliteit

B thuisafgehaald.be

3 Delen en ruilen op reis

C tournevie.be

4 Gedeelde werkruimtes

D velo-antwerpen.be

1 Gereedschap delen

5 Voedsel ruilen en delen

E acospace.be

gocampr.com

VA N

6 Kinderkledingabonnement

C H A L N G E L E

Hoe werkt een abonnementsmodel? ABONNEMENTSMODEL

Een abonnementsmodel is een overeenkomst tussen een leverancier van een goed of dienst en een afnemer daarvan, de abonnee. Op basis van die overeenkomst wordt een bepaald goed of een bepaalde

THEMA 2

geleverd in ruil voor een betaling door de abonnee.

LEVEL 5

dienst periodiek (dagelijks, wekelijks, elke maand, halfjaarlijks …)

Het bekendste abonnementsmodel is wellicht Hellofresh. Ben jij daarmee bekend? a

Leg in maximaal vier zinnen het concept van Hellofresh uit.

Op welke manier speelt Hellofresh in op sociaal-maatschappelijke veranderingen van

Noteer twee andere voorbeelden van abonnementsmodellen.

THEMA 2

LEVEL 5

Welk voordeel bieden abonnementsmodellen voor de ondernemers?

ÂŠ

VA N

de maatschappij?

Casimiro PT / Shutterstock.com

Explore 6— Op welke manier beïnvloedt de aandacht van de consument voor duurzaamheid en ecologie het aanbod van de winkels?

Door de aandacht van de consument voor duurzaamheid en ecologie breiden supermarkten hun assortiment uit met onder andere bioproducten en fairtradeproducten. Kies samen met je buur een van de onderstaande winkels.

VA N

Surf naar de onlineshop van de gekozen supermarkt en noteer in de tabel vijf voorbeelden van bio- of fairtradeproducten en de prijs die ze hanteren. PRODUCTOMSCHRIJVING

PRIJS PER STUK

THEMA 2

LEVEL 5

Explore 7— Hoe spelen ondernemingen in op de versnelde

VA N

technologische ontwikkelingen en digitalisering?

Lees de artikels. Markeer:

de voordelen van technologische ontwikkelingen en digitalisering in het groen;

de nadelen van technologische ontwikkelingen en digitalisering in het rood.

THEMA 2

LEVEL 5

Door onze nieuwe bestelapp bezorgen we nu 10 % meer

Met 350 zitplaatsen geldt Tang Dynastie als een van de grootste Aziatische restaurants. ‘De app zorgt voor veel extra gemak’, zegt Tang. ‘Niet alleen voor onze klanten die zo eenvoudig de juiste gerechten kunnen doorgeven, maar ook voor onszelf. Iedere keer telefonisch een bestelling afhandelen kost tijd. Bovendien heb je zo meer kans dat er fouten gemaakt worden. Dan krijgt een klant gerecht A bezorgd, terwijl hij gerecht B had besteld.

En dat wil je als restaurant natuurlijk niet.’ Ook administratief is het voor Tang eenvoudiger geworden. Bestellingen via de app worden standaard via iDEAL afgerekend en zo neemt de hoeveelheid contant geld die het bedrijf moet verwerken af. Bezorgers hoeven daardoor bovendien niet meer met wisselgeld in de weer. Naar: rabobank.nl

Cashloos wordt de norm De afgelopen jaren heeft er ontzettend veel innovatie plaatsgevonden in de wereld van transacties en betalingen. De eerste en – wellicht belangrijkste – trend is de overgang naar cashloos betalen. Er is steeds minder cashgeld in omloop. Dat komt door de ontwikkeling van allerlei mobiele apps (Google Pay, Payconiq …) die cashloos betalen mogelijk maken.

De ontwikkelingen op digitaal gebied stapelen zich snel op. Zoals het betalen met horloges, armbanden en ringen, de zogeheten wearables.

VA N

Er is natuurlijk ook een keerzijde aan de digitalisering van het betalingsverkeer. Cybercriminaliteit neemt zeer snel toe en vormt een grote bedreiging. Om de consument voldoende te beschermen en te verhinderen dat gevoelige gegevens in verkeerde handen vallen,

Apps zoals Apple Pay en Google Pay lijken in de eerste plaats handig voor de consument, maar ook de handelaar kan er zijn voordeel mee doen. Je kunt een smartphone immers gebruiken als een alles-in-éénbetaalterminal. Die smartphoneterminal kan betalingen verwerken via QR-codes, betaalkaarten, contactloze betalingen of portefeuille / appbetalingen vanaf de smartphone van de klant. Zeker voor een beginnend bedrijf kan het een zeer nuttig hulpmiddel zijn.

De ontwikkeling van scan-and-go zelfbedieningswinkels is een tweede trend. Zelfbediening is natuurlijk geen nieuw concept in de retail, maar de recente ontwikkelingen zijn toch van een andere orde. In de Go store van Amazon kunnen klanten uit de rekken nemen wat ze nodig hebben en vervolgens zonder te betalen buiten wandelen. Via een virtueel winkelmandje worden hun aankopen geregistreerd en de betaling gebeurt automatisch met hun Amazonaccount.

zijn er dan ook richtlijnen en normen uitgevaardigd, denk maar aan GDPR.

Naar: retaildetail.be, 2019-04-28

Myomy do goods is een modemerk

De order met de spreadsheet werd

verwerkt in het boekhoudsysteem

dat fairtadetassen laat maken door

dan doorgestuurd naar het ware-

en gaan direct naar het warehouse.

mensen in de sloppenwijken van

house, een extern bedrijf dat voor

India en Bangladesh. Het zijn er

ons de distributie verzorgt. Best

Dat heeft een aantal belangrijke

inmiddels zo’n 4 000 per maand.

omslachtig allemaal’, aldus eigenaar

voordelen. Op de eerste plaats is

Het laatste jaar kende het merk een

van Myomy do goods. ‘Hier was

MYOMY minder tijd kwijt aan het

aanzienlijke groei. Dat heeft alles te

iedere dag minimaal een mede-

verwerken van orders waardoor de

maken met een belangrijke stap die

werker fulltime mee bezig.’

medewerkers meer kunnen bezig

het bedrijf heeft gezet: het automaEen nieuwe applicatie die het bedrijf

de extra omzet hebben ze veertien

het afgelopen jaar in gebruik nam,

extra fairtradebanen gecreëerd.

‘Voorheen maakten we gebruik van

heeft aan al dat handwerk een einde

een Excelsheet met een orderfor-

gemaakt. Een winkelier voert nu zelf

Het andere grote voordeel is dat

mulier. De retailer vulde dat for-

zijn bestelling in en kan meteen zien

het aantal invoerfouten in het

mulier in en mailde het vervolgens

of de artikelen nog op voorraad zijn.

ordersysteem is verminderd.

naar ons. Wij typten de bestelling

Die gegevens worden automatisch

Naar:rabobank.nl

dan over in ons boekhoudsysteem.

LEVEL 5

tiseren van het bestelproces.

zijn met de klanten en de sales. Met

THEMA 2

Door bestellingen te automatiseren hebben we veertien extra fairtradebanen gecreëerd

TO THE POINT Om als ondernemer te kunnen overleven in een snel wijzigende maatschappij ben je verplicht om in te spelen op allerlei trends. De eerste trend is de toenemende diversiteit. Zorgwinkels komen tegemoet aan de behoeften van de groeiende groep ouderen en supermarkten breiden hun aanbod zo uit dat het consumenten met een andere nationaliteit aanspreekt en dat de hoeveelheden ook voor alleenstaanden aantrekkelijk zijn. Ten tweede moeten ondernemingen oplossingen zoeken voor een aantal sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Maatwerkbedrijven zorgen ervoor dat personen met een beperking actief kunnen deelnemen aan de maatschappij. Serviceflats maken het voor ouderen mogelijk om met een beetje hulp zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Sommige bedrijven bieden

dan weer een interne kinderopvang aan, aangezien vaak beide ouders werken. En om de mobiliteitsproblemen te beperken ontstaan er initiatieven van stadsfiets- of stepverhuur.

Dat consumenten zich almaar meer bewust zijn van het belang van ecologie en duurzaamheid is een de deeleconomie.

VA N

derde belangrijke trend. Daardoor zijn er twee belangrijke ontwikkelingen: de circulaire economie en

De circulaire economie moet gezien worden in contrast met de lineaire economie. In de lineaire economie worden grondstoffen tot een product verwerkt. Zodra het product verkocht is, daalt de waarde van de grondstoffen, soms zelf zozeer dat je ervoor moet betalen om het weg te gooien.

ÂŠ

In een circulaire economie daarentegen worden verschillende strategieĂŤn toegepast om materialen en producten zo lang mogelijk in te zetten. Ze worden hersteld, geĂźpgraded, uit elkaar gehaald en tot nieuwe producten omgevormd, ze hebben een hoge tweedehandswaarde, of de materialen zijn volledig recycleerbaar of afbreekbaar ...

Met de deeleconomie verandert de manier van produceren en consumeren: je leent goederen in plaats van ze te kopen, je deelt een woonruimte, transportmiddelen of gereedschap. Je biedt jouw knowhow aan in ruil voor die van iemand anders. Goederen worden tweedehands verkocht. Dankzij de deeleconomie ontstaat er een milieuvriendelijkere en duurzamere productie en consumptie. Ten slotte is er ook de tendens van de versnelde technologische ontwikkelingen en digitalisering. De technologische ontwikkelingen en de digitalisering hebben een impact op veel facetten van een onderneming. Dat kan gaan van orderverwerking en

THEMA 2

LEVEL 5

productie tot betaling.

Action 1â&#x20AC;&#x201D; Hoe kunnen ondernemingen inspelen op het toenemende aantal nationaliteiten van de bevolking?

Bestudeer de tekst en de bijhorende grafiek. Bespreek beide klassikaal. Nederlanders grootste buitenlandse nationaliteitsgroep De grootste buitenlandse nationaliteitsgroep zijn de Nederlanders. Begin 2019 ging het om bijna 142Â 000 personen, wat overeenkomt met 24 % van het totale aantal buitenlanders. Daarna volgen de Polen, Roemenen, Marokkanen, Italianen, Bulgaren en Fransen. De Spanjaarden, Turken en Portugezen vervolledigen de top 10.

ÂŠ

VA N

Infographic 2: Top 10 buitenlandse nationaliteiten volgens aantal in het Vlaams Gewest in 2019

Bron: statistiek.Vlaanderen.be

Hoe kunnen ondernemers in Vlaanderen op het grote aantal inwoners met de Nederlandse nationaliteit

LEVEL 5

inspelen?

THEMA 2

Action 2— Hoe verklaar je het succes van de kringloopwinkel?

Lees het artikel over kringloopwinkels en beantwoord de vragen. a

Waarom kennen de kringloopwinkels zo’n groot succes?

Op welke manier heeft de kringloopwinkel ook een sociaal doel?

VA N

De kringloopwinkel wordt alleen maar populairder De opmars van de kringloopwinkels lijkt

niet te stoppen. Het publiek wordt steeds breder en de omzet stijgt. Het succes is niet alleen een commercieel, maar ook een sociaal succes.

allang niet meer muf. De zaken gaan

Die zijn niet alleen in de mode, het

In de meeste kringloopwinkels ruikt het

goed. Winkelpanden worden omgetoverd

publiek kan het ook waarderen dat

tot ware showrooms en er wordt een

daardoor geen producten onterecht

breed publiek aangesproken.

worden weggegooid.

Er zijn meerdere verklaringen voor

Naast dit commerciële succes blijven

het commerciële succes. Enerzijds is

de winkels ook sociale ondernemingen.

er door toegenomen armoede behoefte

Ze zorgen voor arbeidsplaatsen voor

aan goedkopere kwaliteitsproducten.

mensen die minder kansen hebben op de

Anderzijds is het helemaal in de mode

arbeidsmarkt. Daarnaast werken ze ook

om te shoppen bij de kringloopwinkel.

met veel vrijwillige medewerkers voor

Het winkelaanbod bestaat vaak uit

wie het werken in de winkel soms veel

populaire oudere, vintage producten.

betekent.

THEMA 2

LEVEL 5

Naar: eenvandaag.avrotros.nl, 2018-05-10

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van de kringwinkel. Noteer het adres van een vestiging binnen een straal van tien kilometer van jouw woonplaats.

Action 3— Hoe past Zalando de circulaire economie toe in zijn winkelconcept?

Lees het artikel over Zalando en zijn nieuwe winkelconcept en beantwoord deze vragen. a

Op welke manier wijkt de fysieke winkel Zircle af van het Zalandoconcept?

Toon aan dat het concept van Zircle een voorbeeld van circulaire economie is.

VA N

Zalando opent allereerste tweedehandswinkel

De winkel is geen inzamelpunt, maar enkel een verkooppunt. Mensen die kleren willen

Zalando wil met dit experiment zijn duurzaamheidsimago opkrikken en wil bijdragen aan een circulaire modecyclus. Het nieuwe concept voorkomt ook dat kleding snel weggegooid of vernietigd wordt – een probleem waar de gigant zelf mee verantwoordelijk voor is. Zalando wil ook zo ‘nieuwe’ klanten bereiken. Naar: standaard.be, 2019-08-23

LEVEL 5

Zalando experimenteert met het openen van een fysieke winkel om gedragen kleding een tweede leven te geven. De eerste locatie met tweedehandskleding is gelegen in het Alexa Shopping Center in de Duitse hoofdstad Berlijn en focust op ‘goed bewaarde’ vrouwenkleding. De kleren worden er verkocht aan prijzen tussen drie en zeven euro.

doneren of verkopen zijn dus niet aan het juiste adres in Zircle: ze worden doorverwezen naar de Zalando Wardrobe app. Die applicatie biedt gebruikers de mogelijkheid om tweedehandskleding te verkopen aan Zalando of andere gebruikers.

THEMA 2

De modewebwinkel Zalando is gestart met de verkoop van tweedehandskleding in een fysieke winkel: Zircle, een samenvoegsel van Zalando en circulaire economie.

Action 4— Op welke manier past IKEA het concept van circulaire economie toe?

Surf naar de website van IKEA en bestudeer hoe het concept ‘Verkoop ze’ werkt. Noteer het stappenplan. STAPPENPLAN Stap 1:

Stap 2:

Stap 3:

VA N

Stap 4:

Stap 5:

Action 5— Hoe draagt het onlineplatform Peerby bij tot

een duurzame maatschappij?

THEMA 2

LEVEL 5

Infographic 3: Peerby

Bron: peerby.com

Bestudeer de infographic die het concept van Peerby toelicht. Leg uit waarom zowel consument als producent bij dat concept baat hebben.

Action 6— Hoe spelen winkeliers in op de aandacht van de consument voor duurzaamheid en ecologie?

Hoe speelt de winkelier in op: het verbod op plastic zakjes voor eenmalig gebruik in de winkel?

het recycleren van frituurolie?

het verminderen van zwerfvuil?

het verminderen van de CO2-uitstoot van de vrachtwagens van leveranciers?

het inschakelen van mensen met een beperking in de arbeidsmarkt?

het wegwerken van kansarmoede?

THEMA 2

LEVEL 5

VA N

Action 7— Hoe kan duurzaamheid toch een commercieel succes zijn?

Lees het artikel over duurzaamheid bij verschillende ondernemingen en markeer: a

de positieve elementen van de nieuwe aanpak in het groen,

de werkpunten voor de toekomst in het rood.

Zalando vanaf nu klimaatneutraal, Bol.com opent ‘duurzame’ webshop Ook Zalando kondigt

Verder wil Zalando over drie

lanceert bol.com een webhoek

ambitieuze duurzaamheids-

jaar van alle plastic verpakkin-

met alleen een duurzaam

doelstellingen aan: het bedrijf

gen af, ook bij producten die

assortiment. Alle artikelen,

belooft volledig klimaatneutraal

van externe merken komen.

momenteel zo’n 6 500, hebben

te gaan opereren – en wel

Het huismerk ZIGN wordt al

een onafhankelijk duurzaam-

vanaf vandaag. Vandaag komt

vanaf de komende lentecol-

heidskeurmerk of komen van

al 90 % van alle gebruikte

lectie helemaal duurzaam.

sociale ondernemers. In 2022

energie op alle locaties van

Bewuste consumenten kunnen

wil bol.com in elke categorie

de moderetailer uit duurzame

voortaan ook nog makkelijker

waar dat kan, van kinderkleding

energiebronnen. Helemaal

duurzame kleding op de site

tot verzorgingsartikelen, een

uitstootvrij is de Duitse kle-

vinden, met de introductie

duurzaam alternatief bieden.

dinggigant nog niet, maar voor

van zeven nieuw zoekfilters.

In hoeverre de duurzame

de leveringen experimenteert

Daaronder vallen nu onder

producten die je bij bol.com ook

de webshop al wel met elektri-

meer duurzaam leer en

duurzaam geleverd worden, is

sche wagens.

verantwoorde wol.

VA N

Naar: retaildetail.be, 2019-10-30

een andere vraag.

Met het oog op de feestdagen

THEMA 2

LEVEL 5

BREAKING NEWS

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Beantwoord de volgende vragen. a

Over welke onderneming gaat het?

Op welke trend(s) speelt de onderneming in?

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA 1

Ik kan met voorbeelden illustreren hoe een onderneming op de toenemende diversiteit in de

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

maatschappij inspeelt. 2

Ik kan met voorbeelden illustreren hoe een

onderneming op sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen in de maatschappij inspeelt. 3

Ik kan het verschil tussen de lineaire en de

Ik kan voorbeelden geven van circulaire economie.

Ik kan het concept van deeleconomie

VA N

omschrijven.

circulaire economie omschrijven.

Ik kan omschrijven welke invloed de aandacht van de consument voor duurzaamheid en

ecologie heeft voor een onderneming. 7

Ik kan omschrijven welke impact de snelle

technologische ontwikkelingen en digitalisering

heeft voor een onderneming.

Ik kan gericht zoeken in een onlinedatabank.

Ik kan het resultaat van een opdracht weerge-

10 Ik kan het resultaat van een opdracht in een infographic weergeven. 11 Ik kan het resultaat van een opdracht in een collage van afbeeldingen weergeven. 12 Ik kan het resultaat van een opdracht in een beeldfragment weergeven.

LEVEL 5

ven in een online gemeenschappelijk bestand.

THEMA 2

ÂŠ

LEVEL 6 Wanneer maakt een onderneming winst of verlies? INTRO 1

Het kampeermateriaal van jouw jeugdvereniging heeft afgelopen zomer veel schade opgelopen door een storm. De leiding wil een actie opzetten om geld in te zamelen voor nieuw kampeermateriaal. Tijdens een brainstorm zijn deze twee acties uit de bus gekomen: een multiculturele avond of een

ÂŠ

VA N

sponsorloop.

Werk per twee. Welke actie zal het meeste geld opbrengen?

Waarom denk je dat? Noteer minstens drie argumenten.

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 2

LEVEL 6

Wanneer maakt een onderneming / organisatie winst of verlies?

Explore 1â&#x20AC;&#x201D; Wat zijn de kosten en opbrengsten van een plantenshop?

KOST EN OPBRENGST

Een opbrengst is het geld dat je ontvangt voor de verkoop van goederen of de levering van diensten. Een kost is het geld dat je moet betalen voor het gebruik van een goed of dienst om iets te produceren of te verkopen.

Lees de gevalstudie over Fleur en Dries en markeer: de kosten in het rood,

de opbrengsten in het groen.

THEMA 2

LEVEL 6

ÂŠ

VA N

Fleur en Dries, een jong en dynamisch paar hebben het aangedurfd, een plantenshop op te starten. Hun zaak is gespecialiseerd in het kweken van Japanse hulst, een alternatief voor de buxusplant die zwaar te lijden had onder de buxusrups. Omdat de verkoop van Japanse hulst seizoensafhankelijk is, kunnen Fleur en Dries niet in elk seizoen evenveel verkopen. Daarom verkopen ze enerzijds planten in kuipen (pot) en anderzijds scheuten. De planten in kuipen wordt vrijwel het hele jaar door verkocht. De scheuten verkopen vooral in de lente en de herfst vlot. De verkoopprijs van een plant met kuip bedraagt 14,00 euro. De gemiddelde verkoopprijs van een scheut bedraagt 2,25 euro. De scheuten en de planten voor de kuipen worden door Fleur en Dries zelf gekweekt. De aankoopkost per stek bedraagt 1,00 euro. De pot waarin de plant wordt verkocht, kost 2,00 euro per stuk. Omdat Fleur en Dries nieuw zijn in de omgeving, willen ze zich graag bekendmaken. Ze voorzien daarvoor een reclamebudget van 9 500,00 euro. Daarvan investeren ze 6 000,00 euro in reclame bij het opstarten van de zaak (begin november). Het resterende bedrag besteden ze in de lente om de planten te promoten.

Het jaarlijkse onderhoud van de serres bedraagt 3 000,00 euro. De verzekeringspremie van de serres en de machines bedraagt jaarlijks 1 800,00 euro. Verder betalen ze jaarlijks voor: – telefoon: € 700,00 – kantoorbenodigdheden: € 300,00 – boekhouder: € 520,00 – drukwerk: € 1 550,00 Ook aan de elektriciteit gaat er elk jaar een groot budget op: – verlichting: € 375,00 – drijfkracht: € 1 200,00

Tot slot is het waterverbruik voor de bevloeiing in de serres een grote uitgavenpost, jaarlijks 3 200,00 euro.

VA N

Explore 2— Hoe bereken je de omzet?

Zoek in een woordenboek of op internet de betekenis van de begrippen afzet en omzet. Noteer de betekenis in je eigen woorden. a

de afzet

de omzet

Hoe wordt de omzet berekend? Noteer hier de wiskundige formule.

Lees deze info over de afzet van Fleur en Dries.

LEVEL 6 THEMA 2

Breng de afzet in kaart door de tabel aan te vullen.

Wat de afzet betreft weten Fleur en Dries dat ze tijdens de herfst ongeveer 2 500 scheuten kunnen verkopen. Ook tijdens de lente worden nog scheuten verkocht, maar dan zijn dat er nog maar een 660-tal. De planten in kuipen worden tijdens drie seizoenen verkocht: lente, zomer en herfst. De lente is het beste seizoen. Dan zouden Fleur en Dries 3 500 planten kunnen verkopen. In de zomer is de verkoop iets minder, dan zou het om 2 500 planten gaan. Tijdens de herfst zouden dat er nog 1 500 zijn. De plant wordt altijd in een pot verkocht.

AANTAL SCHEUTEN

AANTAL PLANTEN IN KUIP

Winter Lente Zomer Herfst

Bereken de omzet per seizoen en per jaar met een rekenblad door het stappenplan te volgen. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het basisbestand. Gebruik indien nodig de ICT-fiches voor

rekenblad. STAPPENPLAN Stap 1:

Voeg deze cellen samen: B1 tot en met D1; E1 tot en met G1. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_14.

Stap 2:

Geef deze cellen de juiste opvulkleur: A1 tot en met H2; B7 tot en met C7; E7 tot en met F7.

Stap 3:

VA N

Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_13.

Geef alle cellen van de tabel een blauwe celrand. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_13. SCHEUTEN

VERKOOP-

Winter Lente

AANTAL

OMZET

VERKOOPPRIJS

AANTAL

TOTALE OMZET

OMZET

Â©

PRIJS

PLANTEN IN KUIP

Zomer Herfst Totaal (jaar)

Tip:

Noteer de getallen volgens de NBN-normen: Gebruik een spatie als scheidingsteken na de duizendtallen, noteer het euroteken voor het getal en schrijf twee decimalen. Gebruik indien

Vul de verkoopprijs van de scheuten en de planten in kuip in door gebruik te maken van de vulgreep. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_17.

Stap 5:

Vul de afzet in.

THEMA 2

Stap 4:

LEVEL 6

nodig ICT-fiche_R_06.

Stap 6:

Bereken de omzet per seizoen door een formule te gebruiken. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24.

Stap 7:

Bereken de totale omzet per seizoen door een formule te gebruiken. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24.

Stap 8:

Bereken de totale omzet per jaar door een functie te gebruiken. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24.

Explore 3— Welke kosten moet je in rekening brengen? HANDELSGOED

In de eerste plaats zijn er de kosten die je maakt als je de goederen aankoopt, ook wel handelsgoederen genoemd.

Bereken de aankoopkosten met een rekenblad door het stappenplan te volgen. Ga naar het online-

lesmateriaal. Je vindt er het basisbestand. Gebruik indien nodig de ICT-fiches voor rekenblad.

aankopen. STAPPENPLAN Stap 1:

VA N

Denk eraan dat Fleur en Dries zowel voor de scheuten als voor de planten in kuip, stekken moeten

Voeg deze cellen samen: B1 tot en met D1 en E1 tot en met G1. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_14.

Stap 2:

Geef deze cellen de juiste opvulkleur: A1 tot en met H2; B7 tot en met C7; E7 tot en met F7. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_13.

Geef alle cellen van de tabel een blauwe celrand. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_13.

Stap 3:

STEKKEN

AANKOOPPRIJS

AANTAL

KUIPEN AANKOOP-

AANKOOP-

KOSTEN

PRIJS

AANTAL

TOTALE AANKOOPKOSTEN

AANKOOPKOSTEN

Winter Lente Zomer Herfst Totaal

THEMA 2

LEVEL 6

(jaar)

Tip:

Noteer de getallen volgens de NBN-normen: Gebruik een spatie als scheidingsteken na de duizendtallen, noteer het euroteken voor het getal en schrijf twee decimalen. Gebruik indien nodig ICT-fiche_R_07.

Stap 4: Vul de aankoopprijs van de stekken en de kuipen in door gebruik te maken van de vulgreep. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_10. Stap 5: Vul de aantallen in. Stap 6: Bereken de aankoopkosten per seizoen door een formule te gebruiken. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24. Stap 7: Bereken de totale aankoopkosten per seizoen door een formule te gebruiken. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24. Stap 8: Bereken de totale aankoopkosten per jaar door een functie te gebruiken. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24. Daarbovenop zijn er ook de kosten die van belang zijn voor de goede werking van de onderneming. Dat kunnen geleverde diensten zijn zoals het onderhoud van de serres of de levering van elektriciteit. Bereken de andere kosten door de onderstaande tabel in te vullen. RUBRIEK

Elektriciteit

Verzekeringen

Onderhoud

VA N

Reclame

Telefoonkosten

Bureelbenodigdheden

Boekhouder

Drukwerk

Water

Totaal

LEVEL 6

Bereken de totale kosten voor de plantenshop.

THEMA 2

BEDRAG

ÂŠ

Explore 4— Hoe bereken je het resultaat van een onderneming.

Welke formule gebruik je om het resultaat van een onderneming te berekenen?

Markeer het juiste antwoord. a

Er is sprake van winst wanneer de opbrengsten groter / kleiner zijn dan de kosten.

Een onderneming lijdt verlies wanneer de opbrengsten groter / kleiner zijn dan de kosten

Bereken het resultaat van de plantenshop.

Maakt de plantenshop winst of verlies? Waaruit leid je dat af?

Explore 5— Hoe krijg je snel een beeld van de omzet van

VA N

Gifts?

Gifts verkoopt geschenkartikelen. Bereken de omzet. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het basisbestand en de filmpjes. Gebruik indien nodig de ICT-fiches voor rekenblad.

Stap 1:

Open het bestand Omzet_Gifts.xlsx met daarin de afzet en de eenheidsprijs van november.

Stap 2:

STAPPENPLAN

Bereken de omzet in kolom E door een gepaste formule te gebruiken. Gebruik daarvoor

ICT-fiche_R_24.

Tip: Stap 3:

Een formule begint altijd met een =-teken.

Gebruik een gepaste formule om de totale omzet in cel E22 te berekenen. Gebruik daarvoor

THEMA 2

LEVEL 6

ICT-fiche_R_24.

Stap 4:

Bereken de minimumomzet in cel E23. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24.

Stap 5:

Bereken de maximale omzet in cel E24. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24.

Stap 6:

Bereken de gemiddelde omzet in cel E25. Gebruik daarvoor ICT-fiche_R_24.

Explore 6— Hoe evolueert de afzet van Gift? Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het bestand Afzet_Gifts.xlsx met de afzet per productcategorie voor 2018, 2019 en 2020. a

Welke soort grafiek gebruik je om de evolutie van de afzet per productcategorie voor te stellen?

Waarom kies je dat grafiektype?

Stel de afzet per productcategorie in een grafiek voor. Gebruik indien nodig de ICT-fiche_R_28 en volgende en het bijhorende filmpje. Plaats de grafiek op een nieuw blad.

Voeg de grafiektitel ‘Evolutie van de afzet per productcategorie’ toe.

TO THE POINT

VA N

Een opbrengst is het geld dat je ontvangt voor de

verkoop van goederen of de levering van diensten.

De afzet is het aantal verkochte producten in een bepaalde periode. De omzet is het geldbedrag dat je krijgt bij het

verkopen van de goederen of het leveren van diensten. De

omzet bereken je door de verkoopprijs (p) te vermenigvul-

digen met de afzet (q).

Een kost is het geld dat je moet betalen voor het gebruik van een product of dienst om iets te produceren of te verkopen.

Het resultaat van een onderneming wordt berekend door de opbrengsten te verminderen met de kosten. Zijn de opbrengsten groter dan de kosten dan is er winst. Zijn de opbrengsten kleiner dan de

THEMA 2

LEVEL 6

kosten dan is er verlies.

Action 1â&#x20AC;&#x201D; Wat zijn de kosten en opbrengsten van een dierenhotel?

Thorben heeft enkele jaren in een dierenspeciaalzaak gewerkt. Hij vond dat het tijd was om een nieuwe uitdaging aan te gaan en wil een dierenhotel beginnen. Hij is een fervent dierenliefhebber en vond niet gemakkelijk onderdak voor zijn golden retriever wanneer hij zelf op reis wilde gaan. a

Werk per twee. Noteer vier voorbeelden van opbrengsten van het dierenhotel. Zoek inspiratie op websites van bestaande dierenhotels.

Noteer tien voorbeelden van kosten die het uitbaten van een dierenhotel met zich meebrengt.

THEMA 2

LEVEL 6

ÂŠ

VA N

Tip:

Action 2— Kost of opbrengst? Zijn deze verrichtingen van Sportswear een kost of een opbrengst? Duid aan. SPORTSWEAR

KOST

OPBRENGST

… verkoopt trainingspakken aan voetbalclub F.C. Plein. … betaalt maandelijks interest op de autofinanciering van de firmawagen. … ontvangt de elektriciteitsfactuur voor de maand januari. … plaatst een publiciteitsadvertentie in een regionale krant.

... betaalt de maandelijkse huur voor het magazijn. … koopt voetbalschoenen bij Reebok Europe.

VA N

… ontvangt interest op de zichtrekening.

… verkoopt vijf voetballen aan basisschool De Linde.

… betaalt de jaarlijkse premie van de autoverzekering van de firmawagen.

… ontvangt een korting van leverancier Nike omdat de betaling van de factuur binnen vijf dagen gebeurde.

Action 3— Kun je van websites ontwerpen, je droomjob maken?

de kosten in het rood,

de opbrengsten in het groen.

Jasmien Degroot en haar vriend Stijn Martens zijn pas afgestudeerd als webdesigners. Zij willen van hun hobby hun beroep maken en hebben samen Design2Joy opgericht. De onderneming zal webapplicaties en websites ontwerpen.

LEVEL 6

Lees de gevalstudie over Jasmien en Stijn. Markeer:

THEMA 2

LEVEL 6

VA N

Om de kosten zo laag mogelijk te houden, blijven ze het eerste jaar in de studentenstudio die ze sowieso al huurden. De huurprijs van hun studio bedraagt 300,00 euro per maand. Voor het tweede jaar willen ze een bediende in dienst nemen waardoor zij gedwongen zijn een kleine woning met kantoorruimte te huren. De maandelijkse huurprijs ramen ze op 750,00 euro. De jaarlijkse loonkost van die bediende bedraagt 50 000,00 euro. Gedurende het eerste jaar blijft de omzet wellicht beperkt tot zo’n € 75 000,00 euro. Voor het tweede jaar rekenen ze op een omzet van 250 000,00 euro. Omdat dat hun enige inkomen is, zullen Jasmin en Stijn zich elk een bezoldiging uitkeren van 25 000,00 euro in het eerste jaar, en van 62 500,00 euro in het tweede jaar. Verder houden ze rekening met: — publiciteit bij de start van hun onderneming: € 1 500,00 — elektriciteit, gas, water: € 1 000,00 (jaar 1) € 3 000,00 (jaar 2) — huur van de informatica-uitrusting: € 2 500,00 (per jaar) — verzekeringen: € 1 350,00 (jaar 1) € 2 450,00 (jaar 2) — telefoon: € 2 500,00 (jaar 1) € 2 900,00 (jaar 2) — factuur van de boekhouder: € 2 000,00 (jaar 1) € 2 500,00 (jaar 2) — kantoormateriaal: € 2 750,00 (jaar 1) € 2 250,00 (jaar 2) — diversen: € 2 000,00 (jaar 1) € 2 500,00 (jaar 2) Om de oprichting te ﬁnancieren hebben ze een lening aangegaan op drie jaar, waarvoor in het eerste jaar 750,00 euro interest betaald wordt, en in het tweede jaar 500,00 euro.

Bereken het resultaat van Design2Joy. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het basisbestand en de bijhorende filmpjes. Gebruik indien nodig de ICT-fiches voor rekenblad. a

Pas het basisontwerp aan volgens het stappenplan zodat het er als volgt uitziet: STAPPENPLAN Stap 1:

Pas de breedte van kolom A aan  35 (ICT-fiche_R_16).

Stap 2:

Pas de breedte van kolom B en C aan  12 (ICT-fiche_R_16).

Stap 3:

Pas de arcering van rij 1 – 4 – 6 – 20 – 22 en 23 aan (ICT-fiche_R_13).

Stap 4:

Zorg ervoor dat de tekst van rij 1 – 6 en 22 de juiste kleur krijgt (ICT-fiche_R_13).

Stap 5:

De tekst van rij 1 – 4 – 6 – 20 – 22 en 23 moet vetjes zijn (ICT-fiche_R_13).

Stap 6:

Breng de nodige randen aan (ICT-fiche_R_13). JAAR 1

JAAR 2

OPBRENGSTEN

Totaal

JAAR 1

JAAR 2

JAAR 1

JAAR2

VA N

KOSTEN

Totaal

RESULTAAT

Totaal

Vul de tabel in. STAPPENPLAN Stap 1:

In kolom A vul je de rubrieken van de opbrengsten en kosten in.

Stap 2:

Verwijder overbodige rijen.

Stap 3:

Vul in kolom B en C de bedragen in. Zorg ervoor dat de het scheidingsteken voor de duizendtallen een spatie is. De bedragen moeten automatisch twee decimalen hebben (ICT-fiche_R_07).

Stap 4:

Bereken de totalen van de kosten en de opbrengsten aan de hand van een formule.

Stap 5: c

Bereken het resultaat in cel B23 en C23.

Bewaar het resultaat in je portfolio.

LEVEL 6

(ICT-fiche_R_24).

THEMA 2

Action 4— Kun je dit vraagstuk oplossen? Lees aandachtig het vraagstuk en bereken het resultaat van onderneming Campeerservice. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Optie 1

Bereken het resultaat van de onderneming.

Maakt ze winst of verlies? Waaruit leid je dat af?

Optie2

Bereken de omzet van Campeerservice.

Bereken de jaarlijkse aankoopkosten.

Bereken de totale kosten voor Campeerservice.

Bereken het resultaat van de onderneming.

Maakt ze winst of verlies? Waaruit leid je dat

THEMA 2

LEVEL 6

af?

Met tussenstappen

VA N

In een rechte lijn

Campeerservice verkoopt tenten en in het bijzonder tenten voor bergbeklimmers. De onderneming koopt de tenten aan voor 250,00 euro en verkoopt de tenten voor 385,00 euro. Jaarlijks verkopen ze 1 500 tenten. De andere kosten bedragen 120 000,00 euro.

