Vaca Pinta 24. Edición galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 24 maio 2021 | Edición en galego

• NA GRANXA: PORTALOUSA SC E A LAGOA SERABEL SC (LUGO) • ESPECIAL: MAMITE • O LEITE: DAVID FERNÁNDEZ, DEPORTISTA PARALÍMPICO • FORMACIÓN: NOVOS RETOS PARA A FORMACIÓN DOS FUTUROS GANDEIROS • ESTRÉS POR CALOR: REFLEXIÓNS E CONSELLOS PARA MITIGAR OS SEUS EFECTOS NO VERÁN

vp024_portada_galego.indd 1

25/5/21 11:58

vp024_publi_ascol.indd 2

19/5/21 16:57

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Noelia Cortizo, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido

Visitamos Portalousa SC, cuxo futuro está asegurado nas mans de María Castro

Abel Carballo cóntanos como, xunto ao seu irmán Sergio, colle o testemuño da granxa familiar A Lagoa Serabel SC

COLABORAN NESTE NÚMERO Ana Daniela Campos, Fábio Andrade, Azucena Mora, Cristian Paniagua, Patricia de Celis, Luís Miguel Jiménez, Juan Miguel Echeverria, Carlota Antelo, Santiago Crecente, Teresa Moreno, Camino García, Raquel Alonso, Alexandre Udina, Manuel Fernández, Israel Flamenbaum, Alfonso Raffin ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN:978-84-09-30869-9 Tiraxe do número actual: 17.500 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Transmedia pertence a: O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Auditada por:

OPINIÓN

ESPECIAL: MAMITE

A gandería extensiva, en perigo de extinción. Alfredo Berrocal ................................. 8

A xestión como ferramenta para o control das mastites e o RCS .............……..…….…. 70

EN VACA TV

O LEITE

MANEXO

ANEMBE

Fallo da TIP en becerros (3): factores de risco e métodos de avaliación .......….........….. 100

Entrevista a Xabi Bermúdez, vogal de Calidade de Leite en Anembe .................................................. 18

INVESTIGACIÓN

SAÚDE PODAL

Ceba de vacas de descarte de raza frisona …...... 108

Pedicura bovina na illa Terceira (Azores) .......... 24

ALIMENTACIÓN

ACTUALIDADE

Mellora da eficiencia ruminal co uso de minerais de orixe mariña ............……. 118

O III Encontro Gandeiro Galicia-Israel retransmitiuse en vivo en Vaca TV ........................... 28

Xestionar a ración para mellorar os sólidos totais ......…………………………...……. 128

A USC súmase á loita contra a resistencia aos antibióticos baixo o enfoque One Health ........... 32

ESPECIAL: ESTRÉS POR CALOR

Novos retos para a formación dos futuros gandeiros .............................................. 42 Volve o Máster en Produción de Leite ao Campus Terra da USC .................................. 46

www.vacapinta.com

Streptococcus uberis, a mastite clínica frustrante ..........................................… 92

David Fernández, deportista paralímpico ......... 14

FORMACIÓN

Distribución media durante o ano 2020: 16.966 exemplares

A dermatite do ubre …........…………………..….. 84

Oferta formativa en Fonteboa ......................... 48

NA GRANXA

A alta produción de leite non é sinónimo dunha menor fertilidade en condicións de estrés por calor ..........…………………............ 136 Tes estrés por calor? Uf, demasiado tarde ……................................ 142 Reflexións e ideas sobre algúns factores que poden afectar á efectividade de mitigación do estrés por calor en granxas leiteiras ........……….. 158

Portalousa SC e A Lagoa Serabel SC. Xermade (Lugo) .......................................…….. 52

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 3

vp024_sumario_galego.indd 3

25/5/21 11:57

La gama al más completa profesion

FORRAjE

M lABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

BARRA DE TUBOS UNIVERSAl

ABONADORAS

EQUIPOS PARA GANADERÍA

CARROS MEZClADORES

PICADORAS DE FORRAjE

vp024_publicidade_duran.indd 4

13/5/21 19:44

Reiter

RESPIRO Reiter R

R O R Pick up hilerador I P RES

r o d a r e l i h Pick up

Modelos R3, R3.5, R6, R7 y R9

Gracias a su PICK UP FLEXIBLE se logra la mejor adaptación al terreno y calidad de rastrillado. El PEQUEÑO DIÁMETRO DEL PICK UP (335 mm) disminuye la distancia a la punta de las púas, permitiendo un mayor rendimiento y menores pérdidas de material.

