FikS Leerwerkboek (editie 2024) Inkijkexemplaar

Proefversie©VANIN

Proefversie©VANIN

INHOUD (*)

(*) onder voorbehoud van wijzigingen

STARTEN MET FikS

iDIDDIT: HET ONLINELEERPLATFORM BIJ FikS

INLEIDING

Proefversie©VANIN

HOOFDSTUK 1:

Welke inkomsten kunnen jongeren hebben?

Ontdek wat mogelijke inkomstenbronnen voor jongeren zijn

Breng de inkomstenbronnen van jongeren in kaart

Stel een plan van aanpak op

Verwerf informatie

Verwerk de resultaten van de enquête

Trek besluiten

Stel het resultaat van je onderzoek voor Vraag feedback aan je klasgenoten

Bespreek de samenwerking in groep

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 2:

Welke uitgaven kunnen jongeren hebben?

Ontdek wat mogelijke uitgavenposten voor jongeren zijn

Ga na waar je informatie kunt vinden

Stel een plan van aanpak op Verwerf informatie

Verwerk de resultaten

Trek besluiten

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 3:

Hoe ga je verantwoord met geld om?

Ontdek hoe je verantwoord met geld kunt omgaan

Ontdek welke vraag je spilfiguur heeft in verband met het beheer van het budget

Breng de problemen die jongeren ondervinden bij kaart het beheer van hun budget in Verwerf informatie

Verwerk de informatie

Trek besluiten

Stel je resultaten voor

Bundel de resultaten tot een geheel

Vraag feedback aan je klasgenoten

Bespreek de samenwerking in groep

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 4:

Wat beïnvloedt je aankoopgedrag?

Breng jouw koopgedrag in kaart

Verken hoe ondernemingen behoeften creëren

Ga na hoe jouw aankoopgedrag beïnvloed wordt door sociale media

Ontdek hoe peers jouw aankoopgedrag kunnen beïnvloeden

Onderzoek hoe de sociale achtergrond invloed heeft op het aankoopgedrag van de spilfiguren

Breng de factoren die het aankoopgedrag beïnvloeden in kaart

Geef tips om op een positieve manier met groepsdruk om te gaan

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 5:

Hoe kun je als jongere duurzaam consumeren?

Ontdek de echte prijs van een product

Breng je ecologische voetafdruk in kaart

Ontdek wat niet duurzaam, onverantwoord en onethisch is Ga op zoek naar tips om duurzaam, ethisch en verantwoord te consumeren

Consumeer duurzaam, ethisch en verantwoord

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 6:

Hoe kun je veilig betalen en fraude vermijden?

Ontdek welke problemen de spilfiguren hebben

Onderzoek waar je je aankopen kunt doen

Onderzoek de verschillende betaalmiddelen

Sta stil bij mogelijk bedrog en fraude

Ontdek wat je kunt doen bij fraude

Beveel een betaalmiddel aan

Evalueer jezelf

Proefversie©VANIN

HOOFDSTUK 7:

Hoe kun je persoonlijke administratie bijhouden?

Ontdek welke problemen de spilfiguren hebben

Ontdek welke belangrijke documenten er zoal zijn

Ontdek op welke manier je persoonlijke administratie kunt bijhouden

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 8:

Welk belang hebben ondernemingen en organisaties in onze maatschappij?

Ontdek wat onze spilfiguren over ondernemingen te zeggen hebben

Ga na met welke bedrijven je in aanraking komt

Maak kennis met de eenvoudige economische kringloop

Verken verschillende soorten ondernemingen

Verken de verschillende activiteiten van een onderneming

Welke verschillende kernactiviteiten zijn er in een bedrijf?

Ga dieper in op de doelen van verschillende organisaties

Bestudeer de impact van ondernemingen en organisaties

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 9:

Welke impact heeft de overheid op de maatschappij?

Ontdek wie ‘de’ overheid is

Onderzoek welke rol de overheid speelt in onze maatschappij

Onderzoek welke uitgaven de overheid heeft

Breng de inkomstenbronnen van de overheid in kaart

Ga na wat het sociale vangnet van de overheid inhoudt

Wat denk jij? Heeft het invoeren van een suikertaks zin?

Evalueer jezelf

HOOFDSTUK 10:

Hoe kun je globale uitdagingen lokaal aanpakken?

Verken hoe een onderneming verantwoord kan ondernemen

Breng globale uitdagingen in kaart

Ontdek wat jouw inbreng kan zijn voor globale uitdagingen

Ontdek het verschil tussen de millennium ontwikkelingsdoelen (MDG's) en de duurzame ontwikkelingsdoelen SDG's)

Onderzoek de verbondenheid van de SDG's

Ontdek hoe jij je steentje kunt bijdragen om de SDG's te bereiken

Verken wat het begrip 'sustainable' inhoudt

Onderzoek hoe je de mensen- en kinderrechten kunt linken aan de SDG's

Verken hoe je bepaalde doelen op lokaal niveau kunt aanpakken

Ga na welke mensen- of kinderrechten in gevaar komen of geschonden worden

Evalueer jezelf

Proefversie©VANIN

WOORDENLIJST

Proefversie©VANIN

H oofdstuk 1WELkE INkoMstEN kuNNEN

J o NGEREN HEBBEN?

o P d RACH t 1: o ntdek wat mogelijke inkomstenbronnen voor jongeren zijn o

1 Bekijk het filmfragment van Lotte en Yusuf.

a Waar gaat het fragment over?

Proefversie©VANIN

b Waarvan hangt het af hoeveel Yusuf aan het cadeau van zijn zus wil spenderen?

c Waar halen Yusuf en Lotte hun geld vandaan?

Yusuf en Lotte hebben dus inkomsten. Jongeren hebben inkomsten dankzij zakgeld, verjaardagen enzovoort. Inkomsten of inkomen is het geld dat je krijgt.

