In dit handboek worden op een duidelijke manier de verschillende vormen van acne beschreven. In een aantal hoofdstukken worden achtereenvolgens de anatomie en fysiologie van de huid, de algemene pathologie, de speciële pathologie en de medische behandeling van acne behandeld. In de laatste hoofdstukken worden hygiëne, ARBO en milieu volgens de Code van de schoonheidsspecialist en de theorie van de acnebehandeling uitvoerig omschreven. Het handboek sluit af met een begrippenlijst, de opsomming van de gebruikte literatuur en een uitgebreid register.
Handboek Acne
Wat is acne? Acne is één van de meest algemeen voorkomende aandoeningen bij de mens. Het is een ontstekingsziekte van de talgklieren van de huid. Iedereen heeft er in meer of mindere mate last van (gehad). Hoewel heel ‘gewoon’ wat betreft voorkomen, wordt het door de patiënt ervaren als zeer hinderlijk, cosmetisch storend en kan het bij sommigen zelfs tot langdurige somberheid leiden. Gelukkig is er tegenwoordig een scala aan behandelingen tegen acne voorhanden. Er zijn ook verschillende (huid)aandoeningen met puistjes die wel lijken op acne, maar geen acne zijn.
Handboek
Acne
Het handboek Acne is een onmisbaar naslagwerk voor de schoonheidsspecialist, die in de dagelijkse praktijk er veel mee te maken kan krijgen.
Opleidingsniveau 4
© 2018 Uitgeverij Container BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De serie ‘Handboeken’ van Uitgeverij Container is bestemd voor beroepen in de sector van de uiterlijke verzorging. De serie omvat studie- en naslagboeken voor verschillende vakrichtingen, in het bijzonder voor huid-, lichaam-, haar- en voetverzorging. De serie is helemaal afgestemd op de moderne exameneisen van de verschillende branches. Ook met de nieuwe keuzedelen is rekening gehouden. Uitgeverij Container levert ook studieboeken voor de keuzedelen die sectorgerelateerd zijn. Bijvoorbeeld ‘Nagelstyling’, ‘Visagie’ en ‘Sportmassage’. De handboeken zijn allemaal op dezelfde, didactische manier opgebouwd. Hierdoor zijn de boeken toegankelijk en gebruiksvriendelijk voor zowel de docent als de student. Bovendien kunnen alle handboeken voor de beroepsbeoefenaren goed dienst doen als naslagwerk. We hopen dat de vernieuwde serie handboeken kan helpen bij het leggen van een solide fundament en de vakkundige uitoefening van het beroep. Handboeken niveau 4 schoonheidsverzorging Dit ‘Handboek Acne’ maakt deel uit van de serie handboeken niveau 4 schoonheidsverzorging. Deze serie studie- en naslagwerken is specifiek gericht op de kwalificatie-eisen voor de opleiding Allround Schoonheidsspecialist en de verschillende specialisaties voor de voortgezette opleiding (VO) Schoonheidsverzorging. De andere handboeken uit deze serie zijn: Handboek huidverbeterende massage en het Handboek Shiatsu. ISBN: 978-90-70502-46-1 Eerste druk 2018 Auteur en eindredactie: A.M. van der Houwen Illustraties: W.F. de Jong Vormgeving: Uitgeverij Container
5
VOORWOORD
Wat is acne? Acne is één van de meest algemeen voorkomende aandoeningen bij de mens. Het is een ontstekingsziekte van de talgklieren van de huid. Iedereen heeft er in meer of mindere mate last van (gehad). Hoewel heel ‘gewoon’ wat betreft voorkomen, wordt het door de patiënt ervaren als zeer hinderlijk, cosmetisch storend en kan het bij sommigen zelfs tot langdurige somberheid leiden. Gelukkig is er tegenwoordig een scala aan behandelingen tegen acne voorhanden. Er zijn ook verschillende (huid)aandoeningen met puistjes die wel lijken op acne, maar geen acne zijn. In dit handboek worden op een duidelijke manier de verschillende vormen van acne beschreven. In een aantal hoofdstukken worden achtereenvolgens de anatomie en fysiologie van de huid, de algemene pathologie, de speciële pathologie en de medische behandeling van acne behandeld. In de laatste hoofdstukken worden hygiëne, ARBO en milieu volgens de Code van de schoonheidsspecialist en de theorie van de acnebehandeling uitvoerig omschreven. Het handboek sluit af met een begrippenlijst, de opsomming van de gebruikte literatuur en een uitgebreid register. Het handboek Acne is een onmisbaar naslagwerk voor de schoonheidsspecialist, die in de dagelijkse praktijk er veel mee te maken kan krijgen.