Levantar en lugar de barrer

� Tecnología revolucionaria, que eleva el forraje del suelo en vez de arrastrarlo � Pick up elástico, sin excéntrica y de pequeño diámetro, que se adapta a cualquier irregularidad del terreno y permite una mayor calidad de forraje � Sistema de sujeción de púas patentado. Cada módulo consta de seis púas fijadas con un tornillo que impide que se puedan perder � Geometría pasiva de las púas: cuando tocan el terreno no son agresivas, sino pasivas, así el forraje se recoge de forma suave, limpio, sin contaminaciones Modelo R9 Profi � deCabezal Chasis 4 ruedasoscilante ÚNICO � Rotor de alimentación único libre demmantenimiento Ancho�deCinta trabajo: 7-9 Apto para � exacto Guiado de lastodo tipo de materiales unidades de trabajo deytrabajo disponibles: 3 m, 3,5 m, � Anchos menor presión 7 m y al 9 suelo m

Sin balanceos en los cabeceros

Las PÚAS CURVAS impiden un contacto agresivo con el suelo. Así se consigue un forraje limpio, sin piedras ni objetos extraños. Los restos de estiércol líquido también se quedan en el suelo.

Transmisión hidráulica

Suspensión mecánica perfecta

Gran despeje al suelo en los cabeceros

PICK UP SIN EXCÉNTRICA, libre de mantenimiento.

Modo paja: la suspensión se limita con cadenas evitando el contacto con el suelo

SISTEMA ANTIPÉRDIDA DE PÚAS. Sistema único que con solo un tornillo M8 asegura 6 púas. Cambio de púas rápido y fácil. La PROXIMIDAD ENTRE LOS DISCOS DESLIZANTES Y LAS PÚAS mejora su control, aumenta la superficie de contacto y hace que el desgaste sea muy bajo y uniforme. El rotor alimentador garantiza un FLUJO DEL MATERIAL UNIFORME, incluso con hierba corta y húmeda. Anchos de trabajo disponibles: 3, 3.5, 6, 7, 8 y 9 m Diferentes opciones de enganche con el tractor

VERSATILIDAD. Adaptación a diferentes condiciones de uso: pradera, heno, alfalfa, paja, centeno… GRAN ADAPTACIÓN AL TERRENO Y MANIOBRABILIDAD DIFERENTES OPCIONES DE HILERADO

Síguenos en: Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp024_publicidade_duran.indd 5

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

13/5/21 19:44

EDITORIAL

DEFENDER O NOSO

ivimos tempos confusos, diso non hai dúbida. Tempos nos que uns atopamos en gardar a distancia o maior xesto de amor, mentres que outros saltan ás rúas reclamando o seu dereito a festexar; tempos nos que vemos perplexos como medios xeralistas dedican tempo e espazo en analizar un corte de pelo, mentres outros nos preguntamos se quedará algún lugar ao que acudir para informarnos do que está a acontecer no mundo; tempos nos que uns nos esforzamos en poñer en valor todas as bondades do produto estrela deste sector, mentres que outros iluminados deciden bautizar como “leite” elaborados que proveñen de vexetais. En Vaca Pinta cremos que xa vai sendo hora de poñer en orde algunhas prioridades e, posto que nos dous primeiros puntos do parágrafo anterior non podemos influír especialmente, é de esperar que centremos todos os nosos esforzos no terceiro apartado. Porque non, de ningunha maneira, baixo ningunha circunstancia aceptaremos que un líquido que saia, poñamos, dunha améndoa, poida ser considerado leite nin moito menos poida exercer como substitutivo real de ningún lácteo. Aínda nos custa crer que poida haber algún tipo de debate neste sentido. Así pois, co obxectivo de defender o noso, neste número da revista incluímos unha nova iniciativa que esperamos que teña boa acollida e poida facerse un oco como unha das nosas seccións fixas. Como a moitos outros, a situación actual obrigounos a atrasar proxectos como este, ou a enfocalos dunha maneira distinta, razón pola cal estamos particularmente contentos de poder presentarvos, por fin, a primeira entrega de “O leite”. Trátase dunha sección de divulgación sobre o sector lácteo no que en cada número ofreceremos unha peza que aborde desde unha perspectiva próxima

