3
T
Loon
€
CONTRA
CT
=
I L
F Bedrijf en organisatie Dubbele finaliteit GO! (deel B)
IN Hoe bereken je pensioenen?
e© VA
D
N
LEVEL
LEVEL
p. x
er
si
C
Hoe komt een marktevenwicht op de arbeidsmarkt tot stand?
p. x
LEVEL
pr oe
fv
B
LEVEL
A
Kun je de verrichtingen journaliseren?
p. x
Wat houdt de economische wetenschap in?
p. 4
LEVEL A
IN
Wat houdt de economische wetenschap in?
N
Explore 1— Wat is de taak van de economische wetenschap? Economie
e© VA
De taak van de economische wetenschap is om te beschrijven hoe de consument, de producent en de overheid ernaar streven om behoeften te bevredigen met schaarse
middelen. Ze moeten dus een keuze maken tussen al die behoeften met het aantal middelen dat beschikbaar is. De mensen proberen om de behoeften te maximaliseren met de beschikbare middelen, dat is het economisch principe.
Eens de consument een keuze heeft gemaakt, kan hij het product of de goederen en diensten kopen of consumeren. Die producten worden geproduceerd in een bedrijf. Ook het bedrijf moet een keuze maken, namelijk welke producten het produceert rekening houdend met de beschikbare grondstoffen, machines, arbeid en het budget.
De overheid ten slotte moet een keuze maken tussen al de projecten die ze realiseert,
1
er
si
hoeveel ambtenaren – mensen die voor de overheid werken – ze tewerkstelt enzovoort.
Behoeften, middelen, goederen en diensten, consumenten, producenten, overheid ... dat zijn allemaal termen die je nu kent. Tijd om de omschrijving van ‘economie’ op een voorbeeld toe te passen. Lees de volgende artikels aandachtig.
b
Vul voor elk artikel de fiche aan: over wie gaat het? Welke behoefte heeft die? Welke middelen zijn er
fv
a
pr oe
nodig? Welke keuze moet hij maken?
1
Ons doel: slim energie beheren Bewust omgaan met energie verkleint je ecologische voetafdruk. Daarom beperken we bij Colruyt Group zoveel mogelijk ons
GO! DEEL B
LEVEL A
verbruik en kiezen we voor alternatieve energiebronnen zoals
4
wind en zon. Een voorbeeld? We laden de elektrische voertuigen ‘s nachts op wanneer het rustig is en terwijl onze windturbines blijven draaien. Zo overbruggen we momenten dat er minder energie voorhanden is. Bron: colruytgroup.com, 2020-02-05
Wie:
consument
producent
overheid
Behoefte: Middelen:
2
N
Meer geld voor defensie, zoals de NAVO vraagt? 'Dan moet elk gezin 1 000,00 euro extra belastingen per jaar betalen'
IN
Keuze:
Bron: vrt.be; 2024-02-19
Wie:
consument
Middelen:
3
overheid
er
Keuze:
producent
si
Behoefte:
e© VA
Als België 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie wil uitgeven, dan zou elk huishouden elk jaar 1 000,00 euro extra belastingen moeten betalen om dat te financieren. Dat zegt econoom Geert Peersman. Die 2 procent is wat de NAVO vraagt, maar ons land haalt die norm lang niet.
fv
Consument kan binnenkort kiezen voor meest duurzame leveringsoptie van online bestelde pakjes
pr oe
Een nieuwe tool – Smartdrop - zal consumenten tonen wat de impact is op milieu en samenleving van het pakje dat ze online hebben besteld. En wat de meest duurzame leveringsoptie is. Denk bijvoorbeeld aan extra fileleed, uitstoot van CO2 of geluidshinder. Die impact kan evenwel worden verkleind, door de meest duurzame leveroptie te kiezen. Dat kan bijvoorbeeld een afhaalpunt zijn, de winkel zelf, het werk of toch thuis.
consument
Behoefte: Middelen: Keuze:
producent
overheid
GO! DEEL B
Wie:
LEVEL A
Bron: hln.be, 2023-10-03
5
Methodes van de economische wetenschap Om de keuzes van de consumenten, de producenten en de overheid te analyseren gebruikt de economische wetenschap twee methoden. —
De inductieve methode vertrekt vanuit een groot aantal gegevens en trekt op basis daarvan een algemene conclusie. De deductieve methode vertrekt vanuit een algemene regel of stelling en past die toe op specifieke situaties om nieuwe besluiten af te leiden.
Gebruiken de economen de inductieve of deductieve methode bij de onderstaande feiten? Noteer. a
N
2
IN
—
Uit bevragingen bij consumenten blijkt dat de vraag naar smartphones stijgt als de prijs daalt. Daaruit
e© VA
is af te leiden dat er een negatief verband is tussen de vraag naar smartphones en de prijs ervan.
b
Economen gaan uit van het economisch principe dat een consument streeft om zoveel mogelijk behoeften te bevredigen met zo weinig mogelijk middelen. Dus zal de consument bij een prijsstijging van aardbeien er minder kopen.
GO! DEEL B
LEVEL A
pr oe
fv
er
si
6
Explore 2— Wat zijn macro- en micro-economie? Macro- en micro-economie Macro-economie bestudeert de grote gehelen van een economie op nationaal niveau, zoals werkloosheid en economische groei. —
IN
—
Micro-economie concentreert zich op individuele markten, zoals een consument of een
N
gezin, een producent of bedrijf.
e© VA
Lees aandachtig de krantenkoppen. Gaan die over macro- of micro-economie? Kruis aan.
De werkloosheid in België neemt met 4 % af macro-economie micro-economie
macro-economie
er
micro-economie
si
Colruyt maakt 12 % meer winst
fv
AB Inbev beloont medewerkers na beurssucces: inkomen van een familie neemt met 400,00 euro netto toe macro-economie
pr oe
micro-economie
Belgische gezinnen kunnen 550,00 euro meer sparen dan vorig jaar macro-economie
GO! DEEL B
LEVEL A
micro-economie
7
TO THE POINT De taak van de economische wetenschap is om te bestuderen hoe je met schaarse middelen zoveel mogelijk behoeften kunt bevredigen. Zowel de consument, de producent als de overheid moeten een het economisch principe. Economen kunnen bij hun wetenschappelijke studie twee methoden gebruiken:
IN
keuze maken tussen de schaarse middelen om toch zoveel mogelijk behoeften te bevredigen, dat is
de inductieve methode leidt uit een groot aantal gegevens wetten of theorieën af.
—
de deductieve methode leidt aan de hand van een bepaalde stelling of een wet nieuwe besluiten af over specifieke situaties.
N
—
Er is in de wetenschap een onderscheid tussen macro-economie en micro-economie.
In de macro-economie bestuderen de economen een geheel, zoals alle gezinnen of bedrijven in een land.
—
e© VA
—
In de micro-economie houden economen zich bezig met de studie van individuele gezinnen, bedrijven enzovoort.
Action 1— Kun je macro- en micro-economie
si
onderscheiden?
Zoek op het internet een aantal producten die duurder geworden zijn. Noteer een voorbeeld op macro-economisch niveau en een op micro-economisch niveau.
b
Leg uit waarom dat een voorbeeld van dat niveau is.
fv
er
a
pr oe
GO! DEEL B
LEVEL A
8
CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.
1
Ik kan de taak van de economische wetenschap toelichten.
2
Ik kan macro- en micro-economie van elkaar
EXTRA OEFENMATERIAAL
GO! DEEL B
LEVEL A
pr oe
fv
er
si
e© VA
N
onderscheiden en er voorbeelden van geven.
KAN BETER
IN
JA
9
LEVEL B
Action 1— Kun je de boekingsregels van actief-
N
en passiefrekeningen, kosten- en opbrengstenrekeningen toepassen?
Neem er je leerwerkboek van thema 3 bij. Blader naar Action 4 van Level 7 (blz. 148-254).
2
Registreer de beginbalans in het journaal.
pr oe
fv
LEVEL B
GO! DEEL B
si
er
e© VA
1
10
IN
Kun je de verrichtingen journaliseren?
3
Journaliseer de verrichtingen. a
Lieselot, de bakkersvrouw, koopt postzegels aan voor een bedrag van 32,00 euro. Zij betaalt dat met geld uit de kas op 2 juli (KAS150).
b
e© VA
c
Zij betaalt op 8 juli via haar bankrekening bij Belfius de factuur van leveranciers Blomme: 1 250,00 euro (BELF92).
IN
N
Zij betaalt op 10 juli via haar bankrekening bij Belfius de verschuldigde lonen van de bakkersgast en de winkelbediende: 3 800,00 euro (BELF93).
d
er
si
Op 12 juli betaalt klant Verstraete zijn factuur via de bankrekening van Belfius: 375,00 euro
fv
(BELF94).
pr oe
e
Op 17 juli bestelde bakker Brecht pralines bij Chocolatier M voor een bedrag van 750,00 euro. Hij
GO! DEEL B
LEVEL B
ontvangt de factuur (AF275). (Er wordt geen rekening gehouden met de btw.)
11
f
Op 17 juli maakt Lies aan het einde van de dag de kassa op. Zij heeft voor 2 800,00 euro taartjes en broden verkocht (KAS151). (Er wordt geen rekening gehouden met de btw.)
g
N
e© VA
h
Op 19 juli betaalt Lieselot via haar bankrekening bij Belfius de factuur aan leverancier De Witte Molen: 3 450,00 (BELF95).
IN
Op 22 juli stuurt AG Verzekering een betalingsaanvraag voor de betaling van de polis van de brandverzekering: 1 200,00 euro (AF276).
i
er
si
Klant Verstraete heeft in juli voor 345,00 euro goederen gekocht. Lieselot stelt op 31 juli de factuur
fv
op (VF132). (Er wordt geen rekening gehouden met de btw.)
GO! DEEL B
LEVEL B
pr oe
12
Action 2— Kun je de aankoopverrichtingen in het journaal boeken?
Neem er je leerwerkboek van thema 3 bij. Blader naar Level 8. Boek de facturen en creditnota’s van Explore 3,
si
Inkomende facturen
IN
4, 5 en 6 en van Action 1 en 3 in het journaal.
fv
pr oe
LEVEL B
er
GO! DEEL B
e© VA
N
13
e© VA
N
si
fv
er
pr oe LEVEL B GO! DEEL B
Inkomende creditnota’s
14
IN
Action 3— Kun je de verkoopverrichtingen in het journaal boeken?
Neem er je leerwerkboek van thema 3 bij. Blader naar Level 9. Boek de facturen en creditnota’s van Explore 3,
si
Uitgaande facturen
IN
4 en 6 en van Action 1 en 3 in het journaal.
fv
pr oe
LEVEL B
er
GO! DEEL B
e© VA
N
15
N
e© VA
fv
pr oe LEVEL B GO! DEEL B 16
si
er
Uitgaande creditnota’s
IN
Action 4— Kun je financiële verrichtingen in het journaal boeken?
Neem er je leerwerkboek van thema 3 bij. Blader naar Level 10. Boek de bankafschriften van Explore 3 en 4 en
si
ING
IN
van Action 1 in het journaal.
fv
pr oe
LEVEL B
er
GO! DEEL B
e© VA
N
17
LEVEL C
IN
Hoe komt een marktevenwicht op de arbeidsmarkt tot stand? Explore 1— Hoe kan een studentenjob eruitzien? Lees de verhalen van Inez en Andreas. a
Ook al vindt zij het werk saai, toch wil Inez de job doen. Waarom, denk jij?
e© VA
b
N
1
Waarom zou Andreas een job willen doen die niet zo goed betaalt?
si
Inez: ‘Ik ben dit academiejaar aan mijn
masteropleiding Chemie begonnen en wil
er
deze zomervakantie weer een studentenjob doen. Ik doe dat al jaren maar dit jaar wil ik in Puurs-Sint-Amands aan de slag gaan, in
het labo van het farmaceutische bedrijf waar
fv
mijn vader werkt. Het is wel spijtig dat een jobstudent nog geen echt onderzoekswerk mag doen. Ik zie er wat tegen op om saaie
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
routineopdrachten uit te voeren.’
18
Andreas: ‘Volgende maand word ik vijftien jaar. Ik zou tijdens de zomervakantie graag een studentenjob doen. Deze zomer kan dat voor het eerst. Na een gesprek met mijn ouders hebben we beslist dat ik een leuke job mag zoeken. Ik werk graag met kinderen, dat doe ik al als voetbaltrainer. Daarom hoop ik om als kinderanimator bij een vakantiepark in Peer aan de slag te gaan, ook al hoorde ik van vrienden dat het loon voor jobstudenten daar niet zo hoog is.’
2
Welke vakantiejob zou jij graag doen?
3
Hoeveel verdient zo’n vakantiejob, denk je?
IN
Good to know
Een studentenjob is om meerdere redenen interessant. Enerzijds verdien je geld en
anderzijds doe je werkervaring en ervaring op het vlak van sociale contacten op. Zo kom
In dit Level verschuift je focus binnen de economische kringloop van de goederen- en dienstenmarkt
e© VA
naar de arbeidsmarkt. De vermogensmarkt wordt hier buiten beschouwing gelaten. Je leert hoe het marktevenwicht tot stand komt. Noteer op de invullijntjes in de economische kringloop een voorbeeld van de desbetreffende geld- of goederen- en dienstenstroom.
bv.
si
Gezinnen
bv.
er
fv
Markt van consumptiegoederen en -diensten
Arbeidsmarkt
Overheid
bv.
bv.
Bedrijven
Geldstroom Goederen- en dienstenstroom
Buitenland
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
4
N
je misschien al te weten wat je leuk of minder leuk vindt.