Action 5— Hoe krijg je zicht op de omzet van Sportswear? Bereken de omzetcijfers van Sportswear. Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het basisbestand. Gebruik indien nodig de ICT-ﬁches voor rekenblad. Gebruik de gepaste functie. Bereken: de totale omzet,

de grootste omzet,

de kleinste omzet,

de gemiddelde omzet per jaar.

VA N

sportswear

Action 6— Hoe is de omzet van Sportswear over de

verschillende sportcategorieën verdeeld?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het bestand Omzet per sportcategorie.xlsx. Welke soort grafiek gebruik je om de evolutie van de omzet per productcategorie voor te stellen?

Waarom kies je dat grafiektype?

Stel de verdeling van de omzet per productcategorie in een grafiek voor. Gebruik indien nodig

ICT-fiche_R_31.

Plaats de grafiek op een nieuw blad.

Noteer de grafiektitel ‘Omzet per sportcategorie’. Geef de percentages per categorie

LEVEL 6

weer.

sportswear

THEMA 2

Action 7— Hoe stel je de evolutie van de omzet van Sportswear graﬁsch voor?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het bestand ‘evolutie_omzet_sportswear.xlsx’. a

Welk soort grafiek gebruik je om de evolutie van de omzet per productcategorie voor te stellen?

Waarom kies je dat grafiektype?

Stel de evolutie van de omzet per productcategorie in een grafiek voor. Gebruik indien nodig

Plaats de grafiek op een nieuw blad.

Noteer de grafiektitel ‘Evolutie omzet per sportcategorie’

ICT-fiche_R_30 en volgende.

VA N

sportswear

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Beantwoord de volgende vragen.

THEMA 2

LEVEL 6 80

Over welke onderneming gaat deze rubriek?

Wat is de reden hiervoor?

Maakt deze onderneming winst of verlies?

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA 1

Ik kan het begrip opbrengsten toepassen op een voorbeeld.

Ik kan het verschil tussen afzet en omzet

Ik kan de omzet berekenen in een concreet

Ik kan het begrip kosten toepassen op een

Ik kan omschrijven hoe het resultaat wordt berekend.

voorbeeld. 5

Ik kan omschrijven wanneer een onderneming

VA N

winst of verlies maakt. 7

voorbeeld. 4

EXTRA OEFENMATERIAAL

omschrijven. 3

KAN BETER

Ik kan de winst of het verlies in een concrete situatie berekenen.

Ik kan de vulgreep toepassen.

Ik kan een tabel functioneel opmaken (randen,

arceringen, uitlijnen, cellen samenvoegen).

ÂŠ

10 Ik kan de gegevens in een tabel de juiste getallennotaties geven (getal, percentage, valuta,

datum).

11 Ik kan data grafisch weergeven.

12 Ik kan het meest geschikte grafiektype kiezen

maximum toepassen.

LEVEL 6

13 Ik kan de formules som, gemiddelde, minimum,

THEMA 2

voor een situatie.

LEVEL 7 Hoe probeert een onderneming succesvol te zijn? INTRO 1

In het vorige level hebben jullie nagedacht over welke actie het meeste geld zou opbrengen voor

ÂŠ

VA N

nieuw kampeermateriaal voor de jeugdvereniging.

Werk per twee. Bedenk hoe jullie van die actie een groot succes kunnen maken.

Maak een digitale mindmap van jullie hersenspinsels. Gebruik daarvoor indien nodig ICT-fiche_MM_01.

THEMA 2

LEVEL 7

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Wat zet een onderneming in om succesvol te zijn en om met anderen te kunnen concurreren?

Explore 1— Marketingmix — what?? 1

Lees de definitie en markeer de kernwoorden. MARKETING

Marketing is onderzoek doen naar de behoeften van mensen, het vertalen van die behoeften in goederen en diensten en het ontwikkelen van een geschikte strategie om de verkoop van die goederen en diensten te stimuleren.

Niet alleen ondernemingen maken gebruik van marketing om hun doelen te bereiken. Combineer de onderneming, de organisatie of de persoon met zijn of haar doel.

de verkiezingen winnen

een politieke partij

kijkers trekken

een deelnemer aan Belgium’s Got Talent

studenten aantrekken

een tv-zender

geld inzamelen voor een goed doel

een tennisclub

mensen bewust maken van het gevaar

de overheid

een hogeschool

een bioscoop

van vuurwerk

in de finale geraken

winst maken

leden werven

LEVEL 7

DOEL

THEMA 2

Rode Neuzen Dag

VA N

ONDERNEMING, ORGANISATIE, PERSOON

Een van je beste vrienden is volgende week jarig. Je bent uitgenodigd op zijn verjaardagsfeest. Daarom ben je dringend op zoek naar een geschikt cadeautje. Waarmee houd je rekening bij de keuze en de aankoop van het geschenk?

MARKETINGMIX

Om van de onderneming een succes te maken moet ze rekening houden met de factoren die het keuze- / aankoopgedrag van

VA N

consumenten beïnvloeden. Daarom zet ze een combinatie van verschillende instrumenten in, de marketingmix. Die bestaat traditioneel uit de 6 P’s: product, prijs, plaats, promotie, presentatie en personeel.

PRODUCT

PERSONEEL

PRIJS 6 P’s

PRESENTATIE

THEMA 2

LEVEL 7

PROMOTIE

PLAATS

Explore 2— Wat is het ideale product voor je doelgroep? 1

PRODUCT

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en verken de marketingtool Product. Download het werkblaadje als je ondersteuning wilt. Bekijk de vakantieaanbiedingen (1-4) en de doelgroepen (A-D) Combineer de vakantie met de doelgroep. VAKANTIE 1

VAKANTIE 3

Waarom biedt een reisbureau verschillende vakantietypes aan, denk je?

VA N 2

LEVEL 7

VAKANTIE 4

VAKANTIE 2

THEMA 2

Noteer in kernwoorden enkele kenmerken van de doelgroep.

Explore 3— Hoe breed en diep moet het assortiment zijn? 1

Bestudeer de ontdekplaat en omschrijf het begrip assortiment in eigen woorden. Lukt dat niet meteen,

Surf naar de website van TUI. a

Vul de begrippen breedte en diepte in op de juiste plaats in de onderstaande tabel.

Vul de tabel aan met extra bestemmingen

VA N

bestudeer dan de ontdekplaat opnieuw.

VAN HET ASSORTIMENT

VLIEG-

Spanje

Turkije

Egypte

THEMA 2

LEVEL 7

Portugal

WEEKENDJES

SKI-

VAKANTIES

WEG

VAKANTIES

CITYTRIPS

CRUISES Verenigde

Emiraten

Canarische

VAN HET ASSORTIMENT

VAKANTIES

AUTO-

Arabische

eilanden

Egypte

Griekenland

Explore 4â&#x20AC;&#x201D; Wat is de ideale verkoopprijs? 1

PRIJS

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en verken de marketingtool Prijs. Download het werkblaadje als je ondersteuning wilt.

PRIJSSTRATEGIE Elke onderneming hanteert een eigen prijsstrategie. Sommige profileren zich als de goedkoopste, andere hanteren hoge prijzen omdat ze dat willen linken aan een hoge kwaliteit.

Vergelijk de prijzen van deze producten. a

Voeg in de laatste kolom een supermarkt naar keuze toe.

Surf naar de websites van Aldi, Colruyt, Delhaize, Albert Heyn en van de gekozen supermarkt.

Noteer de prijzen per kilo / liter van de producten uit de eerste kolom. Wanneer er meerdere merken

zijn opgenomen in het assortiment, noteer je de prijs van het goedkoopste merk.

1 liter halfvolle melk (brik)

200 g melkchocolade

COLRUYT

DELHAIZE

ALBERT HEYN

VA N

ALDI

bloem

ÂŠ

1 kg zelfrijzende

1 liter bruiswater

1 liter vloeibaar wasmiddel (gekleurde was)

Forum

THEMA 2

LEVEL 7

Een hoge prijs betekent ook een hoge kwaliteit. Hoe denk jij daarover?

Explore 5— Wat is de ideale vestigingsplaats voor je onderneming?

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en verken de marketingtool Plaats. Download het werkblaadje als je ondersteuning wilt. VESTIGINGSPLAATS

De plaats van een vestiging is een heel belangrijk instrument in de marketingmix. De centrale vraag is, waar en hoe koopt mijn doelgroep in?

Waar zou je de volgende ondernemingen vestigen en waarom?

VA N

THEMA 2

LEVEL 7

PLAATS

VA N

Explore 6— Welke distributie kies je voor je onderneming? Bestudeer de ontdekplaat en omschrijf de begrippen directe en indirecte distributie in eigen woorden. Lukt dat niet meteen, bestudeer dan de ontdekplaat opnieuw.

Zet de volgende distributiekanalen in de juiste kolom.

webwinkel – groothandelaar – postorderbedrijf – (auto)dealer – kleinhandel – invoerder van bananen – vertegenwoordiger in koffie – de automaat bij de fruitkweker

INDIRECTE DISTRIBUTIE

LEVEL 7

DIRECTE DISTRIBUTIE

THEMA 2

Vervolledig de tabel. a

Noteer in de tweede kolom waar je de producten kunt kopen.

Omschrijf de betekenis van deze woorden. Gebruik indien nodig een woordenboek.

intensief:

selectief:

exclusief:

Noteer in de derde kolom het juiste soort distributie. PRODUCT

VERKOOPPUNT

SOORT DISTRIBUTIE

VA N

THEMA 2

LEVEL 7

Explore 7— Welke promotie voer je om van je

PROMOTIE

onderneming een succes te maken?

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en verken de marketingtool Promotie. Download het werkblaadje als je ondersteuning wilt.

PROMOTIEVORMEN Promotie maken voor je onderneming is één ding. De juiste promotievormen kiezen is een andere zaak. Hieronder zie je een overzicht van de verschillende promotievormen.

Bestudeer deze tabel en beantwoord de vragen. Zoek op internet naar de betekenis van het begrip direct mail. Omschrijf het in eigen woorden.

Waarom is die promotievorm de laatste jaren zo populair geworden?

Geef twee voorbeelden van promotievormen die je onder de categorie andere zou kunnen plaatsen.

VA N

Adverteren in huis-aan-huisbladen, huis-aan-huisfolders, verenigingsbladen

Adverteren in dagbladen

Promotiemateriaal in de winkel

Direct mail

Adverteren in telefoongids en handels- en beroepengids (meer dan naamsvermelding)

Adverteren op lokale radio, lokale televisie …

Opendeurdagen, demonstraties, deelnemen aan beurzen …

Sponsoring

Geen

Adverteren op internet

Andere

Bron: vizo

LEVEL 7

RECLAMEMIDDELEN GEBRUIKT DOOR SCHOENENWINKELS

THEMA 2

Niet alleen de juiste promotievorm, maar ook het medium voor de verspreiding van de reclameboodschap is belangrijk. a

Via welke media zou je in de volgende gevallen reclame maken? Zet een kruisje in de juiste kolom en / of vul de laatste kolom in.

Het nieuwste model van BMW

VA N

Adidas

Snowboardvakantie

Boek over drones

Forum

THEMA 2

LEVEL 7

Vind jij reclame weggesmeten geld? Laat jij je erdoor beïnvloeden?

ANDERE

INTERNET

AFFICHE

BIOSCOOP

RADIO

TIJDSCHRIFT

Bedenk een goed argument voor jouw keuze.

KRANT

Explore 8— Hoe kan de inrichting van de winkel de

PRESENTATIE

verkoop stimuleren?

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en verken de marketingtool Presentatie. Download het werkblaadje als je ondersteuning wilt. Bekijk het filmpje en noteer vijf trucjes van IKEA die mensen aanzetten om iets te kopen.

VA N

rdon / Shutte

rstock.com

Explore 9— Hoe zet je de juiste persoon op de juiste job? 1

PERSONEEL

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en verken de marketingtool Personeel.

Goed personeel is het visitekaartje van je winkel.

THEMA 2

Good to know

LEVEL 7

Download het werkblaadje als je ondersteuning wilt.

Je vindt hier drie jobadvertenties waarin de competenties staan die noodzakelijk zijn om de job goed te kunnen uitvoeren. a

Bestudeer de jobadvertenties

Noteer de jobtitel bij de juiste jobadvertentie. kassamedewerker – magazijnmedewerker Euro Shoe Group – verkoper Proximus

“Ben jij de persoon die we zoeken?”

Wie zoeken we? Iemand die:

Dankzij je inlevingsvermogen win je

∙

vlotjes het vertrouwen van klanten. Je ontdekt snel hun behoeften en kunt hen de gepaste oplossing voorstellen.

∙

plezier deel uit van een team waarin de collega’s elkaar helpen en bijdragen aan een toffe sfeer. Samen met je collega’s zet je ideeën

nauwkeurig werkt met aandacht voor veiligheid, orde en netheid;

Je loopt over van energie en maakt met

de bestellingen van de klanten op een correcte manier klaarzet in het magazijn;

VA N

om in concrete acties die de shop en

∙ ∙

het team beter doen draaien. Je hebt passie voor al wat nieuw is en werkt

dan ook graag met onze digitale tools die je ondersteunen met informatie over de klant, zijn bestellingen, nieuwigheden en promoties ...

Je bent bereid om ook in het weekend

∙ ∙ ∙

bereid is om in een wisselend ploegensysteem (6.00 – 14.00 u.; 14.00 – 22.00 u.) te werken; houdt van afwisselende taken en zin heeft voor initiatief; niet terugdeinst voor fysieke arbeid; goed zelfstandig en in team kan werken.

te werken.

ervoor zorgt dat de chauffeurs tijdig kunnen vertrekken met de bestellingen;

We zijn op zoek naar iemand op wie onze klant kan rekenen letterlijk en ﬁguurlijk –

Je bent uiterst betrouwbaar.

–

Je komt steeds met een glimlach voor de dag bij elke klant

–

Je hebt een sterk logisch redeneervermogen.

–

Je bent van het principe ‘klant is koning’.

–

Je bent een vlot, spontaan persoon.

–

Je houdt de inkom en kassazone netjes en opgeruimd.

–

Je zorgt ervoor dat de uitstallingen in de omgeving van de kassa

THEMA 2

LEVEL 7

ook als het even wat minder meezit.

aantrekkelijk ogen doorheen de dag.

Explore 10— 1

Wat is het verschil tussen de 6 P’s en de 4 C’s?

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en ontdek wat de verschuiving van de 6 P’s naar de 4 C’s inhoudt. Download het werkblaadje als je ondersteuning wilt.

PRODUCT

PRIJS

CUSTOMER

COSTS

CONVENIENCE

COMMUNICATION

Welke C zet een ondernemer in de kijker wanneer hij de volgende acties onderneemt? ACTIE

VA N

WELKE C?

De klant kan het parkeerticket aan de kassa valideren zodat hij de parking gratis kan verlaten.

De webshop is door verschillende personen getest op gebruiksvriendelijkheid zodat een bestelling heel snel geplaatst kan worden. Een hotelgast kan op de Facebookpagina van het hotel een review posten.

De doe-het-zelfzaak heeft een YouTubefilmpje gemaakt zodat de klant snel ziet hoe hij de aangekochte machine moet gebruiken. De klant die een bepaald product via de webshop heeft besteld, kan een leveringsadres dicht bij huis kiezen. Een producent van tablets heeft een enquête gedaan om precies te achterhalen wat de consument van een dergelijk toestel verwacht. De klantendienst is in het weekend bereikbaar zodat de consumenten er ook dan met hun vragen terechtkunnen. Een producent heeft voor een bepaalde klant een rolstoel ontworpen op maat van de behoeften van die klant.

LEVEL 7

De kapperszaak heeft haar openingsuren verlengd tot 20.00 uur.

THEMA 2

PROMOTIE

SOLUTION

PLAATS

Explore 11â&#x20AC;&#x201D; Wat houdt het Business Model Canvas in? Meer en meer ondernemingen maken gebruik van het Business Model Canvas om van hun onderneming een succesverhaal te maken. a

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en ontdek wat dat model inhoudt. Download

Bekijk de vragenlijst die je helpt om de negen bouwstenen voor een onderneming in te vullen. Vul de

het blanco BMC en het werkblaadje als je ondersteuning wilt. passende bouwsteen in de linkerkolom in. BOUWSTEEN

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van het doelpubliek?

Welke elementen maken de onderneming en / of producten voor de

Via welke kanalen verkoopt de onderneming haar goederen of

Welke goederen of diensten behoren tot het kernassortiment?

Hoe garandeert de onderneming de kwaliteit van haar producten?

THEMA 2

LEVEL 7

diensten?

VA N

klant uniek?

Waarom zou de klant de producten / diensten van de onderneming aankopen en niet die van de concurrenten? Wat zijn de belangrijkste investeringen die nodig zijn om de onderneming goed te laten draaien? Waar komen de klanten van de onderneming vandaan?

ÂŠ

ONDERZOEKSVRAAG

Welke problemen van de klant lossen de goederen of diensten van de onderneming op? Welke dienst na verkoop biedt de onderneming aan?

Wat zijn de belangrijkste inkomstenstromen?

Wie zijn de belangrijkste leveranciers?

Hoe worden de klanten op de hoogte gehouden van het aanbod van

Wat zijn de belangrijkste kosten?

Wie neemt binnen de onderneming welke taken op?

Welke productgroepen leveren welke omzet?

Hoe meet de onderneming de tevredenheid van de klant?

Aan welke criteria moet de vestigingsplaats voldoen?

de onderneming?

TO THE POINT Marketing is onderzoek doen naar de behoefte van mensen, het vertalen van die behoeften in producten PRODUCT

en diensten en het ontwikkelen van een geschikte strategie om de verkoop van die producten en diensten te stimuleren.

PERSONEEL

De marketingmix is een combinatie van verschillende

6 P’s

instrumenten die een onderneming, een organisatie of een individu inzet om zijn doelen te bereiken.

PRIJS

PRESENTATIE

PLAATS

Traditioneel bestaat die mix uit de 6 P’s: product, prijs, plaats, promotie, presentatie en personeel. Elk van de 6 P’s is belangrijk maar soms focust een onderneming zich meer

PROMOTIE

—

op de ene of de andere P. Product: Het goed of de dienst moet voldoen aan de wensen en de behoeften van de consument. Daarbij speelt niet alleen het product op zich een rol maar ook de verpakking, de kwaliteit, de service, de garantie, merknaam en het ontwerp. —

Prijs: Dat gaat over hoeveel er voor het goed of de dienst gevraagd wordt. De verkoopprijs speelt

VA N

een rol maar ook bijvoorbeeld de kortingen die aangeboden worden. —

Plaats: Dat instrument beschrijft de keuze van de vestigingsplaats maar ook hoe het goed of de dienst bij de klant terechtkomt. Het gaat om welke kanalen en hoeveel kanalen er gebruikt worden.

—

Promotie: Daarbij gaat het over hoe en via welke media het goed of de dienst onder de aandacht van consumenten gebracht wordt om de verkoop te stimuleren.

—

Presentatie: Dat instrument beschrijft hoe het goed of de dienst aan de consument gepresenteerd wordt, waar de producten zich in de winkel bevinden … Personeel is een heel belangrijke factor. Niet iedereen is geschikt voor een bepaalde job. Het

—

komt erop aan om de juiste persoon voor een bepaalde taak te vinden. In de loop der tijd is de marketing veranderd. Zo staan de ondernemingen en de producten niet meer centraal maar de individuele consument en zijn welzijn. Bij die verandering hoort dus ook een andere invulling van de marketingmix. De marketinginstrumenten heten nu de 4 C’s. —

CUSTOMER SOLUTION

COSTS

Customer (consument): Er wordt gedacht vanuit de consument. Waarom is dit product of deze dienst een oplos-

alleen meer om de prijs van het product of de dienst, maar ook om alles wat het de consument verder kost. Is de

CONVENIENCE

COMMUNICATION LEVEL 7

Cost (kosten): Daarbij gaat het niet

THEMA 2

sing voor de consument? —

grondstof duurzaam verbouwd? Wat kost het de consument om bij de winkel te komen? Heeft het product of de dienst vervelende gevolgen voor het dagelijkse leven? —

Convenience (gemak): De moderne consument wil vooral gemak. Het aanbod is groot en de tijd van de consument is kostbaar. Als een klant veel moeite moet doen om aan een goed of dienst te komen, haakt hij snel af.

—

Communication (communicatie): In de nieuwe marketingmix gaat het niet alleen om het promoten van het product of de dienst. De klant wil inspraak. Klanten moeten genoeg informatie kunnen vinden (bij voorkeur online), gemakkelijk klachten kunnen indienen en op een laagdrempelige wijze contact kunnen zoeken.

Samengevat is de marketingmix als volgt veranderd: —

Product wordt consumentenoplossing.

—

Prijs wordt kosten voor de consument.

—

Plaats wordt gemak van de klant.

—

Promotie wordt communicatie.

Veel ondernemingen maken gebruik van het Business Model Canvas (BMC) om snel te kunnen inspelen op de behoeften van de consument en zo hun concurrent voor te blijven. Het BMC geeft in negen bouwstenen weer welke meerwaarde de onderneming biedt voor de

VA N

consument.

Business Model Canvas Strategische partners • Wie zijn je strategische partners? • Wie zijn je strategische leveranciers? • Welke middelen haal je bij deze partners?

Versie:

Kernactiviteiten

Waardeproposities

Klantenrelaties

Klantensegmenten

• Welke activiteiten moet je gaan uitvoeren om tegemoet te komen aan de behoeften van je doelgroep?

• Welke waarde lever je aan je klanten?

• Hoe wil je klanten begeleiden en bedienen?

• Voor wie creëer je waarde?

• Welk probleem van je klanten los je op?

• Hoeveel kosten deze klantenrelaties je?

• Welke activiteiten moet je gaan uitvoeren om de concurrentie voor te blijven?

Mensen en middelen

• Welke activiteiten voeren deze partners voor je uit?

Naam:

Over welke mensen en middelen moet je beschikken om je product of diensten op de markt te brengen?

• Wie zijn je belangrijkste klanten?

• Welke producten of diensten bied je aan? • Welke noden van je klanten vervul je?

Kanalen • Via welke kanalen (website, sociale media, formulieren ...) willen je klanten je boodschap ontvangen? • Hoe bereik je die klanten nu?

Kostenstructuur

Inkomstenstromen

• Wat zijn je belangrijkste kosten?

• Voor welke waarde die je creëert willen je klanten echt betalen?

• Welke van je middelen zijn het duurst?

• Hoeveel afzet/omzet heb je nodig om succesvol te zijn?

• Welke van je activiteiten zijn het duurst?

• Hoeveel afzet/omzet haal je uit elke productgroep?

L I F T Poster economische kringloop+business model A1 - v2.indd 1

—

De waardeproposities beschrijven welke waarde het goed of de dienst levert aan de klant. Dat is

THEMA 2

LEVEL 7

de reden waarom klanten de ene onderneming boven de andere verkiezen.

—

In het klantensegment beschrijft de ondernemer welke klantengroep hij wil bedienen en wat de belangrijkste kenmerken zijn van die doelgroep (behoeften, factoren die hun aankoopgedrag beïnvloeden …).

14/02/2020 13:07

—

In de bouwsteen kanalen wordt aangegeven via welke kanalen de ondernemer het goed of de dienst wil aanbieden, aan welke criteria de vestigingsplaats moet voldoen, hoe hij zijn goederen of diensten wil presenteren …

—

De bouwsteen klantenrelaties geeft aan hoe een ondernemer zich wil bekendmaken bij de klanten (via het internet, met een eigen website, op beurzen, via mailings, flyers, advertenties, via partners, via sociale media ...)

—

De kernactiviteiten beschrijven de belangrijkste activiteiten van een onderneming zodat zij tegemoetkomt aan de behoeften van de doelgroep en de concurrentie voor blijft.

—

De mensen en middelen zijn het geheel van (financiële) middelen en mensen die de onderneming nodig heeft om de kernactiviteiten te kunnen uitvoeren.

—

De bouwsteen strategische partners beschrijft het netwerk van leveranciers en partners die impact hebben op het succes van de onderneming. De inkomstenstromen beschrijven welke afzet / omzet de onderneming heeft.

—

De kostenstructuur geeft alle kosten weer die nodig zijn om de onderneming te laten werken.

—

aan?

VA N

Action 1— Welk assortiment biedt 1

Je leraar geeft je een kaartje met de naam van een onderneming. Vul de naam aan in de titel van deze Action.

Surf naar de website van die onderneming.

Stel het assortiment van die onderneming in de breedte en diepte voor in een overzichtelijke tabel. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt en vertrek van een leeg document. Kies optie 2

als je liever wat ondersteuning wilt. Ga naar het onlinelesmateriaal en gebruik het sjabloon dat je daar vindt. a

Noem twee concurrenten van jouw onderneming.

Loopt het assortiment van jouw firma gelijk met dat van beide concurrenten? Indien ja, geef een aantal voorbeelden.

Wijkt het assortiment van jouw firma af van dat van beide concurrenten? Indien ja, geef een aantal voorbeelden.

Noem twee voordelen en twee nadelen van een breed en diep assortiment.

Sla je bestand op in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

THEMA 2

LEVEL 7

Action 2— Gaan de supermarkten elkaar te lijf met scherpe prijzen?

Lees het artikel over de komst van supermarktketen Jumbo en beantwoord de vragen. a

Welke supermarkt in Pelt heeft de meeste last van de komst van Jumbo in Pelt?

Mag Jumbo zich de supermarkt met gegarandeerd de laagste prijzen noemen?

Colruyt moet slechts ‘paar tientallen’ prijzen aanpassen na opening Jumbo in Pelt ‘Gegarandeerd de laagste prijzen’,

stelt de Nederlandse supermarktketen Jumbo. Wie een product elders goedkoper vindt – en het is geen

VA N

tijdelijke promotie – krijgt het product als dank gratis mee naar huis. Maar Belgische koopjesjagers hoeven nog niet te juichen.

Colruyt stuurde een dag na de opening tien prijzenopnemers naar Jumbo,

en nog eens tien naar de omliggende supermarkten. Uit de eerste vaststellingen

blijkt dat Jumbo maar voor een ‘paar tientallen artikelen’ goedkoper was. Colruyt paste prompt zijn prijzen aan in de vestigingen in Pelt en Lommel. Het gaat onder meer om speculoospasta, Coca-Cola light en Côte d’Or. Maar net zo goed zijn er producten waar Jumbo duurder is, stipt Colruyt aan. Dreft-vaatwastabletten zijn twintig procent duurder bij Jumbo, net als een halfliterflesje Lipton Ice Tea. Het Nieuwsblad deed diezelfde dag ook een test en kocht 35 producten bij Jumbo en vier omliggende supermarkten. Jumbo bleek op het moment van de aankoop respectievelijk 3,5 en 5 procent goedkoper dan Colruyt en Albert Heijn. Delhaize en Carrefour waren voor de aangekochte producten ruim 20 procent duurder dan Jumbo. Naar: standaard.be, november 2019

Behalve Colruyt, Albert Heijn, Delhaize en Carrefour, welke supermarkten hebben nog een vestiging in

THEMA 2

LEVEL 7

Pelt? Gebruik het internet.

100

Action 3â&#x20AC;&#x201D; Hoe promoot je een nieuwe frisdrank? Bestudeer deze cartoon. Wat zou de cartoonist ermee willen zeggen?

Werk in groepjes. Elke groep moet een nieuw product promoten.

VA N

Beschrijf om welk nieuw product het gaat.

Beschrijf bondig jullie doelpubliek.

Maak per groep een reclamefilmpje van maximum een minuut om het nieuwe product in de kijker

ÂŠ

te plaatsen. Wees creatief, maar zorg er ook voor dat het aanslaat bij je doelpubliek! Gebruik ICT-fiche_M_01 als ondersteuning bij het maken van het filmpje. d

Maak ook een bijhorende affiche om het product te promoten. Gebruik ICT-fiche_C_01 als je hulp nodig hebt om de reclameaffiche te ontwerpen.

LEVEL 7

Sla je bestanden op in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

THEMA 2

101

Action 4â&#x20AC;&#x201D; Welke elementen van de marketingmix werden niet (correct) gebruikt?

Lees de situaties. Noteer telkens welke elementen van de marketingmix niet of niet correct worden gebruikt.

Een onderneming lanceert een nieu we frisdrank met een groots opgezette publiciteitscampagne. Elk gezin ontvang kortingsbonnen . De frisdrank is slechts te koop in een enkele warenhuisketen.

Een nieuw type gsm wordt gelanceerd. De gsm heeft een heel mooie lijn en de prijs is concurrentieel. Technisch staat het mobieltje nog niet op punt. Het regent klachten in de eerste

ÂŠ

VA N

maanden na de lancering.

THEMA 2

LEVEL 7

102

Een onderneming brengt een nieuw jacht op de markt. De verkoop r prijs bedraagt 163 000,00 euro. De onderneming maakt daarvoo reclame in Klasse, een tijdschrift voor leraars.

vestiging in de industrieEen fitnesszaak opent een nieuwe n. zone in de buurt van een zeehave

Action 5— Welke marketingmix hoort bij welke onderneming?

Een onderneming moet aandacht besteden aan elk van de 6 P’s, maar sommige ondernemingen hebben meer aandacht voor een of meerdere P’s. a

Lees de marketingmix van een aantal ondernemingen.

Welke marketingmix hoort bij welke onderneming? Gucci – Colruyt – Porsche-garage – Center Parcs – IKEA – Apple – Coca-Cola. Noteer telkens waarom je die onderneming aan de marketingmix toewijst.

PRODUCT

PRIJS

PERSONEEL 6 P’s

PLAATS

PROMOTIE

ARGUMENT

VA N

PRESENTATIE

ONDERNEMING

MARKETINGMIXINSTRUMENT

PRODUCT PERSONEEL

PRIJS

6 P’s

PRESENTATIE

PROMOTIE

PRODUCT PERSONEEL

PRIJS 6 P’s

PROMOTIE

PLAATS

LEVEL 7

PRESENTATIE

THEMA 2

103

MARKETINGMIXINSTRUMENT

ONDERNEMING

PRODUCT PERSONEEL

PRIJS 6 P’s

PRESENTATIE

PLAATS

PROMOTIE

PRODUCT

PRIJS 6 P’s

PRESENTATIE

PLAATS

PRODUCT PERSONEEL

VA N

PROMOTIE

PRIJS 6 P’s

PRESENTATIE

PLAATS

PROMOTIE

PRODUCT PRIJS

PERSONEEL 6 P’s PRESENTATIE

THEMA 2

LEVEL 7

PROMOTIE

104

PERSONEEL

PLAATS

ARGUMENT

Action 6— Hoe verleidt een supermarkt haar klanten? Onderzoek in groepjes van drie of vier personen hoe een supermarkt haar klanten probeert te verleiden en maak daarvan een presentatie. a

Noteer de naam van de supermarkt die jullie gaan bezoeken.

Bekijk deze tabel aandachtig. Zo weten jullie meteen waarop jullie moeten letten bij het bezoek. Zorg dat jullie alle vragen kunnen beantwoorden. Schrijf in de eerste kolom op welke P van de marketingmix de vraag betrekking heeft. P

VRAGEN Hoe probeert men de klanten tot impulsaankopen aan te zetten?

Hoe vlot is de supermarkt te bereiken?

Waar vind je wat op de plattegrond (vlees, groente en fruit, diepvriesproducten, dranken, suiker, bloem, magazines, speelgoed, verzorgingsproducten, kassa)? Waarom?

Waar bevinden zich de producten die in promotie staan? Waarom? Hoe breed is het assortiment van de supermarkt? Hoe ziet de plattegrond van de supermarkt eruit? Hoe schat je de prijzen van de supermarkt in (hoger dan gemiddeld, gemiddeld of lager dan gemiddeld)? Hoe diep is het assortiment?

Hoe is de prijs van de producten op ooghoogte in vergelijking met de produc-

Welke huismerken heeft de winkel?

Hoe probeert men het winkelen eenvoudiger / efficiënter te maken voor de

Waar is de supermarkt gelegen?

Biedt de supermarkt veel merkproducten aan?

ten op het onderste rek? Waarom?

klanten?

Vraag aan de zaakvoerder of je enkele foto’s voor je onderzoeksverslag mag maken.

LEVEL 7

VA N

Welke voor- of nadelen heeft de ligging van de supermarkt?

THEMA 2

105

Maak een onderzoeksverslag waarin je het antwoord op de vragen uit de tabel verwerkt. Noteer welke presentatievorm jouw groepje kiest (tekst, presentatie, fotocollage ... ).

Maak in een onlinetoepassing een taakverdeling en een tijdschema zodat jullie er tegelijk aan kunnen werken.

Hou daarbij rekening met de talenten van de leden van jullie groepje.

In de eerste kolom noteer je wie wat opneemt.

In de tweede kolom noteer je de deadlines.

In de derde kolom neem je een afvinklijst op.

Gebruik indien nodig ICT-fiche_T_15.

BREAKING NEWS Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Beantwoord de volgende vragen.

Over welke onderneming gaat het?

Waarop heeft deze onderneming ingezet om succesvol te zijn?

VA N

CHECKLIST

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

Ik kan het resultaat van een brainstorm in een mindmap weergeven.

Ik kan het begrip marketing en marketingmix toelichten.

Ik kan het begrip doelgroep met een voorbeeld illustreren.

Ik kan het begrip assortiment in eigen woorden omschrijven.

THEMA 2

LEVEL 7

106

Ik kan de begrippen diepte en breedte van het assortiment met een voorbeeld toelichten.

Ik kan gericht zoeken in onlinedatabanken.

KAN BETER

EXTRA OEFENMATERIAAL

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

Ik kan de marketingtool prijs toelichten aan de

hand van een voorbeeld. 9

Ik kan toelichten welke criteria een onder-

neming het best gebruikt bij de keuze van de vestigingsplaats. 10 Ik kan de begrippen directe en indirecte distributie toelichten aan de hand van voorbeelden. 11 Ik kan toelichten welke distributiekanalen een onderneming gebruikt.

13 Ik kan het belang van de presentatie van

VA N

producten duiden aan de hand van voorbeelden. 14 Ik kan het belang van de juiste persoon voor de juiste job toelichten aan de hand van voorbeelden.

15 Ik kan de 4 Câ&#x20AC;&#x2122;s toelichten aan de hand van voorbeelden.

16 Ik kan de negen bouwstenen van het BMC

ÂŠ

toelichten.

17 Ik kan een reclamefilmpje maken.

18 Ik kan een affiche maken om een product te

promoten. 19 Ik kan online samenwerken aan een document.

20 Ik kan een tabel aanmaken met een

tekstverwerker.

LEVEL 7

distributie gaat.

THEMA 2

intensieve, een selectieve of een exclusieve

12 Ik kan toelichten of een onderneming voor een

107

LEVEL 8 Hoe halen bedrijven informatie uit digitale data? INTRO 1

Ondernemingen zijn voortdurend bezig om data van onder andere hun klanten te verzamelen. Dankzij die data kunnen ze zo goed mogelijk inspelen op de klantbehoeften. a

Bedenk zoveel mogelijk manieren waarop ondernemingen die data kunnen verzamelen.

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een aantal tools waarmee je een woordenwolk kunt

ÂŠ

VA N

maken. Maak een woordenwolk met alle antwoorden.

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 2

LEVEL 8

Hoe halen bedrijven informatie uit (digitale) data?

108

Explore 1— Wat is het verschil tussen data en informatie? VERSCHIL TUSSEN DATA EN INFORMATIE

Data of gegevens kunnen symbolen, getallen, tekens, graﬁeken, woorden … zijn. Er is pas sprake van informatie als er aan die gegevens een bepaalde betekenis gegeven wordt.

Leg de begrippen data en informatie uit aan de hand van het onderstaande voorbeeld.