vp024_editorial_GALEGO.indd 6

algún dos múltiples beneficios que teñen o leite e os seus derivados. Desta maneira, “O leite” dá hoxe os seus primeiros pasos nunha entrega inicial que aborda os beneficios nutricionais dos lácteos na dieta dun campión paralímpico. Todo iso, por suposto, acompañado de todas as reportaxes, entrevistas, noticias e o contido técnico da máxima calidade que sempre contén a nosa cabeceira. Hai xa uns cantos números que vos dixemos que o noso compromiso coa dignificación e a visibilización do sector era firme e nunca quixemos que estas fosen palabras baleiras, pero todos sabemos que este é un camiño longo. Sirva isto como o primeiro bosquexo desa ponte que tanto necesitamos reforzar entre produción e consumidores, para que polo menos non nos enganen en canto a que comemos nestes tempos tan confusos que nos tocou vivir.

27/5/21 12:18

InnovacIón, compromIso y garantía

cargadoras muy vErsátIlEs gran caPacIdad dE gIro ElEvacIón dEsdE 600 kg a 2600 kg

IDorEs DIsTrIbU o Para lUG as Y asTUrI

¡CONSÚLTANOS SIN COMPROMISO!

NoVEDaD

aDos

GalVaNIZ

nIvEladora avícola aPta Para sErrIn, cascarIlla, vIruta, PallEts y cualquIEr tIPo dE Paja. Para anclajE a 3º Punto y Para Palas agrícolas o tElEscóPIcas

EXtEndEdorEs dE sIlo dE Ø 70, 90 y 100

ar l U Irc Erra c Ía sa T m o o N Eco Da N % 100 NoVEDaD IN PrEcIo s NcIa comPETE s! ENo ¡coNsúlT

Encamadora dE cubículos dE 1.7 m3 y 2.1m3

cEPIllo barrEdor con caZo dE 1.80, 2.20 y 2.40 m

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. Poligono Industrial o morelle, nave 4 27614 sarria, lugo // E-mail: corbar@corbarsll.com telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp024_publi_corbar.indd 7

13/5/21 19:44

OPINIÓN

A gandería extensiva, en perigo de extinción

Alfredo Berrocal Responsable de sectores gandeiros de Unión de Uniones

METERNOS A TODOS NO MESMO SACO NON SÓ É INXUSTO SENÓN QUE DENOTA FALTA DE INFORMACIÓN BÁSICA DE FORMA DE VIDA E DE PRODUCIR

radicionalmente un traballo de risco era ser bombeiro, ser paracaidista, policía... en fin, unha serie de profesións que coqueteaban no día a día co perigo e, ás veces, coa morte. Pois ben, parece que a gandería se converteu tamén nunha profesión de risco. Cada vez resulta máis difícil exercela e os ataques veñen de distintas frontes, sen ningunha trincheira na que resgardarse e sen un alto ao fogo sequera polas festas de gardar. Se dun tempo para esta parte se estaba a criminalizar o sector pola contaminación dos peidos das vacas, agora os ataques estendéronse cara a outros campos, poñendo en discusión o benestar animal ou os beneficios da propia carne e mesmo do propio leite. Nunca negamos a existencia do cambio climático e do seu perigoso avance. Iso é incuestionable. Diferente tamén é o traballo das macrogranxas que, por moito que se xestione, non é sostible a nivel medioambiental a concentración de 20.000 vacas. Ademais, vai en contra do reto demográfico, non fixa poboación máis que só nun territorio e deixa de lado a gandería familiar profesional. É un discurso completamente distinto ao da gandería extensiva. Meternos a todos no mesmo saco no só é inxusto senón que denota falta de información básica de forma de vida e de producir. Nós, como os agricultores, traballamos sempre coa vista posta no medio ambiente. De feito, xestionamos o territorio e a nosa actividade é esencial