2 Je kunt wel bedenken waar jij en andere jongeren jullie inkomsten vandaan halen, maar je mag er nooit van uitgaan dat dat voor iedereen hetzelfde is. Daarom ga je dat nu onderzoeken. Voor dat onderzoek kun je deze onderzoeksvraag formuleren:

WEL k E IN ko M st EN ku NNEN J o NGEREN HEBBEN?

a Denk na over welke jongeren je het wilt hebben.

• Ga je alle jongeren in België bevragen?

• Ga je aan alle jongeren in je provincie vragen stellen?

• Ga je aan één jongere vragen welke inkomsten die heeft?

• Ga je alle leeftijdsgroepen bevragen, dus jongeren van 10 jaar, 14 jaar en 18 jaar?

• Waarom maak je de groep die je gaat bevragen het best niet te groot?

• Waarom maak je de groep die je gaat bevragen het best niet te klein?

b Je zult je onderzoek dus een beetje moeten beperken. De volgende vragen helpen je daarbij.

• Wat is de leeftijd van de jongeren die je wilt ondervragen? Kleur het vakje in.

• Aan welke jongeren kun je makkelijk vragen stellen over zakgeld? Kleur het vakje in.

jongeren in de schoolomgeving en familie

jongeren in de provincie jongeren in België

jongeren in Europa

c Je kunt nu de algemene onderzoeksvraag op p. xx nauwkeuriger formuleren. Noteer die nieuwe vraag.

Proefversie©VANIN

o P d RACH t 2: Breng de inkomstenbronnen van jongeren in kaart

1 Waar denk je dat jongeren tussen 12 en 15 jaar hun geld vandaan halen?

a Brainstorm met de klas en vul de mindmap aan.

b Verdeel de klas in vijf groepen. Elke groep krijgt één spilfiguur toegewezen. Bekijk het filmpje van je spilfiguur en noteer waar het inkomen van jouw spilfiguur vandaan komt.

Wat is de naam van jouw spilfiguur?

Waar komt het inkomen van jouw spilfiguur vandaan?

Hoeveel geld heeft jouw spilfiguur op het einde van één maand verzameld?

Wat is de naam van jouw spilfiguur?

Hoeveel geld heeft jouw spilfiguur op het einde van één maand verzameld? groep 1 groep 2

Waar komt het inkomen van jouw spilfiguur vandaan?

Wat is de naam van jouw spilfiguur?

Waar komt het inkomen van jouw spilfiguur vandaan?

Wat is de naam van jouw spilfiguur?

Waar komt het inkomen van jouw spilfiguur vandaan?

Proefversie©VANIN

Hoeveel geld heeft jouw spilfiguur op het einde van één maand verzameld?

Hoeveel geld heeft jouw spilfiguur op het einde van één maand verzameld?

Wat is de naam van jouw spilfiguur?

Waar komt het inkomen van jouw spilfiguur vandaan?

Hoeveel geld heeft jouw spilfiguur op het einde van één maand verzameld?

c Iedere groep vertelt de klas over haar spilfiguur. Vul de schema’s aan voor de vier andere spilfiguren.

2 Hoe lees je een grafiek?

a Waarover gaat grafiek xx op de volgende pagina?

b Welk onderscheid wordt in de grafiek gemaakt?

c Waar zie je dat?

d Hoeveel zakgeld krijgt een jongen van 12-13 jaar gemiddeld per maand?

e Welke soort grafiek is grafiek xx?

Proefversie©VANIN

Gemiddeld maandelijks zakgeld

€ 200,00

€ 180,00

€ 160,00

€ 140,00

€ 120,00

€ 100,00

€ 80,00

€ 60,00

€ 40,00

€ 20,00

Grafiek xx: Gemiddeld maandelijks zakgeld volgens de leeftijd

€

€

minder dan

€ 5,00 –€ 9,00

€ 5,00

Bereken nu het gemiddelde zakgeld per week van de onderstaande personen. Als je daar hulp bij nodig hebt, bekijk dan een van de instructiefilmpjes die je kunt terugvinden via .

• Yusuf: € 32,00/maand

• Lotte: € 10,00/week

• Fleur: € 5,00/week

• Renée: € 10,00/week

• Li: € 0,00/week

o P d RACH t 3: s tel een plan van aanpak op V

1 Je wilt een antwoord op de onderzoeksvraag die je noteerde op p. xx. Schrijf die onderzoeksvraag nog eens neer :

Proefversie©VANIN

a Hoe kun je te weten komen waar jongeren hun inkomen vandaan halen?

b Waarom is het belangrijk om goed notities te maken als je de vragen doorneemt?

c Welke vragen zou je aan jongeren stellen om meer te weten over hun zakgeld?

Wanneer je een vragenlijst maakt en aan meerdere personen vragen stelt, dan neem je een enquête af. Een enquête is een vragenlijst waarmee je iets te weten wilt komen en die je bij meerdere personen afneemt.

Het is ook belangrijk dat je heel makkelijk en snel antwoorden kunt noteren. Je kunt het best eerst je vragen oplijsten en al een aantal antwoordopties geven. Je kruist dan gewoon het juiste antwoord aan. Je stelt daar meerkeuzevragen. Meerkeuzevragen maken het ook makkelijk om achteraf een besluit te trekken. Je kunt ook het best alle vragen nummeren.

Voorbeeld

1 Hoe oud ben je? ¨ 12 jaar ¨ 13 jaar ¨ 14 jaar ¨ 15 jaar

2 Welke hobby's heb je?

Noteer:

3 Hoe vaak beoefen je je hobby? ¨ 1 keer per week ¨ 2 keer per week

¨ 3 keer per week ¨ meer dan 3 keer per week

4 Hoeveel tijd spendeer je in totaal aan je hobby’s? (per week)

¨ 1-2 uur ¨ 2-3 uur ¨ meer dan 3 uur

5 Hoe ga je naar je hobby?

¨ met de fiets ¨ met de auto ¨ met de bus ¨ Ik beoefen mijn hobby thuis.