Infographic 1: Seizoensspreiding van de overnachtingen in Vlaanderen

VA N

Toerisme aan de kust en in de Vlaamse regio’s is erg seizoensgebonden, de bezetting in de kunststeden is eerder stabiel doorheen het jaar. Aan de kust vindt 35 % van alle overnachtingen plaats in de maanden juli en augustus, in de Vlaamse regio’s is dat 29 %. In de kunststeden zijn de twee zomermaanden goed voor 19 % van het jaartotaal. Vooral in de wintermaanden is het commerciële verblijftoerisme aan zee beperkt, terwijl in de Vlaamse regio’s wel nog redelijk wat overnachtingen plaatsvinden. Het is een uitdaging voor de toeristische sector om ook aan de kust en in de Vlaamse regio’s voor een meer stabiele omzet en tewerkstelling te zorgen.

Seizoensspreiding van de overnachtingen in Vlaanderen

1 800 000 1 600 000 1 400 000 1 200 000 KUNSTSTEDEN

1 000 000 800 000

VLAAMSE REGIO’S

400 000

KUST

200 000

Bron: toerismevlaanderen.be

dec

nov

okt

sept

aug

jul

jun

mei

apr

mrt

feb

jan

THEMA 2

LEVEL 8

600 000

109

Explore 2— Hoe kunnen gegevens gemanipuleerd worden? De verkoopafdeling van een onderneming stelde de gegevens in verband met de evolutie van de afzet van een bepaald product voor in de onderstaande grafieken. a

Werk samen met je buur. Spreek af wie welke grafiek bestudeert.

Welke conclusie kun je trekken over de evolutie van de afzet van jouw grafiek?

Grafiek 1:

Grafiek 2:

Leg de twee conclusies naast elkaar. Wat stel je vast?

Hoe komt het dat dezelfde data tot een andere interpretatie leiden?

VA N

Infographic 2: Afzet (in stuks)

THEMA 2

LEVEL 8

Infographic 3: Afzet (in stuks)

110

Explore 3— Welke tools gebruiken ondernemingen om data te verzamelen?

Bekijk de onderstaande afbeeldingen van tools die een onderneming kan gebruiken om data te verzamelen. a

Noteer naast de letter de naam van de tool. Kies uit: experimenten – callcenter – locatiebepaling – surfgedrag – digitale klantenkaart (app) – identiteitskaart – klantenkaart. Noteer in de rechterkolom de data die de onderneming met de tool kan verzamelen. TOOL

VERZAMELDE DATA

VA N

LEVEL 8

THEMA 2

111

TOOL

VERZAMELDE DATA

THEMA 2

LEVEL 8

112

Â©

VA N

Explore 4— Hoe zetten de ondernemingen cookies in om data te verzamelen?

Doe thuis of op school de volgende test. a

Ga op zoek naar een specifiek product op Zalando, bol.com, Coolblue …

Shutterstock

.com

VA N

stock.com

Surf even later naar Google of Facebook. Wat merk je?

Elke website maakt gebruik van cookies. Heb jij deze melding al op het scherm van je laptop of pc gezien?

Deze website maakt gebruik van cookies om de best mogelijke ervaring te bieden. AKKOORD

MEER LEZEN LEVEL 8

THEMA 2

113

Lees deze tekst in verband met de werking van cookies als achtergrondinformatie voor de volgende opdracht.

Op deze site worden cookies gebruikt om informatie op te slaan. Een cookie is een eenvoudig, klein bestandje dat met de paginaâ&#x20AC;&#x2122;s van deze website wordt meegestuurd en door uw browser op de harde schijf van uw computer wordt opgeslagen. De daarin opgeslagen informatie kan tijdens het bezoek, of bij een volgend bezoek weer naar onze servers teruggestuurd worden. De cookies zijn noodzakelijk om deze site te laten functioneren. De meeste websites gebruiken cookies. We maken gebruik van diensten van derde partijen, die ook cookies plaatsen (bijvoorbeeld Google Analytics voor het analyseren van het gebruik van de website). Door op OK te klikken, geeft u aan akkoord te gaan met het plaatsen van deze cookies. Zie onze privacypolicy voor meer informatie.

Er bestaan verschillende soorten cookies. Combineer de soort cookies uit de linkerkolom met de

VA N

juiste functie uit de rechterkolom. SOORT COOKIE 1

Functionele cookies

FUNCTIE

A Deze cookies bevatten de persoonlijke gegevens van de bezoeker van de site.

Analyserende cookies

B Deze cookies zijn noodzakelijk voor de goede werking van de website.

ÂŠ

Marketingcookies

THEMA 2

LEVEL 8

114

C Dankzij deze cookies kan de ondernemer het algemeen gebruik van de website meten.

Explore 5— Waarom manipuleren ondernemingen foto’s en ﬁlmpjes?

Noem vier trucs die de adverteerder toepast.

Wat is het doel van die manipulatie?

THEMA 2

LEVEL 8

VA N

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk er de twee filmpjes. Beantwoord deze vragen.

115

TO THE POINT Er is een verschil tussen de begrippen data (of gegevens) en informatie. Wat je waarneemt, zijn data of gegevens, ongeacht of er betekenis aan die waarnemingen gegeven wordt. Als je die data of gegevens interpreteert en er een betekenis aan geeft, worden ze informatie. Socialmediaberichten, e-mails, websites, sms’jes, nieuwsberichten, reclameborden … al die woorden, zinnen, cijfers en symbolen zijn gegevens die ons dagelijks bereiken. Kun je uit die datastroom informatie halen door alles in de juiste context te plaatsen? En wellicht een nog belangrijkere vraag: in welke mate zijn die data tot nut? Alles draait om de beslissingen die je neemt op basis van de informatie die je uit de data afgeleid hebt.

—

Gebruik deze tips om kwalitatieve informatie uit gegevens te halen: Selecteer alleen data die een toegevoegde waarde hebben. Het komt er niet op aan zoveel mogelijk data te verzamelen.

Ga na of de data bewerkt zijn. Bewerkte data zijn niet altijd betrouwbaar.

—

Controleer de betrouwbaarheid van de bronnen door bijvoorbeeld een tweede bron te raadplegen.

VA N

—

Data kunnen interessante informatie opleveren voor ondernemingen. Ze verzamelen daarom die data via tools zoals digitale klantenkaarten, surfgedrag, identiteitskaarten, het gebruik van apps, cookies, locatiebepaling, experimenten …

Heel wat aspecten bepalen hoe en of een beeld bij de consument binnenkomt. Makers van beeldmateriaal

werken er hard aan om het gewenste effect op de kijker te hebben. Een reclamebord met bewegend beeld, bijvoorbeeld, zal zeker gezien worden. De effecten van een 3D-film zijn grootser. Makers zoomen bijvoorbeeld in om iets te benadrukken of om iets anders te doen verdwijnen. Ze spelen met het perspectief van de kijker: als je een object van onderen fotografeert, lijkt het groter. Maar het kan ook subtieler: bepaalde kleuren roepen emoties op waardoor je nauwelijks beseft dat je mening of gevoel beïnvloed wordt. Als consument is het belangrijk om steeds bedacht te zijn op die

THEMA 2

LEVEL 8

beïnvloeding.

116

Action 1— Welke bronnen gebruiken ondernemingen uit het Vlaamse gewest om data te verzamelen?

Bestudeer deze grafiek over de analyse van big data en beantwoord de vragen. Geef twee voorbeelden van slimme apparaten.

Geef twee voorbeelden van draagbare toestellen met geolocatie.

Geef twee voorbeelden van andere bronnen.

Infographic 4: Bronnen van data (in procent), geanalyseerd door bedrijven met minstens tien werknemers in

2016

2018

VA N

het Vlaamse gewest

Slimme apparaten of sensoren Geolocatie van draagbare toestellen

Sociale media

Andere bronnen

THEMA 2

LEVEL 8

Bron: Enquête ICT-gebruik en e-commerce bij ondernemingen Statbel, bewerking Statistiek Vlaanderen

117

Action 2— Hoe proberen ondernemingen bezoekers van hun website te overtuigen om cookies te aanvaarden?

Bekijk deze schermafdrukken over het accepteren van cookies. a

Van welke onderneming is de schermafdruk?

Hoe overtuigt de onderneming de bezoeker om de cookies te accepteren. Onderneming:

Cookies helpen ons om jou jobs aan te bieden die écht bij jou passen. Om je zoektocht naar een job of een kandidaat te vergemakkelijken en je persoonlijke aanbevelingen te kunnen geven, gebruikt ASAP cookies (zie onze cookie policy). Klik akkoord

VA N

om verder te gaan of klik hier om je cookie-instellingen te bepalen.

Opgelet: sommige functies op de website zullen niet werken als je cookies uitzet.

Akkoord.

Onderneming:

Wij maken gebruik van cookies. Deze website maakt gebruik van cookies en vergelijkbare technologieën. Ik ga ermee akkoord dat bedrijven behorend tot Roularta Media Group en vertrouwde partners, gebruikersprofielen genereren voor het aanpassen van de website aan de gebruiker, voor marktonderzoek en voor reclame. De gegenereerde gegevens kunnen ook met derden worden gedeeld. Gedetailleerde informatie, ook over het recht om toestemming in te trekken, is te vinden in het privacybeleid van de website. Show vendors

THEMA 2

LEVEL 8

Meer informatie en instellingen

118

✓

Ja, ik accepteer cookies.

Action 3— Hoe zet een onderneming data in het bedrijfsproces in?

Bestudeer deze mail van winkelketen ZEB en beantwoord de vragen. Welke gegevens heeft ZEB verzameld? Op welke manier?

Hoe zet ZEB die data in?

VA N

PROFICIAT FLEUR

Het is vandaag jouw dag en daarom geven we jou een extra verjaardagscadeautje voor je volgende aankoop bij ZEB! Ga met deze mail naar jouw favoriete ZEB store vóór 20 oktober en krijg 10 euro korting bij aankoop van minimum 50 euro. Shop je op ZEB.be?

THEMA 2

LEVEL 8

Vul tijdens de betaalprocedure de volgende code in bij het veld ‘cadeaubon’: Vkl1910191185639

119

Action 4— Hoe komt een beeld of video bij jou binnen? 1

Zoek een foto of een video die jou aanspreekt. Vorm dan een groepje met je buur en bespreek beide beelden aan de hand van deze vragen.

Wat doet het beeld met jouw gevoel, en hoe komt dat?

Staat het beeld stil of is het bewegend?

Is het onbewerkt of juist gemanipuleerd?

Staat het beeld op zichzelf of is het deel van een groter geheel?

Zie je het afgebeelde van dichtbij of van veraf, van onder of boven?

Ben je bekend met het onderwerp, of is het helemaal nieuw?

Wie maakte het beeld en met welk doel?

Bewaar de foto of de video in je portfolio.

Action 5— Hoe betrouwbaar zijn reviews van een hotel? Noteer hieronder je favoriete vakantiebestemming.

Zoek op internet een hotel dat jou aanspreekt.

VA N

Noteer de naam en het adres van dat hotel.

Lees twee reviews over dat hotel. Is die feedback volgens jou betrouwbaar? Waarom (niet)?

THEMA 2

LEVEL 8

120

Action 6— Big data als grondstof voor de Big Techbedrijven

Deze opdracht is iets uitdagender. Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Los de onderstaande vragen op. Waarom worden big data een grondstof genoemd voor bedrijven zoals Facebook en Google?

Wat wordt er omschreven als ‘the internet of things’?

Zijn die big data een voor- of nadeel voor de verzekeringsmaatschappijen en de verzekeringnemer?

Waarover maken politici zich zorgen?

Wie zijn de GAFA-bedrijven?

Waarom kunnen die GAFA-bedrijven een probleem worden wanneer de overheid hun handelen niet in

VA N

THEMA 2

LEVEL 8

goede banen leidt?

121

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

Beantwoord de vragen. a

Over welke onderneming / organisatie gaat het?

Hoe worden de gegevens verzameld?

Hoe worden de data ingezet?

CHECKLIST

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

VA N

Ik kan het verschil tussen data en informatie illustreren aan de hand van een voorbeeld.

Ik kan een aantal tools opsommen waarmee ondernemingen data verzamelen.

Ik kan illustreren dat bedrijven en instellingen

ÂŠ

informatie halen uit beschikbare digitale data. 4

Ik kan illustreren hoe bedrijven en instellingen de verkregen informatie na het analyseren van

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

de data inzetten om hun bedrijfsprocessen, producten of dienstverlening aan te passen. 5

Ik kan met voorbeelden illustreren dat data of informatie niet altijd betrouwbaar zijn.

Ik kan de werking van cookies omschrijven.

Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

Ik kan het resultaat van een brainstorm in een

THEMA 2

LEVEL 8

mindmap weergeven.

122

LEVEL 9 Hoe gebruik je algoritmisch denken in een economische context? Intro 1

Een leerling staat vooraan in de klas, met de rug naar de klasgenoten. Hij geeft mondeling instructies om een tangramfiguur te leggen die hij van de leerkracht heeft gekregen.. Hij mag niets tonen of uitbeelden. De instructies moeten dus heel gedetailleerd zijn. Vergelijk de gelegde tangramfiguren met de opgegeven figuur.

Vond je de oefening gemakkelijk? Waarom (niet)?

Noteer drie tips om snel tot een goed resultaat te komen.

ÂŠ

VA N

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Hoe kun je algoritmisch denken inzetten om een probleem in een economische context

LEVEL 9

op te lossen.

THEMA 2

123

Explore 1— Hoe los je een probleem op? Een probleem pak je best in stappen aan. Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en ontdek de inhoud van de verschillende stappen. Benoem de verschillende stappen in de tabel. NUMMER

STAP

Welke stappen uit het stappenplan worden hieronder beschreven? ONDERDEEL

VA N

Een restaurant wil een website laten maken. De webdesigner zoekt samen met de restauranthouder welke informatie de klanten op de

STAP(PEN)

site moeten vinden.

Een klant in een supermarkt is op zoek naar een bepaald product. De verkoopster legt uit waar hij het product kan terugvinden.

Explore 2— Welke stappen moet ik volgen om een probleem op te lossen?

Je wilt vanavond met je vrienden naar de bioscoop en je wilt weten welke films wanneer worden gespeeld. Zet bij elke onderdeel de juiste stap. probleemdefinitie – probleemanalyse – algoritme – testen

ONDERDEEL Je bespreekt met je vrienden welk soort film je wilt zien en hoe laat jullie

THEMA 2

LEVEL 9

naar de film willen gaan.

124

STAP

Je geeft de soort film en de datum in.

Je wilt samen met je vrienden naar de bioscoop.

De app van de bioscoop geeft de nodige informatie over hoe je die app

moet gebruiken.

Explore 3— Hoe los je een probleem op door middel van een programma?

Ga naar het onlinelesmateriaal, bestudeer de ontdekplaat en het stappenplan. a

Wat is het verschil met het stappenplan uit Explore 1?

Benoem de stappen van beide stappenplannen. UNPLUGGED STAP

STAP

NUMMER

VA N

NUMMER

PLUGGED

THEMA 2

LEVEL 9

125

Explore 4— Welke stappen moet je volgen om een website te maken?

Je oom wil voor zijn bakkerij een website maken zodat klanten online een bestelling kunnen ingeven. Hij vraagt jouw hulp.

Zet bij elk onderdeel de juiste stap uit het stappenplan. Kies uit: probleemdefinitie – probleemanalyse – algoritme – test – programmatie – documentatie

ONDERDEEL

STAP

Je bespreekt met je oom welke informatie nodig is om een bestelling correct te kunnen uitvoeren.

aanpassingen aan zijn website kan doen.

Je maakt voor je oom een korte handleiding zodat hij snel zelf

Je laat je mama een bestelling plaatsen zodat je kunt controleren of je oom alle nodige informatie heeft om de bestelling correct uit te

VA N

voeren.

Je oom wil een website waar klanten online een bestelling kunnen doorgeven.

THEMA 2

LEVEL 9

De website wordt aangemaakt met Jimdo.

126

Explore 5— Hoe belangrijk is de volgorde van het algoritme? Om tot het gewenste resultaat te komen, is het belangrijk dat je de stappen van het algoritme een voor een uitvoert. Plaats de stappen in de juiste volgorde zodat de betaling met een bankkaart correct wordt uitgevoerd. STAP

VOLGORDE

De handelaar geeft het bedrag in. De handelaar geeft jou het betalingsbewijs. Het scherm toont de boodschap dat de betaling in orde is. Je controleert het bedrag op het scherm. Je neemt je kaart terug.

Je steekt je kaart in de terminal.

VA N

Je tikt je pincode in en bevestigt met ‘OK’.

Je pincode, de geldigheid van je kaart en de uitgavenlimiet worden gecontroleerd.

Explore 6— Hoe wijs je klanten de weg naar een bepaalde afdeling?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het grondplan

van IKEA met de winkelafdelingen en artikelgroepen. Download dat grondplan en druk het af. a

Een leerling trekt een kaartje uit de doos met de gezochte afdelingen en een kaartje uit de doos met de vertrekplaats.

De leerling legt aan de hand van het grondplan de weg uit naar de gezochte afdeling. De andere leerlingen controleren of de instructies hen naar de juiste afdeling leiden.

LEVEL 9

THEMA 2

127

TO THE POINT Elke dag moet je problemen oplossen. Het is belangrijk dat je bedenkt welke stappen je moet zetten om dat probleem op te lossen en dat je die stappen in de juiste volgorde uitvoert om tot het gewenste resultaat te komen. De opeenvolging van stappen vormen een algoritme. Er bestaan twee stappenplannen om een probleem op te lossen. Stappenplan bij het unplugged computationeel denken Wat is de vraag of het probleem?

–

Welk resultaat wil je bereiken? Probleemanalyse – Je onderzoekt de vraag of Wat is er gegeven?

–

Wat moet er ingevoerd worden?

–

Hoe verwerk je dat?

–

Wat moet de uitvoer zijn?

Moet het probleem nog opgesplitst worden in deelproblemen?

–

Moet je voor die deelproblemen ook een stappenplan opstellen?

Stap 4:

Leidt het stappenplan tot het juiste resultaat?

THEMA 2

LEVEL 9

–

Test

128

GEGEVENS CONTROLEREN

GEG E

GEGEVENS CORRECT

BET AL BETALEN

BETALING CONTROLEREN BETALING AFGEROND

G NIET AFG IN

–

Algoritme

VA N

Stap 3:

GEGEVENS INVULLEN

NIET C NS O VE

–

WINKELWAGEN

het probleem verder.

OND ER

– Stap 2:

Voorbeeld: Afhandeling onlinebestelling

Probleemdefinitie

ECT RR

Stap 1:

Stappenplan bij het plugged computationeel denken Aan het vorige stappenplan worden twee stappen toegevoegd om het algoritme uit te voeren door gebruik te maken van een computer. Stap 1: Probleemdefinitie Stap 2: Probleemanalyse Stap 3: Algoritme Stap 4: Programmatie –

Het algoritme van stap 3 is de basis voor het programma.

–

Je programmeert de opdrachten die de computer een voor een moet uitvoeren.

–

Het is belangrijk om goede instructies in de juiste volgorde te geven. Alleen dan leidt het programma tot het juiste resultaat.

Stap 5: Test Stap 6: Documentatie en bijsturing –

De code van een programma kan vrij ingewikkeld zijn. Om ervoor te zorgen dat jij of andere

mensen de code later nog begrijpen, voorzie je een handleiding waarin je de opbouw en de werking van het programma toelicht. Dat is handig wanneer iemand het programma later

VA N

wil aanpassen of uitbreiden.

Action 1— Hoe kom je tot het juiste resultaat? Een supermarkt wil haar klanten als extra service een recept voor chocomousse aanbieden.

Plaats de instructies in de juiste volgorde zodat dit recept tot een lekker dessert kan leiden. STAP

VOLGORDE

Breek de chocolade in kleine stukjes in een steelpan.

Klop het eiwit samen met de suiker in een andere kom op. Het eiwit moet stijf geklopt zijn.

Klop in een kom de room op totdat hij stijf is.

Koop eerst alle ingrediënten: 100 gram pure chocolade, 50 milliliter room (30 %), 4 eitjes,

Smelt de boter en de chocolade op een laag vuurtje of in de microgolfoven.

Voeg de eigelen bij het chocolademengsel en roer tot de chocolade en de eigelen goed

gemengd zijn. Voeg de opgeklopte room toe aan het mengsel en meng voorzichtig tot een mooi geheel.

Voeg het opgeklopte eiwit toe aan het chocolademengsel en meng goed met de klopper.

THEMA 2

Zet de benodigdheden klaar: twee kommen, een weegschaal, klopper en mixer.

LEVEL 9

20 gram suiker, 30 gram boter

129

Action 2— Hoe breng je een bezoeker naar de juiste plaats? Onthaalbedienden vind je overal: in bedrijven, ziekenhuizen, gemeentehuizen en zelfs in je eigen school. a

Wie zoekt er zijn op weg op jullie school?

Werk in duo’s. Vraag een grondplan van de school en bestudeer het grondig.

De leraar geeft elk duo een eindbestemming.

De ene leerling beschrijft de route. De andere leerling volgt mee en controleert of dat de beste route is.

Action 3— Hoe plaats je online een bestelling? Je wilt via bol.com een parfum van maximum zestig euro bestellen voor de verjaardag van je oma. Omschrijf in detail de stappen die je zet om de bestelling te plaatsen.

Vraag aan je leraar om de stappen en de formulering te controleren.

THEMA 2

LEVEL 9

VA N

130

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Beantwoord de volgende vragen. a

Over welke vraag of probleem gaat deze rubriek?

Over welke stap van het computationeel denken gaat deze rubriek? Motiveer je antwoord.

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

VA N

computationeel denken toelichten.

Ik kan de verschillende stappen van computationeel denken toepassen op een probleem.

Ik kan de stappen van een algoritme in de juiste

volgorde plaatsen om tot het gewenste resultaat te komen.

Ik kan een algoritme opstellen voor een bepaald

ÂŠ

probleem.

LEVEL 9

Ik kan de verschillende stappen van unplugged

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

THEMA 2

KAN

IN JA

131

LEVEL

Hoe ontwerp je een programma voor een economische toepassing? In level 10 ga je het algoritme voor eenvoudige economische toepassingen programmeren en testen. Dit level vind je bij het onlinelesmateriaal. Neem level 10 ‘Hoe programmeer je een eenvoudige economische toepas-

THEMA 2

LEVEL 10

VA N

sing’ helemaal door voor je met de opdracht van Step-up aan de slag gaat.

132

STEP-UP

THEMA 2

STEP-UP

Â©

VA N

Ga naar het onlinelesmateriaal. Daar vind je de opdracht om zelf een app te ontwikkelen.

133

Begrippenlijst Thema 2 LEVEL 1

BEGRIP bedrijfskolom

VERKLARING De bedrijfskolom is een schematisch overzicht van alle stappen die een product

de producent van grondstoffen en eindigt

consument wordt aangeboden. branche

Een branche bestaat uit bedrijven die in een bepaalde groep goederen of diensten

consument

Bv. de branche horeca.

Een consument koopt goederen of diensten

pen of te verwerken voor de verkoop.

De detailhandel verkoopt goederen aan

differentiatie

VA N

consumenten (particulieren). 1

Differentiatie treedt op wanneer bedrijven

zich gaan toeleggen op een deel van de

fysieke winkel

Daardoor wordt de bedrijfskolom langer.

Een fysieke winkel is, in tegenstelling tot

verkoper tweedehandse of nieuwe artikelen

aanbiedt aan klanten.

Een groothandel is een onderneming die

ÂŠ

groothandel

grote partijen inkoopt bij een of meerdere producenten om die in kleinere hoeveel-

heden aan andere ondernemingen door te

verkopen. 1

grossier

Een grossier koopt grote partijen in bij een

THEMA 2

BEGRIPPENLIJST

of meerdere producenten en verkoopt die

134

integratie

activiteiten van een bepaalde schakel.

een onlineplatform, een gebouw waar de

detailhandel

aanbieden.

maar heeft niet de bedoeling die te verko-

of dienst doorloopt. Het schema start bij zodra het eindproduct of de dienst aan de

IN JE EIGEN WOORDEN

in kleinere hoeveelheden door aan andere

ondernemingen.

Integratie treedt op wanneer bedrijven

bewerkingen uit de vorige (of de volgende) schakel zelf gaan doen. Daardoor wordt de

bedrijfskolom korter.

kleinhandel

VERKLARING Een kleinhandel is een onderneming die goederen aan consumenten (particulieren)

korte keten

lange keten

De korte keten is de kortste weg tussen

Bv. Een fruitkweker die appels aanbiedt in

zijn eigen winkel of automaat.

Bij een lange keten worden de producten

niet rechtstreeks aan de consument verkocht maar zijn er tussenschakels zoals

een groothandel, een kleinhandel …

onlineplatfor-

Een onlineplatform of webwinkel is een

men

website waarop producten of diensten

verkocht worden. 1

parallellisatie

Parallellisatie treedt op wanneer een indi-

vidueel bedrijf activiteiten doet die niet tot

behoren. Daardoor wordt de bedrijfskolom

VA N

retailer

Een retailer is een onderneming die

goederen aan consumenten (particulieren)

specialisatie

Specialisatie treedt op wanneer een

diensten. Een deel van de productie kan

specialiseert in een van zijn producten of dan zelfstandig verdergaan of stopgezet of verkocht worden. De bedrijfskolom wordt

bedrijfssector

daardoor smaller.

Een bedrijfssector omvat een aantal ver-

wante ondernemingen die hetzelfde soort

verkoopt.

individueel bedrijf zich toelegt op, of

de normale activiteit van die bedrijfskolom breder.

verkoopt.

producent en consument.

IN JE EIGEN WOORDEN

producten en / of diensten voortbrengen.

primaire

De primaire sector bevat de ondernemingen

sector

die grondstoffen en voedsel leveren. Bv. een

landbouwer, een visser, een zandgroeve …

quartaire

De quartaire sector bevat de niet-commer-

sector

ciële dienstverlening.

Bv. defensie, onderwijs, zorgsector, open-

bare orde (politie) …

BEGRIPPENLIJST

BEGRIP

THEMA 2

LEVEL

135

LEVEL 2

BEGRIP

VERKLARING

secundaire

De secundaire sector bevat de bedrijven

sector

die de grondstoffen van de primaire sector

tertiaire sector

ambachtsman

Bv. een autofabriek, een kaasfabriek ….

De tertiaire sector bevat bedrijven die met

winst willen maken.

Bv. een schoenenwinkel, een kapsalon …

Een ambachtsman verricht prestaties

waarbij geen of slechts toevallig goederen geleverd worden. Hij werkt voor eigen

rekening.

Bv. een schoorsteenveger arbeider

Dat is een werknemer die zich via een

arbeidsovereenkomst verbindt om tegen betaling van een loon hoofdzakelijk han-

denarbeid te verrichten onder het gezag van

een werkgever.

arbeidsovereenkomst

VA N

Bv. een poetsvrouw, een metser …

Dat is een overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst een bepaalde vergoeding gedurende een

Dat is een werknemer die zich via een

arbeidsovereenkomst verbindt om tegen

arbeid te verrichten onder het gezag van

Bv. een verpleger, een boekhouder … loon

Het loon is de vergoeding die de werkgever aan een arbeider betaalt in ruil voor het

ondernemer

BEGRIPPENLIJST THEMA 2

verrichten van arbeid.

Een ondernemer verkoopt goederen of

diensten verkoopt met als doel er winst

136

betaling van een loon hoofdzakelijk hoofdeen werkgever.

bediende

van de andere partij, de werkgever, tegen zekere tijd arbeid te verrichten.

verwerken.

de verkoop van hun goederen of diensten

IN JE EIGEN WOORDEN

en zodoende een inkomen uit te halen. Hij

werkt voor eigen rekening en maakt daar

zijn beroep van. Bv. een bakker, de eigenaar van kapsalon ….

salaris

VERKLARING Het salaris is de vergoeding die de werkgever aan een bediende betaalt in ruil voor het

vrij beroep

Een vrij beroep mag enkel uitgeoefend

wettelijke regels die de toegang tot het

beroep bepalen. De beoefenaar werkt

voor eigen rekening. Bv. een huisarts, een kinesist …. werkgever

Dat is een persoon die of een bedrijf dat een of meer mensen tewerkstelt in het kader

werknemer

Dat is een persoon die in dienst van een

Dat is een persoon die niet in loondienst

maar voor eigen rekening werkt. Hij heeft

concurrent

leveranciers

Dat is een bedrijf dat hetzelfde wil bereiken

concurrent van Jumbo.

Een leverancier levert goederen of diensten

in ruil voor geld.

stakeholder

Een stakeholder of belanghebbende is

iemand die invloed ondervindt (positief of

vakbonden

negatief) of zelf invloed kan uitoefenen op

een onderneming of een organisatie.

Dat is een organisatie die de individuele

en collectieve belangen van aangesloten

als een ander bedrijf. Bv. Colruyt is een

dus geen baas.

VA N

verricht. zelfstandige

van een arbeidsovereenkomst.

werkgever tegen een beloning arbeid

verrichten van arbeid.

worden op basis van studies en een aantal

IN JE EIGEN WOORDEN

werknemers behartigt.

abonnements-

Dat is een overeenkomst tussen een

model

leverancier van een bepaald product of

bepaalde dienst en een afnemer daarvan,

de abonnee. Op basis van die overeenkomst

wordt dat product of die dienst periodiek (dagelijks, wekelijks, elke maand, halfjaarlijks …) geleverd in ruil voor een betaling door de abonnee.

BEGRIPPENLIJST

BEGRIP

THEMA 2

LEVEL

137

LEVEL 5

BEGRIP

VERKLARING

circulaire

In de circulaire economie staat het

economie

maximale hergebruik van producten en de

zijn, centraal om waardevernietiging te

minimaliseren. deeleconomie

De deeleconomie omvat alle verdienmodellen gebaseerd op delen, (om)ruilen,

duurzaamheid

Duurzaamheid is een breed begrip. Het

(planet) en de economie (profit) met elkaar

in evenwicht zijn, zodat de aarde niet wordt

keten

De keteneconomie met recycling verwerkt

economie met

grondstoffen tot een product dat na gebruik

recycling

gedeeltelijk wordt gerecycleerd om eventu-

eel samen met grondstoffen weer verwerkt

VA N

te worden tot een product. Er blijft wel nog restafval over.

lineaire economie

maatwerkbedrijf

In een lineaire economie worden grondstoffen omgezet in producten die na verbruik

BEGRIPPENLIJST THEMA 2 138

Maatwerkbedrijven, de voormalige

beschutte en sociale werkplaatsen, stellen mensen tewerk die niet in het ‘normale’

arbeidscircuit terechtkunnen.

sharing

De sharing economie omvat alle verdien-

economie

modellen gebaseerd op delen, (om)ruilen,

verdienmodel

handelen of huren van producten.

Een verdienmodel geeft aan hoe een bedrijf

afzet

Dat is het aantal verkochte hoeveelheden in een periode.

zijn geld verdient. 6

worden vernietigd.

uitgeput.

handelen of huren van producten.

betekent dat de mens (people), het milieu

waardevolle grondstoffen die erin verwerkt voorkomen en negatieve milieueffecten te

IN JE EIGEN WOORDEN

handelsgoe-

Dat zijn de goederen die een ondernemer

deren

aankoopt en met winst doorverkoopt zonder daar iets wezenlijks aan toe te voegen.

kost

VERKLARING Een kost is het geld dat je moet betalen voor het gebruik van een product of dienst

omzet

opbrengst

Dat is het totaalbedrag van de verkopen van

Een opbrengst is het geld dat je ontvangt voor de verkoop van goederen of de levering

resultaat

verlies

Dat is de winst of het verlies dat in een

Er is sprake van verlies wanneer de opbrengsten kleiner zijn dan de kosten.

winst

Er is sprake van winst wanneer de opbrengsten groter zijn dan de kosten.

assortiment

Het assortiment is de verzameling van

producten of diensten die een onderneming

breedte van het assortiment

Business

De breedte van het assortiment geeft het

aantal verschillende productgroepen aan.

Het Business Model Canvas is een methode om de negen belangrijkste aspecten van

bekeken kan worden waar de kracht van

geĂŻnnoveerd kan worden.

commu-

In de nieuwe marketingmix gaat het niet

nication

alleen om het promoten van het product of

(communicatie)

de dienst. De klant wil inspraak. Klanten

moeten genoeg informatie (het liefst online)

kunnen vinden, gemakkelijk klachten kunnen indienen en op een laagdrempelige

een bedrijf in kaart te brengen, zodat een bedrijf ligt, wat anders kan en waar

ÂŠ

Model Canvas

aanbiedt voor de verkoop.

VA N

van diensten.

bepaalde periode is behaald. 6

om iets te produceren of te verkopen.

een onderneming. 6

IN JE EIGEN WOORDEN

wijze contact kunnen zoeken.

convenience

De moderne consument wil vooral gemak.

(gemak)

Het aanbod is groot en de tijd van de consu-

ment is kostbaar. Als een klant veel moeite

moet doen om aan een goed of dienst te

komen, haakt hij snel af.

BEGRIPPENLIJST

BEGRIP

THEMA 2

LEVEL

139

LEVEL 7

BEGRIP cost (kosten)

VERKLARING Bij cost gaat het niet alleen om de prijs van het product of de dienst, maar ook om

IN JE EIGEN WOORDEN

alles wat het de consument verder kost:

Is de grondstof duurzaam verbouwd? Wat

kost het de consument om bij de winkel te komen? Heeft het product of de dienst vervelende gevolgen voor het dagelijks

leven. 7

customer

Daarbij wordt er gedacht vanuit de consu-

(consument)

ment: waarom is dit product of deze dienst een oplossing voor de consument?

diepte van het

De diepte van het assortiment is het gemid-

assortiment

deld aantal producten en productvarianten

directe

Directe distributie betekent dat de pro-

distributie

ducent het product rechtstreeks aan de consument verkoopt.

doelgroep

De doelgroep is een specifieke groep

slechts op een beperkt aantal plaatsen wil

aanbieden.

indirecte

Indirecte distributie betekent dat de

distributie

producent het product niet rechtstreeks

exclusieve

bereiken met een bepaald aanbod.

Exclusieve distributie betekent dat de

ondernemer zijn producten of diensten

ÂŠ

distributie

aan de consument verkoopt.

inkomsten-

De inkomstenstromen beschrijven welke

stromen

afzet / omzet de onderneming heeft.

intensieve

Intensieve distributie betekent dat de

distributie

ondernemer zijn producten of diensten op

kanalen

BEGRIPPENLIJST THEMA 2

zoveel mogelijk plaatsen aanbiedt.

In de bouwsteen kanalen wordt aange-

geven via welke kanalen de ondernemer

140

mensen die een organisatie of instelling wil

VA N

binnen een bepaalde productgroep. 7

het goed of de dienst wil aanbieden, aan

welke criteria de vestigingsplaats moet

voldoen, hoe hij zijn goederen of diensten wil presenteren â&#x20AC;Ś

VERKLARING

kernactivitei-

De kernactiviteiten zijn de belangrijkste

ten

activiteiten van een onderneming die ervoor

klantenrelaties

behoeften van de doelgroep en waardoor de

De bouwsteen klantenrelaties geeft aan hoe een ondernemer zich wil bekendmaken bij

website, op beurzen, via mailings, flyers,

klantenseg-

In het klantensegment beschrijft de onder-

ment

nemer welke klantengroep hij wil bedienen

die doelgroep (behoeften, factoren die hun

kostenstruc-

De kostenstructuur geeft alle kosten weer

tuur

die nodig zijn voor de werking van de

marketing

VA N

onderneming. 7

Marketing doet onderzoek naar de behoefte

van mensen, vertaalt die behoeften in

geschikte strategie met als doel om de

De marketingmix is een combinatie van

instrumenten die een onderneming inzet

om rekening te houden en in te spelen op

het keuze- en aankoopgedrag van consu-

menten. Het helpt een onderneming om succesvol te zijn. Traditioneel worden vaak de 6 P’s gebruikt: product, prijs, plaats, promotie, presentatie en personeel.

stimuleren.

marketingmix

producten en diensten en ontwikkelt een verkoop van die producten en diensten te

en wat de belangrijkste kenmerken van aankoopgedrag beïnvloeden …) zijn. 7

de klanten (via het internet, met een eigen advertenties, partners, sociale media ...). 7

zorgen dat die tegemoetkomen aan de onderneming de concurrentie voorblijft. 7

IN JE EIGEN WOORDEN

mensen en

De mensen en middelen zijn het geheel van

middelen

(financiële) middelen en mensen die de

onderneming nodig heeft om de kernactivi-

teiten uit te voeren.