para a biodiversidade, para o mantemento da paisaxe e para fixar poboación. Para aqueles que se empeñan en xulgar e criticar, é importante que saiban tamén que xa hai desenvoltos plans de redución de emisións; de feito, está a aprobarse a Lei de cambio climático e non necesitamos que sinalen o noso gando desde un coche privado que levan a todas as partes ou desde o despacho dunha fábrica. Quero pensar que os ataques á gandería son modas, pero esta moda pasaxeira está a durar demasiado, ao meu parecer. Xa se escoitaba hai pouco que un libro de texto da Xunta de Castela e León dirixido aos nenos e nenas de 4.º de primaria contiña afirmacións negativas cara á gandería, nunha sorte de adoutrinamento, totalmente subxectivo, e que só vai encamiñado a que esta moda non sexa pasaxeira e dure máis do previsto. Que intereses hai para que a gandería desapareza? Quizá sería máis conveniente que aqueles que desexan o seu fin expuxesen os seus motivos e se xerase un debate aberto e non ás agachadas como está a suceder agora. Doutra banda, os laboratorios fixeron tamén a súa parte e traballaron en carnes artificiais −mesmo con impresoras 3D− e preséntanse con titulares tan elocuentes como apocalípticos do tipo “a carne que quere salvar ao mundo”. Se fose algo anecdótico, non pasaría nada, pero cada vez xorden máis empresas deste tipo que fan carne de

8 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_opinion_berrocal_galego.indd 8

25/5/21 11:55

OPINIÓN

OS GANDEIROS SEGUIREMOS TRABALLANDO, PESE A QUEN PESE, PORQUE CREMOS NO QUE FACEMOS, NOS BENEFICIOS QUE LLE ACHEGA Á SOCIEDADE, AO TERRITORIO E AO BENESTAR EN XERAL

laboratorio e fan gala da eficiencia que seguen no seu proceso. A carne de laboratorio é un exemplo, pero tamén o son receitas veganas ou vexetarianas ás que se empeñan tamén en chamar carne, unha loita que haberá que continuar, porque o léxico é importante e determina a forma de definir o mundo. Unha hamburguesa vexetal non pode ser unha hamburguesa, como o leite de soia, no seu día, non podía ser chamado leite de soia e pasou a ser bebida. Neste contexto, ademais, unha das máis grandes corporacións do noso país, o Real Madrid, asinou un acordo de patrocinio cunha compañía deste sector. Este feito podería non ser importante e pasar inadvertido senón fose porque, de maneira indirecta, o público o pode percibir como unha invitación ao vexetarianismo avalado polo seu equipo da alma. Aínda que se empeñen, as propiedades da carne non se poden discutir. Tanto é así que os vexetarianos que o fan ben buscan esas mesmas propiedades noutros alimentos. A carne é fonte de proteínas, de ferro, de zinc, de calcio, de potasio... contén gran cantidade de vitamina B12 que axuda ao bo funcionamento do noso sistema nervioso e aminoácidos. Por que desbotar todos eses beneficios? A carne foi un dos principais alimentos das sociedades desde os seus inicios e aquí estamos, 2021 anos despois, polo menos. E non foi só alimento, a gandería é unha das actividades económicas que se realizan no medio rural, axudan a