19
Explore 2— Hoe komt de vraag op de arbeidsmarkt tot stand?
Lees het artikel over seizoenarbeiders en beantwoord de vragen. a
Wie zoekt er werknemers?
b
In het artikel worden specifiek seizoenarbeiders gezocht. Wat zijn dat?
N
e© VA
c
Ken je nog een andere sector met seizoenarbeid?
d
IN
1
Waarom trekt de fruit- en groenteteelt vooral werknemers uit het buitenland aan en zijn Belgische werknemers minder enthousiast om bij de oogst te helpen?
si
e
er
Waarom is een versoepeling van de regels voor seizoenarbeid een goede zaak?
fv
pr oe
f
Op welke manieren zouden de fruit- en groentetelers meer potentiële Belgische werknemers kunnen aantrekken?
GO! DEEL B
LEVEL C
20
g
Zou jij als fruit- of groenteteler evenveel mensen aannemen als je aanzienlijk meer moest betalen?
e© VA
N
IN
Versoepeling van de regels voor seizoenarbeid
In België bestaat er een bijzondere regeling voor de tewerkstelling van seizoen- of gelegenheidspersoneel. Werknemers kunnen op een flexibele manier tewerkgesteld worden in alle productiesectoren van de tuinbouw: de bloemisterij, de boomkwekerij en de bosboomkwekerij, de fruitteelt, groenteteelt (zowel teelt onder glas als in de openlucht), de witloofteelt en de champignonteelt.
si
Werkgevers uit de tuinbouwsector kunnen zo aan zeer interessante voorwaarden personeel inschakelen als er extra werk is (bijvoorbeeld in de oogstperiode) en als de omstandigheden (zoals het weer) het toelaten. De bedoeling is seizoensgebonden piekperioden op te vangen. Het gaat over tijdelijke tewerkstelling met dagcontracten.
pr oe
fv
er
Eenvoudigere administratie Jaarlijks komen er ongeveer 50 000 seizoenarbeiders naar ons land om de piekmomenten in de land- en tuinbouw op te vangen. Het grootste deel van hen komt uit Oost-Europese landen als Polen en Roemenië. Europese seizoenarbeiders moeten daarvoor een tijdelijk verblijfsdocument aanvragen bij de gemeente en mogen zo maximaal drie maanden in België verblijven. Sinds dit jaar mogen seizoenarbeiders echter tot honderd dagen in de tuinbouw werken, waardoor ze die periode van drie maanden overschrijden. ‘Daardoor moesten ze na die periode een nieuw verblijfsdocument aanvragen bij de gemeente’, vertelt Lode Ceyssens, voorzitter van de Boerenbond. ‘Als ze dat niet deden, waren ze na die drie maanden onwettig aan het werk en dat was zowel voor hen als voor de landbouwers nefast.’
GO! DEEL B
Naar: Boerenbond en Het Nieuwsblad, 2023-07-26
LEVEL C
Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) vereenvoudigt nu die procedure. Voortaan krijgen seizoenarbeiders een verblijfsdocument dat meteen gelijkloopt met de duur van hun plukkaart. ‘Zo worden de gemeentes, seizoenarbeiders en landbouwers van een hele hoop administratie gespaard’, verduidelijkt staatssecretaris de Moor. ‘Landbouwers krijgen zo ook duidelijkheid en hebben meer rechtszekerheid wanneer ze seizoenarbeiders aannemen.’
21
2
Wat past er in de tekst? Markeer. In de economische kringloop zie je dat de bedrijven / gezinnen arbeid vragen. Ze hebben die nodig om te produceren / consumeren. Arbeid is voor bedrijven een vorm van inkomsten / kosten. Hoe hoger de inkomsten / kosten van arbeid, hoe minder interessant / interessanter het is om werknemers aan te werven. Bij lage lonen wordt er daarentegen veel / weinig arbeid gevraagd. Het is niet altijd gemakkelijk en het vraagt veel energie om voldoende geschikte werknemers te vinden.
IN
3
Gelukkig staan bedrijven er in hun zoektocht niet alleen voor. Heel wat ondernemingen en organisaties advertentie met de juiste eigenschappen. a
Noteer het juiste type organisatie onder de naam. Kies uit:
N
bieden ondersteuning aan, zoals je op de websites op de volgende bladzijde kunt zien. Verbind de
uitzendkantoor – selectiebureau – arbeidsbemiddelaar Werft de organisatie zelf de kandidaten aan? Vink aan.
c
Is de organisatie een overheidsinstelling of een privéonderneming? Vink aan.
d
Combineer de organisatie met de juiste omschrijving.
e© VA
b
NAAM
AANWERVING
1 V&PR
overheidsinstelling
A Zoekt werknemers
privéonderneming
en leent die uit aan
si zelf
overheidsinstelling
B Helpt bedrijven om
niet zelf
privéonderneming
vacatures bij een
fv
er
2 Start People
zelf
niet zelf
nodig hebben.
3 VDAB
pr oe
LEVEL C
mogelijke werknemers door naar werkgevers. overheidsinstelling privéonderneming
C Neemt de hele aanwervingsprocedure voor z’n rekening en stelt de geschiktste kandidaten aan het bedrijf voor.
1
GO! DEEL B
te maken en verwijst
zelf
22
ruim publiek bekend
niet zelf
OMSCHRIJVING
bedrijven die ze tijdelijk
IS EEN …
2
3
IN
1
pr oe
fv
er
3
si
e© VA
N
2
In sommige gevallen zijn ondernemingen verplicht om hun vacatures kenbaar te maken bij VDAB.
LEVEL C
Waarvoor staat de afkorting VDAB? Gebruik indien nodig het internet.
GO! DEEL B
4
23
5
V&PR is niet enkel een selectiebureau maar ook een headhunter. Wat is dat? Gebruik indien nodig het internet.
IN
N
e© VA
Good to know
Tegenwoordig combineren heel wat organisaties de rol van uitzendkantoor en van selectiebureau.
6
Ook voor de zoektocht naar studentenarbeid doen bedrijven vaak een beroep op een externe organisatie. Via welk type van de bovenstaande organisaties vinden jongeren vaak hun eerste studentenjob?
si
er
Explore 3— Hoe komt het aanbod op de arbeidsmarkt tot
fv
stand?
Herlees de cases uit Explore 1 (blz. xxx).
2
Vanaf welk uurloon ben jij bereid om te gaan werken? Bepaal welk uurloon jij minimaal wilt ontvangen om
pr oe
1
de job van Inez en Andreas uit te oefenen. Kleur dat vakje in in tabel 1 en 2.
3
Bereken het brutoweekloon. a
Stel dat je 14,00 euro per uur zou verdienen. Ga uit van een standaard 38 urenweek.
GO! DEEL B
LEVEL C
b
24
Hoeveel verdien je dan bruto op een maand die vier weken telt?
4
Hoeveel leerlingen zouden voor elk uurloon bij de onderneming aan de slag gaan? Schrijf het aantal leerlingen onder het desbetreffende uurloon. Surf via iDiddit naar een onlinetool die je daarbij kunt gebruiken.
KLASGENOTEN
Forum
19,00
IN
18,00
17,00
18,00
17,00
16,00
15,00
14,00
11,00
10,00
9,00
8,00
e© VA
AANTAL
7,00
IN EURO
6,00
UURLOON
5,00
Tabel 2: Uurloon voor animator in een vakantiepark zoals Andreas
N
KLASGENOTEN
19,00
AANTAL
16,00
15,00
13,00 13,00
14,00
12,00 12,00
11,00
10,00
9,00
8,00
7,00
IN EURO
6,00
UURLOON
5,00
Tabel 1: Uurloon voor laboassistent bij een farmaceutisch bedrijf zoals Inez
Zijn er veel leerlingen die de job voor een lager uurloon zouden uitoefenen dan jij?
Bedrijven zoeken werknemers, maar wie is er een mogelijke werknemer? Bekijk alle inwoners van een
er
5
si
En voor een hoger uurloon? Wat is telkens hun motivatie?
klein eiland Northia in het midden van de Noordzee. Kan deze persoon – op basis van zijn leeftijd – arbeid aanbieden? Vink dan ‘kan’ aan.
b
Wil deze persoon arbeid aanbieden? Vink dan ‘wil’ aan.
c
Is deze persoon aan het werk? Vink dan ‘doet’ aan.
kan
kan
wil
wil
doet
doet
wil doet
de kleuter
4 jaar
d het kin 11 jaar LEVEL C
y de bab 1 jaar
kan
GO! DEEL B
pr oe
fv
a
25
kan
kan
wil
wil
doet
doet
kan wil doet
de st uden t 20 ja ar
15 jaar
IN
de tiener
de scheepsjongen
19 jaar
kan
kan
N doet
e© VA
doet
r
oetballe de profv 30 jaar
de net afgestudee
rde
kan
kan
kan
wil
wil
wil
doet
doet
doet
si
de hu
de werkzoekende
32 ja
isma
ar
n
er
28 jaar
pr oe de rentenier
43 jaar
de zelfstandige
47 jaar
LEVEL C GO! DEEL B
kker
r
de boekhoud
ster
50 jaar
kan
kan
26
uwva
doet
doet
doet
39 jaa
wil
wil
fv
wil
de bo
kan
kan
kan
ck / s b o
wil
wil
22 jaar
©
ersto utt Sh
wil
kan
doet
wil
wil doet
doet de gep ension eerde 65 jaa r
arde de beja 80 jaar
weling de eeu r 100 jaa
n si
Ga naar iDiddit. Je vindt er het document Correct gebruik van arbeidsmarktcijfers van VDAB. Je zult het de komende lessen meermaals moeten gebruiken. a
Vanaf welke leeftijd is iemand volgens jou arbeidsbekwaam? En tot welke leeftijd kan iemand volgens jou werken?
Hoe oud is de bevolking op arbeidsleeftijd volgens de (internationale) definitie die VDAB gebruikt?
IN
b
c
Markeer de personen van Northia die volgens die definitie op arbeidsleeftijd zijn. Hoeveel personen
Hoe definieert VDAB de beroepsbevolking van een land?
e© VA
d
e
Hoeveel werkenden telt Northia?
Wie zijn de niet-werkende werkzoekenden in Northia?
si
f
er
Behoort de rentenier tot de beroepsbevolking van Northia? Waarom (niet)?
fv
g
N
zijn dat?
pr oe
6
h
Zijn er nog andere personen op arbeidsleeftijd die niet werken maar die ook geen job zoeken?
Hoe groot is de beroepsbevolking in Northia?
GO! DEEL B
i
LEVEL C
27
j
Hoe kunnen de rentenier of de huisman er misschien toch toe gebracht worden om een job te zoeken?
Vul de lege vakken aan met de juiste omschrijving.
IN
7
Bevolking
< 15 jaar
Bevolking op
Niet-werkende
arbeidsleeftijd
e© VA
Totale bevolking
N
(15-64 jaar)
Niet-actieve
werkzoekenden (NWWZ)
bevolking op
arbeidsleeftijd
8
Wat past er in de tekst? Markeer.
si
Als je Northia achter je laat liggen en naar de economische kringloop kijkt, dan zie je dat de bedrijven / gezinnen hun arbeid aanbieden. Arbeid vormt voor veel gezinnen de belangrijkste bron van inkomsten / kosten. Ondernemingen hebben de gezinnen nodig om te kunnen produceren / consumeren. Hoe hoger
er
het loon, hoe minder interessant / interessanter het is om werk te zoeken. Bij lage lonen bieden ze daarentegen veel / weinig arbeid aan.
fv
Explore 4— Hoe komt het marktevenwicht tot stand op een
pr oe
volledig vrije arbeidsmarkt?
Good to know Hoewel gezegd wordt dat iemand werk zoekt, is het in theorie correcter om te zeggen dat
GO! DEEL B
LEVEL C
de gezinnen een inkomen zoeken. Het zijn de bedrijven die werk(krachten) zoeken.
28
1
De prijsvorming op een vrije arbeidsmarkt gebeurt op een gelijkaardige manier als op de goederen- en dienstenmarkt. In werkelijkheid is de arbeidsmarkt niet vrij en komt de overheid tussen. Dat merk je in Explore 5. Nochtans zijn er enkele gelijkenissen met de goederen- en dienstenmarkt. a
Op de arbeidsmarkt is ‘q’ natuurlijk niet het aantal ‘stuks’. Wat is q dan wel?
Op de goederen- en dienstenmarkt staat ‘de prijs in euro’ op de y-as. Hoe heet de prijs op de
IN
b
arbeidsmarkt?
Welke elementen zijn er nodig om van een markt te spreken?
N
c
Geef een definitie van de arbeidsmarkt.
e© VA
d
2
Nu verken je de arbeidsmarkt aan de hand van het verhaal van Andreas uit Explore 1, met andere woorden de arbeidsmarkt van de kinderanimatoren. In de regio rond Peer zijn er meerdere vakantieparken. Bekijk hoe de vraag naar kinderanimatoren eruitziet.
Je kunt de assen eenvoudiger indelen door met een veelvoud van zes te werken. bv. Als er 21 leerlingen in de klas zijn, dan schrijf je 24 in het vakje.
er
Tip:
Schrijf in het vakje op de q-as het aantal leerlingen uit je klas. Deel de as verder in.
si
a
30,00
pr oe 25,00 20,00
V
15,00 10,00
LEVEL C
5,00
q (in WN)
GO! DEEL B
p (brutoloon in euro)
fv
Grafiek 1: Vraag naar kinderanimatoren
29
Vul de tabel aan. Gebruik de curve van de grafiek. UURLOON IN EURO
c
AANTAL WERKNEMERS
17,00
14,00
9,00
IN
b
In de tabel zie je dat het aantal werknemers toeneemt als het loon daalt. Gaat het om de vraag- of aanbodcurve van arbeid? Verklaar.