66
Handboek Acne
Route in het boek Alle boeken uit de handboekenserie zijn op dezelfde manier ingericht. Elk hoofdstuk begint met een korte inleiding op het te behandelen onderwerp. Hierin staat wat je al moet weten voordat je aan het hoofdstuk begint. Daarna wordt vermeld waarom je dit hoofdstuk moet bestuderen. Dat is meestal om in staat te zijn de praktijk goed uit te oefenen of om de examens te kunnen behalen. De begrippen die in het examen aan de orde kunnen komen, staan in deze oriëntatie allemaal bij elkaar. Hierdoor heb je meteen een overzicht van wat er in het hoofdstuk wordt besproken. Daarna worden de leerdoelen samengevat. De leerstof is ingedeeld in hoofdstukken, paragrafen en sub-paragrafen. De examen- en andere belangrijke begrippen staan opvallend in de marge afgedrukt. Deze begrippen zijn ook terug te vinden in het register achterin het boek. Soms worden in de marge ook studie aanwijzingen gegeven. Deze zijn cursief gedrukt. Als er extra informatie aan de basisstof is toegevoegd, die niet direct vereist is voor het examen, dan staat deze in een kleiner lettertype afgedrukt. Dit kan bijvoorbeeld het onderschrift bij een afbeelding zijn of de in een apart blokje geplaatste verdieping van een bepaald onderwerp. Aan het eind van elk hoofdstuk wordt besloten met een samenvatting of samenvattend schema. Daarna volgt een aantal vragen of opdrachten die je kunnen helpen om de stof nog beter tot je te nemen. Ook wordt er in de afsluiting vaak een vooruitblik gegeven op de komende lesstof van het volgende hoofdstuk. Achterin het boek is een literatuurlijst opgenomen ter verantwoording van de gebruikte bronnen en/of ter aanbeveling voor verdere studie. Het boek besluit met het register.
anatomie en fysiologie van de huid
1.1 De huid/cutis Het is logisch dat een goede kennis van de huid voor de (allround) schoonheidsspecialist heel belangrijk is. In het bijzonder bij de specialisatie acne of andere huidverbeterende behandelingen of specialisaties. De huid wordt, op de hersenen na, als het belangrijkste orgaan beschouwd vanwege haar vele en gevarieerde functies. De huid vormt de bekleding van ons lichaam en gaat bij de natuurlijke openingen, zoals de mond, de neus en de anus, over in slijmvlies. De dikte van de huid is variabel, het dikst is de huid van de handpalmen, de voetzolen en de nek. Het dunst is de huid van de oogleden en de lippen. De huid is ons grootste orgaan en heeft bij een volwassene een oppervlak van ruim anderhalve vierkante meter. Per vierkante centimeter huid komen ongeveer 100 zweetklieren, 10 haren en 15 talgklieren voor. Daarnaast bevinden zich in de huid capillairen (haarvaten), zenuwen en receptoren (orgaantjes waarin uitwendige prikkels worden omgezet in signalen voor de cellen). Functies van de huid De huid is geen passief omhulsel, maar het is een orgaan dat net als andere organen, aan psychosomatische invloeden blootstaat. We weten ook dat psychische invloeden een grote rol kunnen spelen bij huidziekten. Doordat zich meer dan een half miljoen zenuwuiteinden in de huid bevinden, kunnen we in contact staan met de buitenwereld. Door aanraking met de vingertoppen kunnen we ons een beeld vormen van de werkelijkheid. De huid biedt ons bescherming tegen koude en warmte en zorgt ervoor dat onze lichaamstemperatuur constant blijft.