¨ met een ander vervoersmiddel zoals

Een hobby uitoefenen is gezond voor lichaam en geest, want je bent bezig met iets dat je leuk vindt en dat je tegelijkertijd energie geeft.

2 Stel je enquête op.

a Bekijk de instructiefiche via . Stel vervolgens de enquête op met een tekstverwerker. Volg daarvoor de volgende stappen.

Proefversie©VANIN

¨ Open de tekstverwerker.

¨ Geef je document de bestandsnaam: ‘Enquête inkomsten jongeren’.

¨ Dat is ook de titel. Zet die titel vet en plaats hem bovenaan in het midden van het blad.

¨ Typ de vragen.

¨ Nummer de vragen.

¨ Voeg eventueel een symbool in, zoals een vierkantje, om de antwoorden af te vinken.

¨ Druk het blad met de vragenlijst af.

b Denk na hoe je te werk zult gaan om de gegevens te verkrijgen. Stel de vragen in kleine groepen.

• Hoeveel jongeren gaat elke groep ondervragen?

• Wanneer ga je dat doen? Noteer de dag, de datum (en eventueel het uur).

c Nadat je de enquêtes hebt afgenomen, verwerk je die in de klas.

• Noteer hier alvast wanneer je alle ingevulde enquêtes naar de klas meeneemt om ze te verwerken.

• Noteer die datum ook in je agenda en zet misschien ook een herinnering in je gsm.

¨ Bedankt voor je medewerking. o P d RACH t 4: Verwerf informatie u

1 Bekijk eerst deze tips om een gesprek te voeren, voor je de enquête gaat afnemen. Vink aan welke tips juist zijn.

Fase van het gesprek Tips

Inleiding ¨ Hallo, ik ben … en voor de school doe ik een onderzoek. Ik wil je een paar vragen stellen over de inkomsten van jongeren. Heb je even tijd?

¨ Hallo, mag ik je een aantal vragen voor de school stellen alsjeblieft? Het duurt maar 2 minuten.

¨ Hey, een vraagje, hoeveel zakgeld krijg jij elke week?

Naam van de ondervraagde

¨ Wat is je naam? Dan schrijf ik dat op mijn blad.

¨ Deze enquête is anoniem. Je moet je naam niet zeggen.

Vragen die je stelt ¨ Wanneer iemand op een vraag niet wil antwoorden, zeg je: ‘Dat begrijp ik. Dat is niet erg’.

¨ Wanneer iemand op een vraag niet wil antwoorden, zeg je: ‘Ik wil het toch weten, want ik moet mijn vragenlijst invullen’.

Einde van het gesprek ¨ Oké, dat waren de vragen. Yow …

2 Houd ook rekening met een aantal praktische tips. Vink aan of je …

¨ goed voorbereid bent en de vragen zelf enkele keren gelezen hebt;

¨ voldoende kopieën van de vragenlijst bij je hebt;

¨ meer dan één balpen bij je hebt;

¨ een klembord of een harde k aft hebt om makkelijk te kunnen noteren.

3 Neem nu met je groep de enquête af.

o P d RACH t 5: Verwerk de resultaten van de enquête u

Proefversie©VANIN

1 Verwerk de resultaten van jouw enquête en trek daaruit (een) besluit(en). Sorteer eerst de enquêtes per leeftijd.

a Verdeel de enquêtes over de groepen. Een groep moet wel dezelfde leeftijdscategorie (12-13 jaar, 14-15 jaar) hebben.

b Waarom moet dat ?

2 Kijk nu hoe vaak elk antwoord op iedere vraag gegeven werd en verwerk die gegevens in een grafiek. Dat kan op drie manieren.

Optie 1: Verwerk de enquêtes op papier.

• Neem een lege papieren enquête erbij.

• Tel bij de enquêtes het aantal keren dat een antwoord op een vraag gegeven is.

Tip: trek een streepje per gegeven antwoord.

• Noteer dat aantal achter het antwoord. Opgelet! Wanneer je een onderscheid maakt tussen verschillende leeftijden, moet je ook het aantal antwoorden gescheiden houden in een ander document.

• Maak nu een kolomgrafiek van de resultaten per vraag op mm-papier.

• Bekijk via de instructiefiche om te zien hoe je een kolomgrafiek maakt.

• Bewaar elke grafiek op een apart blad en nummer de grafieken. Optie 2: Verwerk de enquêtes in een sjabloon van een rekenblad.

• Open het rekenblad dat je terugvindt via .

• Typ de vragen op de aangegeven plaats.

• Typ ook de mogelijke antwoorden waar dat voorzien is.

• Tel voor enquêtes het aantal keren dat een antwoord op een vraag gegeven is.

• Noteer dat aantal achter het antwoord in het rekenblad.

• Opgelet! Wanneer je een onderscheid maakt tussen verschillende leeftijden, moet je ook het aantal antwoorden gescheiden houden in een ander document.

• Dat kan er zo uitzien:

Vraagnummer Vraag

2Krijgen jullie wekelijks of maandelijks zakgeld?

4Krijgen jullie ook geld als jullie klusjes doen?

• De grafiek wordt automatisch gemaakt.

Antwoord Aantal

Wekelijks Maandelijks 4 7

Ja Nee 5 9

Optie 3: Verwerk de enquêtes in een leeg rekenblad.

• Neem elke vraag en elk antwoord over in een rekenblad.

• Tel bij de enquêtes het aantal keren dat een antwoord op een vraag gegeven is.

• Noteer dat aantal achter het antwoord in het rekenblad.