desenvolvelo, a fixar poboación e a manter tamén a biodiversidade. Por desgraza, a gandería non só sofre desta actitude que pretende criminalizala por parte da sociedade, tamén temos o problema do lobo, que non é palla, e nin sequera o Ministerio de Agricultura nos axuda, dándolle máis protección a este animal que mata os nosos xatos e vacas que a nós mesmos e que, en moitos lugares, é tan grande a súa poboación que resulta un chiste que se queira protexer. En fin, non son bos tempos para a gandería e iso sen meternos en temas de cadea alimentaria, porque a situación de prezos achegaría máis pesar e máis minas ao campo que temos que ir sorteando. Cando esta moda pase, que esperemos que o faga máis pronto que tarde, quizais algúns, comezando polo Ministerio, se arrepintan do pouco apoio dado e, se cadra, entón será xa tarde. Neste momento, hai poucas cousas certas, pero unha delas é que os gandeiros seguiremos traballando, pese a quen pese, porque cremos no que facemos, nos beneficios que lle achega á sociedade, ao territorio e ao benestar en xeral.

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 9

vp024_opinion_berrocal_galego.indd 9

25/5/21 11:55

EN VACA TV

Dez anos do primeiro A4 instalado na península O equipo de Lely volveu aos Seminarios Online de Vaca TV o luns 26 de abril para facer un repaso pola primeira década de traballo co Lely Astronaut A4 na península ibérica. Ata a gandería cántabra Beranjo SC (Tezanos, Villacarriedo) viaxamos para coñecer a experiencia desta explotación tras dez anos empregando unha das primeiras unidades do Lely Astronaut A4 de España. Na emisión interviñeron Alberto Sánchez e Yolanda Trillo, de Lely; Ángel Azpiazu, propietario de Beranjo, e Carlos de la Fuente, veterinario de reprodución da explotación. Abordaron, entre outros temas, a experiencia de Azpiazu con este sistema, os datos de produción, capacidade e fiabilidade do robot obtidos neste tempo e a organización actual da granxa.

concesionario oFiciaL neW HoLLanD para LuGo, asturias, cantabria y La coMarca DeL DeZa

D p y

10 | Vaca Pinta n.º 15 | 02.2020

vp024_enVacaTV_galego.indd 10

27/5/21 12:13

EN VACA TV

A EFA Fonteboa ofreceu un webinario sobre o futuro profesional no rural

O Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa organizou o mércores 28 de abril un seminario online de presentación dos seus ciclos medios e superiores retransmitido por Vaca TV. O profesor Constante Lorenzo foi o encargado de introducir as particularidades do Ciclo Medio de Produción Agropecuaria, tras o cal se presentou

o testemuño dun dos estudantes do curso, Iván García. Seguiuno a docente Sara Chaves, que abordou o Ciclo Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal, sobre o que falou tamén a alumna Nerea Aneiros. Para concluír, Juan Antonio Santos, profesor do Ciclo Superior Paisaxismo e Medio Rural, e Adrián Castro, alumno

deste, describiron as características do curso. A persoa responsable de dirixir as roldas de preguntas que se ofreceron en relación a cada un dos graos foi o tamén profesor de Fonteboa Amancio Lavandeira.

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

DistribuiDores soLÁ para GaLicia, asturias y cantabria

02.2020 | Vaca Pinta n.º 15 | 11

vp024_enVacaTV_galego.indd 11

27/5/21 12:13

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas Estabulacións libres

distribución material gandeiro

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O UD CORNADIZ ORMEN EN AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID AS POR NÓS

MELLORES GANDERÍAS

BE EV

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS CEPILLOS RASCADORES

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

ÚNICO IMPORTADOR JOURDAIN PARA GALICIA DESDE 2008. IMPORTADOR PARA ESPAÑA E PORTUGAL, PRODUTOS EXCLUSIVOS

Gomas e Camas para Vacas

vp024_publi_dismagan_galego.indd 12

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

24/5/21 13:01

Sop ino

S N OS

BEBEDOIRO INOX CON VOLTEO E VÁLVULA DE ENCHIDO

Soportes fabricados en inox de 4 mm, tubo de protección inox 60 mm e válvula de 200 litros/minuto de caudal

