Inhoudsopgave oefentherapie bij rugaandoeningen

oefentherapie bij rugaandoeningen.book Page 5 Wednesday, January 28, 2015 10:05 AM

Inhoud Woord vooraf

11

Inleiding

13

DEEL 1 – ALGEMENE BEGRIPPEN MET BETREKKING TOT OEFENTHERAPIE BIJ RUGAANDOENINGEN

17

1

Functionele stabiliteit van de wervelkolom 1 Functionele stabiliteit van de wervelkolom: een voorwaarde voor optimale houding en beweging 2 Componenten die bijdragen tot de functionele stabiliteit van de wervelkolom 2.1 De osteoarticulaire structuren 2.1.1 Ontwikkeling van de osteoarticulaire structuren 2.1.2 Functionele anatomie van de articulaire structuren 2.1.3 Mechanische eigenschappen van het osteoarticulaire systeem 2.2 Intrinsieke eigenschappen van de spieren 2.2.1 Spiervezeltypes 2.2.2 Componenten van kracht 2.2.3 Spierlengte 2.3 Neuromusculaire coördinatie 2.3.1 Proprioceptie 2.3.2 Coördinatie 2.4 Posturale controle

19

De functie van de rompspieren 1 Functionele onderverdeling van de spieren betrokken bij houdingen en bewegingen van de wervelkolom 1.1 Het lokale spiersysteem 1.2 Het globale spiersysteem 2 Spieren van de romp 2.1 Achterste spieren 2.2 Laterale spieren 2.2.1 De m. quadratus lumborum 2.2.2 De m. psoas 2.3 Spieren van de buikwand 2.3.1 De m. rectus abdominis 2.3.2 De m. transversus abdominis 2.3.3 De m. obliquus internus abdominis 2.3.4 De m. obliquus externus abdominis 2.4 Spieren die de buikholte begrenzen

29

2

20 22 22 22 22 23 24 24 24 26 26 26 26 27

30 30 30 32 32 33 33 34 34 34 34 35 35 36

oefentherapie bij rugaandoeningen.book Page 6 Wednesday, January 28, 2015 10:05 AM

6

Oefentherapie bij rugaandoeningen 2.4.1 2.4.2 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.4 3.4.1 3.4.2

3

Het diafragma Bekkenbodemspieren en de diepe dorsale structuren Functionele onderverdeling van de rompspieren Functionele onderverdeling van de rugspieren De lumbale multifidus De erector spinae Functionele onderverdeling binnen de laterale spieren Functionele onderverdeling van de buikspieren De m. rectus abdominis De m. transversus abdominis De m. obliquus internus abdominis De m. obliquus externus abdominis Spieren die de buikholte begrenzen Het diafragma De bekkenbodemspieren

36 36 37 37 37 37 38 38 38 39 39 39 39 39 40

Disfuncties van de verschillende componenten 1 Articulaire disfuncties 1.1 Hypomobiliteit 1.2 Hypermobiliteit 1.3 Gestoorde bewegingskwaliteit 1.4 Symptoomproductie 2 Myogene disfuncties 2.1 Spierkracht 2.1.1 Atrofie 2.1.2 Strain 2.1.3 Kinesitherapeutische aanpak 2.1.4 Hypertrofie 2.2 Uithouding 2.3 Spierlengte 2.3.1 Verlengde spier 2.3.2 Verkorte spier 3 Stoornissen in de neuromusculaire coรถrdinatie 3.1 Inhibitie 3.2 Verstoring in timing 3.3 Verstoorde rekruteringspatronen 3.4 De musculaire disbalans tussen synergetische spieren 3.5 Reciproque inhibitie 3.6 Spierrekrutering en wet van de minste weerstand 3.7 Relevantie van neuromusculaire training 4 Neurogene disfunctie 4.1 Gestoorde zenuwgeleiding 4.1.1 Zenuwcompressie 4.1.2 Zenuwrek 4.2 Verminderde beweeglijkheid van de zenuw 4.3 Productie van symptomen