N
d
e© VA
Stel dat het uurloon van 4,00 euro naar 9,00 euro stijgt. Hoeveel minder werknemers zullen de vakantieparken rond Peer dan vragen?
e
Noteer de cumulatieve cijfers om het totale aanbod van arbeid bij elk uurloon te bepalen. Je moet dus telkens de aantallen van het uurloon en alle lagere uurlonen samentellen.
19,00
18,00
17,00
16,00
15,00
14,00
13,00
12,00
11,00
10,00
9,00
8,00
7,00
6,00
er
IN EURO
5,00
UURLOON
si
Tabel 3: Uurloon voor animator in een vakantiepark zoals Andreas
AANTAL KLASGENOTEN
fv
CUMULATIEF CIJFER
f
Hoeveel klasgenoten zijn in totaal bereid om voor een uurloon van 15,00 euro hun arbeid aan te
pr oe
bieden? En wat bij 19,00 euro?
g
Geef in je eigen woorden weer wat de aanbodcurve van arbeid weergeeft.
GO! DEEL B
LEVEL C
30
h
Zet de punten uit tabel 3 uit op grafiek 1 en verbind ze met een vloeiende lijn. Schrijf er een A (van aanbod) bij.
i
Waar V en A elkaar snijden, bevindt zich het marktevenwicht. Duid het marktevenwicht aan met de letter e.
j
Wat betekent dat marktevenwicht?
3
IN
Stel dat de bedrijven in de omgeving bij dat uurloon geen rendabele kinderanimatie kunnen organiseren en dus twee euro per uur minder betalen. Hoeveel kinderanimatoren zullen de vakantieparken dan vragen?
N
a
Hoeveel klasgenoten willen voor die prijs hun arbeid als kinderanimator aanbieden?
e© VA
b
c
Wat moeten de vakantieparken die geen kinderanimator vinden voor het gewenste uurloon doen om toch nog iemand te vinden?
er
Good to know
si
Explore 5— Is de arbeidsmarkt volledig vrij?
In de vorige Explore zag je dat het spel van vraag en aanbod de prijs van arbeid (of
fv
beter: het loon) op de arbeidsmarkt bepaalt. Maar in tegenstelling tot de goederen- en dienstenmarkt wordt op de arbeidsmarkt de werkkracht van mensen zoals elk van jullie
pr oe
verhandeld.
Heb je al van priester Daens gehoord? Hij nam het aan het einde van de 19e eeuw op voor de fabrieks arbeiders in Aalst. Zijn verhaal werd neergeschreven door Louis Paul Boon, verfilmd door Stijn Coninx en tot musical omgevormd door Studio 100. Ga naar iDiddit en bekijk er een fragment uit de musical Daens. Welke wantoestanden worden in het fragment aangeklaagd?
LEVEL C
GO! DEEL B
1
31
Forum Kun je de belangrijkste inkomstenbron van de meeste gezinnen zomaar aan het spel
2
IN
van vraag en aanbod overlaten?
Stel dat er op een vrije arbeidsmarkt veel mensen arbeid aanbieden maar slechts enkele bedrijven of industriëlen arbeid vragen. Welk risico houdt dat in?
N
e© VA
Vakbonden en werkgeversorganisaties
Doorheen de tweede helft van de 19e eeuw groeit bij werknemers het inzicht dat ze zich moeten verenigen om hun belangen te kunnen verdedigen. Ze richten vakbonden (syndicaten) op. Aan het begin van de 20e eeuw organiseren ook de werkgevers zich in werkgevers
organisaties. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt de verhouding tussen de
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
fv
er
si
werkgevers en de werknemers bepaald in het sociaal overleg.
32
Ga naar iDiddit en bestudeer het onderdeel over de werkgeversorganisaties op de ontdekplaat. Op de website van een onderneming of organisatie (bijvoorbeeld een vakbond of
Tip:
werkgeversorganisatie) vind je bijna altijd een rubriek als ‘Wie zijn wij’, ‘Over ons’ of ‘Onze organisatie’. Daar vind je algemene informatie over de naam, de activiteiten, de oprichting … van
a
Noteer het doelpubliek van de werkgeversorganisatie.
Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO):
Vlaams netwerk van ondernemingen en Kamer van Koophandel in alle sectoren (Voka):
Unie van Zelfstandige Ondernemers (UNIZO):
Boerenbond:
Wat doen werkgeversorganisaties? Vink aan.
si
b
e© VA
N
IN
die onderneming of organisatie.
Vennootschapsbelasting voor hun leden betalen
er
Ondernemers met elkaar in contact brengen
Belangen van werkgevers in onderhandelingen
verdedigen
Ondernemingen ondersteunen bij het voeren
fv
van hun beleid
Advies geven aan de overheid voor een gunstig
ondernemersklimaat Uitkeringen uitbetalen aan werkgevers in
pr oe
beeld opgeschoven maar nu komt er een witte rand… beeld is dus dicht tegen de tekst afgeneden
LEVEL C
problemen
GO! DEEL B
3
33
c
Noteer enkele belangrijke eisen van de werkgeversorganisaties en leg uit.
Eis: Verklaring:
IN
Eis: Verklaring:
si
er
Eis: Verklaring:
fv
pr oe
Eis:
LEVEL C
GO! DEEL B
Verklaring:
34
e© VA
N
Eis: Verklaring:
IN
4
N
Neem er opnieuw de ontdekplaat bij en bestudeer het onderdeel over de werknemersorganisaties.
a
e© VA
Beantwoord de vragen.
Onder welke naam staan werknemersorganisaties beter bekend?
b
Vul de tabel over de werknemersorganisaties aan.
NAAM
KLEUR
NAAM VOLUIT
STREKKING
LEDENAANTAL
si
ABVV
er
fv
ACLVB
pr oe
Door wie worden de vakbondsvertegenwoordigers in een bedrijf verkozen? Vink aan. door de werkgever
door de werknemers bij sociale verkiezingen
LEVEL C
door het hoofdkwartier van de vakbond
GO! DEEL B
c
ailidis
© Shutterstock / Alexandros Mich
35
d
Wat doen werknemersorganisaties? Vink aan. Personenbelasting voor hun leden betalen Leden die problemen hebben met hun werkgever helpen verdedigen
IN
Belangen van werknemers in onderhandelingen verdedigen Loopbaanadvies geven en helpen bij vragen over verlofstelsels, Geneeskundig onderzoek van de werknemers organiseren Advies geven aan de overheid over
e© VA
arbeidsmaatregelen
N
vakantiegeld, arbeidscontract
Werkloosheidsuitkering betalen aan leden zonder werk e
Bespreek enkele belangrijke eisen van de werknemersorganisaties en leg uit. EIS
VERKLARING
si
er
fv
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
36
EIS
VERKLARING
IN
Neem er opnieuw de ontdekplaat bij en bestudeer het onderdeel over de overheid. Vul de tekst aan.
sociaal overleg.
si
De overheid is geen sociale partner. Toch speelt ze om verschillende redenen een belangrijke rol bij het De overheid waakt over het
.
De regering of het parlement kan de afspraken die tussen (een deel van) de sociale partners zijn
er
gemaakt,
fv
zodat ze van toepassing zijn op iedereen.
De regering zet de
uit waarbinnen het sociaal overleg
plaatsvindt.
pr oe
De overheid komt vaak met
over de brug
om de afspraken tussen de sociale partners uit te voeren.
De overheid
als het sociaal overleg door spanningen
muurvast zit en probeert de partijen weer samen te brengen.
Indien er geen akkoord gevonden wordt, kan de overheid welke regels ze met betrekking tot de arbeidsverhoudingen invoert. LEVEL C
GO! DEEL B
5
e© VA
N
37
6
Neem er opnieuw de ontdekplaat bij en bestudeer het onderdeel over de overlegorganen. Beantwoord de vragen. a
Sociaal overleg gebeurt op veel niveaus. Vul de kaartjes aan.
Orgaan: Orgaan:
Voluit: Voluit:
Bevoegdheden: Bevoegdheden:
it: Volu Voluit: Voluit:
fv
er
si
Orgaan: an: Orga Orgaan: Bevoegdheden: egdheden: Bevo Bevoegdheden:
N
e© VA
pr oe
SECTORAAL
GO! DEEL B
LEVEL C
Orgaan: Voluit: Voluit: Orgaan: it: dheden Volu an: Orga Bev oeg : Bevoegdheden: Bevoegdheden:
38
IN
ONDERNEMING
NATIONAAL Orgaan: Voluit: Voluit: Orgaan: dheden Voluit: an: Orga Bev oeg : Bevoegdheden: Bevoegdheden:
N
Al die organen zijn paritair samengesteld. Wat wil dat zeggen?
7
e© VA
b
IN
Neem er opnieuw de ontdekplaat bij en bestudeer het onderdeel over de resultaten van het overleg. Beantwoord de vragen. a
Overleggen is één ding, maar uiteindelijk moeten de afspraken ook vastgelegd worden. Vul de
er
Cao
Voluit:
Voluit:
pr oe
Niveau:
nationaal
Niveau:
nationaal
sectoraal
sectoraal
onderneming
onderneming
Afgesproken door:
Afgesproken door:
LEVEL C
fv
GO! DEEL B
IPA
si
ontbrekende gegevens aan.
39
AR Voluit:
Niveau:
nationaal
IN
sectoraal onderneming Afgesproken door:
N
b
e© VA
Waar vind je een antwoord op deze vragen? Kruis aan.
ARBEIDSWET
INTER
PROFESSIONEEL AKKOORD
SECTORALE
ARBEIDS
CAO
REGLEMENT
Hoeveel bedraagt het nationale minimumloon? Hoe beëindig ik een
si
arbeidsovereenkomst?
Wie draagt de verantwoordelijkheid
er
als ik als werknemer een fout maak? Hoeveel bedraagt mijn
fv
minimumloon in de horeca?
Heb ik als ervaren medewerker in de supermarkt recht om elke dag
pr oe
minimaal vier uur te werken? Hoe laat moet ik beginnen te werken?
Welke tegemoetkoming krijg ik als leerkracht voor mijn vervoerskosten?
GO! DEEL B
LEVEL C
Wie is mijn arbeidsgeneesheer?
40
c
Geef vier elementen die het minimumloon van het personeel in de supermarkt (PC 312) mee bepalen.
8
Neem er opnieuw de ontdekplaat bij en bestudeer het onderdeel over het mislopen van het overleg. Beantwoord de vragen. a
Soms zijn de standpunten tijdens onderhandelingen zo tegenstrijdig dat het sociaal overleg afspringt. Omschrijf wat deze actiemiddelen inhouden. OMSCHRIJVING
Stiptheidsacties
IN
ACTIEMIDDEL
Betoging
Staking
si
e© VA
Lock-out
N
er
pr oe
fv
© gettyimages
/ JOHN THYS
GO! DEEL B
LEVEL C
© Shutterstock / Gambarini Gianandrea
© gettyimages / BENOIT DOPPAGNE
41
b
Vaak grijpt de overheid in als het sociaal overleg vastloopt. Wie zal de overheid in dat geval op pad sturen?
Wat kun je besluiten nadat je de volledige ontdekplaat bestudeerd hebt? Is de arbeidsmarkt volledig vrij?
IN
9
Waarom (niet)?
N
e© VA
Explore 6— Is loon de enige factor die speelt? 1
In het Engels heb je de uitdrukking ‘If you pay peanuts, you get monkeys.’ Wat betekent dat?
si
fv
er
Op de arbeidsmarkt bepaalt niet enkel het loon of iemand voor jouw bedrijf wil werken. Bedrijven
pr oe
2
proberen op allerlei manieren werknemers aan te trekken. Kun jij enkele manieren bedenken?
GO! DEEL B
LEVEL C
42
3
Voor de volgende opdracht heb je de keuze. Kies, afhankelijk van je interesse, je informatiebron. Beantwoord daarna de vragen. Vink de gekozen optie aan.
Optie 1
Filmpje
Ga naar iDiddit en bekijk het filmpje. Vacatures
IN
Optie 2
Lees de volgende vacatures. a
Wat bieden bedrijven boven op het loon aan om werknemers aan te trekken? Geef minstens vijf
N
argumenten.
e© VA
Ook voor de werkgever is het loon waarvoor de werknemer wil komen werken niet het enige wat telt. Wanneer is een werkgever bereid om een hoger loon te betalen?
si
fv
er
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
b
43
We Care
De mens centraal We zijn ervan overtuigd dat je pas gelukkig op je werk kunt zijn als je helemaal in balans bent. Enkel als je jezelf kunt ontplooien en de relatie met je familie en vrienden goed zit, kun je met plezier en voldoening je werk doen. Daarom hebben we het We Care-programma in het leven geroepen. Daarin leggen we de focus op welzijn en persoonlijke evolutie, aan de hand van vier modules: mentaal, fysiek, voeding en teamwork. Het hr-team werkt jaarlijks verschillende
IN
initiatieven uit. Dit hebben we onder meer voor jou in petto:
► Elk jaar nemen we deel aan de Ten Miles en de Hercules Trophy, want zeg nu zelf: je samen met je collega’s in het zweet werken is toch de ideale teambuilding?
► Omdat voeding een belangrijke bron van energie is, voorzien we onder andere fruit en gemberthee.