• Opgelet! Wanneer je een onderscheid maakt tussen verschillende leeftijden, moet je ook het aantal antwoorden gescheiden houden in een ander document.

• Maak nu een kolomgrafiek van de resultaten per vraag.

• Bekijk via de instructiefiche om te zien hoe je een kolomgrafiek maakt.

• Bewaar elke grafiek op een apart blad en nummer de grafieken.

Proefversie©VANIN

o P d RACH t 6: trek besluiten u

Trek nu een besluit voor elke vraag op basis van de kolomgrafiek.

a Noteer eerst alle vragen in de tabel. b Vul vervolgens aan met het besluit per vraag.

Vraag

Besluit

c Controleer of je een antwoord hebt gekregen op je algemene onderzoeksvraag. Vul daarvoor eerst de tabel aan.

Onderzoeksvraag

Antwoord

Proefversie©VANIN

d Trek je besluit. Dat kan op twee manieren.

Optie 1: tekst

Schrijf je besluit uit in een tekst. Bewaar dat besluit in je portfolio.

Optie 2: schema of mindmap

Geef je besluit weer in een schema of mindmap en bewaar het daarna in je portfolio.

Hier zie je van beide een voorbeeld.

De mindmap kun je ook met online tools maken.

Voorbeeld 1

Meer

VOEDINGSDRIEHOEK

Minder

Zo weinig mogelijk

Groenten

Fruit

Brood, volkoren graanproducten en aardappelen

Noten en zaden

Peulvruchten

Plantaardige vetten

Vis

Melk en alternatieven

Wit vlees

Eieren

Kaas

Oliën en vetten (bv. kokosvet en palmolie)

Rood vlees

Suikerhoudende voedingsmiddelen

Zo weinig mogelijk

Zout, keukenzout, kruidenmengelingen en bouillon op basis van zout

Bewerkt vlees

Alcoholische dranken

Vetrijke snacks en fastfood

Stilzitten op school

Gamen

Smartphone/tablet gebruiken

Stilzittend gedrag

Naar school fietsen

In de tuin werken

Matig intensief gedrag

Proefversie©VANIN

De trap nemen

Staand knutselen

Traag stappen

Yoga

Bewegingsdriehoek

Licht intensief gedrag

Hoog intensief gedrag

Stevig doorfietsen

Joggen

Traplopen met een boodschappentas

o P d RACH t 7: s tel het resultaat van je onderzoek voor u

1 Meestal worden resultaten van een onderzoek gepubliceerd in kranten, tijdschriften, het nieuws, sociale media enzovoort.

a Bekijk hier een aantal manieren om onderzoeksresultaten voor te stellen. Je vindt voorbeelden via .

Optie 1: een presentatie

Kopieer je grafieken in een PowerPointpresentatie. In je presentatie vertel je vervolgens kort wat het besluit is van elke vraag.

Optie 2: een verslag

Kopieer je grafieken naar een tekstverwerker. Onder elke grafiek geef je uitleg over de resultaten die je op de grafiek kunt aflezen.

Optie 3: een video

Druk elke grafiek af op papier. Je maakt met een camera (van tablet, smartphone …) een journaal of een tv-uitzending. In die tv-uitzending toon je de grafiek en geef je als nieuwslezer kort informatie over de grafiek.

b Voor welke optie kies jij?

c Waarom heb je voor die mogelijkheid gekozen? Kun je je talenten daarvoor inzetten of is het eerder een uitdaging?

2 Stel nu het resultaat van jouw groep voor aan de rest van de klas en aan je leerkracht.

3 Je hebt grafieken gemaakt en ook een presentatie, een verslag of een video. Daar mag je zeker trots op zijn. Bewaar daarom die bestanden in je eigen portfolio.

o P d RACH t 8: Vraag feedback aan je klasgenoten R

Vraag aan je klas wat ze van je onderzoek vinden. Duid dat aan op de schaal.

Proefversie©VANIN

Mijn klasgenoten vinden de resultaten van mijn onderzoek duidelijk.

Mijn klasgenoten vinden de voorstelling van mijn resultaten duidelijk.

o P d RACH t 9: Bespreek de samenwerking in groep R

Evalueer de samenwerking in groep aan de hand van het G-schema.

Gebeurtenis Wat is er gebeurd?

Gedachte Wat zijn je gedachten bij de gebeurtenis?

Gevoel Wat voel je bij de gebeurtenis?

Gedrag Wat doe je bij de gebeurtenis?

1 Duid aan of je de vaardigheden goed beheerst of dat het nog beter kan.

Checklist Ja Kan beter.

1 Mens en samenleving

• Ik kan mogelijke inkomstenbronnen voor een jongere opsommen. ¨¨

2 Mondelinge en sociale vaardigheden

• Ik kan op de gepaste manier vragen stellen voor een enquête.

• Ik kan het resultaat van een onderzoek mondeling voorstellen.

• Ik kan in groep werken. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨

3 Onderzoeksvaardigheden

• Ik kan een onderzoeksvraag formuleren.

• Ik kan informatie (tek sten, tabellen, grafieken …) interpreteren.

• Ik kan informatie verzamelen

• Ik kan informatie verwerken.

• Ik kan reflecteren (zelfevaluatie, peerevaluatie …) over het verloop van het onderzoek. ¨ ¨ ¨

4 ICT

• Ik kan cijfers ingeven in een rekenblad.

• Ik kan zelf een grafiek maken.

• Ik kan de resultaten van een onderzoek presenteren.

• Ik kan een enquête ontwerpen met een tekstverwerker.