41 42 42 43 43 44 44 44 45 45 45 45 46 46 46 46 47 47 48 49 49 49 50 50 50 51 51 52 52 52

oefentherapie bij rugaandoeningen.book Page 7 Wednesday, January 28, 2015 10:05 AM

Inhoud 4.3.1 4.3.2 5

7 Pijn vanuit het bindweefsel Axonale pijn of neuropathische pijn Psychosociale disfuncties

53 53 54

4

Biomechanische factoren 1 Statische elementen 2 Dynamische elementen 3 De wet van de minste weerstand

57 58 58 58

5

Klinisch denkkader 1 Klinisch denkkader 2 Indeling van de stoornissen 2.1 Stoornis in structuur 2.2 Stoornis in functie (functionele causaliteit) 2.2.1 Bewegingsdisfunctie 2.2.2 Psychosociale factoren 2.2.3 Pijnmechanismen 2.3 Stoornis in activiteit (ADL) 2.4 Stoornis in participatie 3 Balans

59 60 61 61 61 61 64 65 65 65 66

6

Algemene trainingsprincipes 1 Mogelijke doelstellingen bij patiĂŤnten 2 SpierkrachtbeĂŻnvloeding 2.1 Basisprincipes bij krachttraining 2.2 Spierkracht en hypertrofie 2.3 Krachtuithouding 2.4 Intensiteit overeenkomstig het gestelde doel 2.5 Herhalingen/reeksen 2.6 Pauze 2.7 Uitvoeringssnelheid 2.8 Frequentie van oefenen/trainen 3 Stabilisatie 3.1 Stabilisatie aan lage belasting 3.2 Stabilisatie aan hoge belasting 4 Gewrichtsmobilisatie 5 Spierlengte 6 Weefselherstel 7 Algemene richtlijnen voor modaliteiten overeenkomstig het doel

67 68 68 68 69 69 70 70 70 70 71 71 71 72 72 72 73 74

oefentherapie bij rugaandoeningen.book Page 8 Wednesday, January 28, 2015 10:05 AM

8

Oefentherapie bij rugaandoeningen

DEEL 2 – OEFENTHERAPIE BIJ RUGAANDOENINGEN: PRAKTIJK

75

Inleiding

76

1

Strategie voor oefentherapie bij rugaandoeningen 1 Algemeen oefenschema 2 Strategie voor spierre-educatie 2.1 Proprioceptie 2.2 Coördinatie 2.2.1 Beperkingen van het globale spiersysteem in relatie tot stabiliteit 2.2.2 Spiercontrole 2.2.3 Timing 2.3 Onderbouw: stabilisatietraining 2.3.1 Perceptie 2.3.2 Precisie 2.3.3 Repetitie 2.3.4 Integratie 2.3.5 Statische versus dynamische stabiliteit 2.4 Bovenbouw: uithouding en kracht

77 78 80 80 80 81 82 83 83 84 84 85 86 86 86

2

Basisoefenschema 1 Proprioceptieve oefeningen 1.1 Oefeningen 1.1.1 Handen- en knieënsteun 1.1.2 Stand 1.1.3 Zit 1.2 Doel 1.3 Positie-repositiezin 1.4 Variatie en progressie 2 Coördinatieoefeningen 2.1 Evaluatie van de m. transversus abdominis 2.1.1 Aard van de contractie 2.1.2 Duur van de contractie 2.1.3 Foutieve uitvoering 2.1.4 Echografie 2.2 Evaluatie van de m. multifidus 2.2.1 Palpatie in rust 2.2.2 Palpatie tijdens contractie 3 Stabilisatietraining 3.1 Opbouw en progressie 3.2 Analytisch en lokaal 3.2.1 Transversus abdominis 3.2.2 Bekkenbodemspieren 3.2.3 Relatie van de diepe buikmusculatuur en de voorste bekkenbodemspieren 3.2.4 Multifidus

87 88 88 88 90 92 94 94 95 95 96 96 97 97 98 98 98 99 101 101 101 101 104 107 107

oefentherapie bij rugaandoeningen.book Page 9 Wednesday, January 28, 2015 10:05 AM