N
► Bij A.S.Adventure werken zowel mensen die het gros van de tijd aan een bureau doorbrengen, als mensen met een fysiek veeleisende job. Beide brengen lichamelijke ongemakken met zich mee, die we aanpakken met gerichte core- en stabiliteitsoefeningen. Hier met die duosquats!
e© VA
► Kom je op het hoofdkantoor werken? Dan kun je deelnemen aan bootcamp- en yogasessies, petanquewedstrijden en de jaarlijkse kampeeravond.Gezellig samenzijn met collega’s en ‘s ochtends wakker worden in een tentje met uitzicht
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
fv
er
si
op de Hobokense Polders … Ja, we nemen adventure is everywhere heel serieus!
44
Explore 7— Is er maar één arbeidsmarkt? Het lijkt alsof er maar een arbeidsmarkt is, maar net als bij de goederen- en dienstenmarkt, is de arbeidsmarkt een verzamelnaam voor veel deelmarkten. Bekijk aandachtig grafiek 2 over het brutoloon. Wat is ‘een brutoloon’.
IN
a
e© VA
Grafiek 2: Mogelijke samenstelling brutoloon van 2 300,00 euro
N
Nettoloon
€ 1 500,00
€ 500,00
€ 300,00
Bedrijfsvoorheffing Sociale bijdrage
Ook de lonen op grafiek 3 tot en met 6 zijn brutolonen. Bestudeer ze aandachtig.
c
Hoeveel procent verdient iemand meer als enkel de factor die in de onderstaande situatie
si
b
omschreven is, anders is?
Persoon A heeft een directiefunctie, persoon B werkt op de boekhouding.
er
Persoon A is een IT’er en persoon B is een administratief medewerker.
fv
Persoon A werkt in de petrochemische sector en persoon B in de detailhandel als kassamedewerker.
pr oe
1
Persoon A werkt in de hoofdstad en persoon B in Oostende.
Persoon A is een vrouw met meer dan 30 jaar werkervaring en persoon B is een man met meer dan 30 jaar werkervaring.
LEVEL C
GO! DEEL B
45
d
Waarom verdient iemand met een directiefunctie meer dan iemand op de werkvloer?
e
IN
Waarom zou iemand voor een lager loon in West-Vlaanderen blijven werken als hij in Brussel meer verdient?
N
f
e© VA
Een vrouw moet wettelijk hetzelfde loon krijgen als een man wanneer ze dezelfde functie uitoefent. Waarom zou ze dan toch minder verdienen?
si
Grafiek 3: Gemiddeld brutoloon per sector (in euro): slechtst en best betalende sectoren
2 640,00 2 756,00
er
Eet- en drinkgelegenheden
Verschaffen van accommodatie
2 959,00
Inzameling, verwerking en verwijdering van afval; terugwinning
2 994,00
Vervaardiging van meubelen
3 019,00
Houtindustrie
3 116,00
Beveiligings- en opsporingsdiensten
3 213,00
Vervaardiging van textiel
3 263,00
fv
Detailhandel
4 739,00
Programmeren en uitzenden van radio- en televisieprogramma's
4 755,00
Chemische nijverheid
4 756,00
Farmaceutische nijverheid
4 837,00
Onderzoek en ontwikkeling op wetenschappelijk gebied
4 857,00
Ontwerpen en programmeren van computerprogramma's
4 894,00
Financiële dienstverlening, exclusief verzekeringen en pensioenfondsen
4 981,00
pr oe
Luchtvaart
GO! DEEL B
LEVEL C
Bron: jobat.be
46
Petrochemische nijverheid
5 840,00
Grafiek 4: Gemiddeld brutomaandloon (in euro) op basis van geslacht en aantal jaren werkervaring (2023)
5 711,00 5 678,00 5 300,00
5 500,00 4 888,00
5 000,00 4 487,00
4 000,00
3 738,00 3 162,00 2 892,00
3 000,00 2 500,00
2 687,00
2 000,00
≤ 1 jaar
3 300,00
4-5 jaar
man
3 564,00
2 890,00
2-3 jaar
4 304,00 3 973,00
vrouw
N
3 500,00
4 604,00 4 674,00 4 573,00
3 968,00
IN
4 500,00
6-10 jaar 11-15 jaar 16-20 jaar 21-25 jaar 26-30 jaar > 30 jaar
e© VA
Gemiddeld brutomaandloon (in euro)
6 000,00
Aantal jaren werkervaring
Bron: nieuwsblad.be, 2024-03-25
Grafiek 5: Loon per functiecategorie in euro (2023)
Journalistiek & creatieve beroepen Horeca Toerisme Administratie & secretariaat Vrije beroepen
si
Marketing & communicatie Maatschappelijke dienstverlening
3 273,00
3 291,00
3 442,00
3 526,00
3 533,00
3 677,00
3 678,00
Productie & techniek
3 897,00
Distributie & transport
3 954,00 4 057,00
Franchising & filiaalhouder
4 094,00
er
Advies & consultancy
Hrm & personeelsbeheer
4 201,00
Verkoop, sales
4 232,00
Medisch & paramedisch
4 290,00 4 420,00
Financiën & boekhouding
4 422,00
ICT & internet
4 492,00
Overheidsdiensten
4 561,00
Research & development
4 594,00
Onderwijs, vorming & opleiding
4 612,00
Ingenieurs
4 664,00
Juridisch
4 745,00
pr oe
fv
Wetenschappelijk onderzoek
Management & directie
6 140,00
GO! DEEL B
LEVEL C
Bron: nieuwsblad.be, 2024-03-25
47
Grafiek 6: Gemiddeld brutoloon in Brussel en per provincie in euro (in 2023)
Brussel Limburg
3 896,00
West-Vlaanderen
3 947,00
Oost-Vlaanderen
4 019,00
Antwerpen
4 248,00
Vlaams-Brabant
4 303,00
In dit Level maakte je kennis met Inez en Andreas. Wie van hen kan het meest verdienen? Waarom?
e© VA
2
N
Bron: jobat.be
si
3
Is de arbeidsmarkt homogeen, met andere woorden wordt het loon voor alle soorten arbeid op dezelfde
fv
er
manier bepaald?
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
48
IN
4 924,00
Explore 8— Is er voldoende vraag naar arbeid? De kans bestaat dat je op een bepaald moment in je leven geen werk hebt. Dat kan een bewuste keuze zijn
a
Lees het verhaal van negen personen over hun professionele leven.
b
Duid in het schema aan wanneer ze aan de slag waren.
Domino houdt van muziek. Ze volgde een opleiding aan het Lemmensinstituut in Leuven. Ze werkt in een platenzaak die het populaire genre verkoopt. Eind mei 2023 gaat de zaak definitief over de kop. Domino beslist de klassieke toer op te gaan. Ze houdt immers niet van Clouseau, wel van Mozart en zo. In augustus 2023 gaat ze aan de slag bij Klara, de klassieke radiozender van VRT, waar ze nu nog werkt.
Sammy keek al van jongs af aan omhoog naar de blauwe lucht. Vliegen was altijd z’n ding. Als steward bij Brussels Airlines treft de crisis in de luchtvaartsector uiteindelijk ook hem. Hij verliest begin april 2023 zijn job. De crisis in de luchtvaartindustrie houdt hem aan de grond tot juli 2024. Hij vindt een job bij Wizair eens de luchtvaartsector uit het dal kruipt.
LEVEL C
er fv
C
GO! DEEL B
Sacha is niet als alle anderen. Een vaste job is nooit iets voor hem geweest. Veel te saai, vindt hij. Goed geld verdienen vindt hij ook niet belangrijk. Pluk de dag! Dat gevoel zal bij hem nooit veranderen. Van december tot en met april verdient hij wat bij als snowboardleraar bij Skifriends. In juli, augustus en september geeft hij surfles bij BoardX. Daartussen heeft hij tijd om de wereld rond te reizen op zoek naar de perfecte surfgolf …
si
B
e© VA
N
A
IN
of het kan je overkomen.
pr oe
1
49
fv
pr oe GO! DEEL B
LEVEL C
G
50
IN
N
Mia werkt als onderzoekster bij een groot petrochemisch bedrijf. Ze verdient er goed, maar mist in haar labo het sociale contact. Ze was in haar jeugd al een sociaal beestje in de jeugdbeweging. Ze beslist in een wilde bui haar job definitief op te zeggen. Vanaf juni 2023 zoekt ze een andere job. In juli heeft Mia het licht gezien. Het onderwijs is haar ding. Ze begint in september als lerares chemie. Na een schooljaar houdt ze het echter voor bekeken. In augustus begint ze weer bij haar oude werkgever.
er
F
Annelies uit Sas van Gent in Zeeland wou graag als actrice aan de slag. Ze speelde meermaals de hoofdrol bij de amateurtoneelclub. Ze smeet zich volledig op acteerwerk en maakte haar secundaire studies niet af. Het mocht echter niet zijn. Elke auditie werd een flop. Ze vond tussen 2000 en 2016 nog een baan bij een bank, maar met de digitalisering was er geen behoefte meer aan een ongeschoolde loketbediende. Sindsdien zit ze thuis.
e© VA
E
Loesje is archeologe van opleiding. Aangezien haar vriend drummer bij een bekende band is, reist ze mee Europa af. Ze heeft een halftijdse job die haar niet echt ligt maar wel te combineren is met haar nomadische leven. Ze leest drukproeven na voor een grote uitgeverij. Zodra ze bij een onderzoeksbureau aan de slag kan als archeologe, wil ze echter terug ergens vast gaan wonen.
si
D
Bob werkt bij een klein bouwbedrijfje. Hij is er kraanman. Hij werkt er reeds jaren, maar in november 2023 gaat het mis. Doordat de grond onder de kraan verzakt, tuimelt de kraan in een bouwput. Kan de kraan gemaakt worden? Nou en of! Maar dat duurt wel even. In de maand november zit Bob thuis.
Jan-Klaasen is trompetter. Trompet spelen is z’n leven en het enige dat hem interesseert. Alleen is er al jaren totaal geen werk meer voor trompetters, zeker niet nu er steeds meer professionele orkesten worden opgeheven. Hij heeft in oktober 2023 een korte opdracht gevonden van twee weken. Sindsdien zit hij weer thuis uit te kijken naar z’n droomjob in België of de buurlanden.
Tim houdt van het harde buitenleven, de boeren op hun velden, het binnenhalen van de oogst. Hij werkt elk jaar bij dezelfde wijnboer in Limburg. Dat doet hij als er extra handen nodig zijn in de maanden maart, april, mei en juni. Maar ook in september en oktober gaat hij helpen bij de oogst.
N
IN
I
AUGUSTUS 2024
JULI 2024
JUNI 2024
MEI 2024
APRIL 2024
MAART 2024
FEBRUARI 2024
JANUARI 2024
DECEMBER 2023
NOVEMBER 2023
OKTOBER 2023
AUGUSTUS 2023
JULI 2023
JUNI 2023
MEI 2023
APRIL 2023
fv
MAART 2023
er
SEPTEMBER 2023
si
e© VA
H
pr oe
Domino Sacha
Sammy Loesje
Annelies
Jan-Klaasen Tim
GO! DEEL B
Bob
LEVEL C
Mia
51
2
Je kunt verschillende soorten werkloosheid onderscheiden op basis van de duur en de oorzaak. Neem er opnieuw het document Correct gebruik van arbeidsmarktcijfers van VDAB bij. Bestudeer de verschillende situaties van werkloosheid.
b
Vul de namen uit vraag 1 in bij de juiste situatie.
NAAM
A
B
C
D
E
F
e© VA
N
SITUATIE
IN
a
B
A
er
C
Werkloosheid ten gevolge
van een
vertraging van de econom
fv
ische activiteit
in een land waar door de pro
bedrijven wordt teruggesch
ductie door
pr oe
roefd.
E
Tijdelijke werkloosheid na het beëindigen
GO! DEEL B
LEVEL C
van een job waarbinnen de werknemer een nieuwe job zoekt.
52
Werkloosheid doord at de werknemer ac tief is in een sector wa ar er slechts geduren de bepaalde perioden in het jaar werk is.
si
gevolge van een Werkloosheid ten arbij slecht weer … wa storing, schade, zelfde t later weer bij de de werknemer wa slag kan. werkgever aan de
D Geen echte werkloosheid, aangezien de werknemer wel aan het werk is. De werknemer zou echter zonder werk zitten, als hij geen job onder eigen niveau had aangenomen.
F werkloosheid doordat Hardnekkige vorm van arbeidsmarkt niet op vraag en aanbod op de elkaar afgestemd zijn.
3
Veronderstel dat grafiek 7 de weergave is van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt voor kortgeschoolde werknemers zoals Annelies. Duid het marktevenwicht aan dat op de arbeidsmarkt tot stand komt. a
Teken het marktevenwicht dat tot stand komt in het groen.
b
Stel dat omwille van digitalisering en automatisering alsmaar minder kortgeschoolden nodig zijn in bedrijven. Welk effect heeft dat op de vraag- en / of aanbodcurve? Teken dat in het donkerblauw op de grafiek.
IN
c
Wat gebeurt er met het marktevenwicht?
e© VA
N
q (in WN)
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
fv
er
si
p (brutoloon in euro)
Grafiek 7: Marktevenwicht arbeidsmarkt kortgeschoolde werknemers
53
Explore 9— Verschuift de vraag naar arbeid? Bekijk aandachtig de afbeeldingen van een arbeidsmarkt in beweging. a
Welke jobs zie je?
Welke foto’s horen bij elkaar? Combineer. 1
3
4
5
Waarom staan de jobs onder druk?
e© VA
c
2
N
b
IN
1
A
1
si
2
Robot-
Robots leggen koekjes op de band
B
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
fv
3
er
stofzuigers
54
5
kunnen zelfs dweilen.
C
Boodschappen kun je aan een automatische kassa afrekenen.