BEGRIPPENLIJST

BEGRIP

THEMA 2

LEVEL

141

LEVEL 7

BEGRIP plaats

VERKLARING Dat instrument beschrijft niet alleen de criteria om een vestigingsplaats te kiezen

klant terechtkomt. Het gaat daarbij op

kanalen. presentatie

Dat instrument beschrijft hoe het goed of de dienst aan de consument gepresenteerd

prijs

bevinden …

Dat gaat over het bedrag dat voor het goed

bijvoorbeeld ook de kortingen die aangebo-

niet alleen de verkoopprijs een rol maar

Elke onderneming hanteert een eigen

prijsstrategie. Sommige willen zich profile-

hoge prijzen omdat ze dat willen linken aan

VA N

product

ren als de goedkoopste, anderen hanteren een hoge kwaliteit.

den worden. prijsstrategie

wordt, waar de producten zich in de winkel

of de dienst gevraagd wordt. Daarbij speelt

maar ook hoe het goed of de dienst bij de het type kanaal een het aantal gebruikte

IN JE EIGEN WOORDEN

Dat zijn de goederen of diensten die een onderneming aanbiedt. Het goed of de

dienst moet voldoen aan de wensen en de

behoeften van de consument. Niet alleen

het product op zich speelt een rol maar ook

bijvoorbeeld de verpakking, de kwaliteit, de service, de garantie, merknaam en het

ontwerp.

promotie

Promotie gaat over hoe het goed of de dienst onder de aandacht van consumenten gebracht wordt om de verkoop te stimule-

ren en over de media die daartoe gebruikt

worden.

THEMA 2

BEGRIPPENLIJST

142

promotievor-

Dat zijn de tools om het goed of de dienst

men

onder de aandacht van consumenten te

brengen om zo de verkoop te stimuleren.

Bv. tv-reclame, radiospot, tijdschriften,

affiches …. 7

selectieve

Selectieve distributie betekent dat de

distributie

ondernemer kiest waar hij zijn producten of diensten aanbiedt. bv. enkel in boetieks

LEVEL 7

BEGRIP

VERKLARING

strategische

De bouwsteen strategische partners

partners

beschrijft het netwerk van leveranciers en partners die impact hebben op het succes

IN JE EIGEN WOORDEN

van de onderneming. 7

waardepropo-

De waardeproposities beschrijven de

sities

waarde die het goed of de dienst levert aan de klant. Het is de reden waarom

klanten een onderneming boven een andere

verkiezen. 8

analyserende

Analyserende cookies helpen de onderne-

mer het algemeen gebruik van de website

te meten.

Een cookie is een hoeveelheid data die een

server naar de browser stuurt. Die data worden opgeslagen en bij een volgend

bezoek naar de server teruggestuurd.

Zo kan de server de browser opnieuw

herkennen en bijhouden wat de gebruiker,

VA N

of feitelijk de webbrowser, in het verleden

heeft gedaan.

Data of gegevens zijn symbolen, getallen, tekens, grafieken, woorden â&#x20AC;Ś waaraan nog

functionele

geen betekenis gegeven is.

Dat zijn noodzakelijke cookies die ervoor

zorgen dat de website goed functioneert.

ÂŠ

cookies informatie

Dat zijn gegevens waaraan een bepaalde

betekenis gegeven is.

marketing-

Marketingcookies bevatten de persoonlijke

gegevens van de bezoeker van de site.

algoritme

Dat is een reeks stappen die je in een bepaalde volgorde moet zetten om een

probleem op te lossen of een taak uit te

voeren.

plugged com-

Dat is het oplossen van (complexe) pro-

putationeel

blemen door gebruik te maken van een

denken

computer of een ander device.

Een probleem is een situatie waarin je wel

probleem

weet wat je doel is, maar niet weet hoe je dat doel kunt bereiken.

BEGRIPPENLIJST

data

THEMA 2

143

LEVEL

BEGRIP

VERKLARING

IN JE EIGEN WOORDEN

resultaat

Dat is de uitkomst van iets.

unplugged

Dat is het oplossen van (complexe) pro-

computatio-

blemen zonder gebruik te maken van een

neel denken

computer of een ander device.

THEMA 2

BEGRIPPENLIJST

Â©

VA N

144

T VA N

ÂŠ

De overheid en de samenleving

3 IN

THEMA

Â©

VA N

De overheid en de samenleving

STEP-UP

p. 65

Hoe zet de overheid data om in informatie?

p. 48

LEVEL

VA N

Presentatie van een duurzaamheidsmaatregel voor de school

LEVEL

p. 26

ÂŠ

Wat is de rol van de nationale en internationale overheid?

LEVEL

Wat is de rol van de overheid in deÂ lokale economie?

p. 7

STEP-IN

p. 4

STEP-IN 1

Werk per twee. Herken je de logo’s van deze ondernemingen? a

Noteer de naam onder het bedrijfslogo. Kies uit: De Lijn – De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen – Postbedrijf van België – Decathlon – De Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie

THEMA 3

STEP-IN

VA N

Welke onderneming hoort hier niet thuis?

Wat hebben de vier andere ondernemingen wel gemeenschappelijk?

OVERHEIDSTUSSENKOMST In een samenleving is er nood aan organisatie. In een land gebeurt die organisatie door de overheid. Zij zorgt bijvoorbeeld voor vlot openbaar vervoer, een snelle verdeling van de post en een goede openbare omroep die de burgers informeert en entertaint. Die overheid is ook op economisch vlak belangrijk. Ze legt de ondernemingen die actief zijn in BelgiĂŤ wetten en regels op. Zonder die regels zouden vele kleine ondernemingen geen schijn van kans hebben tegen de grotere. De overheid heeft drie voorname taken op economisch vlak: waken over de bescherming van de consument,

waken over de eerlijke concurrentie onder de ondernemingen,

ondersteunen van ondernemingen.

Verklaar deze afbeelding nu je weet wat de voornaamste taken van de overheid zijn.

THEMA 3

STEP-IN

ÂŠ

VA N

Lees het onderstaande persbericht van de Colruyt Group en bekijk het filmpje. a

Markeer: 

de positieve maatregel die Colruyt Group genomen heeft blauw,



de tussenkomst van de overheid groen.

Wat vind je van dat initiatief van de Colruyt Group?

Ken je nog ondernemingen die maatregelen nemen ten voordele van duurzame ontwikkeling?

Zoek op een kaart waar Halle gelegen is.

Waarvoor staat de afkorting CEO en wat houdt die functie in?

VA N

Colruyt Group investeert in waterstof als groene energiedrager. Officiële opening van het nieuwe waterstofstation Halle, 9 maart 2016. Colruyt Group opent vandaag officieel zijn nieuwe waterstof-

station op de site Dassenveld in Halle waar de groep een distributiecentrum heeft. Dat station kadert in het Don Quichote-project (een project met wind- en waterenergie). ‘Met het waterstofstation wil Colruyt Group

aantonen dat de groep wil meewerken aan de ontwikkeling van een ‘schoon’ systeem dat steunt op hernieuwbare energie’, verklaart Jef Colruyt, CEO van Colruyt Group. Don Quichote krijgt een totale overheidssteun van 2 954 846 euro.

In dit thema doorloop je drie levels. Elk level biedt je een stukje kennis die je nodig hebt om de opdracht van de Step-up uit te voeren. Daarin bedenk je een maatregel om jouw school duurzamer te

THEMA 3

STEP-IN

maken.

LEVEL 1 Wat is de rol van de overheid in de lokale economie? INTRO 1

Het is belangrijk dat de overheid investeert in de lokale economie. Ze moet consumenten stimuleren om in hun eigen buurt te kopen om de lokale ondernemers te ondersteunen. Bekijk aandachtig deze infographic en bespreek die met je klasgenoten.

ÂŠ

VA N

Infographic 1: Waarom kies je best voor een lokale ondernemer?

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Welke rol heeft de overheid in de lokale economie?

THEMA 3

LEVEL 1

Naar: Lekker Limburgs

Explore 1— Welke invloed heeft de overheid op ondernemingen?

Werk in vier tot zes groepjes en denk na over de invloed van de overheid op ondernemingen. a

Leg een A3-blad in het midden en brainstorm over die vraag.

Duid een spreker aan die het resultaat van de brainstorm voorstelt.

Explore 2— Wat is de lokale overheid? 1

Lees deze krantenkoppen. Welke krantenkoppen gaan over een beslissing van de lokale overheid? Markeer ze.

KMO Support Meetjesland geeft gratis advies aan ondernemers

VA N

VBO blijft erbij: slimme kilometerheffing moet er komen

Dienstencheques populairder dan ooit

THEMA 3

LEVEL 1

Ruim 260 000 euro verkeersbelasting terugbetaald aan ondernemingen die vracht niet enkel via de weg vervoeren

Belgen nog altijd bij zwaarst belaste werknemers van Europa

Nieuwe school en sporthal voor Tuilt Hasselt heeft een investeringsplan klaar voor Tuilt. Voor zes miljoen euro krijgt de wijk een nieuwe school met sporthal.

Voortaan kunnen werknemers ook steps, eenwielers en hoverboards kopen met ecocheques

In België zijn er lokale overheden op verschillende niveaus. Noteer het juiste niveau onder de afbeelding. Kies uit:

Noteer elk van de bovenstaande krantenkoppen bij het juiste overheidsniveau. VLAANDEREN

BELGIË

LEVEL 1

GEMEENTEN EN STEDEN

THEMA 3

VA N

Vlaanderen – België – gemeenten en steden

Explore 3— Hoe stimuleert de overheid het lokale ondernemerschap?

Je onderzoekt de invloed van de overheid op de lokale economie. Je zult merken dat overheidsbeslissingen niet altijd positief onthaald worden. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Optie 1

Op onderzoek bij lokale ondernemers

Werk in een groepje van minimum vier personen. Jullie onderzoeken welke invloed de overheid op deze lokale ondernemers heeft gehad. STAPPENPLAN Stap 1:

Kies minimum drie lokale ondernemers. Zoek indien nodig op Google Streetview.

–

Noteer de ondernemingen hier.

–

Bepaal wie bij welke onderneming welke functie op zich neemt.

–

VA N



De reporter maakt notities tijdens het bezoek.



De fotograaf zorgt voor het beeldmateriaal (foto’s / video).



De interviewer stelt de vragen.



De administratief medewerker maakt de afspraak met de handelaar.

Bereid het interview professioneel voor.

Stap 2:

–

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een infofiche. Vul die in voor jouw ondernemer. Baseer je op het onderstaande voorbeeld. Raadpleeg de website van de onderneming, de Kruispuntbank van Ondernemingen of de Goudengids. Vul de fiche indien nodig aan na het interview. LOGO of FOTO bedrijf

Bedrijfsnaam:

Express

Bedrijfsactiviteit:

Koeriersdienst

Adres:

Oude Zeepoortlaan 22 9940 Evergem

THEMA 3

LEVEL 1

Aantal werknemers:

–

Maak met een tekstverwerker een overzicht van de vragen en voorzie voldoende plaats voor de antwoorden.

–

Bedenk vragen over de ondersteuning die de ondernemer van de overheid gekregen heeft, nu en bij de start. Denk daarbij aan mobiliteit, duurzaam ondernemen, milieu …. Tip:

maak gebruik van het onderstaande schema.

FASE VAN HET GESPREK Inleiding

TIPS 

Dag mijnheer, mevrouw wij zijn de leerlingen van het 2e jaar van … . Wij willen u graag een aantal vragen stellen. Heeft u even tijd?

Info over de onderneming



Is de info die wij hebben gevonden over uw bedrijf correct?

Vragen die je gaat stellen



Welke aanmoedigingen heeft uw bedrijf gekregen op het vlak van … .

Einde van het gesprek



Hartelijk dank voor uw medewerking. Wij wensen u nog

Stap 3:

een fijne dag.

Neem de interviews af en bereid de presentatie voor.

Maak een afspraak met de drie lokale ondernemer buiten de schooltijd.

–

Verzamel na de interviews alle gegevens en verwerk die in een powerpointpresentatie.

–

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er tips om een goede powerpointpresentatie te maken.

–

Bespreek elke ondernemer. Voeg eventueel nog extra informatie toe die je op de website van de

VA N

–

gemeente gevonden hebt.

Bewaar de bestanden in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

–

Optie 2

Op onderzoek in kranten en op internet

Deze opdracht bestaat uit twee delen. Werk in een groepje van minimum drie personen. Jullie onderzoeken

Voor het eerste deel van deze opdracht lezen jullie de onderstaande krantenartikels. Overleg met welk krantenartikel jullie groep wil werken.

THEMA 3

STAPPENPLAN KRANTENARTIKELS

LEVEL 1

hoe de overheid de lokale economie kan ondersteunen en op welke manier de lokale overheid tussenkomt.

Stap 1:

Verken de onderneming of stad waarover het artikel gaat.

–

Zoek informatie op internet.

–

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een infofiche. Vul die in voor jouw onderneming of stad. Baseer je op het onderstaande voorbeeld. Raadpleeg de website van de onderneming, de Kruispuntbank van Ondernemingen of de Goudengids. LOGO of FOTO bedrijf

Bedrijfsnaam:

Express

Bedrijfsactiviteit:

Koeriersdienst

Adres:

Oude Zeepoortlaan 22 9940 Evergem

Aantal werknemers:

Stap 2:

Zorg dat je het artikel goed begrijpt. Lees het artikel grondig door.

–

Zoek de betekenis van woorden die jullie niet (voldoende) begrijpen op internet op. Noteer er

–

minstens drie en herformuleer die in je eigen woorden.

IN JE EIGEN WOORDEN

THEMA 3

LEVEL 1

VA N

BEGRIP

Stap 3:

Verwerk de inhoud van het artikel in een mindmap op een A3-blad of online.

Stap 4:

Verzamel alle gegevens.

–

Verwerk de gegevens in een powerpointpresentatie. Gebruik daarvoor de ICT-fiches van powerpoint.

–

Bewaar de bestanden in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

Handelaars tegen verkeersvrije Vlasmarkt: ‘Shop & go-parking mag er niet weg, die is cruciaal voor ons’ Het stadsbestuur van Kortrijk overweegt een verkeersvrije Vlasmarkt. De handelaars in de aanpalende Wijngaardstraat maken zich daar ernstig zorgen over. Omdat de negen shop & go-plaatsen (gratis maximum 30 minuten parkeren, sensoren gaan na) op de Vlasmarkt dan zouden verdwijnen. ‘Die parkeerplaatsen zijn cruciaal voor ons’, zegt Pascal Vervaeke van slijperij Couteaux & Co. en ook café De Gouden Aap op de hoek van de Doorniksestraat en de Vlasmarkt. De cafébazen willen met een verkeersvrije Vlasmarkt het plein leefbaarder maken en meer ademruimte geven. Om zo meer jonge gezinnen naar de terrasjes op de Vlasmarkt te lokken. ‘Ik vraag me toch af of die shop & go-parkeerplaatsen zo cruciaal zijn’, zegt uitbater Shaun Vanderplancke van café De Gouden Aap. ‘Want ik stel vast dat die plaatsen overdag vooral niét gebruikt worden. Na 19 uur wel, door buurtbewoners en klanten van cafés (na 19 uur parkeer je gratis op shop & go, n.v.d.r.). Maar goed, er komt zeker nog overleg. Het stadsbestuur zal het bespreken met én de horecabazen én de handelaars én de omwonenden’, aldus Shaun Vanderplancke, die actief is bij Team Burgemeester.

Zeker nog overleg

Ook schepen van Mobiliteit Axel Weydts (sp.a), nu met verlof, liet eerder al weten dat er overleg komt. ‘Die shop & go-plaatsen worden inderdaad amper gebruikt overdag’, vindt Benny Zwertvagher van café Ziggy. ‘En de parkeerwachters zijn erg streng. Van zodra je er een minuut langer dan 30 minuten staat, heb je 25 euro boete. Dat is krap, voor

Vervaeke. ‘Ze bevinden zich heel dicht bij de Wijngaardstraat. Dertig minuten is ideaal voor een gerichte boodschap. Ja, er zijn ook ondergrondse parkings in de buurt zoals K en Veemarkt. Maar dat is hetzelfde niet. Veel mensen parkeren niet graag onder de grond. Zelfs jonge mensen niet, maar dat wil het stadsbestuur nog altijd niet inzien’, aldus Pascal Vervaeke. Dat vindt ook Sarah Deweer van Art-Coco: ‘Veel mensen parkeren niet graag ondergronds voor een snelle boodschap omdat het gewoon meer tijd in beslag neemt dan bovengronds parkeren. Ik begrijp dat het verkeersvrij maken van de Vlasmarkt meer sfeer zou brengen op het plein. Maar dan moet er een alternatief gevonden worden voor de shop & go-parkeerplaatsen daar want onze klanten hebben die plaatsen écht nodig.’

Handelaars in de Wijngaardstraat vinden het niet kunnen dat een verkeersvrije Vlasmarkt ook het schrappen van negen shop & go-parkeerplaatsen inhoudt. De kleine zelfstandigen in de Wijngaardstraat leven van gerichte boodschappen zoals bijvoorbeeld het halen van een kaasplank in De Kaashoek, een kotelet in slagerij Dujardin, een bril in Piets Brilcentrum, messen in slijperij Couteaux & Co of interieurstukken in Art-Coco en Gyselinck Design. ‘De shop & go-plaatsen zijn in dat opzicht cruciaal voor ons’, vertelt Pascal

De cafébazen op de Vlasmarkt houden vandaag, op de nationale feestdag, tot 20 uur een eerste ‘autoloze vlasdag’ met onder meer springkastelen, hapjes en drankjes en muziek om hun vraag om de Vlasmarkt verkeersvrij te maken, kracht bij te zetten. Je hebt momenteel met Gainsbar en Ziggy twee cafés op de Vlasmarkt

Niet nuttig

LEVEL 1

Gerichte boodschap

THEMA 3

VA N

KORTRIJK De stad bekijkt om de Vlasmarkt in het winkelwandelgebied op te nemen door verzinkbare paaltjes ter hoogte van café De Gouden Aap te installeren, waar de Vlasmarkt op de Doorniksestraat aansluit. Als dat haalbaar en betaalbaar is en de paaltjes er effectief komen, kunnen auto’s vanuit de Doorniksestraat niet langer de Vlasmarkt oprijden. De paaltjes gaan wel telkens naar beneden van 5 tot 12 uur en van 18.30 tot 22 uur, zoals in het hele winkelwandelgebied. Zodat buurtbewoners uit of in hun garage kunnen en allerlei leveringen mogelijk blijven.

wie met een wachtrij te maken krijgt in een winkel. In de ondergrondse parkings mag je het eerste uur gratis parkeren. Dat werkt beter. Ik zie verder dat stadsmensen steeds vaker de ﬁets nemen in plaats van de auto. Die shop & go’s op de Vlasmarkt zijn niet nuttig. Maak de Vlasmarkt verkeersvrij, zodat auto’s hier niet meer kunnen vlammen. Heel gevaarlijk, met kinderen in de buurt. Om de veiligheid, dààr draait het echt om.’

Digitaal referendum

In afwachting houden de cafébazen voortaan elke derde zondag van de maand een ‘autoloze vlasdag’ op de Vlasmarkt. Ook om nog een andere discussie op gang te trekken. Namelijk of er al dan niet elke maand een autovrije zondag in de ﬁetszone met 74 ﬁetsstraten in de binnenstad moet georganiseerd worden. De stad Kortrijk houdt daar in de week van 14 oktober een digitaal referendum voor alle Kortrijkzanen over. Naar: hln.be, 2019-07-21

Groen in Gent wil stadsmunt voor lokale economie Schepen Elke Decruynaere (Groen) wil dat Gent

een eigen stadsmunt krijgt om lokale diensten en

zegt de schepen.

VA N

goederen mee te betalen. Het voorstel om naast de

daarvoor ook samenwerken met private partners’,

euro zo een munt te lanceren komt na de volgende gemeenteraadsverkiezingen op tafel. Op het einde van de volgende legislatuur zou op die manier

2,5 miljoen euro moeten circuleren. Schepenen

van de meerderheidspartij zijn alvast bereid om

een deel van hun loon in de lokale munteenheid te

ontvangen.

Met de lokale munt wil Groen de lokale economie en de korte keten versterken. ‘Of het nu gaat om

Steden als het Britse Bristol en het Franse Nantes

een start-up in marketing, lokaal ondernemerschap

enkel op smartphone en betaalkaart zal bestaan,

de bloemist om de hoek, je favoriete pizzeria of verdient onze steun’, zegt Decruynaere. Met het voorstel zou de stadsmunt naast de euro

functioneren. Beide zouden ook evenveel waard

zijn. ‘Stad Gent is verantwoordelijk voor de uitgifte

THEMA 3

LEVEL 1

van het geld en de waarborg van de munt, maar zal

hebben ook een eigen munt gelanceerd. Of de munt dan wel of er ook cashgeld zal uitgegeven worden,

laat Decruynaere nog open. Net als de naam van de nieuwe stadsmunt.

Bron: hln.be, 2018-03-27

Pop-upwinkel voor startende ondernemers

supergroot, maar het is ruim genoeg om een zaak te starten.’ Startende ondernemers kunnen het pand voor maximaal een jaar huren. ‘Als de zaak rendabel blijkt te zijn, is het de bedoeling dat de ondernemer daarna uitkijkt naar de reguliere markt voor een winkelpand. Het doel van de start-upwinkel is dat de jonge ondernemer zijn winkelconcept kan uitproberen met minder zware ﬁnanciële inspanningen. Zo komt hij niet in de schulden terecht door een superzware investering te doen.’ Triest hoopt in de toekomst nog meer start-upwinkels te kunnen aanbieden. ‘Het is de bedoeling om er drie op te richten. We willen ook een coach aanwerven om de jonge starters te begeleiden en te helpen in het uitbaten van hun winkel. In oktober zullen we de vraag richten naar het publiek om te zien wie interesse heeft om de eerste start-upwinkel te huren. De ondernemers zullen aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. Op 1 december zal de winkel voor het eerst openen’, aldus Triest. Diether Nachtergaele van de gelijknamige juwelierszaak naast het pand en voorzitter Verenigde Handelaars Ninove, vindt het alvast geen slecht idee. ‘Ik weet dat er vraag was naar pop-upwinkels. Er zijn mensen die in Ninove een zaak willen starten, maar soms twijfelen of Ninove de juiste stad is. De huurprijzen zijn bovendien hoog in het winkelcentrum. Ze vragen zich af of hun concept wel rendabel genoeg zal zijn om te overleven. Een pop-upwinkel is de ideale kans om dat uit te testen’, zegt Nachtergaele. Bron: 2018-09-14

LEVEL 1

De start-upwinkel komt op het gelijkvloers van het leegstaand pand van de voormalige schoenenwinkel Carina aan het Oudstrijdersplein. ‘De oppervlakte meet 122 vierkante meter’, zegt Triest. ‘Dat is niet

THEMA 3

VA N

De stad Ninove gaat pop-upwinkels verhuren aan startende ondernemers. Het is een nieuwe maatregel om de leegstand tegen te gaan en de handelskern te versterken, na onder meer het aanstellen van een centrummanager. De eerste ‘start-upwinkel’ moet nog dit jaar van start gaan. Het Ninoofse stadsbestuur werkt al langer aan maatregelen om de groeiende leegstand in het stadscentrum tegen te gaan en de handelskern weer meer te doen bloeien. Zo werd er onder meer al een taks ingevoerd op leegstaande panden en werd er een centrummanager aangesteld. Op de jongste gemeenteraad werd een voorstel goedgekeurd voor een start-upwinkel. Dat is een pop-upwinkel voor startende ondernemers. ‘Ofﬁcieel heet het een incubatiecentrum’, vertelt schepen van Lokale Economie Alain Triest (Open Vld). ‘De stad zal een leegstaand winkelpand in het centrum huren en het pand onderverhuren aan startende ondernemers. We zoeken jonge mensen die schitterende ideeën hebben, maar die niet durven omzetten in de praktijk door de hoge huurprijzen. De huurprijs van de pop-upwinkel zal slechts 450 euro per maand bedragen, inclusief kosten voor water, gas en elektriciteit, kabel, internet en alle andere voorzieningen. Daarvoor krijg je een winkelruimte en twee etalages.’

STAPPENPLAN INTERNET Voor het tweede deel van deze opdracht zoeken jullie op de opgegeven sites naar tussenkomsten van de lokale overheid. Stap 1:

Zoek op elk van de onderstaande websites minimum vijf voorbeelden van overheidstussenkomsten.

–

Welke beslissingen worden er genomen op economisch vlak?

–

Noteer de info onder elke bron. 

Bron: de website van de gemeente / provincie van jullie school Tussenkomst:

Bron: www.vlaanderen.be



VA N

Tussenkomst:



Bron: www.vlaio.be

Tussenkomst:

Stap 2:

Maak een video met economisch nieuws voor jullie medestudenten. Gebruik daarvoor

THEMA 3

LEVEL 1

ICT-fiche_M_01.

–

Hou rekening met deze evaluatiecriteria voor je video.

–

Toon het filmpje aan jullie klasgenoten.

–

Bewaar de bestanden in je portfolio. Je mag trots zijn op je werk.

EVALUATIEFICHE VIDEO ECONOMISCH NIEUWS Max —

Duidelijke beelden en foto’s

—

Duidelijke weergave van de

Score

Opmerkingen

boodschap —

Originaliteit en creativiteit

—

Gebruik van cijfermateriaal

—

Algemene indruk (professioneel, duidelijk, mooi)

TOTAAL

Lees de maatregels ter bevordering van de economie en de samenleving. Noteer jouw mening, maar denk daarbij ook vanuit het standpunt van de handelaar. MAATREGEL

De overheid legt een rookverbod op in

horecazaken.

MENING

de gezinnen om zwartwerk tegen te gaan.

LEVEL 1

Dienstencheques fiscaal aftrekbaar voor

THEMA 3

VA N

Explore 4— Wat vind jij van bepaalde overheidsmaatregelen?

Soms zijn overheidsmaatregelen minder positief voor de maatschappij. Bekijk de onderstaande infographic. a

Wat denk jij over de verhoging van de pensioenleeftijd? Bespreek klassikaal.

Vraag de mening van een persoon tussen de 35 – 50 jaar.

Vraag ook eens de mening van je grootouders over dat onderwerp.

VA N

Infographic 2: Evolutie van de gemiddelde effectieve pensioenleeftijd sinds 1970

Bron: vrt.be, 2019-05-15

Explore 5— Wat zijn subsidies? 1

Vul de definitie van een subsidie aan. Kies uit: criteria – ondernemingen – tegenprestatie – betaling

SUBSIDIE Een subsidie is een

THEMA 3

LEVEL 1

overheid aan

van de zonder dat die een moet leveren. Ze moeten wel aan een aantal

vooropgestelde

voldoen.

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen en noteer de categorieën waarin je steunmaatregelen van de overheid kunt krijgen. Klik zeker eens door op een aantal categorieën.

Filter steunmaatregelen

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van Detailhandel in Vlaanderen en ontdek meer over de subsidies voor startende handelaars in Lommel. Wie keurde het subsidiereglement goed?

Waarvoor dient het subsidiereglement?

Welke drie subsidies omvat het nieuwe reglement?

VA N

Explore 6— Is de overheid ook een controleorgaan? Consumentenbescherming De overheid controleert op regelmatige basis verschillende ondernemingen. Dat kunnen controles zijn op het bijhouden van een correcte boekhouding, de inschrijving van het tewerkgestelde personeel, de hygiëne in het bedrijf enz. Het is in het belang van de ondernemingen en de consument dat er een consumentenbescherming bestaat, want die zorgt ervoor dat ondernemingen (die soms genieten van

THEMA 3

LEVEL 1

overheidssteun) zich aan een wettelijk kader houden.

Bekijk deze infographics over de Economische Inspectie. Wat vind je van de resultaten? Formuleer je mening.

VA N

Infographic 3: Economische inspectie

Bron: news.economie.fgov.be, 2018-10-24

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er twee filmpjes. Kies afhankelijk van je interesse de oefening

THEMA 3

LEVEL 1

Optie 1

ÂŠ

over de Car-Pass of de voedselinspectie. Car-Pass

Wat is de Car-Pass?

Optie 2

Voedselinspectie in horecazaken

Wat doet Peter Deleu?

Welke informatie vind je op de Car-Pass?

Wie geeft de kilometerstand door aan

Formuleer in voorbereiding op het forum al even je mening: Vind je het goed dat die controles worden uitgevoerd?

Hoeveel procent fraude komt er nu nog aan het

licht bij de verkoop van tweedehandswagens?

Forum

De overheid zou beter het rookverbod weer opheffen om het sociale leven van de

VA N

–

Hoeveel procent van de controles zijn onaangekondigd?

Car-Pass?

Wat controleert het FAVV in de horecazaken?

mensen te stimuleren. Door dat rookverbod lopen de cafés leeg. –

Elke startende ondernemer zou van de overheid hetzelfde startkapitaal moeten krijgen, ongeacht de gemeente of de activiteit van de onderneming.

–

Ik vind het goed dat de overheid controles uitoefent op het gebied van de

voedselveiligheid.

TO THE POINT

Op economisch vlak heeft de overheid drie taken te vervullen. Ze moet waken over de bescherming van de consument, over de eerlijke concurrentie onder de ondernemingen en ze moet de ondernemingen, voornamelijk de lokale economie, ondersteunen. Met lokale economie bedoelen we het ondernemerschap in Vlaanderen en de vele steden en gemeenten. De overheid kan de lokale ondernemer op verschillende manieren aanmoedimaatregelen nemen in functie van de samenleving;

—

maatregelen ter bevordering van het ondernemerschap nemen;

—

controle uitoefenen;

—

subsidies geven: dat zijn betalingen van de overheid aan ondernemingen zonder dat die onderneming een tegenprestatie moet leveren. Het moet wel aan een aantal vooropgestelde criteria voldoen.

Niet elke maatregel is in het voordeel van de ondernemer.

SUBSIDIES

THEMA 3

—

LEVEL 1

gen. Ze kan:

Action 1— Wat doet de overheid om de consument te beschermen?

Surf naar de website van de FOD Economie, Middenstand en Energie. Klik achtereenvolgens op thema’s en consumentenbescherming. Noteer vijf subthema’s van consumentenbescherming. Klik door en verken die subthema’s.

Een van de subthema’s is consumentenbedrog. a

Wat is dat volgens jou?

VA N

Waaraan herken je het bedrog?

Action 2— Hoe controleert de economische inspectie de prijsaanduiding?

THEMA 3

LEVEL 1

Lees het artikel over de wettelijke prijsaanduiding. Markeer de antwoorden in het artikel.

Blauw

Wat doen de meeste bakkers niet hoewel het wettelijk verplicht is?

Geel

Wie heeft er dat vastgesteld met andere woorden wie heeft dat gecontroleerd?

Rood

Welke sectoren negeren vaak de wetgeving?

Groen

Welke tip geeft Test Aankoop aan de consumenten?

Handelaars laten prijskaartje steeds vaker achterwege Bijna een op de twee bakkers plaatst geen prijskaartje bij brood en gebak, wat nochtans wettelijk verplicht is. Dat blijkt uit een onderzoek van de Economische Inspectie. Ook in horecazaken, bij slagers en kruideniers wordt die wet regelmatig aan de laars gelapt. ‘Koop nooit zomaar iets zonder prijskaartje, tipt Test Aankoop. geldt voor schoonheidsinstituten, zoals dat ook

nemer, is wettelijk verplicht een duidelijke

bij kappers gebeurt. Bij begrafenisondernemers

verkoopprijs te vermelden. Zo moet een bakker

ligt het iets complexer, omdat daar ook met

de prijs van zijn pistolets vermelden, of een

offertes wordt gewerkt. We bekijken nog hoe we

schoonheidsinstituut een prijslijst met behan-

de wet daar specifieker kunnen maken voor die

delingen afficheren. Een wetgeving waar in de

sector.’

praktijk slordig mee wordt omgesprongen, zo blijkt uit gerichte controles van de Economische Inspectie.

Wie een product of dienst aanbiedt als onder-

Matthias De Caluwe, CEO van Horeca Vlaanderen, erkent het probleem. ‘Het besef is er. Daarom stuurden we deze maand nog eens naar al onze leden een verduidelijking over de

bleek 38 procent van de 819 onderzochte han-

wetgeving door. Al vind ik een controle bij 184

delszaken niet in orde te zijn met de wetgeving

zaken in onze sector nogal mager, op een totaal

rond prijsaanduiding’, legt Miet Deckers, woord-

van 34 000 horecazaken in Vlaanderen. 58

voerder van minister van Consumentenzaken

procent is wél in orde.’

Kris Peeters (CD&V), uit. ‘In 2017 was dat nog

‘Niet van kwade wil’ Bakkers Vlaanderen, geeft toe dat bakkers de laatste jaren lakser zijn in het afficheren van hun

gerichte controles die werden uitgevoerd. ‘Er

prijzen. ‘Dat heeft zeker niet met kwade wil te

werd geïnspecteerd in sectoren waarbij eerder

maken. Het staat de klant altijd vrij om te vragen

al uit steekproeven bleek dat ze prijskaartjes

naar prijzen, die trouwens vast in de kassa

achterwege laten. Het gaat om de horeca, bak-

geregistreerd staan en niet verdoezeld kunnen

kers, slagers, kruidenierszaken of biowinkels,

worden. Maar het kan inderdaad transparanter.

schoonheidsinstituten, begrafenisondernemin-

Een bakker heeft altijd tijd te kort, waardoor dat

gen en kleine, zelfstandige doe-het-zelfzaken.’

soort taken er als eerste tussenuit glippen. Nu

Het hoge cijfer is deels te verklaren door de

Vooral bij bakkerijen (42,4 %) en in de horeca (48,6 %) wordt de wetgeving vaak genegeerd.

de controles strenger worden, zal het op termijn wel verbeteren.’

‘Je ziet dat bijvoorbeeld in kleine, bruine kroe-

In de tussentijd tipt Test Aankoop om nooit

gen, waar nergens een prijslijst hangt’, vervolgt

zomaar iets te kopen zonder te informeren naar

Deckers. ‘Het principe van die wet is dat je als

de prijs. ‘Staat er geen prijskaartje bij, laat het

consument op voorhand kan bepalen of je iets

product dan links liggen of vraag expliciet wat

zijn prijs waard vindt, voor je tot een aankoop

het kost aan de kassa. Daarna heb je nog altijd

overgaat. Restaurants en cafés moeten al voor

het recht om van het product of de dienst af te

je binnenstapt een gedeeltelijke lijst met prijzen

zien’, zegt Simon November van Test Aankoop.

aanbieden, zodat je verschillende zaken kan

Bron: demorgen.be, 2018-10-25

vergelijken voor je ergens gaat zitten. Hetzelfde

LEVEL 1

Bruine kroegen

Bruno Kuylen, voorzitter van bakkerijfederatie

THEMA 3

maar 21 procent.’

VA N

‘Uit een inspectie tussen februari en mei dit jaar

Action 3— Duurzaam aankopen Surf naar de website van MVO Vlaanderen en beantwoord de vragen. a

Waarop letten ondernemingen nog te vaak bij

Wat houdt een duurzaam aankoopbeleid in?

Wat is duurzame consumptie volgens jou?

VA N

aankoopbeslissingen?