2 Wat zou je anders doen wanneer je de volgende keer enquêtes afneemt?

Proefversie©VANIN

o P d RACH t 1: o ntdek wat mogelijke uitgavenposten van jongeren zijn

1 Bestudeer de collage. Welke boodschap wordt er meegegeven, denk je?

Proefversie©VANIN

2 Je hebt misschien een goed beeld van jouw uitgavenpatroon, maar je mag er nooit van uitgaan dat dat voor iedereen hetzelfde is. Daarom ga je dat nu bestuderen. De eerste stap is het opstellen van een onderzoeksvraag.

a Lees eerst nog even de tips door.

Tip 1

b Noteer een zo nauwkeurig mogelijke deelvraag. H

Hoe specifieker de onderzoeksvraag, hoe gerichter je onderzoek kunt doen. Je kunt dan concretere interviews voeren, duidelijkere vragenlijsten opstellen …

WAARAAN BE st E d EN d E LEERLINGEN VAN MIJN k LA s H u N GEL d ?

Tip 2

Een onderzoeksvraag is meestal (ondanks de afbakening) te groot om in één keer te beantwoorden. Door deelvragen te maken los je dat probleem op.

1 Waar denk je dat de meeste jongeren tussen 12 en 15 jaar hun geld aan besteden?

a Maak met je klasgenoten opnieuw vijf groepen. Elke groep krijgt een spilfiguur toegewezen. Bekijk het filmpje van je spilfiguur. Beantwoord daarna de vragen.

• Wat is de naam van je spilfiguur?

Proefversie©VANIN

• Noteer de top drie van zaken waaraan je spilfiguur het meeste geld uitgeeft.

b Bespreek de antwoorden met de klas. Vul de mindmap aan met de top drie van de andere spilfiguren.

2 Noteer de drie zaken waaraan jij het meeste geld uitgeeft.

VIDEO: UITGAVEN SPILFIGUREN

3 Bestudeer tabel xx in verband met de uitgaven van jongeren.

a Noteer de top drie van de uitgavenposten voor de drie leeftijdsgroepen.

Proefversie©VANIN

b Welke verschillen in uitgaven stel je vast naarmate jongeren ouder worden?

Tabel xx: Percentage scholieren dat zelf geld uitgeeft aan de uitgavenposten, naar leeftijd (n=1.952)

a Wat is de populairste uitgavenpost bij jongeren?

• jongens:

• meisjes:

b Bij welke uitgavenposten merk je de grootste verschillen tussen jongens en meisjes?

Proefversie©VANIN

c Er zijn dus duidelijke verschillen tussen het uitgavenpatroon van jongens en meisjes.

Welke andere factoren beïnvloeden volgens jou nog het uitgavenpatroon van jongens en meisjes?

Tabel xx: De meest voorkomende uitgavenposten, naar geslacht (n=1.952)

5 77 % van de jongens geeft zijn zakgeld uit aan games. Gamen houdt risico’s in, maar gezond gamen kan ook.

a Lees eerst de artikels.

Gameverslaving: ‘Tot 12 uur per dag was ik aan het gamen.’

Een onderzoek van de KU Leuven heeft uitgewezen dat drie procent van de 12- tot 17-jarigen een problematische gamer is. De 20-jarige student J. M. was iemand die tot twee jaar geleden zijn vrije tijd vulde met niets dan gamen.

‘Ik kwam thuis van school en at toen soms al aan de computer’, getuigt hij bij VTM Nieuws. ‘Een zestal uur per dag was ik dan aan het gamen. In het weekend gamede ik dan 9 tot 12 uur

per dag. De hele dag ongeveer, alles moest wijken.’

Jens zocht geen professionele hulp, maar wel nieuwe hobby’s. Zo wist hij zijn verslaving onder controle te krijgen. ‘Veel jongeren lijden eraan en beseffen niet dat het een ziekte is. Het kan voor velen een oplossing bieden.’ Soms geraken jongeren er niet uit en moeten ze professionele hulp inroepen.

Bron: www.gva.be

Proefversie©VANIN

Uit een leerlingenbevraging blijkt dat 90 % van de gamende jongeren (12-18 jaar) in Vlaanderen geen problemen ervaart met gamen. Ook wetenschappers zijn ervan overtuigd dat ‘gameverslaving’ vaak te snel in de mond wordt genomen. De meeste

gamers doen dus aan recreatief gamen, dat wil zeggen dat het blijft bij gamen als hobby of ontspanning. Voor een kleine groep kun je wel spreken van problematisch gamen.

Bron: www.gezondheid.be

b Bekijk vervolgens twee filmpjes in verband met gamen en de mogelijke risico's ervan.

c Markeer nu de positieve kanten van gamen in het groen en de risico’s in het rood.

Je leert probleemoplossend denken.

Voor sommigen neemt gamen zoveel tijd in beslag, dat het ten koste van andere activiteiten gaat.

Sommige games zijn goed voor je ruimtelijk inzicht en je reactiesnelheid. School, vrienden en/ of vroegere hobby’s kunnen onder druk komen te staan.

Door te gamen leer je je concentreren en doorzetten.

Games verbeteren de oog-handcoördinatie door de combinatie van bewegen en kijken.

Veel zitten heeft gevolgen voor de gezondheid.

Sommige jongeren zonderen zich meer en meer af om te gamen en geraken geïsoleerd.

Als er dag en nacht gegamed wordt, kan het dag- en nachtritme vervagen en de gamer slaapt slecht of te weinig.

Je leert snel beslissingen te nemen en keuzes te maken.

Te lang achter een beeldscherm zitten, is niet goed voor je gezondheid.

In games met meerdere spelers leer je samenwerken, afspraken maken en andere sociale relaties aangaan.

Gamen stimuleert creativiteit.

d Op vind je een test om vast te stellen of het gamegedrag van iemand problematisch is. Doe de test en stel vast of jouw gamegedrag ongezond is.

e Steek jij meer tijd in je avatar op World of Warcraft dan in je vrienden? Of word je vervelend als je niet op het internet kunt? Kun je moeilijk stoppen met een game? Zoek online op waar en bij wie je terecht kunt, wanneer je op zoek bent naar hulp of informatie in verband met problemen rond gamen.