4
Meer en meer
D
Belgen doen aan online bankieren.
E
3D-printers bouwen een woning.
2
Lees het artikel over automatisering. Welke ervaring heeft Hayat bij de bank en verzekeraar Argenta meegemaakt?
IN
Er verandert heel wat op de werkvloer. Dat kunnen Hayat Ettarahi (31) en Deen Ovart (34)
getuigen. Zij zijn beiden aan de slag bij het departement verzekeringen in het hoofdkantoor
Elf jaar geleden begon Hayat Ettarahi als dossierbeheerder.
e© VA
‘Mijn job zag er toen helemaal anders uit dan nu’, steekt ze
N
van Argenta in Antwerpen.
meteen van wal. ‘Als dossierbeheerder voerde je hoofdzakelijk administratieve taken uit. Nu werk je veel actiever mee
aan allerlei projecten. Je kunt mee ideeën tot verbetering
aanbrengen en meewerken aan het verbeteren van processen.
Je hebt veel meer input. Pakweg nog twintig procent van de tijd
besteed ik aan administratieve taken, de rest werk ik aan projecten’,
getuigt ze. ‘Mijn job geeft mij op die manier veel meer uitdaging en voldoening. Input kunnen geven en zien dat dit resultaat oplevert, zorgt voor een grote meerwaarde. Als ik alleen nog de job zou moeten doen zoals tien jaar geleden, denk ik niet dat ik nog als dossierbeheerder zou
si
werken’, geeft ze grif toe.
‘We zijn op dat vlak volop in transitie’, pikt Deen Ovart in. Hij coördineert voor het departement verzekeringen een nieuw investeringsproject
er
dat net is opgestart. ‘Administratieve taken worden meer en meer geautomatiseerd, de medewerkers leveren nu toegevoegde
fv
waarde op andere domeinen. Zo kunnen zij bijvoorbeeld voor de meer complexe dossiers meer tijd uittrekken.’
© Shutterstock / Postmodern Studio
pr oe
Bron: gva.be, 2020-02-07
Forum
‘Er verdwijnen geen jobs door automatisering, wel jobtypes’. Ben je het daarmee eens?
Welke profielen worden er meer gevraagd door de evoluties op de foto’s?
GO! DEEL B
3
LEVEL C
Waarom (niet)?
55
4
Niet alleen digitalisering en automatisering beïnvloeden de vraag op de arbeidsmarkt, ook de ontwikkeling van nieuwe producten en de toename van specifieke behoeften zorgen ervoor dat bepaalde profielen beter in de markt liggen dan andere. Lees de krantenkoppen.
A
B
lgië
plussers in Be Steeds meer tachtig
Alle hens aan dek voor vaccins tegen nieuwe pand emie
C
IN
Welk effect op de arbeidsmarkt verwacht je bij het lezen van elk van deze krantenkoppen?
N
a
e© VA
lp voor Belg zoekt sneller hu id geestelijke gezondhe
D
De drone komt voor de MUG
si
E
er
Domotica in volle opgang
fv
b
Welke werknemers krijgen het alsmaar moeilijker om een job te vinden ten gevolge van die evolutie
pr oe
op de arbeidsmarkt?
GO! DEEL B
LEVEL C
56
TO THE POINT De vraag op de arbeidsmarkt gaat uit van de bedrijven. Zij zoeken werkkracht om producten
die ze onder controle moeten houden. De vraag naar arbeid kent grafisch een dalend verloop. Hoe hoger het uurloon, hoe lager de gevraagde hoeveelheid arbeid. In hun zoektocht naar de geschikte persoon voor de job kunnen bedrijven
N
dat de bedrijven daarvoor betalen, zijn kosten
IN
te produceren en diensten te leveren. Het loon
zich laten bijstaan. Via een arbeidsbemiddelaar zoals VDAB hebben bedrijven toegang tot de gegevens van heel veel werkzoekenden. Werkgevers kunnen het sollicitatieproces door een
e© VA
selectiebureau laten doen. Headhunters schuimen dan weer de markt af op zoek naar de geschikte kandidaat. Om een tijdelijke arbeidsbehoefte te vervullen, kan een bedrijf arbeidskrachten huren via een uitzendkantoor.
De vraag naar arbeid is niet constant. Er spelen heel wat processen die maken dat de vraag op verschillende deelmarkten structureel af- of toeneemt. Een van dergelijke processen is de digitalisering en automatisering. Daar zijn vaak de kort- en middengeschoolde werknemers het slachtoffer van.
Mogelijk stelt zich een probleem aan de vraagzijde van de arbeidsmarkt. De gezinnen bieden in dat geval wel arbeid aan, maar er is nog geen werkgever gevonden die de aangeboden arbeid vraagt.
si
Er is dan werkloosheid.
Gezinnen bieden hun arbeid aan op de arbeidsmarkt. Internationaal worden burgers van 15 tot en
er
met 64 jaar tot de bevolking op arbeidsleeftijd gerekend. De beroepsbevolking vormt een deel van die groep en is samengesteld uit alle personen die hun arbeid aanbieden, ongeacht of ze al dan niet een job hebben gevonden. De beroepsbevolking omvat dus zowel de werkenden als de niet-werkende werkzoekenden. Door hun arbeid aan te bieden op de arbeidsmarkt verwerven de
GO! DEEL B
© Shutterstock / Werner Lerooy
LEVEL C
pr oe
fv
gezinnen een inkomen om hun uitgaven te financieren.
57
Op een vrije arbeidsmarkt komt het loon tot stand, hoeveelheid aan elkaar gelijk zijn. Dat mechanisme verloopt gelijkaardig met dat op de productmarkt. Naast het loon zijn er nog andere factoren die
De arbeidsmarkt p (brutoloon in euro)
daar waar de aangeboden en gevraagde
V
A
pe1
bepalen of een werkgever voor die bepaalde
IN
werknemer kiest. Dat geldt ook in de andere richting. Ook voor de werknemer is niet enkel het loon bepalend voor de keuze van een job. Bovendien spelen de anciënniteit en het diploma
qe1
van de werkzoekende en ook de sector een rol bij
q (in WN)
N
de loonvorming. Het afgesproken loon tussen de
werkgever en werknemer wordt vastgelegd in een arbeidsovereenkomst.
e© VA
Een vrije arbeidsmarkt levert te veel ongewenste effecten op. Het verhandelde goed op de
arbeidsmarkt is immers de werkkracht van mensen en raakt aan de kern van hun leven. Daarom is de arbeidsmarkt sterk gereglementeerd. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt het kader waarbinnen de arbeidsmarkt werkt, bepaald in onderhandeling tussen de vertegenwoordigers van de werknemers (vakbonden) en werkgevers (werkgeversorganisaties). Dat sociaal overleg waarin de beide partijen paritair worden vertegenwoordigd, vindt plaats op verschillende niveaus. Een cao kan bijvoorbeeld op ondernemingsniveau gesloten worden. Afspraken worden opgenomen in het arbeidsreglement. Ook de syndicale afvaardiging is voor de werkgever een belangrijke partner bij het voeren van een sociaal beleid.
Door de afspraken die in het sociaal overleg gemaakt worden, is de arbeidsmarkt sterk gereguleerd.
si
Zo zijn er in de verschillende sectoren minimumlonen afgesproken die afhangen van de functie, leeftijd, anciënniteit, ervaring …
er
De arbeidsmarkt is geen homogene markt
waarop maar een goed ‘arbeid’ verhandeld wordt. In realiteit is de arbeidsmarkt een
verzameling van deelmarkten die ingedeeld
fv
wordt op basis van de sector, de regio, de functie en de ervaring die gezocht wordt,
bijvoorbeeld de deelmarkt van de boekhouders
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
in Brussel.
58
Action 1— Ken je deze arbeidsmarktbegrippen? Welk begrip van de arbeidsmarkt is hier omschreven?
actief op zoek is naar werk proces waarbij taken die traditioneel door mensen werden gedaan, overgenomen worden door technologie de groep mensen die aan het werk is of actief op zoek gaat
e© VA
naar werk
N
deel van de bevolking dat geen werk heeft, maar dat wel
BEGRIP
IN
OMSCHRIJVING
Action 2— Hoe werkte de arbeidsmarkt in ‘t Kot?
Schepen laden en lossen vraagt heel wat menskracht. Jarenlang trokken de dokwerkers in de Antwerpse haven elke dag naar ‘t Kot alvorens de werkdag te beginnen. Ga naar iDiddit en bekijk er de reportage van de allerlaatste dag in ‘t Kot. Wat gebeurde er in ‘t Kot?
si
a
fv
er
pr oe
b
Hoe zal het dokwerk in de toekomst geregeld worden?
Vinden de betrokkenen in de reportage dat een goede zaak? Waarom (niet)?
GO! DEEL B
c
LEVEL C
59
Action 3— Welk loon komt tot stand? 1
Bekijk de grafiek met vraag en aanbod op de markt van luchtverkeersleiding. Benoem de vraag- en de aanbodcurve op de grafiek.
b
Welk marktevenwicht komt op de markt van de
IN
a
luchtverkeersleiding tot stand?
N
c
e© VA
Ga naar iDiddit en bekijk het filmpje. Waarom denk je dat luchtverkeersleiders zoveel verdienen?
si
12 000,00 10 000,00
pr oe
p (brutoloon in euro)
fv
er
Grafiek 8: Arbeidsmarkt luchtverkeersleiders
8 000,00 6 000,00 4 000,00
GO! DEEL B
LEVEL C
2 000,00
60
0
20
40
60
80
100
120
q (in WN)
a
e© VA
N
Op de markt van postbodes worden bij een brutomaandloon van 1 700,00 euro maar 600 kandidaten gevonden. Als dat loon met 1 000,00 euro stijgt, dan vindt bpost 3 000 extra kandidaten boven op de bestaande 600. Bij een brutoloon van 2 100,00 euro wil bpost 2 800 postbodes tewerkstellen. Bij een hoger loon moet bpost de rondes per postbode iets langer maken om de © Shutt erstock / Faran winstgevendheid te garanderen. Zo tsa zullen er bij een brutoloon van 2 400,00 euro nog maar 2 200 postbodes nodig zijn volgens de plannen van bpost.
IN
Lees de situatie op de arbeidsmarkt van postbodes.
Als je zin hebt in een uitbreidingsoefening, ga dan naar iDiddit. Je vindt er een werkmap. Vul die aan en maak een grafische voorstelling van de situatie op de arbeidsmarkt van de postbodes.
b
Gebruik het stappenplan en raadpleeg de ICT-fiches.
STAPPENPLAN Stap 1:
Vul de cellen B4 tot B7 en C4 tot C7 aan met de gegevens uit de situatieschets. Let op, je kunt niet elke cel invullen.
Stap 2:
Noteer de getallen volgens de NBN-normen: gebruik een spatie als scheidingsteken na de
si
duizendtallen, noteer het euroteken voor het getal en schrijf twee decimalen (ICT-fiche_R_06). Stap 3:
Maak een spreidingsgrafiek van de vraag- en aanbodcurve (ICT-fiche_R_29).
Stap 4:
Zorg dat de lege cellen bij de aanbodcurve geen gaten in je grafiek veroorzaken
Stap 5:
er
(ICT-fiche_R_35).
Maak je spreidingsgrafiek op door je assen van pijlpunten te voorzien, extra rasterlijnen toe te
voegen, je asbereik aan te passen, de gegevenspunten van je curven te halen (ICT-fiche_R_36).
Welk marktevenwicht komt op de arbeidsmarkt van postbodes tot stand?
fv
c
pr oe
2
Niet elke postbode die bij bpost werkt, zal dat brutoloon ontvangen. Waarom niet?
LEVEL C
GO! DEEL B
d
61
Action 4— Waar werk je aan de beste voorwaarden? MORE MORE
MORE
Good to know
IN
Een goed loon is belangrijk, want een voldoende groot en stabiel inkomen maakt het
leven wat zorgelozer. Maar is je startersloon het belangrijkste of moet je al denken aan
eventuele toekomstige loonsverhogingen en groeikansen? En welke eventuele extra’s kun
Neem er opnieuw het document Correct gebruik van arbeidsmarktcijfers van VDAB bij. a
Bekijk het onderdeel ‘Grafieken’.
b
Bekijk de volgende grafieken 9 tot en met 13. De gegevens op elke grafiek zijn correct. Toch kunnen
e© VA
1
N
je als werknemer verwachten? Ook dat zijn elementen om goed in de gaten te houden.
er bij de grafieken heel wat opmerkingen gegeven worden. Beantwoord voor elke grafiek deze vragen.
Om welk grafiektype gaat het? Is het grafiektype geschikt om de gegevens weer te geven?
Leg uit waarom dat grafiektype (niet) geschikt is.
Welke bijkomende opmerkingen heb je bij de grafiek?