Action 4— Op bezoek bij je gemeenteof stadhuis 1

Breng in groepjes van maximum vijf

leerlingen een bezoek aan het gemeenteof stadhuis van jouw school.

Regel op voorhand een afspraak met de

schepen van Economie of de ambtenaar voor Lokale Economie.

Vraag tijdens je bezoek welke inspanningen de gemeente of stad doet ter bevordering van de lokale economie.

Maak in groep een reportage over jullie uitstap.

Bewaar de bestanden in je portfolio. Je mag

THEMA 3

LEVEL 1

trots zijn op je werk.

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

Op welke manier heeft de overheid de lokale economie ondersteund?

CHECKLIST

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

VA N

mie verklaren aan de hand van voorbeelden. Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

3 Ik kan het resultaat van een brainstorm weergeven in een mindmap.

4 Ik kan het resultaat van een opdracht weergeven

ÂŠ

in een powerpointpresentatie.

5 Ik kan het resultaat van een opdracht weergeven in een video.

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

LEVEL 1

1 Ik kan de rol van de lokale overheid in de econo-

KAN

THEMA 3

LEVEL 2 Wat is de rol van de nationale en internationale overheid? INTRO 1

België staat op het vlak van onderwijs hoog genoteerd in de ranking. De overheid investeert dan ook op een positieve manier in het onderwijs. Om degelijk onderwijs te kunnen bieden, moet de school over een goede infrastructuur beschikken. Lees dit artikel over schoolbouwprojecten in Vlaanderen.

Markeer in het artikel op welke steun de school kan rekenen.

VA N

Vlaanderen investeert miljoen euro in nieuwe bakkerijschool voor Ter Groene Poorte

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) investeert 6,4 miljoen euro in dertig scholenbouwprojecten in West-Vlaanderen. Er gaat onder meer een miljoen euro naar een nieuwe brood- en banketbakkerijschool voor Ter Groene Poorte in Brugge. Scholen uit het gemeentelijk, stedelijk en provinciaal en vrij onderwijs kunnen ﬁnanciële steun krijgen van de Vlaamse overheid om schoolgebouwen te bouwen of te renoveren. De focus ligt in de eerste plaats op het secundair onderwijs, waar de noden het hoogst zijn. In Sint-Michiels krijgt de brood- en banketbakkerijschool Ter Groene Poorte 1,1 miljoen euro voor de verbouwing van de schoolgebouwen. De volledige broodafdeling wordt in een nieuw jasje gestoken. Ook de keuken van schoolrestaurant Casserole krijgt een renovatie. In Brugge vangt ook Vrij Handels- en Sportinstituut in Sint-Michiels een mooi bedrag. Zij realiseren met 994 000 euro steun een nieuwbouw en omgevingswerken. Bron: hln.be, 2019-12-29

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 3

LEVEL 2

Wat is de rol van de nationale en internationale overheid?

Explore 1— Wie zijn de nationale en internationale overheden?

De belangrijkste organen op nationaal en internationaal niveau voor België vind je hieronder afgebeeld. Noteer de naam van de instelling onder de afbeelding.

VA N

LEVEL 2

THEMA 3

Explore 2— Wat doet de nationale overheid voor jou?

Ga naar het onlinelesmateriaal en bestudeer de ontdekplaat. Rond welke thema’s werkt de overheid.

Explore 3— Welke initiatieven neemt de nationale overheid 1

Werk per twee. a

VA N

voor de jeugd?

Wat vinden jullie van het

overheidsinitiatief om jouw gemeente

kindvriendelijker te maken?

Bedenk een gelijkaardig initiatief voor de gemeente of stad waar jullie naar

THEMA 3

LEVEL 2

school gaan?

Bron: cjm.vlaanderen.be

Werk per twee. Bekijk aandachtig deze infographic en noteer wat er voorgesteld wordt.

VA N

Infographic 1: De basis van kindvriendelijkheid

Bron: cjm.vlaanderen.be

Explore 4— Wat is de rol van de nationale en internationale overheid voor onze economie? INTERNATIONALE HANDEL: IMPORT EN EXPORT

België importeert, dat wil zeggen koopt goederen in het buitenland,

bepaalde goederen te importeren. België exporteert (voert uit) ook goederen naar het buitenland. België drijft dus internationale handel.

THEMA 3

grondstoffen niet zelf heeft en anderzijds omdat het goedkoper is om

LEVEL 2

enerzijds omdat het als klein land bepaalde goederen en

Bekijk de infographic over de internationale handel van België in 2019 en beantwoord de vragen. a

Naar waar voert België het minst uit?

Naar waar voert België het meest uit?

Van waar importeert België het meest?

Voor hoeveel euro exporteerde België in 2019?

VA N

Infographic 2: Internationale handel België 2019

THEMA 3

LEVEL 2

Bron: eurostat-community concept

Buitenlandse bedrijven aantrekken heeft een groot voordeel voor de economische vooruitgang van ons land. Die buitenlandse bedrijven creëren jobs en brengen dus meer welvaart en ze bevestigen hun geloof in de knowhow van de Belgen. Ga naar het onlinelesmateriaal en bestudeer de ontdekplaat grondig. Beantwoord deze vragen.

Noteer de top 3 van buitenlandse investeerders in Vlaanderen.

Hoeveel nieuwe jobs werden er dankzij buitenlandse investeringen gecreëerd in 2017?

Welk type van activiteit kende de grootste groei in 2018? Hoeveel bedraagt die groei?

Werk in groepjes van minimum twee personen. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een

Optie 1

uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Filmpje

VA N

Bekijk het filmpje over buitenlandse investeerders en beantwoord de vragen.

Met hoeveel procent stegen de buitenlandse investeringen in België?

Welke landen kenden een forse daling van de buitenlandse investeringen?

Op welke plaats staat België in de Europese ranking?

Waar in België wordt er het meest geïnvesteerd? Om hoeveel procent gaat het?

Waar heeft het bedrijf Alibaba zich gevestigd?

THEMA 3

LEVEL 2

Optie 2

Krantenartikel

Lees dit artikel over Vlaanderen dat meer investeringen aantrekt. Beantwoord de vragen. Hoeveel euro pompten buitenlandse investeerders in Vlaamse bedrijven in 2018?

Wat is de brexit? Zoek je informatie op Wikipedia.

Is Geert Bourgeois op dit moment Vlaams minister-president?

Wat is het Wereld Economisch Forum? Zoek je informatie op Wikipedia.

Noteer een aantal bekende investeerders.

VA N

Vlaanderen trekt meer investeringen dan ooit aan Buitenlanders pompten in 2018 4,2 miljard in bedrĳven in Vlaanderen. OPSTEKER

De goede cĳfers zĳn ook een opsteker omdat er veel nieuwe investeerders achter schuilen. In de helft van de 234 investeringsprojecten zĳn nieuwe activiteiten opgezet. Het ging minder dan vorige jaren om uitbreidingen of fusies en overnames. Bekende voorbeelden van investeerders in 2018 zĳn het Oostenrĳkse chemiebedrĳf Borealis, dat

THEMA 3

LEVEL 2

1 miljard euro uittrok voor een fabriek in Kallo, en

Ondanks de zorgen over de brexit en handelsoorlo-

het Chinese verpakkingsbedrĳf CPMC, dat in Genk

gen bleek Vlaanderen vorig jaar een aantrekkelĳke

150 jobs wil scheppen.

bestemming voor buitenlandse investeringen. Er

Het aantal nieuwe jobs die de buitenlandse investe-

vloeide 4,2 miljard euro kapitaal naar Vlaamse

ringen opleveren, stokte wel in 2018. De teller bleef

bedrĳven. Dat is meer dan dubbel zoveel als in

staan op 5 377, net onder de recordcĳfers van 2017.

2017, wat ook al geen slecht jaar was.

Volgens Bourgeois heeft dat te maken met de aard

Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA)

van de investeringen. Die gingen minder dan in de

trekt met de goede cĳfers onder de arm vandaag

vorige jaren naar de industrie en de logistiek, en

naar het Wereld Economisch Forum in Davos,

meer naar onderzoek en ontwikkeling.

waar hĳ in enkele dagen een dertigtal buiten-

Naar: tijd.be, 2019-01-22

landse CEO’s zal ontmoeten. Sommigen onder hen zĳn al actief in Vlaanderen, anderen nog niet.

Explore 5— Waarom steunt de nationale overheid de economie?

De nationale overheid moet de Belgische economie steunen, anders zouden er veel bedrijven naar het buitenland verhuizen. Die steun kan in de vorm van subsidies of regelgeving. Bekijk het filmpje en beantwoord deze vragen. Welk model wil de fabriek in Vorst in de toekomst produceren?

Welk bedrag wilde de regering ter ondersteuning geven?

Wat houdt die steun concreet in?

Welke grote investering heeft de fabriek van Vorst al gedaan?

VA N

LEVEL 2

THEMA 3

Voor de volgende opdracht over de subsidies voor bpost kun je kiezen uit twee opties. Kies, afhankelijk van je interesse, optie 1, een krantenartikel, of optie 2, een luisterfragment.

Optie 1

Artikel

Lees het artikel over bpost.

Markeer de antwoorden in het artikel. Welke vier alternatieven voor de huidige subsidies van bpost stelt de CRB voor?

Geel

Waarvoor staat de afkorting CRB?

Rood

Hoeveel subsidies ontvangt bpost elk jaar van de federale overheid?

Groen

Wat is de grootste bekommernis van bpost zelf?

Blauw

KRIJGT BPOST BINNENKORT NOG SUBSIDIES OM KRANTEN TE BEDELEN?

VA N

170 miljoen per jaar. Zo veel krijgt bpost van de federale overheid om kranten en tijdschriften op tijd aan huis te leveren. Een omstreden subsidie, vinden bijvoorbeeld digitale media, en daarom liet minister van Werk Kris Peeters (CD&V) alternatieven bekijken. Dat schrijft De Tijd. De uiteindelijke beslissing is voor de volgende regering. De CRB adviseert om de subsidie minstens

dagbladhandelaars. Het contract heeft een

twee jaar verder te zetten. Peeters lijkt vooral

negatieve impact op de verkoop van dagbladen

voorzichtig over de optie om de subsidie af

in hun krantenwinkels. Ook digitale nieuwssites

te schaffen. ‘Ik kan me goed voorstellen dat

klagen de subsidies al jaren aan.

de krantensector er niet van wil weten om de

De subsidies krijgen onder andere kritiek van

Peeters vroeg daarom een advies aan de Centrale Raad van het Bedrijfsleven (CRB). Zij stellen vier alternatieven voor:

De subsidie kan worden afgeschaft. ‘Maar dat heeft gevolgen voor de krantensector, en voor bpost’, waarschuwt Peeters.

De subsidie kan worden verdergezet.

De dagbladhandelaars kunnen worden betrokken bij de bedeling van de kranten. Zij zouden dan een deel van de subsidie krijgen.

Iedereen die een krant bestelt, kan een cheque krijgen, waardoor ze meegenieten

THEMA 3

LEVEL 2

van de subsidie.

subsidie te schrappen’, zegt hij. ‘Ook bpost, die hierdoor veel mensen tewerkstelt, zal even de wenkbrauwen fronsen. Het is niet eenvoudig om onverkort tot een afschaffing te komen. Als dat gebeurt moet dat minstens over een periode uitgesmeerd worden’, waarschuwt Peeters. Bpost laat in een reactie weten dat het wil verdergaan met de opdracht, als de staat de subsidies na 2020 verlengt. Het postbedrijf reageert ook op de kritiek van digitale media en benadrukt dat de krantenbedeling belangrijk is: ‘Het zorgt voor een verscheidenheid aan kwalitatieve informatie, essentieel in de huidige context waarin sociale netwerken steeds meer worden gebruikt om ‘fake news’ over te brengen.’ Bron: vrt.be, 2019-01-30

Optie 2 a

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een interview Kris Peeters op Radio 1.

Beantwoord deze vragen.

Wat zeggen ze over het contract tussen bpost en de overheid?

Hoeveel subsidie ontvangt bpost elk jaar?

Waarvoor krijgen ze die subsidie?

Noteer de vier alternatieven.

VA N

Vind de minister het goed om de subsidies af te schaffen?

Explore 6— Welke beslissingen kan de overheid nemen om de internationale economie te stimuleren?

Niet elke beslissing die de nationale overheid neemt, is voordelig voor de economie. Sommige bedrijven vestigen zich in het buitenland omwille van het economische klimaat. a

Leg in eigen woorden uit wat een gunstig economisch klimaat betekent.

Markeer waarom Zalando dan toch niet voor België kiest en waarom bpost een deel van de taken naar India uitbesteed.

LEVEL 2

THEMA 3

Ondanks verwoede pogingen is ons land er niet in geslaagd het nieuwe distributiecentrum van de Duitse e-commercegigant Zalando naar België te lokken. Het Waalse Dour-Elouges grijpt naast de vestiging, zo melden L’Echo en De Tijd. België ziet zo een logistiek project goed voor 1 500 jobs aan zijn neus voorbijgaan. Het magazijn komt wellicht

Staatsbedrĳf bpost verhuist 200 IT-jobs naar India

Staatsbedrĳf bpost zet zo’n 200 informatici van externe Belgische bedrĳven aan de deur en verhuist hun taken vanaf komende maandag naar India. Dat blĳkt uit een personeelsmededeling.

BELGIË VERLIEST VESTIGING ZALANDO AAN DE NOORDERBUREN

De geruchten rond de uitbesteding naar India deden al langer de ronde binnen bpost, maar tot nu toe ontkende de directie altĳd dat er al

in Nederland.

iets beslist was. Uit een brief blĳkt echter dat

VA N

Zalando had op het terrein nochtans al sinds de zomer van 2016 stappen ondernomen om

het project mogelijk te maken. Maar de Duitse gigant ziet nu af van de mogelijkheid om een distributiecentrum in Dour te vestigen.

Drie factoren doen Zalando voor de noor-

derburen kiezen. Het bedrijf oordeelt dat de

loonkosten gunstiger zijn in Nederland. Voorts knapt het af op de beperkte mogelijkheden rond nachtarbeid in ons land en het woelige sociaal klimaat in Wallonië.

in India allerlei nieuwe applicaties uitgeschreven worden. De vakbonden bĳ bpost zĳn verbolgen. ‘Een overheidsbedrĳf dat zich een bod van 2,55 miljard euro op PostNL kan veroorloven, maar het grootste deel van zĳn ICT-departement uitbesteedt naar een lageloonland, dat is voor ons de schaamte voorbĳ’, klinkt het in een

week officieel maken. In een reactie weigert

Bpost verdedigt zich tegen de kritiek dat het

Het is niet de eerste keer dat België naast een magazijn van een prominent e-commer-

200 IT-jobs verhuist naar India. ‘Het wordt steeds moeilĳker om in België de nodige bekwame mensen te vinden om ons te helpen’, geeft het postbedrĳf in een schriftelĳke

cebedrijf grijpt. In januari kondigde Amazon

mededeling als een van de redenen.

aan een distributiecentrum te openen in

Naar: hln.be, 2017-01-13

Mönchengladbach, op 50 kilometer van de Belgische grens. Naar: nieuwsblad.be, 2018-03-06

LEVEL 2

Consultancy. De bedoeling is naar verluidt dat

mededeling.

over een magazijn in België of Nederland.

THEMA 3

Indiase informaticabedrĳven Infosys en Tata

De Duitsers zouden de beslissing volgende de e-commercereus commentaar te geven

bpost contracten heeft ondertekend met de

Hebben mensen uit jouw omgeving hun job verloren doordat het bedrijf naar het buitenland verhuisde?

Good to know De overheid neemt ook beslissingen in functie van het milieu en probeert de bedrijven aan te moedigen om duurzaam te ondernemen door bijvoorbeeld aanmoedigingspremies bij de aankoop van een elektrische wagen. Die premie werd eind 2019 afgeschaft. Waarom zou dat zijn?

Lees de tekst over de overheidssteun voor elektrische wagens en markeer op welke manier de overheid

elektrisch rijden in bedrijven aanmoedigt.

Elektrische aanmoediging

De Vlaamse overheid wil met het oog op de klimaatdoelstellingen van 2020 elektrisch

VA N

rijden aanmoedigen. Daarom kan een particulier sinds begin dit jaar een premie van maximaal 5 000 euro krijgen bij de aankoop van een elektrische wagen. Vennootschappen kunnen de aankoop van een elektrische wagen voor 120 procent aftrekken van hun belastingen. Hetzelfde geldt voor de kosten, behalve dan voor het stroomverbruik, dat maar voor 75 procent kan worden afgetrokken. Voor een elektrische wagen betaalt een particulier sinds het begin van dit jaar in Vlaanderen ook geen verkeersbelasting meer.

ÂŠ

Het is nog vroeg dag, maar die steun lijkt alvast een eerste aanzet te geven tot elektrisch rijden. In januari en februari steeg het aantal inschrijvingen van nieuwe elektrische wagens in Vlaanderen met respectievelijk 35 en 39 procent. In absolute cijfers is dat wel nog steeds erg weinig, met 44 inschrijvingen in januari en 35 in februari.

Good to know Sinds 2020 is een elektrische wagen slechts voor 100 % aftrekbaar.

Op Europees niveau worden ook beslissingen genomen in functie van de internationale economie. internetten binnen de lidstaten van de EU afgeschaft. a

Wat zijn volgens jou roamingkosten?

LEVEL 2

Zo heeft het Europees Parlement in 2015 de roamingkosten voor mobiel bellen, smsâ&#x20AC;&#x2122;en en mobiel

THEMA 3

Bekijk de infographic en verifieer je antwoord.

Â©

VA N

Infographic 3: Roaming binnen de EU

Bron: Test Aankoop, www.test-aankoop.be

Ga naar het onlinelesmateriaal. Bestudeer de ontdekplaat en lees het krantenartikel. Noteer de

THEMA 3

LEVEL 2

voordelen en de nadelen van roamingkosten voor de telecombedrijven.

VOORDELEN ROAMING VOOR DE

NADELEN ROAMING VOOR DE

TELECOMBEDRIJVEN

Explore 7— Welke drastische beslissingen kan de overheid nemen in functie van de internationale economie?

De overheid kan indien nodig de handel met bepaalde landen verbieden. Dat is meestal omwille van humanitaire (in functie van de mens) redenen. Kun jij een voorbeeld geven van een handelsverbod.

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van de FOD economie. Voor welke landen en groeperingen geldt er een in-, uit- of doorvoerverbod van wapens?

Test even je kennis van aardrijkskunde en probeer de landen op een blinde kaart aan te duiden.

Werk in groepjes van minimum twee personen. Je kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je een

VA N

uitdaging wilt. Kies optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Optie 1 Krantenartikel

Lees het krantenartikel en beantwoord de vragen. a

Wat was de functie van Alexander De Croo toen het artikel verscheen? Wat is zijn huidige functie?

Waarom is het volgens De Croo verkeerd om wapens uit te voeren naar Saoedi-Arabië?

Gebruik indien nodig het internet.

Wat bedoelt hij met ‘dweilen met de kraan open’?

Wat is een wapenembargo?

Vind je het goed dat er een wapenembargo zou komen tegen Saoedi-Arabië?

LEVEL 2

THEMA 3

De Croo roept op tot wapenembargo tegen Saudi-Arabië Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open Vld) wil niet dat er nog Belgische wapens uitgevoerd worden naar Saudi-Arabië. Dat land voert volgens hem een ‘gruwelijke oorlog’ in Jemen, een van de landen die getroffen zijn door hongersnood. Je kunt niet tegelijk mensenlevens proberen te redden en wapens leveren’, zegt hij in De Zevende Dag. en langs de andere kant als federale regering er alles aan doen om mensenlevens te redden.’

Wallonië is zelf bevoegd voor haar wapenhandel. De

Croo kan dus de export niet zelf stoppen. ‘Ik kan alleen maar bij hen pleiten om die waanzin stil te leggen.

Een oplossing zou zijn een wapenembargo in te stellen om humanitaire redenen’, aldus De Croo, die zegt dat hij voor zijn pleidooi ook de steun heeft van premier ring elke euro verdubbelt die wordt ingezameld voor

Charles Michel.

Vrijdag maakte De Croo bekend dat de federale rege-

Hongersnood 12-12. Een van de getroffen landen waar fondsen voor worden ingezameld is Jemen, waar een

VA N

burgeroorlog aan de gang is. Dat een van de hoofdrol-

spelers in het conﬂict, Saoedi-Arabië, oorlog voert met Belgische wapens stoot De Croo tegen de borst.

Langs de ene kant er alles aan doen om in Jemen mensenlevens te redden en langs de andere kant

wapens leveren, is volgens De Croo ‘dweilen met de kraan open’. ‘We proberen mensenlevens te redden,

maar die worden voor een deel in gevaar gebracht door

THEMA 3

LEVEL 2

de wapens die we zelf uitvoeren’, aldus De Croo.

In Vlaanderen is er ook al langer discussie over een

eventueel embargo tegen Saoedi-Arabië. Het ofﬁciële

standpunt nu is dat aanvragen geval per geval worden

60 procent van de wapenexport uit Wallonië

bekeken, maar dat het antwoord voor de Saoedi’s in

Volgens hem gaat meer dan 60 procent van de

goede zaak, maar als je situaties als deze ziet, kun je

twee dingen één. Je kunt niet langs de ene kant wapens

De Croo.

principe neen is. ‘Geval per geval bekijken is een

wapenexport uit Wallonië naar Saoedi-Arabië. ‘Van

toch niet blijven dweilen met de kraan open’, aldus

blijven verkopen die daar mensen aan ﬂarden schieten

Bron: nieuwsblad.be, 2017-03-26

Optie 2 Filmpje Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een filmpje over Belgische wapens gebruikt voor oorlog in Jemen. Beantwoord deze vragen. a

Waar wordt er gevochten met Belgische wapens in het videofragment?

Hoe komt het dat er Belgische wapens gebruikt worden in Jemen?

Wat gaat er nu gebeuren?

Bespreek de onderstaande oproep van Amnesty International klassikaal. Wat vind je ervan? Naar aanleiding van de onthullingen in de krant Le Soir over de gevolgen van het gebruik van Waalse wapens en Belgische uitrusting in het conflict in Yemen vraagt Amnesty International een parlementair onderzoek. Het is hoog tijd dat Wallonië het programma van Amnesty International ernstig neemt. © 360b / Shutterstock.com

VA N

Forum —

Ik trek het mij niet aan dat vele bedrijven verhuizen naar lageloonlanden. Het is vooral belangrijk dat ik goedkoop kan shoppen.

—

Naar waar de wapens uitgevoerd worden is niet belangrijk! Het voornaamste is dat er veel geproduceerd kan worden. Dat betekent werkgelegenheid.

—

Buitenlandse investeerders aantrekken voor ons land is van zeer groot economisch belang voor onze samenleving. De afschaffing van de roamingkosten heeft een positieve invloed op onze

LEVEL 2

economie.

THEMA 3

—

TO THE POINT De overheid heeft een grote invloed op onze samenleving. Zij neemt beslissingen die zowel op nationaal als internationaal niveau gevolgen heeft. De overheid werkt op internationaal niveau samen met onder andere de Verenigde Naties, de Europese Raad, de Europese Unie, de Raad van Europa en Unesco.

De overheid kan maatregelen nemen om de economie te stimuleren, bijvoorbeeld in de vorm van subsidies. Ze kan ook maatregelen nemen die de consument direct voelt, zoals de afschaffing van de roamingkosten. Andere maatregelen bevorderen de samenleving zoals het rookverbod onder de 18 jaar.

België doet aan import, dat wil zeggen haalt goederen uit het buitenland. Maar België doet ook aan export, dat wil zeggen voert goederen uit naar het buitenland. We importeren goederen omdat het goedkoper is om ze te halen uit het buitenland of omdat België die goederen zelf niet

VA N

heeft, dat noemt dus internationale handel.

Action 1— Overheid redt jobs door steunmaatregelen 1

Lees het artikel over de overheidssteun aan Kempense bedrijven.

Markeer in het artikel de antwoorden op deze vier vragen. Blauw

Waarop hebben de Kempen recht dankzij het wetsontwerp van de ontwrichte zones?

THEMA 3

LEVEL 2

Wees volledig!

Geel

Hoeveel banen zijn er bijgekomen dankzij de maatregel?

Rood

Wat wil parlementslid Yoleen Van Camp zeker behouden in de regio?

Groen

Hoe willen ze bedrijven aantrekken tot de regio?

Na de zwarte sneeuw in Kempense bedrijven: 1 600 nieuwe jobs dankzij federale steun arbeidsplaats die ze creëren: ze ontvangen gedurende

twee jaar een vrijstelling van 25 % op de doorstorting

van de bedrijfsvoorhefﬁng voor elk nieuw personeelslid dat ze aanwerven. Kortom: werknemers en arbeid

worden zo goedkoper voor de werkgever. Zowel grote ondernemingen als KMO’s komen in aanmerking.’

Fileleed

In totaal kwamen er in de Kempen 1 602 arbeidsplaatsen bij via dit systeem van de ontwrichte zone. Voor federaal parlementslid Yoleen Van Camp moet de volgende rege-

voorbije vier jaar meer dan 1 600 arbeidsplaatsen bijgekomen via het systeem van de ‘ontwrichte

zones’. Dat systeem werd door de federale overheid

in het leven geroepen na de collectieve ontslagen bij

ring een speerpunt maken van het verder ondersteunen en stimuleren van de werkgelegenheid in de Kempen.

TURNHOUT In de Antwerpse Kempen zijn de

extra zuurstof gezorgd voor onze Kempense bedrijven. Het zal aan de volgende federale regering zijn om die lijn door te trekken’, aldus Van Camp. ‘De Kempen

VA N

onder meer Heinz en Philips.

‘Die wet heeft, zoals het toen ook voorzien was, voor

wetsontwerp werden zowel de Kempen als Limburg

als ontwrichte zones erkend. Dat gaf de Kempen recht

op extra ﬁnanciële steun vanuit de overheid. Uit cijfers die federaal parlementslid Yoleen Van Camp (N-VA)

uit Herentals heeft opgevraagd bij de minister van

Financiën blijkt dat er van midden 2015 tot begin 2019 meer dan 1 600 arbeidsplaatsen in de Kempen zijn

bijgekomen via het systeem van de ontwrichte zone.

Voordelig ﬁscaal tarief

‘Met de ontslagen in 2014 en 2015 bij onder andere Heinz, Henrad, Philips en McCain had de Vlaamse

regering het hele gebied in een straal van 40 kilometer rond Turnhout aangeduid als ontwrichte zone’, schetst Yoleen Van Camp. ‘Zowel nieuwe als bestaande

bedrijven binnen de erkende zone genieten sinds midden 2015 een voordelig ﬁscaal tarief voor elke nieuwe

door het enorme ﬁleleed op de E34 en E313, en een

openbaar vervoersnet dat nog verre van optimaal is.

Mensen werk in hun eigen streek kunnen geven of toch op zijn minst aanbieden, is dus een enorme surplus.

Daarnaast beschikken we al over een hele hoop grote bedrijven en multinationals die we absoluut in onze

regio willen behouden en hopelijk zelfs zien uitbreiden.’

Bedrijven aantrekken

Ook zijn er heel wat nieuwe technologieën en startende bedrijven die volop hun plaats in de markt aan het

zoeken zijn. ‘Die mensen en bedrijven moeten we naar onze regio blijven trekken. Het aanbieden vanuit de

overheid van stimulerende maatregelen om hun bedrijf

op te zetten of te laten groeien, maakt daar een essentieel onderdeel van uit’, besluit Van Camp. ‘Het zal een van de zaken zijn waar ik deze nieuwe legislatuur op zal blijven focussen.’

Bron: hln.be, 2019-07-29

LEVEL 2

over het wetsontwerp ontwrichte zones. Dankzij het

mobiliteit en verplaatsingen betreft gegijzeld worden

THEMA 3

In het voorjaar van 2015 stemde het federaal parlement

is een regio met ongeveer 500 000 inwoners, die wat

Action 2— Mening of feit? Zijn deze uitspraken een mening of een feit? MENING

FEIT

De overheid stimuleert bedrijven om elektrische wagens te kopen. De overheid stimuleert buitenlandse bedrijven onvoldoende om te investeren in Vlaanderen. De taxshift is een nutteloze verschuiving van de inkomensbelasting. De overheid heeft een wapenembargo ingeroepen tegen Saoedi-Arabië. Sommige bedrijven verhuizen naar het buitenland omwille van de hoge

loonkost in België.

VA N

Action 3— De internationale overheden

De belangrijkste organen op nationaal en internationaal niveau voor België heb je reeds geleerd. Ga naar het onlinelesmateriaal. Bestudeer de ontdekplaat en noteer de belangrijkste taken van de verschillende organisaties.

de Belgische federale overheid

THEMA 3

LEVEL 2

de Europese Commissie

de Verenigde Naties

de Europese Un

de Europese Raad

Unesco

Action 4— Europa onderneemt acties voor het klimaat Lees het artikel over het landbouwbeleid in Europa. a

Maak een mindmap van dat artikel. Gebruik indien nodig ICT-fiche_MM_01.

Bewaar de mindmap in je portfolio.

‘Europa moet landbouwbeleid aanpassen voor klimaat’ Het nieuwe rapport van het VN-klimaatpanel toont dat landgebruik en klimaat onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Milieuorganisaties willen dat Europa de klimaatdoelstellingen voor het landbouwbeleid aanscherpt. De mens put de aardbodem steeds meer uit, en de klimaatverandering versnelt dat proces, stelt het

klimaatpanel van de VN (IPCC) in zijn laatste rapport, dat vandaag in Genève werd voorgesteld. Om die vicieuze cirkel te doorbreken,

VA N

zal de mens op een andere manier

voedsel moeten produceren en land beheren, met als doel de opwar-

ming van de aarde onder de twee

Droogte en hittegolven

graden Celsius te houden, zoals

zegt Wendel Trio, directeur van

in het klimaatakkoord van Parijs

het Climate Action Network, een

werd afgesproken.

koepelorganisatie van Europese

‘Nu er een nieuwe Commissie in

milieuorganisaties. ‘Enerzijds

de steigers staat, is het een goed

draagt onze voedselproductie bij

moment om het gemeenschappelijk

landgebruik zijn goed voor

tot de opwarming van de aarde, en

landbouwbeleid verder in lijn met

23 procent van de menselijke

anderzijds is de klimaatverande-

de klimaatdoelstellingen te bren-

uitstoot van broeikasgassen’, zei

ring op haar beurt een bedreiging

gen’, zegt Trio. ‘De Commissie

Jim Skae, covoorzitter van de

voor de voedselproductie.’

heeft daarvoor voorstellen op tafel

IPCC-werkgroep. ‘Tegelijkertijd

Meer investeren in natuurlijke

gelegd, maar sommige lidstaten

kunnen natuurlijke landprocessen

klimaatoplossingen, zoals

staan op de rem en willen niet

(zoals bossen, red.) bijna een derde

bossen aanplanten, kunnen

weten van meer regulering.’

van de broeikasgassen afkomstig

soelaas brengen, denkt Trio.

Nochtans zouden ook de Europese

van fossiele brandstoffen en

Het VN-klimaatpanel schat dat

landbouwers daar wel bij varen,

industrie absorberen.’

vandaag 10 à 15 procent van de

denkt Trio. ‘Nu al zien Europese

broeikasgassen het gevolg is van

boeren oogsten mislukken

ontbossing en het droogleggen van

door droogte, hittegolven en

Veenlanden.

bosbranden.’

‘De studie toont duidelijk dat

Bron: standaard.be, 2019-08-08

klimaatopwarming en landgebruik

Maar ook Europa moet zijn

als een Siamese tweeling onlosma-

landbouwbeleid aanpassen, denken

kelijk aan elkaar gekoppeld zijn’,

milieuorganisaties.

LEVEL 2

Siamese tweeling

THEMA 3

‘Landbouw, bosbouw en ander

C H A L N G E L E 1

De lasten op lonen zijn hoog voor werkgevers en daarom heeft de overheid een nieuwe regel in het leven geroepen, namelijk de taxshift. Vervolledig het begrippenkader met deze woorden. belastingverschuiving – belastingen – taxshift – inkomsten

TAXSHIFT

is een

Een

Meestal komt het erop neer dat het aantal

aan belastingen gelijk blijft, maar er zijn verschuivingen in hoeveel in welk domein geïnd worden. Dat kan

VA N

dan bijvoorbeeld betekenen dat er meer belastingen worden geheven op consumptie, en minder op arbeid.

Een taxshift kan verschillende redenen hebben. In ons land wil de regering vooral de sociale lasten op arbeid, die zeer hoog zijn in vergelijking met de buurlanden, verlagen. Die lastenverlaging leidt dan onrechtstreeks tot meer jobcreatie, omdat werknemers een

THEMA 3

LEVEL 2

minder zware kost vormen. Dat bevordert op zijn beurt de economie.

Ga naar het onlinelesmateriaal en bekijk het filmpje. Beantwoord daarna de vragen. a

Welk effect heeft de taxshift?

Op welk plaats staan we in Europa op gebied van duurste land voor de werkgevers?

Hoe komt het dat BelgiĂŤ nu op een lagere plaats staat?

Tot hoeveel procent is de sociale zekerheidsbijdrage gezakt voor de werkgever?

Wat maakt ons land aantrekkelijker voor het buitenland?

BREAKING NEWS Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp.

Welke subsidie heeft de overheid gegeven om de nationale of internationale handel te bevorderen?

VA N

CHECKLIST

ÂŠ

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

1 Ik kan de rol van de nationale overheid in de economie verklaren aan de hand van

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

voorbeelden. 2 Ik kan de rol van de internationale overheid in de economie verklaren aan de hand van

voorbeelden.

LEVEL 2

THEMA 3

3 Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

LEVEL 3 Hoe zet de overheid data om in informatie? INTRO 1

Werk per twee. Bekijk aandachtig deze infographics en tabellen. Welke informatie kun je afleiden. Tabel 1: Bevolking naar geslacht en leeftijdsgroep – België, laatste jaar

Vlaams Gewest

BEVOLKING OP 1 JANUARI 2019 LEEFTIJDSGROEP

VROUWEN

Minder dan 18 jaar

623 600

653 856

1 972 881

2 006 681

732 555

599 496

3 329 036

3 260 033

Minder dan 18 jaar

134 974

141 202

Van 18 tot 64 jaar

387 055

386 642

94 084

64 585

Alle leeftijden

616 113

592 429

Minder dan 18 jaar

367 404

384 351

1 104 477

1 102 983

386 148

288 432

Alle leeftijden

1 858 029

1 775 766

Alle leeftijden

5 803 178

5 628 228

VA N

Van 18 tot 64 jaar 65 jaar en meer Alle leeftijden

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Waals Gewest

65 jaar en meer

Van 18 tot 64 jaar 65 jaar en meer

België

Bron: Statbel (Algemene Directie Statistiek – Statistics Belgium)

THEMA 3

LEVEL 3

MANNEN

VA N

Infographic 1: Het autogebruik in cijfers

ÂŠ

Bron: ING BelgiĂŤ, september 2019

Waarom is die info volgens jou belangrijk voor bedrijven, de overheid of andere instellingen.

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag: Hoe zet de overheid data in informatie om?

LEVEL 3

In welke deelvragen kun je die onderzoeksvraag opsplitsen?

THEMA 3

Explore 1— Hoe verzamelt de overheid gegevens over mij? Good to know Iedereen ouder dan twaalf jaar heeft een elektronische identiteitskaart. Die bevat meerdere gegevens, maar vaak is je naam of je postcode al voldoende om je identiteit te bewijzen. Het gemeentelijk zwembad bijvoorbeeld moet alleen de postcode kunnen controleren om de bezoekers uit de eigen gemeente een voordelig tarief aan te bieden.

Surf naar de website van Ik beslis. Klik op ‘Info voor jongeren’ en vervolgens op ‘eID’. Ontdek welke gegevens er op jouw identiteitskaart staan.

THEMA 3

LEVEL 3

VA N

Welke gegevens zijn met het blote oog zichtbaar?