Proefversie©VANIN

6 Maken jongeren afspraken met hun ouders in verband met hun uitgaven?

Bekijk opnieuw het filmpje van je spilfiguur.

• Welke afspraken zijn er gemaakt tussen de ouders en je spilfiguur over de dingen waaraan zakgeld uitgegeven wordt?

• Heb jij afspraken gemaakt met je ouders over de dingen waaraan jij je zakgeld uitgeeft? Indien wel, noteer dan de afspraken. Indien niet, schrijf dan waarom je dat niet nodig vindt.

7 De ouders van Li maken zich zorgen over het gamegedrag van hun zoon. Welke afspraken zouden de ouders met Li kunnen maken, zodat gamen een ‘gezonde’ hobby is en blijft? Noteer twee voorbeelden.

8 Naast gamen zijn veel jongeren heel actief op sociale netwerksites. Ook daarover worden het best afspraken gemaakt, zodat je op een bewuste, kritische en gezonde manier leert omgaan met die media. Ga op onderzoek met de ontdekplaten ‘Sociale netwerken’ en ‘Een goede online reputatie’, zodat je de nodige info vindt om de onderstaande vragen te kunnen beantwoorden.

a Op welke sociale netwerksites ben jij actief?

Proefversie©VANIN

b Hoe oud moet je zijn om een account aan te maken op Instagram en TikTok?

c Geef één reden waarom jij actief bent op een sociale netwerksite.

d Welke tip vond je het meest nuttig om de risico’s van het gebruik van sociale media te vermijden?

9 Lotte heeft sinds kort ook een profiel op TikTok. De mama van Lotte vindt het wel belangrijk dat haar dochter kritisch en veilig leert omgaan met sociale media.

a Welke afspraak met haar dochter zou jij de mama van Lotte aanbevelen?

b Welke stappen heb je al ondernomen of zou je willen ondernemen om je online reputatie ‘goed’ te houden?

1 Hoe ga je de nodige informatie verzamelen om de deelvraag te kunnen beantwoorden?

a Noteer de deelvraag even opnieuw. (Zie p. xx.)

Proefversie©VANIN

b Denk vervolgens na of er nog andere uitgavenposten zijn die niet in de lijst van het scholierenonderzoek voorkomen. Vul de tabel eventueel verder aan.

Abonnement (bv. op tijdschrift)

Cadeaus

Dagje uit (bv. dierentuin)

Games

Kleding en schoenen

Mobiele telefoon

Persoonlijke verzorging/make-up

Schoolspullen

Sieraden en accessoires

Snoep, eten en drinken

Sport/hobby

Uitgaan (bv. bioscoop, discotheek)

c Bedenk samen met je buur op welke manier je de top vijf van de uitgavenposten van de leerlingen van je klas kunt verzamelen.

d Wie gaat de top vijf ophalen bij de leerlingen?

e Wanneer ga je dat doen? Noteer de dag en het lesuur.

2 Bepaal hoe en wanneer je je resultaten gaat voorstellen.

a Noteer welke voorstellingswijze je gekozen hebt. Je vindt de verschillende opties terug op p. xx.

b Wanneer moet je het resultaat aan je leerkracht bezorgen? Noteer hier de dag.

Proefversie©VANIN

c Noteer die datum ook in je agenda en zet eventueel een herinnering in je gsm.

o P d RACH t 4: Verwerf informatie u

1 Haal de top vijf van de uitgavenposten op. Maak daarbij een onderscheid tussen de antwoorden van jongens en die van meisjes.

2 Vul de tabel in door alle cijfers verzameld bij opdracht 3 (zie de top vijf van je klasgenoten) bij de uitgavenposten op te tellen.

Jongens Meisjes

a Abonnement (bv. op tijdschrift)

b Cadeaus

c Dagje uit (bv. dierentuin)

d Games

e Kleding en schoenen

f Mobiele telefoon

g Persoonlijke verzorging/make-up

h Schoolspullen

i Sieraden en accessoires

Jongens Meisjes

j Snoep, eten en drinken

k Sport/hobby

l Uitgaan (bv. bioscoop, discotheek)

m

n

o p

o P d RACH t 5: Verwerk de resultaten u

1 Je hebt de informatie in verband met het uitgavenpatroon van je klasgenoten verzameld. Jouw onderzoek moet nu een antwoord bieden op de (deel)onderzoeksvragen. Ga naar en bekijk de verschillende tips en stappenplannen om je resultaten voor te stellen in een infographic.

2 Bewaar het resultaat in je portfolio.

o P d RACH t 6: trek besluiten u

1 Welke uitgaven staan, volgens het klasonderzoek, op de eerste vijf plaatsen voor de jongens? En welke voor de meisjes?

Jouw onderzoek

Proefversie©VANIN

2 Met de resultaten van je onderzoek heb je een antwoord geformuleerd op de onderzoeksvraag op p.xx. Noteer dat antwoord.

3 Komen de resultaten van het klasonderzoek overeen met de bevindingen van het scholierenonderzoek? Vul de tabel verder aan.

Scholierenonderzoek

Jouw onderzoek

Jongens Meisjes Jongens Meisjes

1 Games Snoep, eten, drinken

2 Snoep, eten, drinken Persoonlijke verzorging/make-up

3 Cadeaus Sieraden en accessoires

4 Uitgaan (bv. bioscoop, discotheek) Cadeaus

5 Daguitstap (bv. dierentuin) Uitgaan (bv. bioscoop, discotheek)

a Welke gelijkenissen stel je vast?

Proefversie©VANIN

b Welke verschillen stel je vast? Noteer bij elk verschil een mogelijke verklaring.