1
10 10
vorming van vitamine D vorming van hormonen
uitscheiding van afvalstoffen bescherming tegen bacteriën gaswisseling
Handboek Acne
Ook kan de huid zelf vitamine D vormen, waardoor ons skelet sterk blijft. Aan de huid kunnen we zien hoe iemand zich voelt, wat voor emoties er zijn, wat voor werk iemand doet en of iemand gezond is. Daarom noemen we de huid ook wel de spiegel van de ziel. Het is dus niet zomaar behang. De huid heeft vele zeer belangrijke functies. Als er meer dan 80% van onze huid verloren gaat, sterven we. We onderscheiden de volgende functies: • bescherming tegen mechanisch geweld (slag, stoot, druk, wrijving); • bescherming tegen uitdroging; • bescherming tegen schadelijke (chemische) stoffen; • bescherming tegen straling. Om het lichaam te beschermen tegen het schadelijke ultraviolette licht wordt pigment in de huid gevormd, waardoor een bruine kleur ontstaat; • bescherming tegen elektriciteit; mits de hoornlaag droog is; een droge hoornlaag is een slechte geleider van elektriciteit; • vorming van vitamine D (onder invloed van ultraviolet licht) uit ergosterol en cholesterine (twee stoffen die in talg voorkomen). Vitamine D is van belang voor de beendervorming; • vorming van hormonen. De huid is in staat door middel van de zogenaamde mestcellen (speciale cellen in de leder- en onderhuid) hormonen en hormoonachtige stoffen te produceren. Vandaar dat de huid ook wel een neuro-hormonaal orgaan wordt genoemd. In dit kader kijken we in het bijzonder naar het weefselhormoon histamine. Dit is een stof die door de bindweefselcellen wordt gevormd. Bij een intensievere celdeling, door bijvoorbeeld massage, treedt een grotere histamineproductie op. Histamine heeft een verwijdende invloed op de fijne bloedvaatjes in de huid. Dit is zichtbaar door een vlekkerige roodheid op de huid. Bij beschadigingen van de huid of bij allergische reacties speelt histamine een belangrijke rol; • uitscheiding van afvalstoffen. De zweetklieren in de huid scheiden per etmaal ongeveer 3/4 liter zweet uit, waarin een gedeelte van de eindproducten van de eiwitstofwisseling voorkomt (voornamelijk water en zouten); • bescherming tegen bacteriën en andere micro-organismen; • gaswisseling. De huid is in staat te ‘ademen’. Het gaswisselingsproces via de huid noemen we de huidademhaling. Helaas zijn het vaak schadelijke chemische gassen (uit ons vervuilde milieu) die door de huid worden opgenomen en een negatieve invloed op
11
Anatomie en fysiologie van de huid
ons lichaam uitoefenen. In de cosmetiek maken we gebruik van de huidademhaling om belangrijke werkstoffen en zuurstof toe te dienen; veel warmteafgifte
weinig warmteafgifte
Opperhuid Haarvaten Kringspiertjes samengetrokken
Kringspiertjes ontspannen
Lederhuid
Huidadertje Huidslagadertje
• temperatuurregulatie. De huid heeft bij de warmteregeling van het lichaam een belangrijke uitvoerende taak. Bij kou reageert het lichaam als volgt: de huidbloedvaten (haarvaten) vernauwen zich. Er ontstaat een geringere doorbloeding van de huid, zodat de warmteafgifte wordt beperkt. Ook vermindert de zweetproductie, waardoor er minder verdamping, dus minder afkoeling plaatsvindt. • bij stijging van de temperatuur gebeurt het tegenovergestelde: de haarvaten verwijden zich, zodat er meer warmte kan worden afgegeven aan de omgeving. Daarnaast neemt de zweetproductie toe, zodat door de extra verdamping meer afkoeling kan optreden. Een natuurlijke isolatielaag, gevormd door het vet in het onderhuidse bindweefsel en de lucht tussen de haren op de huid, zorgt voor de instandhouding van de lichaamstemperatuur; • opslag van vet, water, glucose en minerale stoffen (depotfunctie); • zetel van zintuigen. De huid bevat tast-, druk-, koude-, warmteen pijnzintuigen; • weerspiegeling van de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Men zegt wel dat de huid de barometer is van de gezondheid; een
temperatuur regulatie
opslag van vet zetel van zintuigen