Welke gegevens zijn niet met het blote oog zichtbaar?

VA N

Wat kun jij zoal doen met de elektronische identiteitskaart?

THEMA 3

LEVEL 3

Â©

Wat kunnen je ouders zoal doen met de elektronische identiteitskaart?

e-loket

ÂŠ

- en Scho o l elagen to s tu d ie

VA N

www.police-on-web.be

THEMA 3

LEVEL 3

BTW indienen !

Lees het artikel over de fiscus en beantwoord de vragen. a

Wat is de fiscus? Geef indien nodig de zoekterm in Google in.

Wat is er in 2014 afgesproken?

Wat is het gevolg van die gegevensuitwisseling?

Waarom is het belangrijk om de juiste gegevens door te geven aan de fiscus?

Wat vind je van die maatregel?

THEMA 3

LEVEL 3

ÂŠ

VA N

ÂŠ Imladris / Shutterstock.com

Wat de fiscus weet over uw centen De fiscus kreeg de voorbije jaren steeds meer zicht op uw spaargeld. Vooral uw centen in het buitenland zijn niet langer een geheim. In de nasleep van de financiële crisis van 2008 en belastingschandalen is de strijd tegen de fiscale fraude de voorbije jaren fors opgedreven. In 2014 kwamen de grootste twintig landen ter wereld overeen informatie uit te wisselen over de financiële rekeningen die inwoners van een bepaald land in de andere landen aanhouden. Elk jaar ontvangt de fiscus informatie over het saldo van uw buitenlandse rekening en de uitgekeerde inkomsten. Tot die Common Reporting Standards (CRS) traden snel andere landen toe. Intussen nemen bijna 100 landen deel, waaronder België en de andere 27 EU-lidstaten. Ook Zwitserland en beruchte belastingparadijzen als de Kaaimaneilanden en Liechtenstein De voorbije maanden heeft de fiscus werk gemaakt

betekent dat dat de ﬁscus perfect op de hoogte is van

van een vergelijking tussen de CRS-gegevens die

Belgen met een rekening in het buitenland.

hij ontvangt van buitenlandse belastingdiensten en

doen mee aan de gegevensuitwisseling. Concreet

de informatie die u zelf via uw belastingaangifte

over het saldo op die rekening en over de inkomsten

doorgeeft. Verschillende Belgen kregen een vraag

die vanuit die rekening werden uitgekeerd aan de

om toelichting omdat sprake is van een contradictie.

Belgische rekeninghouder. Vergeet die Belg melding

Het is dus belangrijke goed te weten wat de ﬁscus

te maken van de onbelaste inkomsten in zijn belas-

over uw centen weet.

tingaangifte, dan komt de ﬁscus ‘die vergetelheid’

Bron: tijd.be, 2019-07-01

VA N

Meer nog, elk jaar ontvangt de ﬁscus informatie

makkelijk op het spoor.

Explore 2— Wat dat doet de overheid met haar verzamelde data?

De overheid probeert met de verzamelde data initiatieven te nemen die voordelig zijn voor de burger. Een van die initiatieven is het burgerprofiel. Dat is ontwikkeld om de digitale dienstverlening voor de burger te

THEMA 3

LEVEL 3

optimaliseren.

Bekijk het filmpje over het burgerprofiel.

Beantwoord deze vragen.

Waarom is Mijn burgerproﬁel opgericht?

Hoe maken ze die aanvragen nu eenvoudiger?

Wat is dat?

Wat kun je er zoal downloaden?

De overheid zet ook in op de gezondheid. Zo willen ze voor elke burger een Globaal Medisch Dossier aanleggen zodat de artsen beter kunnen samenwerken. De burger moet daar wel zijn toestemming voor geven. a

Bekijk het filmpje over jouw gezondheidsgegevens.

Beantwoord deze vragen.

Waartoe krijg je toegang via ‘Mijn gezondheid’?

Noem vijf gegevens die je in je dossier vindt.

VA N

Noteer het websiteadres.

De overheid kan gegevens ook gebruiken om bepaalde situaties in kaart te brengen. Zo verzamelt de stad Kortrijk gsm-gegevens van haar bezoekers via de gsm. Werk in groepen van minimum twee personen. Je

kunt kiezen uit twee opties. Kies optie 1 als je graag een uitdaging wilt. Kies voor optie 2 als je liever wat ondersteuning wilt.

Lees het artikel ‘Kortrijk volgt mensen via telefoon’.

Markeer de antwoorden in het artikel. Blauw

Waarvoor vrezen de Kortrijkzanen?

Geel

Wat is mobile phone tracking?

Rood

Waarom is de registratie zeker anoniem?

Groen

Wat komt de stad wellicht te weten dankzij gsm-tracking?

THEMA 3

LEVEL 3

Optie 1 Artikel

Wat vind je van het initiatief van de stad Kortrijk?

Kortrijk volgt mensen via telefoon Kortrijk wil via gsm-tracking weten hoeveel mensen

Operatoren geven trouwens enkel basisinfo van groepen

vanwaar die personen komen. Sommige Kortrijkzanen

individuen. Persoonsgegevens blijven beveiligd.

evenementen zoals de Sinksenfeesten bezoeken en en bezoekers vrezen echter voor een schending van hun privacy. ‘Maar de registratie gebeurt volledig anoniem’, verzekert schepen Arne Vandendriessche.

Proximus, Base of Orange. Een van die gsm-opera-

Koopzondagen

De stad wil niet enkel Sinksen analyseren. ‘We doen hetzelfde met Winter in Kortrijk, waarin we weer uitpakken met een kerstmarkt en ijspiste’, vervolgt Vandendriessche. ‘Ook de koopzondagen nemen we

toren zal op vraag van Kortrijk analyses maken van

van minstens tien mensen vrij. Het gaat dus niét over

gsm-tracking. De stad wijst na de zomervakantie toe.

Bij mobile phone tracking kun je zien welke gsm waar en wanneer connectie maakt met een gsm-mast. Door

sterk op Noord-Franse shoppers inzetten. Maar komen

die echt? We gaan dat weten, dankzij gsm-tracking. De mogelijkheden zijn enorm. Zo kunnen we zien hoe men-

VA N

daar wiskundige formules op los te laten, bepaal je op

mee. We zeggen altijd dat we op zo’n koopzondagen

tien meter na de exacte locatie. ‘Neem nu Sinksen’,

zegt schepen van Telecom Arne Vandendriessche (Open

Vld). ‘We zullen nu eindelijk weten hoeveel mensen er komen. En vanwaar ze komen. Groeit Sinksen echt als

stadsfestival en bereiken we bijvoorbeeld mensen tot

uit Antwerpen of Gent? Welke plaatsen worden drukst bezocht op Sinksen? Allemaal zaken die interessant

zijn. Om te zien welke evolutie Sinksen doormaakt en waar we eventueel kunnen bijsturen.’

Forse boete

Sommige Kortrijkzanen en bezoekers vinden dat hun privacy bedreigd wordt. En vinden dat de stad geen

zaken heeft met waar ze op een bepaald moment zijn. De registratie gebeurt echter volledig anoniem. De

operatoren volgen gsm’s, geen personen. ‘Om een

voorbeeld te geven: we weten straks dat vanuit die of die gemeente een bepaald aantal mensen een evenement

in Kortrijk bezocht. Maar we weten wel niét wie die

THEMA 3

LEVEL 3

mensen precies zijn’, benadrukt Arne Vandendriessche.

sen zich door Kortrijk verplaatsen, waar ze parkeren,

waar ze tanken, wat ze bezoeken, waar ze overnachten ... Of neem nu hardnekkige ﬁles. Via gsm-tracking gaan

we na vanwaar de chauffeurs komen die in die ﬁle staat.

Zo kunnen we bijvoorbeeld vaststellen dat er veel van een industriezone komen die misschien beter ontsloten

kan worden. We willen trouwens ook de info van camera’s en wiﬁsensoren beter gebruiken. De stad zit echt

op een berg datastromen. Het wordt tijd dat we er iets mee doen. De gemeenteraad keurde het raamakkoord trouwens unaniem goed’, aldus de schepen. Bron: hln.be, 2017-06-14

Optie 2 Video a

Bekijk het filmpje en ontdek wat Kortrijk doet met de gsm-gegevens van zijn bezoekers.

Beantwoord deze vragen

Wat gaat de stad Kortrijk na de zomer doen?

Welke gegevens gaan ze gebruiken?

Waarom verzamelen ze die gegevens?

Waar doen ze dat nog?

Bekijk de infographic over het indienen van de belastingaangifte en beantwoord de vragen. Wat is tax-on-web? Gebruik indien nodig het internet.

Gebruik het internet en zoek op wat een vereenvoudigde aangifte is?

Zijn de stellingen juist of fout? JUIST

FOUT

Veel mensen kiezen voor een vereenvoudigde aangifte. Veel mensen geven nog steeds de voorkeur aan een papieren aangifte. Het aantal mensen dat de aangifte zelf indient via tax-on-web is licht gestegen.

LEVEL 3

THEMA 3

VA N

Infographic 2: Hoe dient u uw belastingaangifte in?

Ga naar het onlinelesmateriaal en bestudeer de ontdekplaat. Hoe worden kijk-, luisteren surfcijfers van

THEMA 3

LEVEL 3

Wat is het CIM?

Hoe werkt de tv-meting?

Hoe worden onlinecijfers gemeten?

VA N

ÂŠ

de VRT gemeten? Beantwoord de vragen.

Bron: vrt.be, 2019-05-02

Hoe meet men de luistercijfers?

Explore 3â&#x20AC;&#x201D; Hoe probeert de overheid de burger te

beschermen tegen ongewenst datagebruik.

Bekijk aandachtig de afbeelding. Welke boodschap geeft ze mee?

Ga naar het onlinelesmateriaal en zoek op de ontdekplaat waarvoor de afkorting GDPR staat.

Er zijn nieuwe wettelijke privacyregels van toepassing. Ga naar het onlinelesmateriaal en zoek de vijf

VA N

voornaamste veranderingen inzake privacywetgeving. Welke gegevens worden beschermd?

Hoe worden die gegevens beschermd?

Wie moet die strenge regels respecteren?

Welke rechten heb je?

Wat als de regels niet gerespecteerd worden?

THEMA 3

LEVEL 3

ÂŠ

Good to know Deze poster illustreert dat jij beslist welke gegevens je wilt delen.

ÂŠ

VA N

Infographic 3: De nieuwe privacywet van A tot Z

TO THE POINT De overheid verzamelt veel data over de burgers. Dat doet ze onder meer via de elektronische identiteitskaart. Maar ook de fiscus komt veel te weten over de burgers aangezien we jaarlijks een aangifte doen van onze belastingen al dan niet via tax-on-web. Met de verzamelde data probeert de overheid het de burger gemakkelijker te maken en ontwikkelt bijvoorbeeld nieuwe dienstverleningen zoals het burgerprofiel of het Globaal Medisch Dossier. De data maken het ook mogelijk om bijvoorbeeld het surfen aankoopgedrag of de verplaatsingen van burgers in kaart te brengen. Die gegevens kunnen helpen om de samenleving beter te

THEMA 3

LEVEL 3

organiseren.

De overheid beschermt ons ook tegen ongewenst datagebruik. Dankzij GDPR, General Data Protection Regulation is de burger wettelijk beschermd tegen datamisbruik van de privacy.

Action 1— Wat weet de ﬁscus over ons? Lees het artikel ‘Fiscus weet meer over uw spaarrekeningen dan u beseft’. a

Geef de kern van het artikel weer in een digitale mindmap. Gebruik ICT-fiche_MM_01.

Bewaar de mindmap in je portfolio.

Fiscus weet meer over uw spaarrekeningen dan u beseft Centraal Aanspreekpunt (CAP)

rekeningen dan u misschien denkt, en misschien

De CRS en de aangifteplicht slaan alleen op

nog beter van uw buitenlandse rekeningen. Dat

gegevens over uw eventuele rekeningen in het

ligt aan een hele reeks aangifteverplichtingen,

buitenland. Daarnaast kan de fiscus ook zicht

onder andere bedoeld om fraude tegen te gaan.

krijgen op uw binnenlandse rekeningen.

We bekijken ze even nader.

Zo zijn de Belgische banken verplicht om alle

Internationale gegevensuitwisseling

rekeningen aan te melden bij het Centraal

De fiscus is beter op de hoogte van uw spaar-

Sinds 2016 doet België mee aan de zogenaamde Common Reporting Standard (CRS). Dat houdt in dat ons land automatisch gegevens over

België (NBB). Ze maken daarvoor het nummer van de rekening en de titularis over. Saldo’s op de rekening of uitbetaalde intresten worden dan weer niet gemeld. Heeft u een buitenlandse

VA N

Belgische rekeningen van niet-inwoners uitwisselt

Aanspreekpunt (CAP) van de Nationale Bank van

met de nationale fiscus. Omgekeerd ontvangt ons land de gegevens van Belgen met een rekening in het buitenland.

We hebben het hier dan niet over een klein

clubje: meer dan honderd landen, waaronder

ook Liechtenstein en Monaco, nemen daaraan deel.

rekening, dan moet u de aanmelding bij het CAP zelf doen. Het CAP maakt het behoorlijk gemakkelijk om terug te vinden welke rekeningen iemand heeft en bij welke banken dat is. Nadien volstaat het om de individuele instellingen te bevragen om een volledig overzicht te hebben. Dat CAP is

van de titularis van de rekening, het nummer van zijn rekening, het saldo op de rekening, de

namen vergeten op die manier geen rekening. Maar ook het gerecht kan er zijn voordeel mee doen als het bijvoorbeeld gericht de vermogens-

intresten die op de rekening werden betaald én

toestand van iemand zou willen onderzoeken.

de opbrengsten van de verkoop van financiële

Idem voor de fiscus, die er dan ook gretig van

producten zoals effecten die erop werden geboekt.

Belastingaangifte

gebruikmaakt: wekelijks zijn er gemiddeld 700 opvragingen uit het CAP. Dat mag trouwens niet zomaar lukraak, enkel op aanwijzingen van

Daarmee is de kous nog niet af. Wanneer u dit

fraude.

jaar een rekening of een levensverzekering in

Aangifte intresten

het buitenland had, moet u dat volgend jaar aangeven op uw belastingaangifte. Het volstaat daarbij wel om de naam van de titularis van de rekening te melden en het land waarin ze werd afgesloten. Vergeten? Kan eigenlijk niet, want via de CRS is de fiscus toch al op de hoogte van het bestaan van de rekening(en).

Wanneer u buitenlandse interesten ontvangt, moet u die ook vermelden in uw belastingaangifte, zodat de Belgische fiscus u erop kan belasten. Voor de intresten op uw klassieke Belgische spaarrekeningen is dat dan weer niet nodig.

LEVEL 3

behoorlijk uitgebreid. Het gaat om de naam

vooral handig bij erfeniskwesties. Uw erfge-

THEMA 3

De uitgewisselde gegevens zijn bovendien

Heeft u meer dan 980 euro aan intresten, dan

op: ook de intresten op de rekeningen van uw

zal de bank op het bedrag hierboven zelf een

minderjarige kinderen tellen daarvoor mee.

roerende voorheffing van 15 % afhouden en dat

Voor rekeningen die niet voldoen aan de voor-

anoniem doorstorten aan de fiscus. Die afhou-

waarden om voor de eerste schijf van 980 euro

ding is meteen bevrijdend.

vrijgesteld te worden van roerende voorheffing,

Toch geldt daarop een uitzondering. Heeft u

is de regeling anders. Het gaat bijvoorbeeld om

meerdere rekeningen waarop de bank u geen

rekeningen met alleen een basisrente en geen

roerende voorheffing heeft afgehouden omdat

getrouwheidspremie. Op die rekeningen houdt de

u per rekening niet boven 980 euro kwam, maar

bank vanaf de eerste cent aan intresten sowieso

komt u door het samentellen ervan toch boven

30 % roerende voorheffing af. Nadien moet u de

dat bedrag, dan moet u dat toch aangeven zodat

intresten niet meer aangeven.

de fiscus u alsnog kan op belasten. Let daarbij

Bron: spaargids.be en hln.be, 2019-09-24

ÂŠ

VA N

Action 2â&#x20AC;&#x201D; Hoe gaat de overheid om met onze privacy?

Bron: dewereldmorgen.be

THEMA 3

LEVEL 3

Ga naar de website van de wereld van morgen en beantwoord de vragen.

Wat vind je ervan dat De lijn die gegevens uitwisselt?

Waarom kan die uitwisseling van big data voor jou gevaarlijk zijn??

Wat is de kerntaak van de overheid volgens Gerry Van de Moortel?

Action 3— Statistieken van de Belgische overheid De overheid verzamelt veel gegevens en het Belgisch Statistiekbureau verwerkt een aantal daarvan in grafieken in verband met de vergrijzing van de Belgische bevolking. a

Bekijk aandachtig de grafieken.

Bron: statbel.fgov.be

VA N

Infographic 4: Leeftijdspiramide van België op 1 januari 2008 en op 2018

Wat is de vergrijzing van de bevolking? Gebruik indien nodig het internet.

Wat kun je besluiten over de maximumleeftijd van de vrouwen als je de leeftijdspiramide van 2008

vergelijkt met die van 2018?

Wat kun je besluiten over de maximumleeftijd van de mannen als je de leeftijdspiramide van 2008 vergelijkt met die van 2018?

LEVEL 3

Welke impact heeft dat op de RSZ?

THEMA 3

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over dit onderwerp. Wat weet de overheid over mij (het gezin)?

CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

1 Ik kan illustreren hoe de consument onbewust producent is van data waarvan de overheid

VA N

gebruikmaakt.

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

2 Ik kan illustreren dat de overheid informatie haalt uit beschikbare digitale data.

3 Ik kan toelichten hoe de overheid de consument helpt om zijn privacy te beschermen.

4 Ik kan illustreren hoe de overheid de verkregen informatie na data-analyse inzet om haar

ÂŠ

bedrijfsprocessen, producten of dienstverlening aan te passen.

THEMA 3

LEVEL 3

5 Ik kan mijn eigen mening onderbouwen.

STEP-UP Je hebt de afgelopen weken de overheid en de samenleving bestudeerd. Je hebt gemerkt dat de bezorgdheid voor de mens en het milieu belangrijke factoren zijn. Bedenk zelf een maatregel waarbij jouw school duurzaam kan ondernemen. a

Werk in groepjes van maximum vijf leerlingen.

Kies een van deze drie opties om die maatregel voor te stellen. Leg uit waarom je die optie kiest. Gebruik daarvoor eventueel de ICT-fiches van Moovly, Canva of powerpoint.

VA N

Infographic, omdat

Video, omdat

STEP-UP

Volg het stappenplan. Het helpt jullie om een maatregel te bedenken.

THEMA 3

ÂŠ

Presentatie, omdat

STAPPENPLAN Stap 1:

Bekijk het schema van de 3 P’s

AN E T

Environmental Requirements

Stap 2:

ondernemen is een vorm van

gericht op economische prestaties

), met respect voor de sociale kant (

binnen de ecologische randvoorwaarden (

): de triple-P-benadering.

VA N

–

Noteer alle ideeën op een A3-blad.

–

Selecteer het beste idee en werk dat uit.

–

Bijvoorbeeld: Elke school moet minstens twintig zonnepanelen hebben om de volledige instelling te

Je mag trots zijn op je werk. Bewaar het in je portfolio.

Brainstorm met je groepje.

kunnen voorzien van energie op een ecologische manier.

of maatschappelijk

(

Vul de definitie aan. Raadpleeg indien nodig Wikipedia. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo),

Stap 3:

Viable

l cia ts So men ire qu

PEO

Sustainable

FIT

Equitable

Ec on qu omic ire me nts

Bearable

Begrippenlijst Thema 3 LEVEL 1

BEGRIP concurrentie

VERKLARING Er is sprake van concurrentie wanneer twee of meerdere bedrijven strijden om een

duurzame

Duurzame ontwikkeling betekent dat er

ontwikkeling

genoeg is, voor altijd en voor iedereen.

subsidies

Een subsidie is een betaling van de overheid

wel aan een aantal vooropgestelde criteria

Dat betekent dat de consument rekening

consumeren

houdt met mens en milieu in zijn of haar aankoopgedrag.

Dat is de uitvoer van goederen naar het

exporteren

VA N

buitenland

Exporteren betekent goederen van een land uitvoeren naar andere landen.

import

Dat is de aanschaf van goederen uit het buitenland.

importeren

Importeren betekent goederen in je eigen

land invoeren vanuit een ander land.

duurzaam

export

tegenprestatie moeten leveren. Ze moeten voldoen.

grotere positie op de markt.

aan ondernemingen zonder dat die een

IN JE EIGEN WOORDEN

internationale

België importeert, dat wil zeggen koopt

handel

goederen in het buitenland, enerzijds

omdat het als klein land bepaalde goederen

en grondstoffen niet zelf heeft en anderzijds

omdat het goedkoper is om bepaalde goederen te importeren. België exporteert (voert uit) ook goederen naar het buiten-

land. België drijft dus internationale handel. Dat zijn kosten voor draadloze communicatie. 2

wapenembargo

Een wapenembargo verbiedt de levering van wapens aan een bepaald land.

BEGRIPPENLIJST

roamingkosten

THEMA 3

LEVEL 3

BEGRIP fiscus

VERKLARING De fiscus is de belastingdienst. Het is een overheidsorgaan dat onder het ministerie

GDPR

tax-on-web

belasting.

GDPR is de afkorting voor General Data

Dat is een overheidsplatform om de personenbelasting via internet aan te geven.

vergrijzing

van FinanciĂŤn valt. De fiscus heft en int de

Protection Regulation. 3

IN JE EIGEN WOORDEN

Vergrijzing is een aspect van een verandering in de bevolkingssamenstelling. Die

term wordt gebruikt om aan te geven dat

het aandeel van ouderen in de bevolking

stijgt en daardoor een stijging van de

THEMA 3

BEGRIPPENLIJST

ÂŠ

VA N

gemiddelde leeftijd veroorzaakt.

T VA N

Â©

Ondernemend project

4 IN

THEMA

Â©

VA N

Ondernemend project

STEP-UP

Evaluatie ondernemend project

p. 33

Hoe breng je een ondernemend project tot een goed einde?

p. 5

STEP-IN

p. 4

VA N LEVEL

Â©

STEP-IN Een onderneming of project op poten zetten is niet enkel voor volwassenen. Het filmpje van deze twee jonge ondernemers is daar een mooi bewijs van. Lees eerst deze achtergrondinformatie.

VA N

Michiel startte zijn onderneming op in 2014. Hij was toen 25 jaar oud. Zoals elke jonge ondernemer moest hij klein starten en begon hij websites te maken vanuit de zetel van zijn ouders.

ÂŠ

Dorina voelde het al kriebelen om te ondernemen toen ze nog aan het studeren was. In haar laatste jaar aan de universiteit startte ze in Genk haar eigen kledingzaak op. Aangezien ze van Grieks-Italiaanse afkomst is, haalde ze ook haar kleren daar.

THEMA 4

STEP-IN

Bekijk de filmpjes. a

Wat vind je interessant aan het verhaal van Michiel?

Wat vind je interessant aan het verhaal van Dorina?

LEVEL 1 Hoe breng je een ondernemend project tot een goed einde? INTRO 1

Ondernemen is belangrijk voor de maatschappij. Indien niemand ondernemend zou zijn, waren er geen bedrijven, werden er geen organisaties voor het goede doel opgericht, waren er geen uitvindingen zoals medicijnen, het wiel, elektriciteit … Ondernemen betekent de handen uit de mouwen steken en initiatief nemen om een project op poten te zetten.

Bekijk deze collage. Zo krijg je een idee van hoe gevarieerd ondernemen kan zijn.

VA N

e week, Sociaal: warmst g Da Rode Neuzen

Maatschappelijk of humanitair: een geldinzameling naar aa nleiding van ee n ramp

Artistiek: de organisatie van een tentoonstelling

In dit level zet je deze onderzoeksvraag in de praktijk om: Welke stappen zet je om een ondernemend project tot een goed einde te brengen?

LEVEL 1

speelenen op de nte p o p u p o : een p n je gemee Economisch kelstraat va in w e d in plaats of

THEMA 4

Sportief: e en ﬁetsmarat sportevenement zo als een hon op sch ool

Explore 1— Welke ondernemer ga jij achterna? De kern van ondernemerschap is de persoon die met zijn talenten, troeven, sterke en zwakke punten het project tot een goed einde brengt. a

Deze personen zijn daar een mooi voorbeeld van. Lees aandachtig het parcours dat zij hebben afgelegd om hun doel te bereiken. Steve Jobs richtte op 3 januari 1977 samen met Steve Wozniak en Ronald Wayne, Apple Computer op. In 1985 verliet Jobs Apple nadat de raad van bestuur hem verbood nog een leidinggevende functie te bekleden binnen Apple. Hij startte toen het computerbedrijf NeXT op. Na een overname van NeXT door Apple werd Jobs in de zomer van 1997 interim CEO van Apple. Steve Jobs werd raadgever bij Apple. In 1998 werd de iMac gelanceerd. Met die nieuwe personal computer slaagde Steve Jobs erin Apple weer financieel sterk te maken. De echte doorbraak voor Apple kwam

in 2001 met de lancering van de iPod en iTunes. Die mp3-spelers luidden een nieuw tijdperk voor Apple in. In 2007 veranderde Steve Jobs de wereld door zijn legendarische introductie van de Iphone. Bron: wikipedia.org

VA N

In 1995 richtten Elon Musk en zijn broer het internetbedrijf Zip2 op. Het bedrijf ontwikkelde een onlinestadsgids voor onder andere kranten. Zip2 werd overgenomen voor 307 miljoen Amerikaanse dollars waarvan Musk 22 miljoen US-dollar ontving. In maart 1999 richtte Elon Musk X.com op, een onlinebetaalplatform. Hij investeerde er 10 miljoen US-dollar in. Een jaar later werd dit betaalplatform samengevoegd met PayPal.

PayPal werd in oktober 2002 door Ebay overgenomen, voor anderhalf miljard dollar, waarvan Musk 165 miljoen US-dollar ontving. Met 100 miljoen Amerikaanse dollars van zijn eerdere verkopen richtte Musk in juni 2002 SpaceX op. Tesla Motors werd in juli 2003 opgericht door Martin Eberhard en Marc Tarpenning. Beide mannen bekleedden een actieve rol in de vroege ontwikkeling van het bedrijf, voordat Elon Musk betrokken werd bij het bedrijf. Musk was tot in detail betrokken bij het ontwerp van de Tesla Roadster, maar was

minder betrokken bij de dagelijkse gang van zaken. Tijdens de financiële crisis van 2008 voelde Musk zich genoodzaakt het leiderschap van Tesla over te nemen als algemeen directeur. Bron: wikipedia.org

THEMA 4

LEVEL 1

Omschrijf ondernemerschap in je eigen woorden.

Forum Wil jij graag je eigen zaak oprichten? Waarom (niet)?

Action 1— Aan de slag 1

Nu is het aan jou! De volgende actions begeleiden je om klassikaal een project tot een goed einde te brengen. Ze helpen je om de volgende Steve Jobs, Elon Musk, Marc Coucke, Bill Gates, Jeff Bezos, Marc

Verken een aantal vormen die je ondernemend project kan aannemen: 

het opzetten van een pop-uponderneming,

Zuckerberg of Sergio Herman te worden.

de organisatie van een solidariteitsactie,



een project rond gezonde voeding (zoals een gezond ontbijt voor alle leerlingen van de school),



een cultureel evenement,



een technische realisatie,



een actie rond duurzaamheid.

Good to know

VA N



Kies een project waarvoor je enthousiast bent, waarvoor je de handen uit de mouwen wilt steken, waarin je de nodige energie wilt steken.

Action 2— Nodig een (jonge) zelfstandig ondernemer uit Nodig een zelfstandig ondernemer uit om te horen hoe het is om ondernemer te zijn. a

Zoek een zelfstandig ondernemer in je eigen omgeving. Misschien is een van je leraars of een oudleerling van je school een zelfstandig ondernemer, al dan niet in bijberoep. Als je geen zelfstandig ondernemer vindt, dan kun je de filmpjes van de twee zelfstandig ondernemers uit de Step-in herbekijken.

LEVEL 1

THEMA 4

Bereid het interview met de ondernemer voor. a



Welke zaak heeft u opgericht? Wat biedt u aan?



Welke (karakter)eigenschappen zijn er volgens u nodig om als zelfstandige te beginnen?



Welke kennis heeft een beginnend ondernemer nodig?



Wie of wat kan u helpen, wanneer u een probleem heeft?



Welke valkuilen of nadelen kunnen iemand afschrikken om een onderneming op te starten?



Wat zijn de voordelen of leuke aspecten van het ondernemerschap?



Hoe gaat u op zoek naar klanten?



Hoe weet u wat uw klanten willen?

Bedenk nog een drietal nieuwe vragen.

Bekijk de vragen die je kunt stellen.

Verwerk de antwoorden van het interview achteraf met een tekstverwerker.

VA N

Action 3— Ben jij de volgende Elon Musk of Marc

THEMA 4

LEVEL 1

Zuckerberg?

Welke eigenschappen moet een ondernemer hebben?

Doe de onlinetest en ontdek jouw ondernemersvaardigheden.

Welke score heb je behaald?

Wat zijn je sterke punten volgens de test?

Wat zijn je zwakke punten volgens de test?

Action 4â&#x20AC;&#x201D; Vind jij het gat in de markt? 1

Bij het opzetten van een onderneming, moet je aan heel veel zaken denken. Het Business Model Canvas uit Level 7 van Thema 2 biedt je daarbij een houvast. Op dit BMC zie je welk onderdeel er in welke Action behandeld wordt.

Business Model Canvas Strategische partners

Kernactiviteiten

Naam:

Waardeproposities

Action 11

Action 4

Action 9

Action 19

Action 21

Action 12

Action 6 Action 7 Action 15

Klantensegmenten

Action 14

Action 5 Action 8

Kanalen

Mensen en middelen

Klantenrelaties

Versie:

Action 13

Kostenstructuur

Action 18

Een ondernemer heeft meestal een droom, een idee, die hij graag wil realiseren. Hij is op zoek naar het gat

18/02/2020 14:57

Noteer in eigen woorden wat een gat in de markt is.

Hoe kan een onderneming een gat in de markt ontdekken?

Welke vragen kan een onderneming stellen om dat gat in de markt te ontdekken?

LEVEL 1

in de markt.

THEMA 4

Poster economische kringloop+business model A1 - v3.indd 1

Inkomstenstromen

ÂŠ

L I F T

VA N

Action 17

Voor jullie klasproject is het niet noodzakelijk om een product te verkopen. Je mag bijvoorbeeld ook met je klas een evenement of een actie voor een goed doel op poten zetten. a

Bespreek klassikaal wat je van deze ideeën vindt. 

Een popup-onderneming in de winkelstraat van de gemeente van de school omdat er verschillende panden leegstaan



Een verkoopstand op de wekelijkse markt



Een verkoopstand gedurende een of meerdere dagen op school



Een gezond ontbijt voor je klas, jouw jaar of zelfs voor de hele school



Een nocturne (een avondevenement) waarop leerlingen hun kunstwerken presenteren aan de ouders en leraren



Een modeshow in samenwerking met een kledingzaak uit de buurt De productie en verkoop van een nieuw innovatief product dat jullie zelf kunnen produceren



De organisatie van een sportevenement op school De organisatie van een lesmara-

VA N



thon op school

Good to know

Wees je ervan bewust dat ook je prestaties in de loop van het project geëvalueerd en beoordeeld worden. Ga alvast naar het onlinelesmateriaal van de Step-up. Je vindt er de

evaluatiecriteria. Zo weet je waar je aandacht aan kunt besteden.

Noteer wat je gekozen hebt: een product, een dienst of de organisatie van een evenement of actie.

Om het onderdeel kernactiviteiten in te vullen in het BMC, moet je, wanneer je een product of dienst verkoopt, eerst mogelijke oplossingen bedenken voor een probleemsituatie. Wil je een evenement of actie organiseren, dan moet je nadenken over de aanpak daarvan. a

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een aantal probleemsituaties om over te brainstormen. Wil je iets organiseren, brainstorm dan over de evenementen of acties die hierboven staan.

THEMA 4

LEVEL 1

Voer het denkproces uit. Spreek met de klas af welke optie je kiest. Kies optie 1 als je graag wat ondersteuning wilt. Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt in de vorm van design thinking.

Optie 1

Brainstormmethode

STAPPENPLAN Stap 1:

Werk in groepen.

–

Elke groep krijgt een probleemsituatie op een

–

Bedenk gedurende tien minuten zoveel mogelijk

A4-blad of digitaal via bijvoorbeeld Google Docs. oplossingen voor dat probleem. Noteer alle suggesties op post-its op het A4-blad, ook de ideeën die niet meteen haalbaar lijken. Stap 2:

Geef het blad door en brainstorm over een nieuwe situatie.

–

Elke groep overloopt zijn nieuwe situatie en de

–

Zoek gedurende tien minuten naar nieuwe oplossingen en noteer ze.

oplossingen van het vorige groepje en doet zo nieuwe ideeën op. Stap 3:

Geef het blad weer door en brainstorm over een nieuwe situatie. Overloop de mogelijke oplossingen voor dat probleem.

–

Dit keer zoek en noteer je gedurende vijf minuten nieuwe oplossingen.

Stap 4: Stap 5:

–

Blijf die werkvolgorde herhalen tot elke groep elke situatie bestudeerd heeft. Overloop de ideeën op elk blad.

Kleef de ideeën op het bord of projecteer ze via de computer.

–

Selecteer de ideeën die haalbaar zijn tot je er maximum zeven overhoudt.

–

Haal de onbruikbare ideeën weg.

Stap 6:

VA N

–

Kom tot een unaniem besluit.

Kies iets waar de hele klas achter staat.

–

Noteer je definitieve project hier. Dat is ook de kernactiviteit van je onderneming of project.

Optie 2

–

Design thinking

Good to know

Design thinking is een probleemoplossende methode. Met behulp van design thinking probeert men te vernieuwen op basis van technologieën, klantbehoeften en wensen van klanten door problemen op een creatieve manier te benaderen. De gekste ideeën zijn welkom want die leiden net tot de meest creatieve oplossingen. Bij design thinking wil men steeds de toekomst verbeteren en ideeën opbouwen zonder

THEMA 4

LEVEL 1

een oordeel te vellen.

STAPPENPLAN Stap 1:

Leef je in.

–

Hier gaat het om het volledig begrijpen van de klant.

–

Door gesprekken, enquêtes en interviews verzamel je de wensen en de behoeftes van de klanten. Het is belangrijk dat je alle betrokkenen (stakeholders) betrekt en in hun leefwereld stapt. Wat houdt hen bezig? Wat vinden ze van het product, hoe gebruiken ze het en wat motiveert hen?

–

De data (antwoorden, gegevens) die je verkrijgt tijdens die gesprekken moet je goed bijhouden.

–

Ga daar nu naar op zoek voor jullie project.

Stap 2: –

Definieer het probleem. Hier omschrijf je het probleem duidelijk. Begin met een samenvatting van je observaties uit de eerste stap.

–

Stap 3:

Een goede probleemomschrijving heeft de volgende kenmerken: 

Ze draait rond de stakeholders en omschrijft hun probleem.



Ze is breed genoeg zodat het creatieve denkproces ver genoeg kan gaan.



Ze is niet te breed zodat de richting toch duidelijk is.

Noteer je probleemomschrijving.

–

Creëer ideeën

In deze stap is het van groot belang om zoveel mogelijk ideeën in overweging te nemen. Zo kun je het

–

‘Think outside the box’ en genereer voldoende oplossingen of ideeën.

–

Maak een selectie van wat haalbaar en wenselijk is.

–

Noteer de ideeën hieronder.

VA N

–

THEMA 4

LEVEL 1

probleem vanuit verschillende invalshoeken bekijken en kom je tot de beste resultaten.