1 Duid aan of je de vaardigheden goed beheerst of dat het nog beter kan.

Checklist

1 Mens en samenleving

• Ik kan het uitgavenpatroon van jongeren toelichten.

• Ik kan verschillen tussen het uitgavenpatroon van jongeren toelichten.

• Ik kan de mogelijkheden van mediagebruik kritisch toelichten.

• Ik kan de risico's van mediagebruik toelichten. ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨

2 Onderzoeksvaardigheden

• Ik kan (deel)vragen formuleren voor een onderzoek.

• Ik kan een tabel/infographic begrijpen.

• Ik kan procenten berekenen.

3 ICT

• Ik kan informatie opzoeken op het internet.

• Ik kan cijfers ingeven in een rekenblad.

• Ik kan een infographic maken.

Proefversie©VANIN

2 Wat zou je anders doen, wanneer je de volgende keer een onderzoek moet uitvoeren?

H oofdstuk 3 HoE GA JE VERANtWooRd MEt GELd oM?

o P d RACH t 1: o ntdek hoe je verantwoord met geld kunt omgaan o

Door financiële vorming op school leren jongeren al op vroege leeftijd het belang van een budget beheren en van sparen. In de loop van het secundair onderwijs groeit de financiële zelfstandigheid van jongeren. Ze sparen voor een bromfiets of hun eerste zelfstandige reis of ontdekken grote dromen.

Hoe we de financiële competenties van Vlaamse jongeren kunnen én moeten verbeteren?

Proefversie©VANIN

Bron: KBC

Een gezond budget is belangrijk. Het zorgt ervoor dat je je geen zorgen moet maken over geld.

Bron: www.jongerengids.be

12 % van de Vlaamse leerlingen halen het basisniveau van financiële geletterdheid niet. Die leerlingen kunnen bijvoorbeeld de waarde van een eenvoudig budget niet herkennen. Opvallende kenmerken in dagelijkse financiële documenten zoals 'rekeninguittreksel' kunnen ze ook niet interpreteren.

Bron: Knack

1 Op vind je een tool om na te gaan hoe gezond jouw budget is. Noteer hier de feedback die je krijgt nadat je de test ingevuld hebt.

2 Omschrijf het begrip ‘budget’ in je eigen woorden.

3 Misschien ben je al goed op weg om je budget te beheren, maar kun je met enkele tips je budgetbeheer nog gezonder maken. De onderzoeksvraag waar je nu rond gaat werken is dan ook:

H o E GA JE VERAN t Woo R d ME t GEL d o M?

In de loop van dit hoofdstuk ga je die onderzoeksvraag nog verder verfijnen in deelvragen. Noteer twee deelvragen die nu al bij je opkomen.

Welke vragen hebben jongeren tussen 12 en 15 jaar over het beheer van hun budget?

Maak met je klasgenoten opnieuw vijf groepen. Elke groep krijgt een spilfiguur toegewezen. Lees de tekst over de financiële situatie van je spilfiguur.

Proefversie©VANIN

Yusuf @ Li Heb je de advertentie van de nieuwste PlayStation al gezien? Vet, man … die moet ik hebben. Mijn ouders vinden dat prima, maar ik moet hem wel zelf betalen. Dat moet lukken, want ik krijg elke maand € 32,00 zakgeld en ik heb ook nog het geld dat ik van mijn opa heb gekregen voor mijn verjaardag. Pff … ik zou alleen graag weten hoelang ik nog moet sparen voor ik naar de winkel kan gaan.

Lotte @ Fleur Fleur, heb je die nieuwe trui in de etalage van ZEB zien hangen? Vorig weekend ben ik samen met mijn mama een nieuwe jeans gaan kopen. De kleuren van die trui zouden daar perfect bij passen! Maar ... ze gaat het nooit goed vinden dat ik nu weer een nieuwe trui wil. Ik zou hem zo graag van mijn zakgeld kopen, maar mijn spaarpot is zo goed als leeg. Meer zakgeld krijgen zit er niet in. Weet jij hoe ik op een andere manier wat geld kan verdienen?

Fleur @ Yusuf Hey Yusuf, ik heb een probleem. Gisteren is mijn gsm gevallen en het scherm is gebarsten. Ik ben al even langsgeweest bij een gsm-winkel, maar de herstelling zou volgens de verkoper duurder zijn dan een nieuwe gsm.

Misschien is dat ook maar een verkooppraatje ... Jij kent veel van die toestellen, niet? Ik zou wel een nieuw toestel willen kopen, maar ik ken er te weinig van. Ik heb een advertentie gezien waarbij ik een geweldige smartphone kan kopen voor € 9,99 als ik een abonnement neem van € 10,00 per maand. Wat denk je?

Renée @ Vrienden Ik begrijp er niets van. Ik krijg € 5,00 per week van mijn mama en € 5,00 per week van mijn papa. Gisteren wilde ik een cadeautje kopen voor mijn beste vriendin, Thirza, en wat denk je? Geen rotte euro meer. Ik ben telkens verrast. Soms ben ik verbaasd dat ik nog geld overheb aan het einde van de maand. Maar soms heb ik niets meer en zou ik toch graag nog iets kopen. Hoe doen jullie dat?

Li @ Renée Man, man … Mijn allerbeste vriend, Xiam, spreekt niet meer tegen mij. Het is mijn eigen schuld. Ik krijg geen zakgeld. Soms verdien ik wat door klusjes te doen bij mijn bejaarde buurvrouw. En als ik iets wil kopen, kan ik dat wel aan mijn ouders vragen ... maar welke 12-jarige doet dat nog graag?

Ik heb al een paar keer iets geleend bij Xiam. Ik moet toegeven dat hij meestal heel lang moet wachten voor ik hem terugbetaal, maar nu …

Ik moet dat goedmaken.

a Wat is de naam van jouw spilfiguur?

b Welke vraag/vragen heeft jouw spilfiguur in verband met het beheer van zijn/haar/hun budget?