BOX PARA EXTERIOR CON PARQUE

Box e parque fabricados en polietileno. Inclúe presebes de penso e herba e cubos para leite e auga

PRODUTOS EXCLUSIVOS, FABRICADOS SÓ PARA DISMAGÁN

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vp024_publi_dismagan_galego.indd 13

24/5/21 13:01

O LEITE

DAVID FERNÁNDEZ, DEPORTISTA PARALÍMPICO

En Vaca.tv

“Os lácteos da miña dieta son intocables os 365 días do ano” O tinetense David Fernández fíxose un merecido oco na elite dos deportistas paralímpicos, aínda que, quizais, dentro do noso sector siga sendo habitual asocialo ao nome da explotación familiar: Manolero. Sobre o papel dos lácteos na base da súa alimentación de atleta falou nesta charla.

onta David que os dous valores fundamentais que ten na súa vida llos transmitiron os seus pais. De súa nai di aprender a ver o vaso sempre medio cheo, mentres que de seu pai herdou a perseveranza e o espírito de traballo. Os seus proxenitores son os propietarios da gandería Manolero (Mirallo de Arriba, Tineo, Asturias), unha explotación cuxo nome é moi habitual nos concursos frisóns. Pensando nestes certames aos que o protagonista desta reportaxe non é alleo, preguntámonos se non sairía de aí o afán competitivo que o levou ata onde está hoxe en día: “O meu pai empezou cunha gandería moi pequena, pero sempre foi moi com-

petitivo e iso axudou a que fose crecendo aos poucos, buscando ter bos animais e mellorar xeneticamente, o que fixo que hoxe en día teña unha moi boa gandería no sector leiteiro”, relata. “Creo que iso, ese espírito de superación, mo transmitiu a min e é un dos valores que se necesitan no deporte, xa que sempre estás a pelexar contra unhas marcas que tes que superar para mellorar”, valora. A súa vida agora está enfocada no deporte de alto rendemento –leva dez anos practicando lanzamento de peso, no seu historial deportivo destacan un cuarto posto nun europeo e unha novena posición nun mundial e está a traballar para poder competir nos Xogos de Toquio– pero, no en-

tanto, a súa vida continúa inevitablemente ligada a este sector: “Primeiro debido ao accidente e, despois, polo deporte, aparteime do mundo dos concursos de gando e xa non estou todo o tempo que quixera aquí, na aldea, xa que viaxo moito polos adestramentos e as competicións, pero, sempre que podo, gústame vir a casa a ver a meus pais e á miña irmá, que son os que están actualmente coa gandería”, sinala.

O TRIÁNGULO PERFECTO “Cando empecei a facer deporte, eu só pensaba en adestrar, adestrar e adestrar, pero canto máis arriba chegas, as condicións para ir a máis cada vez son máis difíciles e dáste conta de que o triángulo de alimentación, descanso e adestramento ten que ser perfecto porque, se non, non podes progresar”, explica. “O noso corpo en teoría está continuamente creando nova fibra, xerando masa muscular para gañar a potencia que necesitas para lanzar a bóla, para seguir mellorando e para soportar a carga de adestramento sen lesións; entón a alimentación é

14 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_eslaleche_davifernandez_galego_sabe.indd 14

27/5/21 15:56

O LEITE

moi importante”, aclara. Na base da súa dieta atópanse os hidratos de carbono e as proteínas, xunto cos minerais, a verdura e, por suposto, os lácteos. “Ao principio non valoraba tanto o descanso nin a alimentación e tiven pequenas lesións, roturas de pectoral, etc., pero unha vez que empecei a tomar en serio o descanso e a alimentación, sobre todo co nutricionista, todo iso reduciuse, porque o meu corpo estaba ben nutrido e xa era capaz de soportar todo o esforzo ao que o sometemos”. Con todo, lembra que no deporte de alto rendemento é inevitable ter molestias, “pois sempre estamos a levar o noso corpo ao límite”.