Stap 4:

Maak een prototype

–

In deze fase maak je een prototype van de oplossing.

–

Integreer meerdere ideeën uit de vorige fase en combineer ze tot een goede oplossing.

–

Maak indien nodig meerdere prototypes.

–

Doe dat nu voor jullie project.

Stap 5:

Test

–

In deze fase probeer je door te testen de best mogelijke oplossing te identificeren.

–

Test zelf de prototypes maar laat ook de eindgebruiker het prototype testen.

–

Evalueer telkens weer, noteer eventuele problemen en pas indien nodig aan.

–

Doe dat nu voor jullie project.

LEEF IN

CREËER

MAAK

BMC

VA N

DEFINIEER

TEST

Vervolledig het Business Model Canvas. a

Ga naar het onlinelesmateriaal en druk het BMC af op A3.

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Kernactiviteiten’ in.

Om je klantensegment in je Business Model Canvas in te vullen, moet je eerst de doelgroep van je onderneming of evenement bepalen. Dit zijn een aantal vragen die je jezelf kunt stellen over je doelgroep: 

Ligt de focus op mannen, op vrouwen, op gepensioneerden, gezinnen, jongeren … ?



Bevindt je doelgroep zich in het hele land, een bepaalde provincie of de eigen school?

LEVEL 1

THEMA 4

Action 5— Wie is je doelwit?

Ook opleiding, woonplaats, geloof en sociaal-economische achtergrond van je doelgroep zijn aspecten waar je over moet nadenken. 

Bepaal zo specifiek mogelijk de wensen van de doelgroep.



Als je meerdere doelgroepen in gedachten hebt, orden ze dan van meest belangrijk (1) naar minst belangrijk (5).

Bijvoorbeeld: Doelgroep: 60-plussers Omschrijving: Mensen tussen 60 en 80 jaar. Omgeving: Regio Gent Belangrijkheid: 2 Noteer jouw doelgroep en geef ook aan hoe belangrijk elke doelgroep voor jouw project is.

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Klantensegment’ in.

BMC

VA N

Action 6— Verdeel en heers

Nu je je doelgroep bepaald hebt, kun je je project uitwerken. Maar niemand kan alles alleen doen, dus moet je de taken verdelen. Een goede samenwerking zorgt voor het beste resultaat, dus ‘verdeel de taken en heers over jouw doelgroep’.

Je kunt kiezen uit twee opties om de taken te verdelen. Kies optie 1 als je graag wat ondersteuning wilt. Kies optie 2 als je liever een uitdaging wilt. Daarna kun je het onderdeel ‘Mensen en middelen’ van je BMC invullen.

THEMA 4

LEVEL 1

Optie 1

Vijf vaste functies

Optie 2

CLIM-rollen

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er vijf

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er de

functies met hun taakomschrijving. Er staat wat je

CLIM-rollen uit Mens en samenleving.

voor die functie moet kennen en kunnen en welke



Bestudeer de CLIM-rollen.

attitude belangrijk is.



Noteer de rol die jij opneemt.



Bestudeer de functies goed.



Denk na over je sterke punten en je zwakke punten en noteer ze hier. Sterke punten:

Zwakke punten:

Noteer waarom je een bepaalde functie kiest.



Bespreek die keuze met de leraar.

Noteer wat jouw taken zijn en tegen wanneer je die voorbereid moet hebben. Zo verlies je niets uit het

VA N



oog. Naarmate het project vordert, kun je jouw taken aanvullen. TAAKOMSCHRIJVING

DEADLINE

NAAM LEERLING(EN)

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Mensen en middelen’ aan met jouw taak of functie.

LEVEL 1

THEMA 4

BMC

Action 7— Money, money, money … it’s so funny … in a rich man’s world

Om het tweede luik van ‘Mensen en middelen’ in te vullen, moet je weten hoeveel je startkapitaal bedraagt. Dat heb je nodig om producten of grondstoffen aan te kopen. Je kunt op twee manieren een startkapitaal bekomen. a

Je leent een bepaald bedrag van de school of van de leraar.

Good to know Een lening is nooit kosteloos. Je geeft het geld altijd met intrest terug. Zo kun je bijvoorbeeld afspreken dat, wanneer je 100 euro leent, je op het einde van het project 5 %

VA N

PAS OP! GELD LENEN KOST OOK GELD!

intrest betaalt en dus 105 euro terugbetaalt.

€

Je geeft aandelen met een bepaalde waarde – vijf of tien euro – uit. Een aandeel is een bewijs dat je voor een stuk eigenaar bent van de onderneming. 

Elke leerling kan zelf een aandeel kopen. Zo ben je voor een stuk eigenaar van de onderneming. Daarnaast kun je ook aandelen aan ouders, familie of vrienden verkopen.



Geef hen in ruil een aandeelhoudersbewijs. Gebruik het onderstaande voorbeeld als inspiratie

THEMA 4

LEVEL 1

en maak zelf een aandeel met een tekstverwerker.



Stel een tabel op met een overzicht op van de aandeelhouders.



Keer aan het einde van het project een deel van de winst aan de aandeelhouders uit.

BMC

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Mensen en middelen’ aan.

Action 8— Even detective spelen aan de hand van een 1

klantonderzoek

Om het onderdeel ‘Klantensegment’ in te vullen in je Business Model Canvas, moet je eerst weten wie je

VA N

klanten zijn. Denk na wie je klant is, bekijk de volgende voorbeelden en vul aan wie je klanten zijn. a

Wanneer je een tentoonstelling wilt organiseren, zijn je

Wanneer je een gezond ontbijt voor alle tweedejaars op je school organiseert, dan zijn de

je klanten.

Een product, dienst of project slaat pas aan als je aanbod of je idee beantwoordt aan de behoeften en

Wanneer je een fietsmarathon organiseert, dan zijn de

wensen van de doelgroep. Om een goed beeld van die doelgroep te krijgen, doe je een marktonderzoek. Hoe zou jij dat aanpakken?

LEVEL 1

Volg het stappenplan om een klantonderzoek te doen in de vorm van een enquête.

THEMA 4

STAPPENPLAN Klantonderzoek Bepaal de doelgroep van de enquête.

Stap 1:

Bepaal wie je wilt bevragen. Noteer hier de doelgroep die je in Action 5 beschreven hebt.

–

Hoeveel mensen wil je bevragen? Hoe meer mensen je bevraagt, hoe duidelijker en beter de resulta-

VA N

–

ten voor de doelgroep zijn.

In de onderstaande tabel zie je hoeveel vragenlijsten je zou moeten afnemen volgens de grootte van

–

de populatie, in dit geval jouw doelgroep. Dat aantal enquêtes is voor jullie uiteraard niet haalbaar.

THEMA 4

LEVEL 1

Probeer tussen de 25 en 50 enquêtes te verzamelen.

GROOTTE VAN JOUW DOELGROEP

AANTAL ENQUÊTES

1000

278

500

218

2000

323

–

Noteer hoeveel enquêtes je ongeveer gaat afnemen.

–

Bespreek hoe, waar en wanneer je de enquêtes zult afnemen.

Good to know Je kunt de vragenlijst ook digitaal afnemen via Google Formulieren.

–

Stel de enquête op. Bepaal wat je te weten wilt komen met de vragenlijst. Omschrijf het kort.

Good to know Probeer ook te achterhalen:

Stap 2:

of je klanten afhankelijk zijn van een bepaald seizoen of een bepaalde trend;

–

of ze de aankopen van dienstverlening belangrijk vinden;

–

of ze trouw zijn aan een bepaald merk;

–

hoeveel ze denken uit te geven aan jouw product, dienst of project.

–

Bedenk in groepjes de mogelijke vragen voor de enquête.

–

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er voorbeeldvragen. Houd steeds rekening met de verwer-

VA N

–

king. Soms is het beter om gesloten vragen te stellen zoals meerkeuzevragen, aanduiding op een

LEVEL 1

Noteer minstens tien vragen.

THEMA 4

–

schaal of ja-neevragen.

Stap 3:

Neem de enquête af.

–

Je kunt de enquête op verschillende manieren afnemen: schriftelijk, mondeling, via het leerplatform

–

Noteer hoe jullie de enquêtes afnemen.

van de school, Google Formulieren …

Stap 4: –

Verwerk de resultaten. Maak eerst een tabeloverzicht van de resultaten en daarna een grafiek. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van rekenblad.

Stap 5:

Formuleer besluiten. Noteer het besluit van je onderzoek.

BMC

VA N

–

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Klantensegment’ aan met jouw partners.

Action 9— Even detective spelen aan de hand van een 1

concurrentieonderzoek

Om in het BMC het onderdeel ‘Waardeproposities’ te vervolledigen, moet je ook onderzoek doen naar de concurrentie, want de kans is zeer groot dat die er is. Je doet dat onderzoek om eruit te leren maar ook om hun zwakke punten te ontdekken. Op die punten kun jij anticiperen en dan meteen beter doen. Geef daarvan een voorbeeld.

Bekijk deze voorbeelden van concurrentie. a

Als je op de speelplaats een pop-up organiseert en ontbijtkoeken verkoopt, dan zijn de bakkerijen en supermarkten in de buurt je concurrenten.

Als je een marathon voor het goede doel organiseert, dan zijn andere initiatieven voor het goede

THEMA 4

LEVEL 1

doel je concurrent. Een andere klas of een jeugdbeweging kan bijvoorbeeld geld inzamelen door een

carwash te organiseren voor datzelfde doel. c

Als je een nocturne met kunstwerken van leerlingen organiseert, dan is de kunstacademie of het museum uit de buurt je concurrent.

Noteer al je concurrenten.

Volg het stappenplan om je concurrenten te analyseren.

STAPPENPLAN Stap 1:

Schrijf de belangrijkste concurrenten op en noteer ook waarom je die kiest.

Stap 2:

Vervolledig voor elke concurrent deze fiche. Werk in een onlinetoepassing zodat je er samen aan kunt werken. Gebruik daarvoor ICT-fiche_OSGD_06 of fiche_OSOD_05. Wat is de doelstelling en strategie van de concurrent?

–

Wie is de doelgroep van mijn concurrent?

–

Wat zijn de prijzen van mijn concurrent?

–

Welke service biedt mijn concurrent?

–

Wat zijn de sterke en zwakke punten van mijn concurrent?

VA N

–

FICHE CONCURRENT

Assortiment concurrent Doelgroep concurrent Prijzen

Service

Sterke punten

THEMA 4

LEVEL 1

Zwakke punten

Stap 3:

Kom tot een conclusie

–

Maak een overzicht van je concurrentieonderzoek.

–

Ga na waarin elke concurrent beter of veel beter is dan jou (+ of ++) of net slechter of veel slechter (- of - -) is dan jou. CONCURRENT

CONCURRENT

Prijs Assortiment Service Marketing

UNIQUE SELLING PROPOSITION

Dat is de verwijzing naar het unieke element of voordeel dat

een product, dienst of onderneming heeft ten opzichte van haar

BMC

Onderscheid je van de concurrent

–

Wat is je Unique Selling Proposition? Waarom is jouw project beter dan dat van jouw concurrent?

–

Stap 4:

VA N

concurrenten.

Wat maakt jouw project uniek?

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Waardeproposities’ aan op basis van jouw

THEMA 4

LEVEL 1

concurrentieonderzoek.

Action 10— Be unique, be the one Welke logo’s herken je op deze afbeelding? Bespreek klassikaal.

Voor je project heb je een naam, een logo en een slogan nodig. De naam ligt in het verlengde van je

VA N

product, dienst, evenement of actie, dus die zoek je eerst. Dan pas zoek je een slogan en een logo. Om de naam te bedenken, gebruik je weer de brainstormmethode. Dat kan in groepjes of klassikaal. De ideeën kunnen op het bord, op een blad papier of digitaal en online genoteerd worden.

Good to know

Kies een korte, krachtige naam.

–

Houd het simpel en enthousiast.

–

Grappig mag, maar moet niet.

–

Vermijd dat de naam na een jaar al verouderd is. Kies iets tijdsloos.

–

Vraag feedback aan vrienden, ouders, familie.

Voor de slogan en het logo werk je in twee groepen. Een groepje ontwerpt het logo, het andere

–

groepje bedenkt de slogan. Surf even op het internet. Je vindt er een aantal interessante programma’s om logo’s te ontwerpen.

Kies een eenvoudig logo. Mensen moeten het makkelijk kunnen schetsen.

–

Vermijd dat het logo na een jaar al verouderd is. Kies iets tijdloos.

–

Zorg dat het logo uniek is.

–

Kies een logo dat past bij de stijl, het imago en de uitstraling van het project.

THEMA 4

–

LEVEL 1

Good to know

Action 11— Leveranciers 1

De strategische partners in het BMC zijn jouw leveranciers van producten of grondstoffen. Surf op internet en zoek via Google of goudengids.be drie mogelijke leveranciers.

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een brief die je kunt versturen naar de leveranciers om een prijsaanvraag te doen. Je kunt de brief ook gebruiken als ondersteuning bij een telefonische prijsaanvraag. Vergelijk op basis van die info de sterke en zwakke punten van verschillende leveranciers.

Good to know

Waar houd je rekening mee bij een prijsaanvraag? –

Kijk niet alleen naar de leverancier met de laagste prijs, maar ook naar de leveran-

–

Vraag aan de leverancier ook of je ‘in consignatie’ kunt kopen. Dat betekent dat hij de

cier die snel kan leveren, of die bereid is overschot terug te nemen.

VA N

niet-verkochte artikels terugneemt. Die artikels moeten meestal pas betaald worden na de verkoop ervan.

Maak met een tekstverwerker een tabeloverzicht op om de leveranciers te vergelijken. LEVERANCIER

LEVERANCIER

Prijs

Leversnelheid Service Betaalvoorwaarden

THEMA 4

LEVEL 1

BMC

Neem het BMC erbij en vul je belangrijkste leverancier in bij het onderdeel ‘Strategische partners’.

Action 12— It’s all in the mix: Product 1

PRODUCT

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een leidraad om je marketingmix uit te werken, want die is in de ‘Waardeproposities’ even belangrijk als het klanten – en concurrentieonderzoek.

PRODUCT PERSONEEL

PRIJS 6 P’s

PRESENTATIE

PLAATS

PROMOTIE

Beantwoord deze vragen over jouw product in het document dat je vindt bij het onlinelesmateriaal. Houd

VA N

daarbij rekening met wat je geleerd hebt in het klanten concurrentieonderzoek. Welke producten of welke dienst bied je aan?

Welke specifieke eigenschappen of kenmerken heeft het product, de dienst of het project?

Voldoet jouw product, dienst of project aan de behoeften van de consument?

Welke verpakking voorzie je?

Denk je ook aan duurzaamheid?

Voorzie je ook service en / of garantie?

Good to know

Denk ook aan de voorraad waarmee je wilt starten, dat wil zeggen bedenk hoeveel stuks van je product je op voorhand aankoopt.

Noteer hier (of in een rekenblad of een tekstverwerker) een overzicht van je assortiment in de breedte en diepte of omschrijf je project. Bij het onlinelesmateriaal vind je een voorbeeld van het assortiment in

Neem het BMC erbij en vervolledig het onderdeel ‘Waardeproposities’.

THEMA 4

BMC

LEVEL 1

breedte en diepte.

Action 13— It’s all in the mix: Plaats – kanalen 1

PLAATS

Om in het BMC het onderdeel ‘Kanalen’ te vervolledigen, moet je bepalen op welke plaats (via welke kanalen) je jouw dienst, product of evenement wilt aanbieden. Beantwoord daartoe deze vragen.

Waar wil je je producten verkopen? Waar heeft jouw evenement plaats?

Wil je ook online verkopen? En indien ja, hoe wil je dat doen?

Zijn er aan die locatie kosten verbonden zoals standgeld op de markt, huur …

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Kanalen’ in.

BMC

VA N

Action 14— It’s all in the mix: Promotie

PROMOTIE

De manier waarop je promotie maakt, hangt van de doelgroep af. Vormen 60-plussers je doelgroep, dan gebruik je een krantje of een flyer. Vormen jongeren je doelgroep, dan is Instagram een goede optie.

BMC

Denk eerst over deze vragen na. 

Verloopt je reclamecampagne digitaal of op papier?



Ontwerp je een website en / of Facebookpagina?



Licht je je product of dienst ook op andere social media zoals Instagram of YouTube toe?



Gebruik je een influencer?



Kost die promotie geld?



Hoe lok je de mensen naar je stand, project of winkeltje?

Kom tot een besluit en noteer hoe je promotie zult voeren.

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Klantenrelaties’ in.

THEMA 4

LEVEL 1

Good to know

Veronderstel dat je melkproducten wilt verkopen, dan kun je reclame maken door iemand te laten rondlopen verkleed als koe.

Action 15— It’s all in the mix: Presentatie en personeel

PRESENTATIE

PERSONEEL

Om goed te verkopen of om mensen naar jouw evenement te lokken, moet je de aandacht van je klanten trekken. De presentatie van je verkoopstand of van de activiteit is dus heel belangrijk. Geef een voorbeeld van een aantrekkelijke presentatie.

Denk eerst over deze vragen na. 

Hoe wil je het product of evenement presenteren? Hoe zal je verkoopstand, winkel of evenementenlocatie eruitzien?

Noteer op basis van jouw antwoorden de

VA N

benodigdheden voor jouw presentatie.



Niet iedereen kan goed verkopen. Een goede verkoper moet mensen durven aanspreken, het product goed kennen en noem maar op.

BMC



Wie zal het product verkopen? Zijn er specifieke verkopers? Of verkoopt iedereen?



Heb je nood aan verkooptips?

Noteer jouw antwoorden.

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Mensen en middelen’ in.

LEVEL 1

Denk eerst over deze vragen na.

THEMA 4

Action 16— It’s all in the mix: Prijs Je moet ook de prijs berekenen en bepalen voor het product, de dienst of de deelname aan het evenement. Daarvoor moet je eerst alle kosten weten. Dat zul je in Action 18 doen. a

Stel je de volgende vragen: 

Ga je, na de prijsberekening, kiezen voor een lage prijs om veel klanten te overtuigen je product te kopen of aan je evenement deel te nemen of ga je een hoge prijs vragen om aan te geven dat je kwaliteit biedt?



Ga je kortingen geven? Indien ja, in welk geval? Op bepaalde momenten zoals een happy hour of bij de aankoop van een grote hoeveelheid?



Kom tot een besluit en noteer hoe jij de prijs wilt zetten.

VA N

Is jouw prijs hoger, lager of gelijk aan de prijs van de concurrent(en)?

Good to know

Wanneer je een project of een evenement plant, dan kun je over deze vragen nadenken. Wat is het doel van het project?

–

Wie kan eraan deelnemen?

–

Wanneer vindt het project plaats?

–

Moet er voor het project betaald worden?

–

Welke prijs vraag je aan de deelnemers?

–

Heb je leveranciers nodig?

–

THEMA 4

LEVEL 1

–

Verstuur je uitnodigingen? Hoe maak je reclame?

Welke kosten brengt het project met zich mee?

PRIJS

Action 17— Mensen en middelen 1

In Actions 6, 7 en 15 heb je al een deel van ‘Mensen en middelen’ ingevuld. In deze Action vervolledig je het onderdeel verder. Welke bedrijfsmiddelen, zoals een computer of een camera, heb je nodig voor je project?

BMC

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Mensen en middelen’ verder aan.

Good to know

Als het project op school of in je gemeente plaatsheeft, moet je aan de directie of het voorbereiden bent.

VA N

gemeentebestuur toelating vragen. Doe dat tijdig, niet wanneer je al weken aan het

Action 18— Schatting kosten en opbrengsten, winst Om het onderdeel ‘Kostenstructuur’ in het BMC in te vullen, moet je de kostenstructuur van je bedrijf of

project onderzoeken. Nu je de voorgaande Actions zorgvuldig voorbereid hebt, is het eenvoudig om de belangrijkste kosten van je bedrijf of je project te bepalen. Vervolledig de tabel met de kosten. BENAMING KOST

TOTAALBEDRAG KOSTEN

TOTAALBEDRAG

LEVEL 1

THEMA 4

Breng de tabel over in een rekenblad.

Bereken de totale kost per eenheid. Gebruik ICT-fiche_R_25.

Kosten bepaalde bedrijfsmiddelen misschien iets te veel? Noteer hoe je op bepaalde middelen kunt besparen.

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Kostenstructuur’ aan.

Als laatste onderdeel in het BMC komen de inkomstenstromen aan bod. Daarvoor moeten we eerst de

BMC

verkoopprijs kennen. Bereken aan de hand van het onderstaande schema de verkoopprijs. Vertrek vanuit

VA N

de kost per eenheid.

(kost per eenheid) * winstpercentage + (kost per eenheid)

Bijvoorbeeld:

Kost per eenheid:

Winstpercentage: 20 %

Winstpercentage:

Kost per eenheid: 3,00 euro

3,00*20 % + 3,00 euro = 3,60 euro

BMC

Neem het BMC erbij en vul de prijs per product, dienst of

THEMA 4

LEVEL 1

deelnameticket in in het onderdeel ‘Inkomstenstromen’.

Om de inkomstenstromen in kaart te brengen heb je niet alleen de verkoopprijs nodig maar ook een schatting van de opbrengst van je project. a

Je moet dus voor elk product schatten hoeveel stuks je zult verkopen (afzet). Dat aantal vermenigvuldig je met de verkoopprijs. GESCHATTE AFZET

GESCHATTE OMZET

(= AANTAL STUKS)

(= AFZET * VERKOOPPRIJS)

Product, dienst, deelnameprijs 1 Product, dienst, deelnameprijs 2

BMC

Breng die tabellen over in een rekenblad en bereken voor al je producten de geschatte opbrengst.

Neem het BMC erbij en vul de opbrengsten in bij het onderdeel ‘Inkomstenstromen’.

VA N

Action 19— Strategische partners

In Action 11 heb je al bepaald welke leveranciers je strategische partners zijn. Maar ook een samenwerking kan interessante partners opleveren en je helpen om beter te zijn dan je concurrenten. Geef een

voorbeeld van dergelijke partners?

Good to know Wanneer een bedrijf je strategische partner wordt, dan moet ook dat bedrijf baat hebben bij de samenwerking.

Neem het BMC erbij en vul het onderdeel ‘Strategische partners’ aan met jouw partners. LEVEL 1

THEMA 4

BMC

Action 20— Pitch PITCH

Een pitch is een video waarin je kort je project voorstelt.

Je project is afgerond. Maak een pitch met je smartphone of laptop, een camera of een tablet. De pitch moet zeker deze gegevens bevatten: de naam van het project, de pop-up, de onderneming of het evenement,



het doel,



een beschrijving van het product, de dienst of het evenement,



argumenten waarom de mensen voor jou zouden moeten kiezen,



een krachtige slagzin die blijft hangen als afsluiter.

Good to know –

Zorg voor een leuke achtergrond wanneer je filmt.

–

Vermijd storende geluiden.

–

Oefen de tekst minstens vijf keer in alvorens je start.

–

Ga vooraf na hoe er gefilmd moet worden.

VA N



Bekijk de pitch klassikaal.

Action 21— The moment of truth Je bent nu goed voorbereid om je project uit te voeren. Nog enkele tips.

Tip:

THEMA 4

LEVEL 1

BMC

—

Zorg voor voldoende voorraad.

—

Denk aan je verkoopstand of etalage.

—

Denk na hoe je mensen naar je stand wilt lokken.

—

Denk aan wisselgeld.

—

Denk aan een taakverdeling.

Voer je project nu uit.

Neem het Business Model Canvas erbij en vul het onderdeel ‘Kernactivteiten’ aan.

STEP-UP Het is belangrijk na te gaan wat goed en wat minder goed verliep. Je bekijkt het project op zich, maar je evalueert ook je eigen bijdrage. De volgende vragen kunnen je helpen. Beantwoord deze open vragen. Hoe is het project volgens jou gelopen?



Wat was jouw inbreng tijdens dit project?



Waar ben je trots op?



Wat zou je anders doen?



Welke fouten heb jij gemaakt?



Wat heb je over jezelf geleerd?



Wie ben jij tijdens dit project? Denk aan je taak, je rol …



Wat zou je veranderen aan het concept van dit project?



Hoeveel tijd spendeerde je ongeveer na je schooluren aan dit project? (dagen, uren, minuten)



VA N

STEP-UP THEMA 4

Geef jezelf als volgt een score: 1 is de laagste score, 10 is de hoogste score. Ben jij flexibel? (0 ik ben helemaal niet flexibel – 10 ik ben zeer flexibel) 1



Geef jezelf een score voor inzet (niet tijdens de schooluren). 1

Onderneem je actie om problemen op te lossen? 1



Reageer je gepast en klantvriendelijk? 1



Hanteer je een goed werktempo? 1



Lever je kwalitatief werk af? 1



Werk je precies en zorgvuldig? 1



Ben jij hulpvaardig en attent voor andere leerlingen? 1



Communiceer jij goed en met iedereen? 1



Ben jij gedreven? 1



VA N

Evalueer je klasgenoten! Noteer steeds een naam. Wie is het meest flexibel? Wie is het meest gedreven? Wie communiceert het meest en het duidelijkst over de opdrachten? Op wie kun je altijd rekenen? Wie werkt het meest nauwkeurig? Wie werkt het meest kwalitatief? Wie kan er het best beslissen? Wie is het meest klantvriendelijk?

Wie lost de problemen steeds op? Wie heeft het hardst gewerkt voor dit project?

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er evaluatiecriteria waarmee je rekening kunt houden.

THEMA 4

STEP-UP

ÂŠ

VA N

Wie heeft een leidersrol op zich genomen?

Begrippenlijst Thema 4 LEVEL 1

BEGRIP

VERKLARING

gat in de markt

Dat is een product dat of een dienst die nog

IN JE EIGEN WOORDEN

niet aangeboden wordt en wellicht goed zal verkopen omdat veel consumenten er behoefte aan hebben. 1

doelgroep

Dat is een specifieke groep mensen die een onderneming wil bereiken of bedienen met zijn product- of dienstenaanbod.

aandeel

Een aandeel is een bewijs dat je voor een stuk eigenaar bent van de onderneming.

populatie

De populatie is een volledige groep mensen

die dezelfde kenmerken hebben en naar wie je een onderzoek voert. 1

unique selling

Dat verwijst naar het unieke element

proposition

of voordeel dat een product, dienst of

VA N

onderneming heeft ten opzichte van haar concurrenten.

prijsaanvraag

Dat is een brief of e-mail naar een leveran-

cier waarin je de prijzen en de bijkomende kosten van een product opvraagt.

in consignatie

Goederen die je in consignatie koopt,

ÂŠ

moeten pas betaald worden wanneer je ze effectief verkocht hebt.

voorraad

Dat is de hoeveelheid goederen die je in je winkel hebt om aan de klanten te verkopen.

bedrijfsmid-

Dat zijn middelen die een onderneming

nodig heeft om te kunnen werken, zoals machines, computers â&#x20AC;Ś

pitch

Dat is een korte presentatie van een idee, een product om dat idee of product te

THEMA 4

BEGRIPPENLIJST

verkopen.

T VA N

Â©

ICT-fiches

Â©

VA N

ICT-fiches

INHOUDSTAFEL Rekenblad Fiche_R_01

Wat zie je wanneer je een rekenblad opent?

Fiche_R_02

Wat is het verschil tussen een werkblad en een werkmap?

Fiche_R_03

Wat is het verschil tussen een rij, een kolom en een cel?

Fiche_R_04

Wat is een bereik?

Fiche_R_05

Hoe geef je gegevens op een efficiënte manier in?

Fiche_R_06

Hoe zorg je ervoor dat getallen volgens de NBN-normen worden weergegeven?

Fiche_R_07

Hoe voorzie je een getal volgens de NBN-normen van een valutateken?

Fiche_R_08

Hoe zorg je ervoor dat een datum volgens de NBN-normen wordt weergegeven?

Fiche_R_09

Hoe voorzie je een getal van een procentteken volgens de NBN-normen?

Fiche_R_10

Hoe kun je de gegevens op een doelgerichte manier doorvoeren?

Fiche_R_11

Hoe wijzig je de tekstopmaak in een cel?

Fiche_R_12

Hoe wijzig je de uitlijning van de inhoud van een cel?

Fiche_R_13

Hoe voorzie je een cel van de gevraagde opmaak?

Fiche_R_14

Hoe voeg je cellen samen?

Fiche_R_15

Hoe geef je een rij de juiste hoogte?

Fiche_R_16

Hoe geef je een kolom de juiste breedte?

Fiche_R_17

Hoe kopieer je een opmaak?

Fiche_R_18

Hoe stel je een voorwaardelijke opmaak in?

Fiche_R_19

Hoe kun je gegevens sorteren?

Fiche_R_20

Hoe stel je de juiste marges in?

Fiche_R_21

Hoe stel je een kopen voettekst in?

Fiche_R_22

Hoe voeg je een paginanummering toe?

Fiche_R_23

Hoe pas je afdrukinstellingen aan?

Fiche_R_24

Hoe stel je een formule op?

Fiche_R_25

Hoe bereken je de som van verschillende getallen op een efficiënte manier?

Fiche_R_26

Hoe gebruik je de functies maximum, minimum en gemiddelde?

Fiche_R_27

Hoe voer je formules door via ‘Functie invoegen’?

Fiche_R_28

Hoe maak je een spreidingsdiagram van een enkele curve op?

Fiche_R_29

Hoe maak je een spreidingsgrafiek van twee curves op?

Fiche_R_30

Hoe maak je een kolomgrafiek of staafdiagram?

Fiche_R_31

Hoe maak je een cirkeldiagram?

VA N

Canva Mindmap Moovly Online samenwerken Powerpoint Storyboard Word

Rekenblad Fiche_R_01

Wat zie je wanneer je een rekenblad opent?

Een rekenblad was oorspronkelijk een document om tabellen met berekeningen op te stellen. De huidige rekenbladprogramma’s zoals Ms Excel kunnen echter veel meer. Zo kun je gegevens ordenen, sorteren, groeperen en bewerken, grafieken maken …

ZOOMREGELAAR

PAGINAWEERGAVES

WERKBLADEN

STATUSBALK WERKBLADNAVIGATIE

RIJEN

FORMULEBALK NAAMVAK

WERKBALK ‘SNELLE TOEGANG’

THEMA 5

REKENBLAD

LINT

TITELBALK

VA N

SCROLLBALKEN

KOLOMMEN

Wanneer je Ms Excel opent, zie je deze gebruikersinterface of werkomgeving:

Fiche_R_02

Wat is het verschil tussen een werkblad en een werkmap?

De werkmap is het bestand waarin je werkt en waarin je je gegevens opslaat. Een werkmap kan uit meerdere werkbladen bestaan. In een werkblad kun je gegevens weergeven en analyseren. Je kunt met de gegevens berekeningen uitvoeren en noem maar op. Een nieuwe werkmap bevat slechts een werkblad. Wanneer je met de rechtermuisknop op een tabblad klikt,

VA N

zie je het volgende snel- of contextmenu:

Een werkmap sla je op onder een bepaalde naam, maar je kunt ook elk werkblad een eigen naam geven.

werkbladen invoegen door op het tabblad met het sterretje of Shift+F11 te klikken,



werkbladen verwijderen,



de naam van een werkblad wijzigen,



werkbladen verplaatsen,



werkbladen kopiëren,



een werkblad beveiligen zodat niemand de gegevens kan wijzigen, verplaatsen, verwijderen … ,



een tabkleur wijzigen,



een werkblad verbergen,



een verborgen werkblad zichtbaar maken.

THEMA 5



REKENBLAD

In een werkmap kun je:

Fiche_R_03

Wat is het verschil tussen een rij, een kolom en een cel?

VA N

RIJ

CEL

KOLOM



Een kolom is de verticale onderverdeling van het werkblad, aangeduid met een letter.



Een rij is de horizontale onderverdeling van het werkblad, aangeduid met een cijfer.



Een cel is een vakje op de kruising van een kolom en een rij. Een cel wordt aangeduid door een celadres opgebouwd uit de kolomletter en het rijnummer van de kolom en rij van die cel, bijvoorbeeld: A1.

THEMA 5

REKENBLAD



De actieve cel is de cel waarop de cursor staat en is meestal in het vet omringd.

1 Hoe selecteer je een cel? Je selecteert een cel door er met je muisaanwijzer op te staan en te klikken of door er met de pijltjestoetsen naartoe te gaan. Het actieve celadres verschijnt in het naamvak.

2 Hoe selecteer je een rij?

ÂŠ

VA N

Je selecteert een rij door op het cijfer van de rij te klikken.

3 Hoe selecteer je een kolom?

THEMA 5

REKENBLAD

Je selecteert een kolom door op de letter van de kolom te klikken.

4 Hoe selecteer je het volledige werkblad? Je selecteert het volledige werkblad door op de knop ‘Alles selecteren’ te klikken.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

ALLES SELECTEREN

Fiche_R_04

Wat is een bereik?

Een bereik is een verzameling van cellen, kolommen of rijen die al dan niet aaneengesloten zijn. Op deze

afbeelding is het bereik ‘B3:C6’. Dat betekent van cel B3 tot en met C6.

VA N

Soms is het handig om het bereik een naam te geven. Dat doe je als volgt: 

Selecteer het bereik.



Klik op de rechtermuisknop.



Kies ‘Naam definiëren’.

THEMA 5

REKENBLAD

Je ziet dan dit scherm waar je het bereik een duidelijke naam kunt geven.

1 Hoe selecteer je een bereik van aaneengesloten cellen? Klik op de eerste cel van het bereik en sleep de muisaanwijzer naar de laatste cel van het bereik. In het bovenstaande geval klik je op cel B3 en sleep je de muisaanwijzer naar C6. Om een groot celbereik aan te duiden, klik je op de eerste cel in het bereik, houd je de shifttoets ingedrukt en klik je op de laatste cel in het bereik. Als je de laatste cel niet ziet, schuif dan het werkblad door totdat de cel zichtbaar is.

2 Hoe selecteer je een bereik van nietaaneengesloten cellen? STAPPENPLAN Selecteer de eerste cel of het eerste cellenbereik.

Stap 2:

Houd de ctrl-toets ingedrukt en selecteer de volgende cellen of bereiken.

VA N

Stap 1:

In het bovenstaande geval klik je op C3 en sleep je de muisaanwijzer naar C4. Nadien houd je de ctrl-toets ingedrukt terwijl je het bereik ‘E3:E4’ en het bereik ‘G3:G4’ selecteert.

3 Hoe selecteer je een bereik van rijen? Aangrenzende rijen selecteer je door: 

de muisaanwijzer over de rijkoppen te slepen of



de eerste rij te selecteren, de shifttoets ingedrukt te houden en de laatste rij te selecteren.

THEMA 5

REKENBLAD

Niet-aangrenzende rijen selecteer je door:



op de eerste rij te klikken,



de ctrl-toets ingedrukt te houden,



de volgende rijen te selecteren.

4 Hoe selecteer je een bereik van kolommen? Aangrenzende kolommen selecteer je door: 

de muisaanwijzer over de kolomkoppen te slepen of



de eerste kolom te selecteren, de shifttoets ingedrukt te houden en de laatste kolom te selecteren.

Niet-aangrenzende kolommen selecteer je door: op de eerste kolom te klikken,



de ctrl-toets ingedrukt te houden,



de volgende kolommen te selecteren.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N



Fiche_R_05

Hoe geef je gegevens op een efficiĂŤnte manier in?

STAPPENPLAN Stap 1:

Klik op de juiste cel en typ de gegevens in de cel. De ingetypte gegevens verschijnen in de

formulebalk.

Klik op de entertoets om te bevestigen. De cursor verplaatst zich een cel naar beneden in dezelfde kolom.

VA N

Stap 2:

Ms Excel beschouwt elke invoer van letters, eventueel gecombineerd met cijfers, spaties en / of speciale tekens als tekst. Cijfers, eventueel gecombineerd met een plusteken, een minteken, ronde haakjes, een komma, een punt of een procentteken beschouwt Ms Excel als numerieke waarde.