Grafiek 9: Gemiddeld brutoloon (in euro) in functie van geslacht
si
4 000,00
er
3 000,00 2 500,00 2 000,00 1 500,00
fv
Brutoloon (in euro)
3 500,00
1 000,00
pr oe
500,00
Man
Grafiektype:
Uitleg:
LEVEL C
Opmerkingen:
GO! DEEL B
62
Vrouw
Grafiek 10: Loonevolutie in functie van sector
10 000,00 9 000,00
IN
7 000,00 6 000,00 5 000,00 4 000,00
N
Brutoloon (in euro)
8 000,00
3 000,00
1 000,00 -
≤ 2 jaar
e© VA
2 000,00
2-3 jaar
4-5 jaar
6-10 jaar 11-15 jaar 16-20 jaar 21-25 jaar 26-30 jaar
> 30 jaar
Aantal jaren werkervaring
Grafiektype:
Uitleg:
Opmerkingen:
Totaal
er
Chemie & farma
si
Horeca
LEVEL C
GO! DEEL B
pr oe
fv
63
Grafiek 11: Gemiddeld brutomaandloon (euro) in functie van bedrijfsgrootte
4 100,00
IN
3 700,00 3 500,00 3 300,00
N
3 100,00 2 900,00 2 700,00 2 500,00
1-9
e© VA
Gemiddel brutomaandloon (in euro)
3 900,00
10-49
50-199
200-499
Grafiektype:
Uitleg:
er
si
Aantal werknemers
Opmerkingen:
fv
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
64
500-999
≥ 1 000
Grafiek 12: Percentage werknemers met extralegale voordelen
Mogelijkheid tot thuiswerken, 33 %
Geen van deze, 3 %
Onkostenvergoeding, 34 % Bedrijfsvoertuig, 41 %
Eindejaarspremie, 74 %
IN
Maaltijdcheques of maaltijdvergoeding, 71 %
N
Gsm, 46 %
Hospitalisatieverzekering, 64 %
e© VA
Laptop, 46 %
Pensioenplan of groepsverzekering, 53 %
Grafiektype:
Uitleg:
er
si
fv
LEVEL C
GO! DEEL B
pr oe
Opmerkingen:
65
Grafiek 13: Gemiddeld aantal vakantiedagen
e© VA
N
IN
Wetenschappelijk onderzoek Vrije beroepen Verkoop & sales Toerisme Research & development Productie & techniek Overheidsdiensten Onderwijs, vorming & opleiding Medisch & paramedisch Marketing & communicatie Management & directie Maatschappelijke dienstverlening Logistiek, aankoop & distributie Juridisch Ingenieurs ICT & internet HRM & personeelsbeheer Horeca Franchising & filiaalhouder Financiën & boekhouding Design, journalistiek & creatieve beroepen Andere functie Advies & consultancy Administratie & secretariaat
Grafiektype:
Uitleg:
er
Opmerkingen:
fv
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
66
25
si
20
30
35
40
45
2
Ga naar iDiddit. Je vindt er alle cijfergegevens om grafiek 9 tot en met 13 te hermaken. Gebruik de laatst beschikbare gegevens. Verbeter de grafieken rekening houdend met de opmerkingen.
Tip:
b
Let goed op de volgende zaken:
duidelijke aslijnen, waar nodig met pijlpunt,
de benaming van de assen,
voldoende rasterlijnen om de gegevens vlot te kunnen lezen,
een duidelijke grafiektitel.
IN
a
Bewaar het resultaat in je portfolio. Maak een map voor dit B-deel en een submap voor elk ‘Action_4_Grafieken_loon’.
a
e© VA
Beantwoord de vragen met behulp van grafiek 9 tot en met 13.
Hoeveel procent hoger ligt het gemiddelde brutoloon van een man tegenover dat van een vrouw?
b
Met hoeveel procent stijgt het loon van een werknemer in de horeca als hij er meer dan dertig jaar actief is? Vergelijk dat met de stijging in de chemie- en farmasector.
si
fv
er
pr oe
3
N
Level. Geef die submap de naam ‘Deel_B_Level_D’. Geef het bestand een duidelijke naam zoals
c
Welke mogelijke oorzaken zie jij voor het loonverschil tussen kleine en grote bedrijven?
LEVEL C
Boven op je loon krijg je bij heel wat bedrijven ook ‘extralegale voordelen’. Wat zijn dat?
GO! DEEL B
d
67
e
Welke drie extralegale voordelen komen het vaakst voor in België?
In welke sector heb je het minste vakantiedagen?
IN
f
g
Wat is het minimale aantal verlofdagen waarop je om het even waar recht hebt?
Welke tien wettelijke feestdagen zijn er in België?
e© VA
h
Wil je het hele rapport van de arbeidsmarkt bekijken, ga dan naar iDiddit.
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
fv
er
si
4
68
N
Action 5— Wat als overleg moeilijk loopt? Lees het artikel en beantwoord de vragen. Waarom reageerden de vakbonden furieus?
IN
N
Wat bedoelen de vakbonden met een gevaarlijk precedent?
Vakbonden dienstencheques dienen stakingsaanzegging in omdat poetshulpen premies dreigen kwijt te spelen
er
si
De vakbonden in de sector van de dienstencheques hebben een stakingsaanzegging ingediend. De actie komt er nadat twee werkgeversorganisaties eenzijdig twee cao’s hadden opgezegd, over de eindejaarspremie en de toeslag bij economische werkloosheid. ‘Op 7 februari zullen we concrete acties plannen’, klinkt het vrijdag bij ABVV, ACV en ACLVB.
De vakbonden reageerden furieus en spraken van een ‘oorlogsverklaring’. De huishoudhulpen, die al onder de laagste lonen vallen, dreigen door het opzeggen van de cao premies kwijt te spelen. De bonden wijzen erop dat het sectoraal fonds dat de eindejaarspremie betaalt, nochtans aan het groeien is. ‘Een dergelijke houding (van de werkgevers, red.) is ongezien en een inbreuk op alle regels inzake het sociaal overleg (...). Bovendien schept dat een gevaarlijk precedent dat zou kunnen overslaan naar andere sectoren. De vakbonden kunnen niet anders dan krachtig reageren’, verantwoordt het gemeenschappelijk vakbondsfront de stakingsaanzegging.
‘80 procent werkt in winstgevend bedrijf’ De bonden verwerpen de ‘klaagzang’ van de werkgevers dat het water hen aan de lippen staat. ‘Er zijn inderdaad sommige, vooral kleinere non-profit bedrijven, die het moeilijk hebben. Maar 80 procent van de huishoudhulpen werkt in een winstgevend dienstenchequebedrijf’, aldus de bonden. Ze roepen de regionale ministers van werk op om hun verantwoordelijkheid te nemen ten voordele van de huishoudhulpen, ‘zowel wat betreft het gebruik van overheidsgeld als de kwaliteit van het werk.’ Bron: standaard.be, 2024-01-12
LEVEL C
fv
Het nieuws kwam in volle kerstvakantie als een verrassing: Federgon en DCO Vlaanderen zegden eenzijdig twee sectorale cao’s op. Volgens de federaties was de situatie financieel niet meer houdbaar en hadden ze geen andere keuze dan de cao’s pro forma op te zeggen. Ze toonden zich wel bereid om met de vakbonden te onderhandelen over nieuwe sectorale cao’s.
pr oe
b
e© VA
GO! DEEL B
a
69
Action 6— Aan de slag als werknemer of als zelfstandige 1
MORE
E website van de federale overheidsdienst op de volgende bladzijde en beantwoord de vragen. Bekijk MORde a
Verklaar de volgende begrippen:
werknemer:
IN
MORE
aannemer:
N
b
Welke van de bovenstaande personen is een zelfstandige?
c
Wat is een ambtenaar? Gebruik indien nodig het internet.
Wat is het grote verschil tussen de zelfstandige enerzijds en de werknemer en ambtenaar anderzijds?
si
d
er
Werken deze personen als zelfstandige, werknemer of ambtenaar? Kruis aan.
fv
2
e© VA
pr oe
Koen Baetens, politieagent
Nancy De Grote, eigenares van Taxi Nancy Jeanne Piens, uitbaatster van een snoepwinkel ‘Smos’ veiligheidsagent bij Safety First
GO! DEEL B
LEVEL C
Els Sterckx, juffrouw in basisschool De Akker
70
Jos Welvaert, aardappelkweker Adil Bakkal, werfleider bij een bouwbedrijf Doortje Van Hoeck, secretaresse in een garage Frankie Loosveld, administratief medewerker bij Cynalco Medics
ZELFSTANDIGE
WERKNEMER
AMBTENAAR
71
GO! DEEL B
LEVEL C
er
fv
pr oe si N
e© VA
IN
Action 7— Hoe vinden vraag en aanbod elkaar? 1
Lees aandachtig de tekst.
2
Vul de tekst aan. Het hele verhaal begint bij de
e© VA
N
IN
Het is koffiedik kijken waar jij over acht jaar zult staan. Maar de kans is heel groot dat je op de arbeidsmarkt actief zult zijn. Dat kan als aanbieder van arbeid (als je bv. een (studenten)job zoekt) of als vrager naar arbeid (bv. als je als zelfstandige een bedrijf opricht en personeel nodig hebt). Een sollicitatie is zoals het zoeken van een goed lief. Je moet zorgen dat je in de zee van aanbiedingen opvalt. Als werkgever of als werknemer moet je de tegenpartij proberen te verleiden en beide partijen toetsen af of ze bij elkaar passen voor een arbeidsrelatie die bedoeld is om toch enige tijd te duren.
waarin
kenbaar maakt, welk profiel hij zoekt. Hij kan die publiceren op
de eigen website of hij kan
si
inschakelen om de goede kandidaat voor hem te zoeken. Mogelijk is de werkgever
ook verplicht de jobaanbieding bij
er
te publiceren.
Als er heel gericht gezocht wordt, kan het zijn dat potentiële werknemers zelf door het bedrijf gecontacteerd worden. Meestal zullen de kandidaten echter een insturen waarin ze zichzelf
fv
en
aanprijzen. Op basis daarvan beslist
welke kandidaten in
pr oe
aanmerking komen.
Als er specifieke kennis vereist is, dan kan de werkgever organiseren om te checken of de kandidaat aan de vereisten voldoet. Een beperkt aantal kandidaten zullen vervolgens uitgenodigd worden voor . Mogelijk wordt daar de knoop al doorgehakt om
LEVEL C GO! DEEL B
af te sluiten. Vaak neemt de werkgever
vraag of hij nog steeds geïnteresseerd is. Net als bij het huwelijk moeten immers beide partijen
72
de beslissing pas enkele dagen later. De geselecteerde kandidaat krijgt dan telefoon met de
zeggen.
Action 8— Welke opleidingen scoren het best op de arbeidsmarkt?
Ga naar iDiddit. Bestudeer aandachtig Het schoolverlatersrapport dat VDAB jaarlijks opstelt.
a
Hoeveel jongeren verlieten volgens het meest recente rapport de schoolbanken?
Hoeveel bedroeg het werkloosheidspercentage een jaar later voor de groep?
Is er een groot verschil tussen mannen en vrouwen?
d
Hoe langer de gevolgde opleiding duurt, hoe kleiner de kans dat je na een jaar nog werkloos bent. Klopt dat? Motiveer met cijfers.
si
Welke opleidingen van het hoger onderwijs leiden tot de hoogste tewerkstelling na een jaar?
fv
er
e
e© VA
c
N
b
IN
Beantwoord de volgende vragen.
pr oe
Surf via iDiddit naar een onderzoek van VDAB. Welke opleiding zou jij op dit moment graag willen volgen? Bespreek de kansen op de arbeidsmarkt van die opleiding aan de hand van de info die je daar interactief kunt opvragen.
LEVEL C
GO! DEEL B
f
73
Action 9— Hoe groot is de kans op automatisering? 1
Lees de tekst over jobverlies door automatisering. a
Wat heeft de geschiedenis geleerd over automatisering?
IN
b
N
Welke voordelen heeft automatisering?
e© VA
c
Welke gevolgen heeft automatisering en digitalisering nog op de arbeidsmarkt?
De technologische vooruitgang zit in een stroom
versnelling. Ook al zien de meeste mensen de voordelen
si
van die ontwikkelingen in, toch is er ook ongerustheid over de negatieve effecten ervan op de arbeidsmarkt.
Automatisering zou ervoor kunnen zorgen dat er voor
er
een aantal jobs geen menselijke arbeid meer nodig is,
met hogere werkloosheid als gevolg. Speelt dat effect al op de Belgische arbeidsmarkt? Over de periode 20132016 vinden we inderdaad een licht negatief verband
fv
tussen de groei van het aantal mensen dat een bepaalde job uitoefent en de automatiseringskans van de betreffende job. Zo doet de banengroei van een job met
dat hij Groot-Brittannië moest verlaten. Vandaag kunnen we duidelijk besluiten dat het aantal
minder goed dan een job met een lage
jobs niet negatief beïnvloed werd door de uitvindingen
automatiseringskans zoals maatschappelijk werkers. Ook
uit het verleden, want er is geen massale werkloosheid.
al zal die ontwikkeling sommigen wat angst inboezemen,
Technologische ontwikkelingen hebben vooral de
toch leidt dat niet noodzakelijk tot hogere werkloosheid,
werkomstandigheden verbeterd en de productiviteit
want technologische verandering creëert ook nieuwe
verhoogd. Ook in de meest recent jaren zien we geen
types jobs. Bovendien kunnen mensen zich wapenen
structurele stijging van de werkloosheid. Het totale
tegen automatisering met behulp van de juiste opleiding
aantal jobs nam zelfs toe.
pr oe LEVEL C GO! DEEL B
protest tegen William Lees uitvinding was zelfs zo intens
een hoge automatiseringskans zoals accountants, het
en door open te staan voor verandering. Maar ook
74
bezorgd over de impact op de werkgelegenheid. Het
inzetten op sociale vaardigheden op het werk, zoals communicatie en teamwerk, is een winnende strategie.