QUE COME UN DEPORTISTA PROFESIONAL? Lonxe do que puidese crer unha persoa allea ao mundo do deporte, conta Fernández que “a nosa alimentación é a normal; fago entre cinco e seis comidas ao día, totalmente correntes, aínda que si como moito hidrato de carbono baseado en pasta e arroz, e moita proteína baseada en carnes e peixes”. Como única excepcionalidade, fálanos dos batidos de proteína de soro de leite con creatina, para recuperarse tras os adestramentos, e dalgún multivitamínico que lle achega o extra que necesita cando os alimentos dunha comida normal se quedan curtos, “sobre todo porque, como contaba antes, ao estar o noso corpo sometido continuamente a moito ex-

O VASO MEDIO CHEO A de David é unha historia de superación e actitude en positivo. Tras sufrir a amputación da súa perna esquerda en 2012 por mor dun grave accidente de tráfico que o deixou en coma 43 días, o mantivo ingresado no hospital durante case medio ano e o obrigou a pasar por un longo proceso de rehabilitación, chegou ao deporte de competición case por necesidade. “Un día, volvendo en coche a Oviedo coa miña irmá, escorreguei ao saír, caín e non fun quen de erguerme; non tiña a forza suficiente para facelo coas muletas e ela non podía comigo”, lembra. “Ao día seguinte, conteille a un amigo o impotente que me sentín nese momento, porque caer ao chan e non ser capaz de levantarte con 25 anos é fodido, as cousas como son, e entón el faloume dun grupo de persoas con discapacidade que facía exercicio no Palacio de Deportes de Oviedo”, narra Fernández. Ese foi o detonante para o xiro en positivo que lle esperaba. Empezou a practicar deporte para mellorar a súa calidade de vida e, co paso do tempo, a cousa foi a máis: “Hai agora 3 anos batín a marca de España de lanzamento de peso, a Federación Española viu que tiña progresión e ofrecéronme a oportunidade de ir adestrar ao centro de alto rendemento en León, que está especializado en lanzamentos”. Alí fixo unha entrevista con Manolo Martínez, posuidor da actual marca de España desta disciplina, que o aceptou no seu grupo. Especializou máis os seus adestramentos e seguiu mellorando as súas marcas ata entrar na elite ao participar no último mundial na súa disciplina.

“PARA ALMORZAR TOMO MEDIO LITRO DE LEITE CUNHA CUNCA DE AVEA, ESA É A ENERXÍA DO DÍA”

ceso, necesitas ter as achegas de vitaminas, minerais etc. moi altas para que non cheguen as lesións”.

OS LÁCTEOS NA DIETA DUN CAMPIÓN “Os lácteos para min son unha parte fundamental da dieta, son intocables os 365 días do ano, esteamos en período de competición ou de carga”, afirma este deportista ao que, segundo explica, lle gusta particularmente o leite. “Recoméndase

tomar tres porcións de lácteos ao día; eu consumo seis”. “Bebo máis ou menos un litro de leite ao día; polas mañás para almorzar xa tomo medio litro cun cunca de avea, esa é a enerxía do día, e logo podo estar na casa as fins de semana e antes de deitarme beber outro medio litro”, conta. O leite é unha fonte de enerxía e proteínas moi importante para a súa dieta. Cada vaso achégalle entre seis e oito gramos de proteína, é dicir, que “con medio litro de leite tomas 16 gramos de proteína, que é a metade da proteína que che pode absorber o corpo nunha soa comida”. Toda a súa alimentación está supervisada por un nutricionista, que se encarga, entre outras cousas, de marcarlle as sobremesas de todos os días, compostas dun iogur “sempre o máis natural posible, para evitar o exceso de azucres” e unha peza de froita pola mañá, ao mediodía e á noite. “Con el teño un pequeno hándicap, que é que me gustan moito os queixos e aí teño a batalla por canta cantidade podo comer”, ri Fernández, “pero el sabe que me gustan e ponmos, ben na merenda, ben nalgún outro momento do día”, conclúe.