Proefversie©VANIN

o P d RACH t 3: Breng de problemen die jongeren ondervinden bij het beheren van hun budget in kaart V

1 Breng de financiële situatie van je spilfiguur grondig in kaart.

a Noteer in de tabel de inkomensbronnen van je spilfiguur.

b Geef ook aan of dat terugkerende inkomensbronnen zijn of dat het eerder om een eenmalig inkomen gaat.

Inkomensbronnen

Terugkerend of eenmalig

¨ terugkerend ¨ eenmalig

¨ terugkerend ¨ eenmalig

¨ terugkerend ¨ eenmalig

c Noteer hieronder in de tabel de verschillende uitgavenposten.

d Geef ook aan of dat terugkerende uitgavenposten zijn of dat het om eenmalige uitgaven gaat.

Uitgavenposten

Terugkerend of eenmalig

¨ terugkerend ¨ eenmalig

¨ terugkerend ¨ eenmalig

¨ terugkerend ¨ eenmalig

2 Hoe kun je berekenen of de spilfiguur maandelijks kan sparen?

3 Via vind je verschillende manieren om een duidelijk overzicht te geven van de financiële situatie van je spilfiguur.

a Bepaal samen met je groep welke manier jullie gaan gebruiken.

b Noteer je keuze en leg uit waarom jullie daarvoor kiezen.

Proefversie©VANIN

4 Je gaat vervolgens een poster maken om de antwoorden op de vragen van de spilfiguren weer te geven.

a Noteer op welke manier je dat gaat aanpakken. Je kunt het op papier doen, maar online vind je ook enkele digitale tools om een poster te maken.

b Vermeld eventueel de software die je wilt gebruiken.

o P d RACH t 4: Verwerf informatie u

1 Kijk de situatie van je spilfiguur nog eens grondig na. Vul de tabel aan met de maandelijkse inkomsten (soort en bedrag).

Maandelijkse inkomsten

Januari

Februari

Maart

SoortBedragSoortBedragSoortBedrag

2 Bestudeer de kastickets van je spilfiguur die je kunt terugvinden op . Vul online onder ieder kasticket de uitgavenpost en de maand in.

3 Tel alle bedragen van dezelfde uitgavenpost op en verwerk de som in de tabel.

Maandelijkse uitgaven

Januari Februari Maart

SoortBedragSoortBedragSoortBedrag

Proefversie©VANIN

o P d RACH t 5: Verwerk de informatie u

1 Bereken nu of jouw spilfiguur op het einde van de maand kan sparen.

Januari Februari Maart Bedrag Bedrag Bedrag

Inkomsten Inkomsten Inkomsten

Uitgaven Uitgaven Uitgaven Sparen? Sparen? Sparen?

2 Waarom is het nuttig om te sparen?

o P d RACH t 6: trek besluiten u

1 Noteer opnieuw de vraag van jouw spilfiguur.

2 Welk advies geef je aan je spilfiguur? Noteer. Gebruik duidelijke argumenten.

o P d RACH t 7: s tel je resultaten voor u

1 Vorm groepen. Elke groep vertegenwoordigt een spilfiguur. Stel nu het resultaat van jullie spilfiguur aan de rest van de klas en aan je leerkracht voor.

2 Noteer de antwoorden op de vragen van de vier andere spilfiguren.

Proefversie©VANIN

o P d RACH t 8: Bundel de resultaten tot een geheel u

1 Verwerk de adviezen voor de verschillende spilfiguren in een poster. Iedere leerling maakt die poster individueel. Bespreek daarna klassikaal de posters.

2 De onderzoeksvraag luidde: 'Hoe ga je verantwoord om met geld?' Noteer de adviezen die een antwoord zijn op die vraag.

o P d RACH t 9: Vraag feedback aan je klasgenoten R

Vraag aan je klas wat ze van je onderzoek vinden. Duid dat aan op de schaal.

Mijn klasgenoten vinden het overzicht in verband met de financiële situatie van mijn spilfiguur heel duidelijk.

Mijn klasgenoten vinden de antwoorden op de vraag van mijn spilfiguur heel helder.

o P d RACH t 10: Bespreek de samenwerking in groep R

Bespreek de samenwerking in groep en vink de juiste score aan.

Met elkaar omgaan

Individuele gevoelens

We lieten elkaar uitpraten.

We legden de meningsverschillen op een goede manier bij.

Iedereen had een taak.

We stonden open voor elkaars mening.

Iedereen leefde de afspraken na.

Ik had er zin in om deze opdracht samen aan te pakken.

Er was een prettige werksfeer in de groep.

Ik heb met plezier aan mijn deelopdracht gewerkt.

Ik voel me tevreden met het resultaat.

Ik wil een volgende keer vlotter samenwerken.

o P d RACH t 11: Evalueer jezelf R

1 Duid aan of je de vaardigheden goed beheerst of dat het nog beter kan.

Checklist Ja Kan beter.

Proefversie©VANIN

1 Mens en samenleving

• Ik kan een indeling maken in inkomstenbronnen van jongeren.

• Ik kan een indeling maken in uitgavenposten van jongeren.

• Ik kan de financiële situatie van een jongere in kaart brengen.

• Ik kan tips geven voor een goed budgetbeheer van jongeren.

• Ik kan eenvoudige documenten interpreteren in functie van het beheer van mijn budget.

2 Mondelinge vaardigheden

• Ik kan het resultaat van een onderzoek mondeling voorstellen. ¨¨

3 ICT

• Ik kan inkomsten en uitgaven in een digitale tool weergeven.

• Ik kan een poster maken. ¨ ¨ ¨ ¨

Proefversie©VANIN