De technologische ontwikkelingen kunnen wel een impact hebben op de soorten jobs. In het verleden was dat al het geval en werden voor sommige taken
William Lee toonde in 1589 met trots zijn uitvinding van
mensen vervangen door machines. Zo bestaat het
een weefgetouw aan Queen Elizabeth I. De machine zou
beroep bareeldraaier, die de slagbomen handmatig
het manuele werk sterk verlichten, maar toch weigerde
bediende van zodra een trein naderde, niet meer.
de koningin om een patent te geven. Ze was immers
Bron: ing.be
2
ING onderzocht het verband tussen enerzijds de kans dat een job geautomatiseerd zou worden en anderzijds de groei (of afname) van het aantal mensen dat die job uitoefent. Het leverde grafiek 14 op. Wat leid je eruit af? Markeer wat past. In de grafiek zie je dat de automatiseringskans voor administratief personeel en landbouwers laag / hoog is. De werkgelegenheid voor die jobs is in de periode 2013-2016 afgenomen / toegenomen. De kans op automatisering voor jobs als bedrijfsleider of onderzoeker is laag / hoog. Voor die jobs is de
IN
werkgelegenheid over diezelfde periode afgenomen / toegenomen. De oranje lijn geeft het verband tussen de automatiseringskans en de werkgelegenheidsgroei weer. ING concludeert uit dat onderzoek dat jobs met een hoge automatiseringskans het beter / minder goed doen op de arbeidsmarkt. Jobs die het wel
si
e© VA
Grafiek 14: Automatisering versus jobgroei
N
goed doen op de arbeidsmarkt, hebben vaak een lage / hoge automatiseringskans.
Ga naar iDiddit. Je vindt er de lijst met de automatiseringskans van elk beroep die ING opstelde.
fv
Beantwoord de vragen. a
Hoeveel kans is er dat je leerkrachten in de komende jaren hun job verliezen ten gevolge van automatisering?
pr oe
3
er
Bron: Baert en Ledent (2015) en FOD Economie op newsroom.ing.be
b
Welke factoren spelen een rol bij dat cijfer?
c
Hoe zit het met de job van je ouders?
GO! DEEL B
LEVEL C
75
CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.
Ik kan de vraagzijde op de arbeidsmarkt inhoudelijk en grafisch analyseren.
2
Ik kan de aanbodzijde op de arbeidsmarkt inhoudelijk en grafisch analyseren.
3
Ik kan het verschil tussen de bevolking van een land, de bevolking op arbeidsleeftijd en de
4
Ik kan de werking van het spel van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt analyseren.
5
e© VA
beroepsbevolking toelichten.
EXTRA OEFENMATERIAAL
Ik kan aantonen dat de lonen en
arbeidsvoorwaarden op de arbeidsmarkt niet vrij
tot stand komen, maar onderhevig zijn aan de afspraken van het sociaal overleg. 6
Ik kan voorbeelden geven waaruit blijkt dat loon voor werkgevers en werknemers niet de enige
si
factor is die speelt op de arbeidsmarkt. 7
Ik kan loonverschillen tussen de verschillende
er
deelmarkten van de arbeidsmarkt verklaren. 8
Ik kan de effecten van automatisering en
GO! DEEL B
LEVEL C
pr oe
fv
digitalisering op de arbeidsmarkt toelichten.
76
IN
1
KAN BETER
N
JA
LEVEL D Hoe bereken je pensioenen?
IN
Explore 1— Vanaf welke leeftijd kan een werknemer met
Wettelijke pensioenleeftijd
N
pensioen en hoe wordt dat pensioen berekend?
e© VA
Elk land legt wettelijk vast wanneer zijn burgers met pensioen kunnen gaan. In België ligt de
pensioenleeftijd voorlopig op 66 jaar maar die wordt in 2030 verhoogd naar 67 jaar. Wanneer je als werknemer echter minstens 63 jaar bent én kunt bewijzen dat je minstens 42 jaar gewerkt hebt, dan mag je met vervroegd pensioen.
Als werknemer weet je vaak niet precies wanneer je met pensioen kunt. Daarom heeft de Federale Pensioendienst (FPD) een online portaal ontwikkeld. Daarop kun je eenvoudig inloggen om je
pensioendatum te bekijken en een overzicht te krijgen van alle
werkgevers en je aantal werkjaren. Je bent niet verplicht om met pensioen te gaan. Je mag gerust langer doorwerken maar dat is
si
niet altijd financieel interessant.
Als zelfstandige kom je te weten wanneer je recht hebt op pensioen op de site van het
er
Rijksinstituut voor Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen. De hoogte van het Belgische pensioenbedrag wordt berekend op basis van drie elementen. Zo staat het in de wet:
het professionele statuut: ben je tijdens je professionele carrière werknemer,
fv
ambtenaar of zelfstandige geweest? Als je verschillende statuten gehad hebt tijdens je professionele loopbaan dan moet de Pensioendienst een gemengde berekening maken.
het inkomen: het pensioen wordt berekend op basis van hoeveel je verdiende tijdens
pr oe
jouw loopbaan. de loopbaan: uiteraard speelt het ook een rol hoe lang je gewerkt hebt. Ben je tijdens jouw professioneel leven gedurende bepaalde periodes inactief geweest? Dan zal jouw
LEVEL D
uiteindelijke pensioenbedrag lager liggen.
GO! DEEL B
77
1
Lees de tekst en beantwoord de vragen. a
Wat was tot eind 2024 de wettelijke pensioenleeftijd in België?
b
Wat is de wettelijke pensioenleeftijd vanaf
IN
2025?
Zal die wettelijke pensioenleeftijd nog verder stijgen?
d
Zijn er uitzonderingen op die regel?
e© VA
e
Heeft het gevolgen als je vroeger met pensioen gaat dan de wettelijke pensioenleeftijd?
si
Hoe kun je als burger in ons land weten wanneer hij met pensioen kan?
fv
er
f
g
Hoeveel pensioengeld verlies je ongeveer (voor de rest van je leven) per jaar dat je vroeger met
pr oe
pensioen gaat?
h
Ben je verplicht om met pensioen te gaan?
GO! DEEL B
LEVEL D
78
N
c
Wanneer kunt u met pensioen?
IN
Hoeveel verliest u? Voor de berekening van het wettelijk pensioen wordt ervan uitgegaan dat een loopbaan 45 jaren telt. Per jaar dat u vroeger stopt, verliest u dus grosso modo 1/45 pensioen. En dat draagt u de rest van uw (gepensioneerde) leven mee, aangezien u vanaf uw vervroegde pensionering dat lagere pensioenbedrag zult blijven ontvangen, ook nadat u de wettelijke pensioenleeftijd bereikt heeft.
N
Dat kiest u zelf. Tot eind 2024 kon je op je 65e met pensioen. De wettelijke pensioenleeftijd is echter sinds 2025 op 66 jaar vastgelegd. Maar wie wil, kan vroeger stoppen. Zelfs voor de leeftijd van het vervroegd pensioen. Omgekeerd kunt u ook na uw 66e aan de slag blijven. In 2030 komt er nog een jaartje bij: vanaf dan is de wettelijke pensioenleeftijd 67 jaar. Voor bepaalde ambtenaren ligt de leeftijdsgrens hoger (bijvoorbeeld magistraten) of lager (bijvoorbeeld militairen).
e© VA
Niemand kan u verplichten om tot de wettelijke pensioenleeftijd aan de slag te blijven. U kunt op elk moment stoppen met werken, maar u zult op dat moment alleen maar een pensioenuitkering krijgen als u voldoet aan de voorwaarden voor het vervroegd pensioen.
Vervroegd pensioen Dat kan vanaf uw 63e na een carrière van 42 jaar, op 61 na een loopbaan van 43 jaar of op 60 jaar na een loopbaan van 44 jaar. Op mypension.be kunt u nagaan wat uw vroegste pensioendatum is. Bijna een derde van de loontrekkenden en nagenoeg alle ambtenaren gaan met vervroegd pensioen.
zodra u de wettelijke pensioenleeftijd bereikt. Als uw werkgever akkoord gaat, kunt u aan de slag blijven. Op mypension.be kunt u simuleren welke invloed de datum van uw pensionering heeft op het bedrag van uw pensioen.
Als u niet wilt stoppen Omgekeerd bent u niet verplicht om te stoppen met werken zodra u de wettelijke pensioenleeftijd bereikt. Als uw werkgever akkoord gaat, kunt u aan de slag blijven. Ambtenaren zijn wel verplicht om op hun 66e met pensioen te gaan, maar er kan ook in een verlenging van zes maanden worden voorzien. Bron: tijd.be, 2020-01-01
pr oe
fv
er
si
Nog vroeger stoppen Nog vroeger stoppen met werken kan ook, maar die keuze heeft natuurlijk een prijs: u heeft geen enkel beroepsinkomen tot op de dag dat u met wettelijk (vervroegd) pensioen kunt. Tijdens die periode bouwt u geen enkel pensioenrecht op. De dag dat u met pensioen gaat, zal het bedrag daarvan dus lager liggen, want het werd op een kortere loopbaan berekend.
U bent niet verplicht om te stoppen met werken
Ga naar iDiddit en lees de tekst. Let daarbij vooral op hoe de Pensioendienst de bedragen van de pensioenen vastlegt. Los daarna de vragen op. a
Hoeveel jaar moet je in principe werken om een volledig pensioen te krijgen?
Noteer de formule om het pensioen van een werknemer in de privésector te berekenen.
c
Wat is de berekeningsbasis van het pensioen van een zelfstandige?
LEVEL D
b
GO! DEEL B
2
79
d
Waarom wordt het pensioen van een zelfstandige anders berekend dan het pensioen van een werknemer?
Waarop is de pensioenberekening van de ambtenaar gebaseerd?
IN
f
Telt de gezinstoestand bij ambtenaren mee voor de berekening van hun pensioen?
Welke pensioenberekening lijkt jou de meest ingewikkelde?
e© VA
g
h
N
e
Voor elk statuut geldt aan het einde van de rit wel dezelfde volgende regel. Welke?
si
Explore 2— Hoeveel bedraagt het wettelijk minimum 1
er
pensioen in België?
Volgens de Belgische wetgeving heeft iedereen recht op een bepaald minimumpensioenbedrag. De
fv
toekenningsvoorwaarden zijn echter niet zo eenvoudig en verschillen naargelang de persoonlijke situatie van de (toekomstige) gepensioneerde. Surf via iDiddit naar de site van de Federale Pensioendienst om meer informatie over de pensioenen
pr oe
a
te vinden. Bekijk ook schema 1 op de volgende bladzijde.
b
Welke factoren spelen een rol bij de bepaling van het minimumpensioenbedrag?
GO! DEEL B
LEVEL D
80
Schema 1: Voorwaarden gewaarborgd minimumpensioen na de pensioenhervorming (1 januari 2025)
Ik ben al met pensioen.
Ik was of ben onthaalouder en ga met pensioen tussen 2023 en 2033.
er fv
pr oe
Mijn pensioen gaat in op 1 januari '25 of later.
U moet niet voldoen aan de voorwaarde van effectieve tewerkstelling.
si
De hervorming van het minimumpensioen heeft geen invloed op uw pensioen.
Ik ben geboren: - vóór 1963, - tussen 1963 en 1968 en heb min. 30 loopbaanjaren op 1 januari '25
e© VA
Mijn pensioen gaat in vóór 1 januari '25.
IN
NEE
N
JA
Ik ben geboren: - tussen 1963 en 1968 en heb geen 30 loopbaanjaren; - in 1969.
Er gelden overgangsmaatreg elen.
Ik ben geboren: - in 1970 of later.
U moet voldoen aan de voorwaarde van effectieve tewerkstelling.
GO! DEEL B
LEVEL D
Naar: sfpd.fgov.be
81
2
Surf via iDiddit naar Wikifin en bekijk de info over de minimumpensioenen. Beantwoord de vragen. a
Wat zijn de voorwaarden om te kunnen genieten van het wettelijk minimumpensioen?
b
IN
Stel dat je niet voldoet aan die voorwaarden, hoe wordt het minimumpensioen dan berekend?
Hoeveel bedraagt het minimum(rust)pensioen voor een alleenstaande?
d
e© VA
c
N
Hoeveel bedraagt het minimum(rust)pensioen voor een lid van een gezin?
Good to know
Het lijkt op het eerste gezicht onrechtvaardig dat een gezinslid meer pensioengeld
ontvangt dan een alleenstaande. Maar de wet bedoelt daarmee dat diegene die wel
gewerkt heeft dat bedrag ontvangt omdat zijn partner niet werkte of te weinig gewerkt
si
heeft om zelf van een minimumpensioen te kunnen genieten! Ze moeten dus samen met
3
er
dat bedrag rondkomen.
Waarom hebben vrouwen vaker lagere pensioenen dan mannen? Raadpleeg eventueel het internet.
fv
pr oe
Good to know De vermelde bedragen zijn brutobedragen. Pensioenen zijn inkomens en worden dus
GO! DEEL B
LEVEL D
belast. Het nettopensioenbedrag ligt dus lager.
82
Explore 3— Kan een werknemer sparen voor extra pensioen?
MORE
IN
Good to know Als je als werknemer vreest dat je pensioenbedrag niet voldoende zal zijn om in jouw
levensstandaard te voorzien, dan kun je tijdens jouw loopbaan een bedrag sparen om
jouw totale pensioenbedrag op te krikken. Dat doe je bij een verzekeringsmaatschappij. Bij hen kun je maandelijks een bedrag opzijzetten. Op het moment dat je met pensioen
e© VA
N
gaat, betalen zij jou het door jou bijeengespaarde bedrag plus interesten uit.
Om te weten te komen hoeveel geld je best spaart, bieden de verzekeringsmaatschappijen simulatietools aan. Op basis daarvan kun je als burger beslissen of en hoeveel je extra wilt sparen voor later. Surf via iDiddit naar de berekeningstool voor het pensioenbedrag. a
Op welke website ben je terechtgekomen?
b
Welk soort bedrijf is dit?
si
Is dat een overheidsbedrijf?
er
c
Lees aandachtig de case en beantwoord de vragen.
fv
d
Hoeveel pensioen zal Johannes volgens de simulator netto ontvangen?
pr oe
MORE
MORE
Hoeveel zal hij vanaf zijn 40e maandelijks moeten sparen om aan 2 000,00 euro te komen?