ÂŠ

Hoe kun je snel doorheen een werkblad navigeren? DOEL

WERKWIJZE

Begin of einde van een bereik

Druk op de ctrl-toets + de pijltjestoets.

Uiterst linkse en bovenste cel waarin zich gegevens

Druk op de ctrl-toets + hometoets.

bevinden Uiterst rechtse en onderste cel waarin zich

Druk op de ctrl-toets + endtoets.

THEMA 5

REKENBLAD

gegevens bevinden

Een rij omhoog of omlaag

Druk op het pijltje omhoog of omlaag.

Een kolom naar links of rechts

Druk op het pijltje links of rechts.

Je kunt ook vlug naar een bepaalde cel navigeren door: het celadres in het naamvak in te typen en op de enter te klikken of



op de F5-toets de klikken, het celadres in het dialoogvenster in te typen en op ‘OK’ te klikken.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N



Fiche_R_06

Hoe zorg je ervoor dat getallen volgens de NBN-normen worden weergegeven?

NBN-norm – Getallen Voor getallen gelden de volgende NBN-normen: 

Het decimaalteken is een komma, bijvoorbeeld 15,89.



Het scheidingsteken tussen duizendtallen is een spatie, bijvoorbeeld 15 987.



Getallen die uit meer dan vier cijfers bestaan, worden (om het lezen ervan te vergemakkelijken) gegroepeerd per drie cijfers, bijvoorbeeld 2 356 879. Dat geldt ook voor de getallen na de komma, bijvoorbeeld 3,569 987 25.

VA N

Standaard respecteert Ms Excel die NBN-normen niet, zoals je hieronder ziet.

THEMA 5

REKENBLAD

Aan de hand van dit stappenplan kun je de notatie van de getallen aanpassen.

STAPPENPLAN Selecteer de getallen waarvan je de notatie wilt aanpassen.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Start’, open in de rubriek ‘Getal’ de keuzelijst. Je ziet het volgende scherm:

Stap 3:

Klik op ‘Meer getalnotaties’.

VA N

Stap 1:

Een snellere werkwijze is: Selecteer de cellen waarvan je de notatie wilt aanpassen, klik op de rechtermuisknop en kies ‘Celeigenschappen’.

THEMA 5

REKENBLAD

In beide gevallen zie je dit scherm:

Klik op ‘Aangepast’.

VA N

Stap 4:

In sommige oudere versies van Office staat er het volgende: #.##0. Dat is geen correcte getalnotatie want het scheidingsteken tussen de duizendtallen moet een spatie zijn. Bovendien staan er in de geselecteerde cellen getallen met meer dan vier cijfers. In het invulvak typ je: # ### ##0.

THEMA 5

REKENBLAD 16

Bevestig met ‘OK’. De getallen worden nu wel volgens de NBN-normen weergegeven, nl.

Stap 5:

Fiche_R_07

Hoe voorzie je een getal volgens de NBNnormen van een valutateken?

NBN-norm – Valuta Volgens de NBN-normen kun je valuta op deze drie manieren noteren: 

Je plaatst het valutateken voor het getal, bijvoorbeeld € 15,89.



Je schrijft de afkorting EUR in hoofdletters achter het getal, bijvoorbeeld 15,89 EUR.



Je schrijft het woord euro zonder hoofdletters achter het getal, bijvoorbeeld 15,89 euro.

Om het valutateken volgens de NBN-normen bij een bedrag te noteren, ga je als volgt te werk: STAPPENPLAN Selecteer de cel(len) die je van een valutateken wilt voorzien.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Start’, open in de rubriek ‘Getal’ de keuzelijst. Je krijgt dan het volgende scherm:

THEMA 5

Klik hier op ‘Valuta’. Je ziet dat het valutateken volgens de NBN-normen is toegevoegd.

REKENBLAD

VA N

Stap 1:

Fiche_R_08

Hoe zorg je ervoor dat een datum volgens de NBN-normen wordt weergegeven?

NBN-norm – Datum Volgens de NBN-normen kun je de datum op deze twee manieren noteren: 

Je schrijft de datum voluit, bijvoorbeeld: 23 september 2013.



Je noteert de datum als volgt jjjj-mm-dd, bijvoorbeeld 2013-09-23.

Standaard respecteert Ms Excel die NBN-normen niet. –

Wanneer je 23 september 2013 intypt, geeft Ms Excel het volgende weer: 23/sep/13 weer. Wanneer je 2013-09-23 intypt, dan is de weergave in Ms Excel: 23/09/2013.

–

Om de datum wel correct weer te geven, ga je als volgt te werk: STAPPENPLAN

Selecteer de cel(len) waarvan je de datumnotatie wilt aanpassen.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Start’, open in de rubriek ‘Getal’ de keuzelijst en klik dan op ‘Datum’. De datum

VA N

Stap 1:

wordt als volgt weergegeven: maandag 23 september 2013. Een snellere werkwijze is: Selecteer de cellen waarvan je de notatie wilt aanpassen, klik op de

THEMA 5

REKENBLAD

rechtermuisknop en kies ‘Celeigenschappen’.

Stap 3:

Hier heb je de keuze: 

‘14 maart 2012’ wanneer je de datum als volgt wilt weergeven: 23 september 2013.



‘2012-03-14’ wanneer je de datum als volgt wenst te zien: 2013-09-23.

Fiche_R_09

Hoe voorzie je een getal van een procentteken volgens de NBN-normen?

NBN-norm – Procent Volgens de NBN-normen moet er een spatie staan voor het %-teken. Standaard respecteert Ms Excel die NBN-norm niet. Tot nu toe heb je steeds de ingevulde cellen geselecteerd, maar dat geeft in dit geval een fout resultaat. Stel dat je het getal 15 intikt, op de rechtermuisknop klikt en in de rubriek ‘Getal’ op ‘Percentage’ klikt, dan zie je in de cel 1500 % verschijnen. Niet alleen het resultaat is foutief maar ook de NBN-norm is niet gerespecteerd.

STAPPENPLAN Stap 1:

Dit keer zul je dus de notatie moeten aanpassen voor de gegevensinvoer.

Selecteer voor je gegevens invoert de cel(len) die je wenst aan te passen. Klik op de

Kies niet de rubriek ‘Percentage’. Je kunt er wel het procentteken toevoegen, maar de spatie voor het teken ontbreekt. Kies de rubriek ‘Aangepast’. 

Als je geen decimalen wilt, typ je # ##0 %.



Als je twee decimalen wilt, typ je # ##0,00 %.

THEMA 5

Stap 2:

REKENBLAD

VA N

rechtermuisknop.

Fiche_R_10

Hoe kun je de gegevens op een doelgerichte manier doorvoeren?

Met Ms Excel kun je met de vulgreep snel en makkelijk een lijst maken. Stel dat je een beurtrol moet opstellen voor de dagelijkse opruimbeurt van de klas, dan moet je de dagen van de week een voor een invullen.

De lijst zou er als volgt kunnen uitzien:

STAPPENPLAN Stap 1: Stap 2:

VA N

Je verkrijgt het bovenstaande resultaat sneller als je als volgt te werk gaat:

Typ in cel A2 de tekst maandag.

In de rechterbenedenhoek van cel A2 verschijnt er een klein zwart vierkantje, de vulgreep. Wanneer je je muis op de vulgreep zet, verandert het witte kruisje in een zwart kruisje.

Stap 3:

Sleep de vulgreep naar beneden. De dagen van de week worden automatisch aangevuld.

ÂŠ

De vulgreep is niet alleen handig voor het doorvoeren van weekdagen, maanden, tijdstippen maar

THEMA 5

REKENBLAD

ook voor het doorvoeren van getallenreeksen.

Om op een snelle manier kolom A met het cijfer 5 te vullen, typ je enkel in cel A1 het cijfer 5 in. Nadien sleep je de vulgreep van cel A1 naar beneden. Om in kolom B snel het veelvoud van vijf weer te geven, typ je in cel B1 het getal 5 en in cel B2 het getal 10. Selecteer cel B1 en cel B2, sleep nadien de vulgreep van cel B2 naar beneden.

Fiche_R_11

Hoe wijzig je de tekstopmaak in een cel?

1 Hoe kun je het lettertype en de lettergrootte wijzigen?

STAPPENPLAN Selecteer de cel of de cellen.

Stap 2:

Maak gebruik van de keuzelijsten. Wanneer je met de muisaanwijzer over de verschillende letter-

Stap 1:

types en tekengroottes schuift, verschijnt er automatisch een voorbeeld in het werkblad. Klik op het lettertype en / of de tekengrootte wanneer het resultaat je bevalt.

VA N

2 Hoe geef je de inhoud de juiste tekstkleur?

Naast het lettertype en de tekengrootte kun je ook de kleur van de tekst kiezen. Ga naar het tabblad ‘Start’, kies de rubriek ‘Lettertype’ en klik de keuzelijst open. Als je daar je gading niet vindt, klik dan op ‘Meer kleuren’

THEMA 5

REKENBLAD

om een andere nuance te kiezen. Je ziet achtereenvolgens deze vensters:

Fiche_R_12

Hoe wijzig je de uitlijning van de inhoud van een cel?

In het tabblad ‘Start’ staat naast de rubriek ‘Lettertype’, de rubriek ‘Uitlijning’. De eerste drie symbolen zijn ‘Boven uitlijnen, Midden uitlijnen en Onder uitlijnen’. Je gebruikt ze om de tekst verticaal uit te lijnen. Afhankelijk van de hoogte van de rij, lijn je

de tekst boven, midden of onderaan de cel uit. Daaronder staan de symbolen voor ‘Links uitlijnen, Centreren en Rechts uitlijnen’ die je

VA N

gebruikt om de tekst horizontaal in de cel uit te lijnen.

Ernaast staan de symbolen om de inspringing van de tekst te vergroten of te verkleinen.

Daarnaast heb je een knop met een keuzelijst waar je heel wat extra mogelijkheden vindt. Zo kun je de tekst linksom en rechtsom draaien,

THEMA 5

REKENBLAD

verticaal plaatsen, omhoog of omlaag draaien en wanneer dat nog niet

volstaat, klik dan op ‘Celuitlijning opmaken’ en je krijgt dit scherm:

IN VA N

Door met de pijl te werken, kun je de tekst de gewenste helling geven. Wanneer je tekst intypt in een cel die langer is dan de breedte van de cel, loopt de tekst over naar de aangrenzende cel zolang die geen gegevens bevat. Wanneer die aangrenzende cel wel gegevens bevat, worden de gegevens van de eerste cel niet volledig weergegeven in je werkblad. Om dat op te lossen kun je de kolom-

breedte aanpassen of de knop ‘Terugloop’ gebruiken.

THEMA 5

REKENBLAD

‘Terugloop’ plaatst de tekst over meerdere regels waardoor alle tekst weer zichtbaar is.

Fiche_R_13

Hoe voorzie je een cel van de gevraagde opmaak?

1 Hoe geef je een cel een celrand?

STAPPENPLAN Stap 2:

Selecteer de cel(len) die je wilt omranden. Ga naar het tabblad ‘Start’, klik in de rubriek ‘Lettertype’ op de knop ‘Randen’. Je krijgt dan dit

Stap 1:

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

scherm.

Stap 3:

Selecteer de gewenste rand. Je kunt ook zelf een rand maken wanneer de gedefinieerde randstijlen

In het dialoogvenster kun je de stijl, de kleur en de plaatsing van de rand bepalen. Wanneer alles is ingesteld, bevestig je met ‘OK’.

Als je geen celranden gebruikt, maar de rasterlijnen van het werkblad toch wilt weergeven op afgedrukte pagina’s, vink je op het tabblad ‘Pagina-indeling’ onder de rubriek ‘Werkbladopties’ het

REKENBLAD

selectievakje ‘Afdrukken’ aan.

THEMA 5

Stap 4:

VA N

niet aan je wensen voldoen. Klik daarvoor op ‘Meer randen …’.

2 Hoe kan ik de cel een opvulkleur geven?

STAPPENPLAN Selecteer de cel(len) die je wilt opvullen.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Start’, klik in de rubriek ‘Lettertype’ op het pijltje naast de knop ‘Opvulkleur’.

Stap 3:

Kies een achtergrondkleur voor de cel. Als je met de cursor boven een kleur beweegt dan zie je

VA N

Stap 1:

onmiddellijk het effect ervan op de geselecteerde cel. Vind je de kleur die je zoekt, niet, klik dan op

THEMA 5

REKENBLAD

meer kleuren.

Hoe voeg je cellen samen?

Fiche_R_14

Wanneer je kolom C – D – E en F een andere titel wilt geven, bijvoorbeeld Adresgegevens, zul je de cellen C1,

STAPPENPLAN

VA N

D1, E1 en F1 moeten samenvoegen. Dat doe je als volgt:

Selecteer de cellen die je wilt samenvoegen.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Start’, klik in de rubriek ‘Uitlijning’ op de knop ‘Samenvoegen en centreren’.

Stap 1:

Omdat de cellen die je wilt samenvoegen al een inhoud hebben, krijg je de bovenstaande melding. Ms Excel behoudt de inhoud van de cel linksboven. In dat geval Straat.

REKENBLAD

Je kunt de inhoud en de uitlijning achteraf makkelijk aanpassen.

THEMA 5

Stap 3:

Fiche_R_15

Hoe geef je een rij de juiste hoogte?

Soms is het nuttig om de standaardrijhoogte te wijzigen om zo de inhoud van de cellen volledig te tonen of om het werkblad overzichtelijker te maken. Je kunt dat op verschillende manieren doen.

1 Hoe gebruik je de muisaanwijzer om de hoogte van een rij aan passen? STAPPENPLAN Stap 1:

Selecteer – uiterst links op je beeldscherm – een rijkop of meerdere rijkoppen gelijktijdig door er met ingedrukte linkermuisknop over te slepen. Je ziet dat de muiswijzer verandert in een zwarte naar

Stap 2:

VA N

rechts wijzende pijl.

Plaats de muisaanwijzer op de onderste lijn van de onderste rijkop. De muisaanwijzer verandert in

een zwarte dubbele pijl.

Stap 3:

Sleep met ingedrukte linkermuisknop de onderste lijn van de onderste rijkop naar beneden, tot je de

THEMA 5

REKENBLAD

gewenste rijhoogte bereikt. Tijdens het slepen verschijnt een infolabel met de actuele rijhoogte.

2 Hoe pas je de rijhoogte aan met het dialoogvenster rijhoogte? STAPPENPLAN Ga naar het tabblad ‘Start’.

Stap 2:

Klik in de rubriek ‘Cellen’ op de knop ‘Opmaak’ en op de menuoptie ‘Rijhoogte’.

Stap 3:

Het dialoogvenster ‘Rijhoogte’ wordt geopend. Je kunt er de gewenste hoogte in punten ingeven.

VA N

Stap 1:

THEMA 5

REKENBLAD

Standaard staat die op 15 ptn.

Fiche_R_16

Hoe geef je een kolom de juiste breedte?

Het aanpassen van de kolombreedte aan de inhoud van de cellen bevordert de leesbaarheid van een werkblad. Je past de kolombreedte op dezelfde manier aan als de rijhoogte.

1 Hoe pas je de kolombreedte aan met de muisaanwijzer? STAPPENPLAN Stap 1:

Plaats de muisaanwijzer in de kolomkop helemaal bovenaan het werkblad en dat precies op de

Stap 2:

ÂŠ

VA N

scheidingslijn tussen twee kolommen. Je ziet dat de muisaanwijzer in een dubbele pijl verandert.

Druk de linkermuisknop in en sleep de scheidingslijn naar de gewenste kolombreedte. Tijdens het

THEMA 5

REKENBLAD

slepen verschijnt een infolabel met de actuele kolombreedte.

2 Hoe pas je de kolombreedte aan via het dialoogvenster kolombreedte? STAPPENPLAN Klik op het tabblad ‘Start’.

Stap 2:

Klik in de rubriek ‘Cellen’ op de knop ‘Opmaak’ en op de menuoptie ‘Kolombreedte’.

Stap 3:

Het dialoogvenster ‘Kolombreedte’ wordt geopend. Je kunt er de gewenste breedte in punten

VA N

Stap 1:

THEMA 5

REKENBLAD

ingeven. Standaard staat die op 8,43 ptn.

Fiche_R_17

Hoe kopieer je een opmaak?

Je kunt eenvoudig de opmaak van een cel kopiëren en plakken naar andere cellen.

STAPPENPLAN

Selecteer de cel waarvan je de opmaak wilt kopiëren.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Start’, klik in de rubriek ‘Klembord’ op de knop ‘Opmaak kopiëren / plakken’.

Stap 3:

Selecteer de cellen die je dezelfde opmaak wenst te geven.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Stap 1:

Fiche_R_18

Hoe stel je een voorwaardelijke opmaak in?

Wanneer een onderneming een inventaris van al haar artikelen opgemaakt heeft, is het handig wanneer ze in een oogopslag kan zien voor welke producten de huidige voorraad kleiner is dan de minimumvoorraad, namelijk 1 000 stuks. Dat kan door voorwaardelijke opmaak op de gegevens toe te passen. Zo vallen verschillen in een bereik met waarden snel op.

Je gaat als volgt te werk om een voorwaardelijke opmaak aan cellen te geven.

Ga naar het tabblad ‘Start’. Klik in de rubriek ‘Stijlen’ op de knop ‘Voorwaardelijk opmaak’. Er opent zich een dropdownmenu met verschillende opmaakmogelijkheden, verdeeld in categorieën.

VA N afgehandeld. 

Wanneer je met de muisaanwijzer over een opmaak in het dropdownmenu beweegt, zie je onmiddellijk het resultaat in het werkblad.



Ms Excel vergelijkt de cijfers in het bereik met elkaar, en kleurt de cel lichter of donkerder op basis van de waarde.

REKENBLAD

In de categorieën ‘Gegevensbalken’, ‘Kleurschalen’ en ‘Pictogrammen’ wordt alles automatisch

THEMA 5

Stap 2:

Selecteer de cellen waarop je een voorwaardelijke opmaak wilt toepassen.

Stap 1:

STAPPENPLAN

In de bovenstaande situatie moet de cel rood opvullen wanneer de huidige voorraad kleiner is dan de minimumvoorraad 1 000 stuks. Stap 3:

Klik op ‘Markeringsregels voor cellen’ en kies ‘Kleiner dan’. Je krijgt dan het volgende scherm.



Geef in het invoervak het cijfer 1 000 in.



Kies bij de opmaak voor ‘Aangepaste indeling’ aangezien de gevraagde opmaak niet in het

VA N

standaardlijstje voorkomt. Je ziet dan dit scherm:

Stap 4:

Klik op het tabblad ‘Opvulling’. Kies daar de kleur rood en bevestig tweemaal met ‘OK’. Je krijgt dan

THEMA 5

REKENBLAD

het volgende resultaat.

Fiche_R_19

Hoe kun je gegevens sorteren?

Wanneer je de informatie in een werkblad sorteert, vind je gegevens snel terug. In het onderstaande voorbeeld zijn de leveranciersgegevens gesorteerd volgens leveranciersnummer maar het

VA N

is handiger wanneer die gegevens gesorteerd zijn op naam.

Voor het sorteren gebruik je best het onderstaande stappenplan. STAPPENPLAN

Ga naar het tabblad ‘Start’ en klik op de knop ‘Sorteren en filteren’ om snel te sorteren. Er verschijnt een keuzemenu.

Klik op ‘Sorteren van A naar Z’ om in oplopende volgorde te sorteren (van A naar Z of van het kleinste naar het grootste getal). Klik op ‘Sorteren van Z naar A’ om in aflopende volgorde te sorteren (van Z naar A of van het grootste naar het kleinste getal).

REKENBLAD



THEMA 5

Stap 2:

Selecteer de gegevens die je wenst te sorteren. In dat geval is dat het bereik ‘A1:F16’.

Stap 1:

Het snel sorteren zal in dit geval niet het gewenste effect opleveren omdat Ms Excel dan de gegevens gaat sorteren op leveranciersnummer. Stap 3:

Klik op ‘Aangepast sorteren …’. Je ziet dan dit scherm:



Op dit moment worden de gegevens gesorteerd op leveranciersnummer. Om dat te wijzigen klik je op het driehoekje achter Leveranciersnummer.

Een lijstje met kolomkoppen opent. Kies ‘Naam’ en bevestig met ‘OK’.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N



Fiche_R_20

Hoe stel je de juiste marges in?

Paginamarges zijn de lege ruimtes tussen de werkbladgegevens en de randen van de afgedrukte pagina. Bepaalde items zoals kopteksten, voetteksten en paginanummers kunnen in de marges van het werkblad toegevoegd worden. STAPPENPLAN Selecteer het werkblad of de werkbladen die je wilt afdrukken.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Pagina-indeling’ en klik op de knop ‘Marges’.

Stap 3:

Kies een van de vooraf gedefinieerde marges ‘Normaal’, ‘Breed’ of ‘Smal’. 

Als je eerder een aangepaste marge-instelling hebt gebruikt, is die instelling beschikbaar



VA N

als de vooraf gedefinieerde margeoptie ‘Laatste aangepaste instelling’. Als je aangepaste paginamarges wilt opgeven, klik je op ‘Aangepaste marges’ en typ je vervolgens in de vakken ‘Boven’, ‘Onder’, ‘Links’ en ‘Rechts’ de gewenste marges.

THEMA 5

REKENBLAD

Tip:

Stap 1:

Fiche_R_21

Hoe stel je een kopen voettekst in?

1 Hoe voeg je kopen voettekst toe? STAPPENPLAN Stap 1:

Ga naar het tabblad ‘Invoegen’. Klik in de rubriek ‘Tekst’ op de knop ‘Kop- of voettekst’. Het werkblad wordt weergegeven in de weergave Pagina-indeling.

Klik je op het linkertekstvak, middelste tekstvak of rechtertekstvak boven of onder aan de werkblad-

Stap 2:

VA N

pagina om een kop- of voettekst toe te voegen.

Stap 3: Stap 4:

Typ de kop- of voettekst in. Ga naar het tabblad ‘Beeld’. Klik in de rubriek ‘Werkmapweergaven’ op de knop ‘Normaal’ om naar de

THEMA 5

REKENBLAD

gewone weergave terug te keren.

2 Hoe kun je een kopen voettekst opmaken?

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Om de kopen voettekst op te maken kun je gebruik maken van de rubriek ‘Lettertype’ van het tabblad ‘Start’.

Fiche_R_22

Hoe voeg je een paginanummering toe?

Als je pagina’s wilt nummeren, kun je paginanummers in de kop- of voetteksten van de werkbladpagina’s invoegen. De paginanummers die je invoegt, worden alleen weergegeven in de paginaweergave en op de afgedrukte pagina’s. STAPPENPLAN Klik op het werkblad waaraan je paginanummers wilt toevoegen.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Invoegen’. Klik in de rubriek ‘Tekst’ op de knop ‘Kop- en voettekst.

Stap 3:

Klik in de rubriek ‘Elementen voor kopen voettekst’ op de knop ‘Paginanummer’.



VA N

Stap 1:

In het gekozen vak wordt de tijdelijke aanduiding &[Pagina] weergegeven. Als je het totale aantal pagina’s wilt toevoegen, typ je achter &[Pagina] een spatie, gevolgd door het woord van en opnieuw een spatie. Nadien klik je in de rubriek ‘Elementen voor kopen voettekst’ op ‘Aantal pagina’s’.

De tijdelijke aanduiding &[Pagina] van &[Pagina’s] wordt dan in het gekozen vak weergegeven.

THEMA 5

REKENBLAD



Stap 4:

Ga naar het tabblad ‘Beeld’. Klik in de rubriek ‘Werkmapweergaven’ op de knop ‘Normaal’ om naar de gewone weergave terug te keren.

Fiche_R_23

Hoe pas je afdrukinstellingen aan?

Het is verstandig om eerst een afdrukvoorbeeld te bekijken en te controleren of alles er naar wens uitziet.

1 Hoe kun je de schaal van het werkblad aanpassen? Je kunt de schaal van je werkblad op twee manieren vergroten of verkleinen. Methode 1 Ga naar het tabblad ‘Pagina-indeling’. Klik in de rubriek ‘Aanpassen aan pagina’ op de knop ‘Schaal’.



Je kunt er de afdruk procentueel vergroten of verkleinen.



Als je bijvoorbeeld 50 % kiest, wordt het werkblad op de helft van de normale oppervlakte afgedrukt.

Methode 2 

VA N



Ga naar het tabblad ‘Pagina-indeling’. Druk op de uitvouwknop om het dialoogvenster van de rubriek ‘Pagina-instelling’ te openen.

Je kunt hier met het pijltje naar boven of beneden de schaal aanpassen of je kunt een cijfer intypen.



Als je de optie ‘Aanpassen aan: 1 bij 1 pagina’ aanvinkt, worden de gegevens precies op een bladzijde afgedrukt, ongeacht de oorspronkelijke grootte.

THEMA 5

REKENBLAD



2 Hoe kun je de titels van je werkblad afdrukken? Als een werkblad uit meerdere pagina’s bestaat, kun je op elke pagina de rijen kolomkoppen afdrukken om ervoor te zorgen dat de gegevens correct kunnen afgelezen worden. Ga daarvoor als volgt te werk: STAPPENPLAN Selecteer het werkblad dat je wilt afdrukken.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Pagina-indeling’. Klik in de rubriek ‘Pagina-instelling’ op ‘Afdruktitels’.

Stap 3:

Ga naar het tabblad ‘Blad’ en voer onder ‘Titels afdrukken’ een van de volgende handelingen uit:

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Stap 1:



Typ in het vak ‘Rijen bovenaan op elke pagina’ de verwijzing naar de rijen die de kolomlabels bevatten.



Typ in het vak ‘Kolommen links op elke pagina’ de verwijzing naar de kolommen die de rijlabels bevatten.



Vind je het intypen van de verwijzing moeilijk? Klik dan op ‘Dialoogvenster samenvouwen’, dat is het pijltje dat zich rechts van de vakken ‘Rijen bovenaan op elke pagina’ en ‘Kolommen links op elke pagina’ bevindt. Selecteer dan in het werkblad de titelrijen of -kolommen die je op elke pagina wilt afdrukken. Klik opnieuw op de knop ‘Dialoogvenster samenvouwen’ om terug te keren naar het dialoogvenster.

3 Hoe kun je de afdruk centreren? STAPPENPLAN Selecteer het werkblad of de werkbladen die je wilt afdrukken.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Pagina-indeling’ en klik in de rubriek ‘Pagina-instelling’ op de knop ‘Marges’.

Stap 3:

Om de pagina horizontaal of verticaal te centreren, klik je op ‘Aangepaste marges’ en vink je vervol-

Stap 1:

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

gens onder ‘Centreren op pagina’ het selectievakje ‘Horizontaal of Verticaal’ aan.

Fiche_R_24

Hoe stel je een formule op?

1 Hoe stel je een formule op? Om berekeningen te maken, kun je in Ms Excel gebruikmaken van formules. Om formules op te bouwen, gebruik je de volgende operatoren: VOORBEELD

Optellen (+)

25+5

Aftrekken (-)

25-5

Vermenigvuldigen (*)

25*5

Delen (/)

25/5

OPERATOR

Net zoals in wiskunde is er voor de bewerkingen in Ms Excel ook een bepaalde volgorde afgesproken: 

vermenigvuldigen en delen



optellen en aftrekken

VA N

Daarbij geldt nog steeds: altijd eerst de bewerking tussen de haakjes berekenen. Een formule in Ms Excel

begint steeds met het isgelijkteken (=).

Voor het berekenen van de resultaten in kolom D ga je als volgt te werk: STAPPENPLAN Stap 1:

Klik in de cel waar het resultaat moet komen, bijvoorbeeld D2.

Stap 2:

Typ het isgelijkteken (=).

Stap 3:

Typ de rest van de formule.

Tip:



Voor cel D2 is dat =B2+C2.



Je maakt best zoveel mogelijk gebruik van celverwijzingen. Dat heeft als voordeel dat je de formule niet telkens moet aanpassen wanneer de inhoud van de cellen wijzigen.



In plaats van de celverwijzing in te typen, kun je ook op de betrokken cellen klikken. Typ in

THEMA 5

REKENBLAD

D2 het isgelijkteken, klik op cel B2, typ het plusteken in, klik op cel C2.

Stap 4:

Om de bewerking te beëindigen, klik je op de entertoets.

2 Hoe kopieer je formules? Om formules te kopiëren, kun je gebruikmaken van de vulgreep.

Zet de muis op de vulgreep.



Houd de linkermuisknop ingedrukt.



Sleep naar beneden.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N



Fiche_R_25

Hoe bereken je de som van verschillende getallen op een efficiënte manier?

Om in cel A11 de som van de tien getallen te maken, zou je in cel A11 de volgende formule moeten intypen:

VA N

=A1+A2+A3+A4+A5+A6+A7+A8+A9+A10. Dat is misschien nog haalbaar maar wat als het om honderd getallen gaat? Je kunt het best de somfunctie gebruiken. STAPPENPLAN Stap 1:

Klik op de cel waar je de som wilt weergeven, in dat geval A11.

Stap 2:

Ga naar het tabblad ‘Start’. Klik in de rubriek ‘Bewerken’ op de somfunctie. Selecteer de cijfers of getallen die je wilt optellen.

THEMA 5

REKENBLAD



Klik in de rubriek ‘Bewerken’ op de somfunctie en kies het somteken.



Het totaal (de som) komt onder de selectie te staan.

VA N



REKENBLAD

Druk op de entertoets.

THEMA 5

Stap 3:

Fiche_R_26

Hoe gebruik je de functies maximum, minimum en gemiddelde?

Selecteer opnieuw de getallen waarvan je het gemiddelde wilt berekenen.

STAPPENPLAN

Selecteer de cel waar je het gemiddelde wilt weergeven.

Stap 2:

Klik op het driehoekje naast de somfunctie. Selecteer de functie ‘Gemiddelde’.

Stap 3:

Selecteer de cellen waarvan je het gemiddelde wilt berekenen.

VA N

Stap 1:

Stap 4:

Bevestig de bewerking door op de entertoets te klikken. De werkwijze om het minimum en het gemiddelde te berekenen, verloopt gelijkaardig. Op dezelfde

THEMA 5

REKENBLAD

manier kun je werken met ‘Minimum’ en ‘Maximum’.

Fiche_R_27

Hoe voer je formules door via ‘Functie invoegen’?

Ga als volgt te werk om zelf de formule in te geven: STAPPENPLAN Selecteer de cel waar je de uitkomst wilt weergeven.

Stap 2:

Klik op fx in de formulebalk. Het venster ‘Functie invoegen’ verschijnt.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Stap 1:

Stap 3:

Klik op ‘Som’. Er verschijnt een nieuw menu waarin je kunt aangeven welke getallen je wilt optellen. Je kunt hier ook andere formules aanduiden zoals van welke getallen je het gemiddelde wilt bereke-

THEMA 5

REKENBLAD

Stap 4:

VA N

nen enz.

Wanneer je de getallen tegelijk selecteert, krijg je het bovenstaande resultaat.

Fiche_R_28

Hoe maak je een spreidingsdiagram van een enkele curve op?

1 Hoe teken je een curve aan de hand van een spreidingsdiagram? STAPPENPLAN Om een grafiek te maken, selecteer je eerst de gegevens.

Stap 2:

Ga in het lint naar het tabblad ‘Invoegen’.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Stap 1:

Stap 3:

Kies in de rubriek ‘Grafieken’ het gewenste type. Om een vraag- en aanbodcurve te maken, gebruik je

een spreidingsgrafiek.

Je ziet meteen het resultaat. Je kunt de opmaak van de grafiek zoals de kleuren, de legende en de assen nog

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

opmaken en aanpassen.

2 Hoe benoem je de assen en geef je de grafiek een titel? STAPPENPLAN Klik in het tabblad ‘Grafiekontwerp’ op ‘Grafiekelement toevoegen’ en vervolgens op ‘Astitels’.

Stap 2:

Geef de benaming van de titel in.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Stap 1:

Fiche_R_29

Hoe maak je een spreidingsgrafiek van twee curves op?

Wanneer je een vraag- en aanbodcurve moet tekenen, moet je nog extra handelingen uitvoeren. STAPPENPLAN Selecteer eerst de gegevens.

Stap 2:

Ga in het lint naar het tabblad ‘Invoegen’. Kies in de rubriek ‘Grafieken’ ‘Spreidingsdiagram’.

VA N

Stap 1:

THEMA 5

REKENBLAD

Je merkt meteen dat dat niet de juiste grafieken zijn.

Klik in het witte vlak van de grafiek met je rechtermuisknop. Je krijgt het volgende menu.

Stap 4:

Kies ‘Gegevens selecteren’.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Stap 3:

Stap 5:

Selecteer ‘Reeks 1’ met je muis en klik op ‘Bewerken’.



Bij ‘Reeksnaam’ kun je de naam van de curve – vraag of aanbod – ingeven.



Selecteer voor de juiste curve de juiste X- en Y-waarden. —

X-waarden: Vraagcurve: Gevraagde hoeveelheid

—

Y-waarden: Vraagcurve: Prijs

vraagcurve. Stap 6:

Je stelt vast dat Ms Excel de aangeboden hoeveelheid gekozen heeft voor de Y-waarden van de Bevestig met ‘OK’. Doe hetzelfde voor de aanbodcurve, want ook hier heeft Ms Excel niet de juiste

VA N

waarden geselecteerd.

THEMA 5

REKENBLAD

Stap 7:

Benoem de assen.

Fiche_R_30

Hoe maak je een kolomgrafiek of staafdiagram?

1 Een kolomgrafiek of staafdiagram opstellen STAPPENPLAN

Ga naar het tabblad ‘Invoegen’ en klik in de rubriek ‘Grafieken’ op ‘Aanbevolen grafieken’ of op het juiste grafiektype als je weet welke type je wilt ontwerpen.

VA N

REKENBLAD THEMA 5

Stap 2:

Selecteer de gegevens voor je grafiek.

Stap 1:

IN VA N

THEMA 5

REKENBLAD

Â©

Je krijgt dan dit resultaat.

2 Een kolomgrafiek of staafdiagram aanpassen Je moet de assen nog benoemen en de grafiek een titel geven. Ga daarvoor als volgt te werk: STAPPENPLAN Stap 1:

Klik op de grafiek.

Stap 2:

Er is nu een nieuw, contextueel tabblad, ‘Grafiekontwerp’. Kies daarin voor ‘Grafiekelement toevoegen’.

THEMA 5

REKENBLAD

VA N

Je kunt nu de assen benoemen en de grafiek een titel geven.

THEMA 5

REKENBLAD

Â©

VA N

Een staafdiagram zal er zo uitzien.

Fiche_R_31

Hoe maak je een cirkeldiagram?

1 Een cirkeldiagram opstellen STAPPENPLAN

Ga naar het tabblad ‘Invoegen’. Kies in de rubriek ‘Grafieken’ ‘Het cirkeldiagram’. Dat kan 2D of 3D zijn.

VA N

REKENBLAD THEMA 5

Stap 2:

Selecteer de gegevens waarvan je de grafiek wilt maken.

Stap 1:

THEMA 5

REKENBLAD

Â© VA N

2 Gegevenslabels voor een cirkeldiagram toevoegen Je kunt nu ook de waarden toevoegen aan het cirkeldiagram. Stap 1:

Klik op de grafiek.

Stap 2:

Er is nu een nieuw, contextueel tabblad, ‘Grafiekontwerp’. Kies achtereenvolgens ‘Grafiekelement



Als je de procentuele verdeling wilt zien, klik dan op ‘Meer opties voor gegevenslabels’.



Vink vervolgens ‘Percentage’ aan en ‘Waarde’ af.

THEMA 5

De waarden worden er nu bij vermeld.

REKENBLAD

VA N

toevoegen’ en ‘Gegevenslabels’.

THEMA 5

REKENBLAD