Inhoud 3.2.5 3.2.6 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.5

3

9

Keuze van de uitgangshouding Combinatie Integratie van het globale systeem Fasering: in twee tijden werken Uitbreiding van de analytische fase Integratie van de laterale rompspieren Vergroten van de proprioceptieve input en oefenen van de posturale stabiliteit 3.6 Medische trainingstherapie 3.7 Fouten uitlokken 3.8 Opbouw van dynamische stabiliteit 3.9 Functionele integratie 3.10 Ergonomische richtlijnen 3.10.1 Zitten 3.10.2 Flexie 3.10.3 Heffen en tillen

111 111 112 112 113 116 119 122 126 126 128 128 128 129 129

Aanvullende benaderingen 1 Spierrekkingen 1.1 Inleiding 1.2 Het therapeutische plasticiteitsdilemma 1.3 Differentiatie met neurogene betrokkenheid 1.4 Functionele corrigeerbaarheid 1.5 Stretchingmethoden 1.5.1 De statische methode 1.5.2 Ballistische stretching 1.5.3 Proprioceptieve neuromusculaire facilitatie 1.5.4 DROM-methode of actieve stretching 1.6 Spierlengtetests 1.6.1 De heupbuigers 1.6.2 De hamstrings 1.7 Stretching 1.7.1 De heupbuigers 1.7.2 De adductoren 1.7.3 De hamstrings (stand) 1.7.4 M. piriformis (lig) 2 Mobiliserende oefeningen 2.1 Rotatiemobilisaties 2.2 Lateroflexiemobilisaties 2.3 Flexie-extensiemobilisatie 2.4 Driedimensionale mobiliserende oefeningen 3 Oefeningen ter bevordering van de weefselregeneratie 3.1 Discusletsels 3.2 Facetgewrichten 3.3 Andere letsels

131 132 132 132 132 133 133 134 134 134 135 135 135 137 139 139 143 146 150 151 151 154 156 158 160 160 163 164

oefentherapie bij rugaandoeningen.book Page 10 Wednesday, January 28, 2015 10:05 AM

10 4

5

Oefentherapie bij rugaandoeningen Spierversterkende oefeningen 1 Buikspieroefeningen 1.1 Belang 1.2 Een kritische kijk op rompbewegingen 1.3 Kinesiologie van het heffen van de benen 1.4 Spierkrachttests van de buikspieren 1.4.1 Test 1: het optillen van de romp 1.4.2 Test 2: het vlak houden van de onderrug tijdens het laten dalen van de benen 1.4.3 Belang van het combineren van beide tests 1.5 Buikspieroefeningen bij lagerugklachten 1.5.1 Beenbewegingen 1.5.2 Schuine buikspieroefeningen 1.5.3 Pompbewegingen 1.5.4 Dosering van buikspieroefeningen 2 Rugspieroefeningen 2.1 Rugspieroefeningen zijn niet universeel 2.2 Evaluatie van de rugspieren 2.3 Lumbale rugspieroefeningen 2.3.1 Dosering 2.3.2 Belasting 2.3.3 Progressie 2.3.4 Basis aan stabiliteit

165 166 166 166 167 167 168

Casuïstiek 1 Casus 1 Patiënt met neurogene klachten 1.1 Anamnese 1.2 Klinisch onderzoek 1.3 Interpretatie 1.4 Behandeling 2 Casus 2 Patiënt met degeneratieve klachten 2.1 Anamnese 2.2 Klinisch onderzoek 2.3 Interpretatie 2.4 Behandeling 3 Casus 3 Patiënt met een instabiliteitsprobleem 3.1 Anamnese 3.2 Klinisch onderzoek 3.3 Interpretatie 3.4 Behandeling

189 190 190 190 191 192 193 193 194 194 195 196 196 196 197 198

169 171 171 172 176 180 180 181 181 181 184 184 185 185 185

Oefenschema

198

Referentielijst

199

Lijst van foto’s

204