Hoe komt het dat de beide bovenstaande bedragen opgeteld minder zijn dan 2 000,00 euro? Zit er een fout in de simulatie?
LEVEL D
GO! DEEL B
83
N
Good to know
IN
Johannes is 40 jaar. Hij is op 21-jarige leeftijd beginnen werken als loontrekkende (werknemer bij een privébedrijf). Hij ontvangt een brutoloon van 3 500,00 euro per maand, vakantiegeld en een 13e maandloon. Johannes wil graag op de leeftijd van 67 jaar met pensioen en schat dat hij dan 2 000,00 euro per maand nodig heeft om van te kunnen leven.
Nieuwsgierig hoe de simulator rekent en op welke veronderstellingen hij gebaseerd is?
e
e© VA
Klik dan op Detail van de berekening.
Stel dat Johannes zelfstandige was. Herhaal de cijferoefening. Merk je een verschil?
Stel dat Johannes als ambtenaar had gewerkt. Herhaal de cijferoefening. Merk je een verschil?
si
f
er
fv
TO THE POINT
Vanaf het moment dat je als Belg een bepaalde leeftijd bereikt hebt, mag je met pensioen gaan. Dat betekent dat je niet meer hoeft te werken. De wettelijke pensioenleeftijd wordt geleidelijk
pr oe
opgetrokken van 65 jaar naar 67 jaar. Sinds 2025 bedraagt die 66 jaar. Om voldoende geld te hebben om financieel verder te kunnen, krijg je als gepensioneerde burger een bepaald bedrag van de Belgische Staat. De hoogte van dat bedrag hangt af van het professionele statuut (ambtenaar, zelfstandige of werknemer) dat je tijdens je loopbaan had, hoe groot je inkomen was en hoeveel jaren je gewerkt hebt. Er is een wettelijk minimumpensioenbedrag voor iedereen die een volledige loopbaan heeft gehad. Je kunt er als burger voor kiezen om met vervroegd pensioen te gaan (vóór je wettelijke
GO! DEEL B
LEVEL D
pensioenleeftijd) maar daardoor zul je later maandelijks wel minder pensioen ontvangen. Omgekeerd
84
kun je ervoor kiezen om langer te werken dan verplicht. Als je als werknemer wilt weten wanneer je met pensioen kunt gaan en hoe groot je persoonlijk wettelijk pensioenbedrag zal zijn, kun je inloggen op mypension.be. Daar vind je een overzicht van al je gewerkte jaren en bij welke werkgevers dat was. Om zeker te zijn dat je voldoende financiële middelen zult hebben eens je met pensioen bent, kun je tijdens je loopbaan extra bij sparen een verzekeringsmaatschappij.
Action 1— Welke online pensioentools biedt de Belgische overheid aan?
De Belgische overheid heeft het online portaal mypension.be ontwikkeld waar haar burgers alle nuttige informatie omtrent hun eigen pensioen kunnen raadplegen en simulaties kunnen maken. Het inloggen op de
IN
site gebeurt via een persoonlijk paswoord of via e-ID. Bovendien heeft ze een bijkomende site PensionStat
ontwikkeld waar de burger betrouwbare, statistische informatie vindt over pensioenen in België in het algemeen. a
Surf naar mypension.be. Wat kun je daar allemaal doen?
N
b
e© VA
Vraag aan je ouders om in te loggen op mypension. Wanneer kunnen zij met pensioen en hoeveel zal het pensioenbedrag zijn dat ze ontvangen?
Surf naar PensionStat.be Klik op Kerncijfers. Waarover vind je hier informatie?
si
fv
er
GO! DEEL B
LEVEL D
pr oe
c
85
Action 2— Kun je doorwerken na de wettelijke pensioenleeftijd?
a
De pensioenbonus wordt terug ingevoerd. Wat is de pensioenbonus?
N
Vanaf wanneer en voor wie worden de eerste bonussen uitgekeerd?
e© VA
b
c
Hoeveel geld kan de pensioenbonus opleveren?
si
Hoe wordt de bonus uitbetaald?
fv
d
er
pr oe
GO! DEEL B
LEVEL D
86
IN
Lees de tekst op iDiddit en beantwoord de vragen.
Action 3— Mag ik flexi-jobben als ik gepensioneerd ben? Ga naar iDiddit en bekijk het filmpje over flexi-jobs. Wat is een flexi-job?
IN
Wat is het voordeel voor de werknemer?
e© VA
b
c
N
a
Wat is het voordeel voor de werkgever?
si
fv
er
GO! DEEL B
LEVEL D
pr oe
1
87
2
Lees het artikel en los de vragen op. a
Hoeveel mag een persoon die de wettelijke pensioenleeftijd overschreden heeft, nog bijverdienen?
Stel dat je gepensioneerd bent maar je hebt de wettelijke pensioenleeftijd nog niet bereikt. Welke
IN
b
gevolgen heeft dat voor je flexi-job?
N
e© VA
Vervroegd met pensioen? Let op dat u niet te veel bijverdient met flexi-job Zo’n 235 000 mensen die met vervroegd pensioen zijn, krijgen binnenkort een bericht van de Federale Pensioendienst om hen te waarschuwen. Wie te veel bijverdient met een flexi-job, riskeert pensioen te verliezen.
si
Dat is het gevolg van een vorig jaar besliste maatregel die in 2025 van kracht wordt. Tot en met 2024 bestond alleen een algemeen grensbedrag voor alle beroepsinkomsten voor die groep. Daar komt nu een jaargrens bij voor
er
inkomsten uit een flexi-job voor wie de wettelijke pensioenleeftijd nog niet heeft bereikt.
fv
Als u een flexi-job heeft, moet u voortaan een bijkomend grensbedrag van 7 876,00 euro per jaar naleven. Bij overschrijding van dat bedrag riskeert u minder pensioen te krijgen of een schorsing van het pensioen.
GO! DEEL B
LEVEL D
pr oe
Het bijkomende grensbedrag voor inkomsten uit een flexi-job geldt enkel voor wie met vervroegd pensioen is en de wettelijke pensioenleeftijd nog niet heeft bereikt. Het geldt dus niet voor wie de wettelijke pensioenleeftijd wel heeft bereikt. Ook wie 45 jaar loopbaan op de teller heeft, is vrijgesteld van de maatregel.
88
‘Potentieel gaat het wel om een grote groep Belgen die mogelijk onderworpen is aan het grensbedrag: zowat 235 000’, zegt Vik Beullens, de woordvoerder van de Federale Pensioendienst. Die worden allemaal persoonlijk verwittigd van de verstrenging – digitaal of per brief. Voor alle duidelijkheid: wie de wettelijke pensioenleeftijd voorbij is of een loopbaan van 45 jaar heeft, mag onbeperkt bijverdienen zonder dat dat impact heeft op het pensioen. Er kan wel een fiscale impact zijn. Bron: tijd.be, 2025-01-10
CHECKLIST Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.
2
Ik kan uitleggen wat ‘met pensioen gaan’ is.
Ik kan uitleggen vanaf welke leeftijd een burger
met pensioen kan. 3
Ik kan uitleggen dat pensioenen op verschillende manieren uitgerekend worden.
4
Ik kan uitleggen dat er een wettelijk
Ik kan een pensioenbedrag laten uitrekenen door een tool.
6
e© VA
minimumpensioen is en hoeveel dat is. 5
EXTRA OEFENMATERIAAL
N
1
KAN BETER
IN
JA
Ik kan uitleggen welke online tools de burger kan
BEGRIPPENLIJST GO! DEEL B
pr oe
fv
er
si
gebruiken om info te vinden over zijn pensioen.
89
Begrippenlijst
A
deductieve
De economische wetenschap gebruikt die
methode
methode om uit een bepaalde wetmatigheid
economische
Die wetenschap houdt zich bezig met
wetenschap
de studie van het keuzegedrag van de
economische actoren, zoals de gezinnen en
de bedrijven.
economisch
Mensen moeten omwille van het aantal
principe
middelen dat beschikbaar is, een
De mensen proberen om de behoeften
inductieve
De economische wetenschap gebruikt die
methode
methode om uit een groot aantal gegevens
macro-
Dat deel van de economie bestudeert
economie
de grote gehelen van een economie op
micro-
nationaal niveau, zoals werkloosheid.
Dat deel van de economie concentreert
er
zich op individuele markten, zoals een
arbeids
Dat is een overheidsinstelling die bedrijven
bemiddelaar
helpt om vacatures bekend te maken bij een
fv
consument of een gezin
ruim publiek en mogelijke werknemers naar
arbeidsmarkt
GO! DEEL B
BEGRIPPENLIJST
pr oe
C
90
C
economie
C
bepaalde wetten af te leiden.
si
A
keuze maken tussen alle behoeften.
middelen.
A
verdere besluiten af te leiden.
te maximaliseren met de beschikbare
A
IN JE EIGEN WOORDEN
IN
A
VERKLARING
N
A
BEGRIP
e© VA
LEVEL
de werkgever doorverwijst.
Dat is een virtuele plaats waar bedrijven
(vraag) en gezinnen (aanbod) elkaar ontmoeten, en waar ze na het uitwisselen
van informatie en onderhandeling
overeenkomen om voor een loon (prijs) arbeid te leveren.
arbeids
Dat is een contract tussen werkgever en
overeenkomst
werknemer waarbij die laatste zich verbindt
om onder het gezag van de werkgever
arbeid te verrichten in ruil voor een loon.
C
BEGRIP
VERKLARING
arbeids
Dat is een afspraak tussen de werkgever
reglement (AR)
en de werknemersvertegenwoordiging in
van de beide partijen binnen het bedrijf zijn
Die bestaat uit diegenen die aan het werk
bevolking
zijn (werkenden) en zij die beschikbaar zijn
voor een job en actief op zoek naar werk
(niet-werkende werkzoekenden / NWWZ).
bevolking op
Dat is de bevolking van 15 tot en met 64
arbeidsleeftijd
jaar.
cao
Dat is een overeenkomst tussen de
N
C
beroeps
(collectieve
vertegenwoordigers van de werknemers
arbeids
en een of meer werkgevers die voor een
overeenkomst)
hele groep personeelsleden gezamenlijke
e© VA
C
een bedrijf waarin de rechten en plichten vastgelegd. C
IN JE EIGEN WOORDEN
IN
LEVEL
arbeids- of loonsvoorwaarden afspreken.
Dat bedrijf zoekt voor een klant het ideale profiel voor een bepaalde functie: iemand met veel ervaring, grote kennis of een
uitgebreid netwerk. Dat doet het vaak door
actief veelbelovende kandidaten zelf te
minimumloon
si
contacteren.
C
Het laagste loon dat een werkgever volgens de afspraken van de sector mag uitbetalen
er
is afhankelijk van de leeftijd, ervaring,
werkzoekende
de arbeidsmarkt maar nog geen werk
fv
Dat is iemand die beschikbaar is voor
C
paritair
selectiebureau
niet-werkende
pr oe C
aan een werknemer. Het minimumloon anciënniteit …
C
gevonden heeft.
Dat betekent dat er bij een overleg evenveel
vertegenwoordigers zijn van de werknemers als van de werkgever. Dat bedrijf neemt voor een klant de hele aanwervingsprocedure voor z’n rekening en stelt uiteindelijk de geschiktste kandidaten voor aan de klant.
BEGRIPPENLIJST
headhunter
GO! DEEL B
C
91
C
BEGRIP sociaal overleg
VERKLARING Dat is overleg over loons- en arbeidsvoorwaarden tussen de sociale partners (de vakbonden en de
C
IN JE EIGEN WOORDEN
werkgeversorganisaties).
syndicale
De syndicale afvaardiging bestaat uit een
afvaardiging
groep werknemers die binnen een bedrijf of organisatie de vakbond vertegenwoordigt en opkomt voor de belangen van de
C
uitzendkantoor
Dat bedrijf neemt werknemers aan en leent die uit aan bedrijven die ze tijdelijk nodig
C
vakbond of
Dat zijn de vertegenwoordigers van de
vakbonds
werknemers.
organisatie of syndicaat C
D
Die organisatie behartigt tijdens het sociaal
organisatie
overleg of bij de overheid de belangen van
Dat is het online portaal van de Federale
si
informatie omtrent zijn pensioen kan
vinden.
Dat is een periode in het leven van de
fv
niet meer hoeft te gaan werken.
pensioen
Dat bedrag ontvangt de gepensioneerde om
bedrag
te kunnen overleven na zijn pensioendatum.
pr oe D
GO! DEEL B
BEGRIPPENLIJST
D
92
D
D
en geeft hun advies.
burger waarin hij op basis van zijn leeftijd
D
er
pensioen
(een specifieke groep van) de werkgevers
Pensioendienst waarop de burger alle
D
werkgevers
mypension.be
e© VA
hebben.
N
werknemers tegenover de werkgever.
professioneel
Het feit of je in de privésector, als
statuut
ambtenaar of als zelfstandige gewerkt hebt.
vervroegd
Dat is de situatie waarin de burger eerder
pensioen
met pensioen gaat dan de dag van de
officiële pensioendatum.
verzekerings-
Bij dat bedrijf kun je als burger sparen voor
maatschappij
een extra pensioen.
wettelijke
Leeftijd vanaf wanneer de burger met
pensioen
pensioen kan gaan.
leeftijd
IN
LEVEL