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 15

vp024_eslaleche_davifernandez_galego_sabe.indd 15

27/5/21 15:56

+34 981 880 550 elmega@elmega.com

¡MÁ

Combata las altas temperaturas y evite el estrés por calor en su ganado...

VENTILADORES DE ALTA CAPACIDAD ELMEGA!!

*A *V SU *V

Somos importadores de material de establo JOURDAIN para España y Portugal. ¡CONSULTE PRECIOS SIN COMPROMISO!

Ganadería en Talavera

STOCK PERMANENTE DE MATERIAL CONSULTE PRECIOS SIN COMPROMISO

¡Síganos en nuestras redes sociales!

vp024_publi_elmega.indd 16

13/5/21 19:43

45 AÑOS AL SERVICIO DE NUESTROS GANADEROS ¡MÁS DE 30 AÑOS FABRICANDO E INSTALANDO ARROBADERAS NOS AVALAN!

Arrobaderas de canal Arrobaderas ELMEGA ¡TENEMOS LA SOLUCIÓN MÁS PRÁCTICA E INTELIGENTE PARA LA LIMPIEZA DE SU ESTABLO! *Adaptamos cada arrobadera a las necesidades de cada establo *Válida en todo tipo de suelos y pavimentos... INCLUSO EN LOS SURCOS MÁS PROFUNDOS! *Variedad de modelos y accesorios como ruedas, cepillos, goma... EL SISTEMA MÁS ROBUSTO, DURADERO Y FIABLE DEL MERCADO

SOLUCIONES

INTELIGENTES PARA

GANADERÍAS EXIGENTES - MATERIAL DE ESTABLO

(BEBEDEROS, CEPILLOS, CORNADIZAS, CUBÍCULOS, BARRERAS...)

- SISTEMAS DE ORDEÑO - ARRIMADOR MEZCLADOR DE COMIDA - INTERCAMBIADORES DE CALOR

Consulte precios sin compromiso elmega@elmega.com

+34 981 880 550

vp024_publi_elmega.indd 17

Camiño vello de Mourelle S/N 15840 - Santa Comba (A Coruña) Galicia

13/5/21 19:42

FORMACIÓN

XABIER BERMÚDEZ, VOGAL DE CALIDADE DE LEITE DE ANEMBE

En Vaca.tv

“Realmente, somos eficientes de verdade cando podemos instaurar nas granxas protocolos para evitar os problemas” Con máis de quince anos de experiencia como veterinario e asesor, Xabier Bermúdez é actualmente vogal de Calidade de Leite de Anembe. O avance do sector nesta materia, a frutífera colaboración Anembe-Conafe, a evolución do papel do veterinario nos últimos anos ou a relevancia de Anembe no ámbito da formación son algúns dos temas que aborda nesta entrevista. Na súa traxectoria como veterinario de calidade de leite, que evolución apreciou nos últimos anos? Falando de saúde do ubre, a evolución podémola considerar como moi positiva. Segundo os datos históricos de evolución de RCS que puidemos sacar da colaboración entre a Vogalía de Calidade de Leite de Anembe e a Confederación Nacional de Frisona Española (Conafe), as granxas en control leiteiro de toda España pasaron de ter en 2008 un 67 % dos controis leiteiros por baixo das 200.000 CS a ter en 2019 un 75 % (estes datos e moitos outros pódense consultar na páxina de Conafe no apartado de “Índices de saúde de ubre”). É certo que hai marxe de mellora, pero a tendencia é boa. Aquí teño que felicitar polo seu gran traballo a todos as/os colegas veterinarias/os de calidade de leite de toda España polo seu enorme labor, sen esquecerme de recoñecer a enorme

profesionalidade, traballo e esforzo dos nosos gandeiros e gandeiras. En canto ao que respecta á calidade do leite, estamos hoxe nun deses momentos que se poderían denominar un punto de inflexión. Temos que pensar nas demandas que a industria pide en canto a ausencia de residuos en leite (non só antibióticos), bacterioloxía e estabilidade do leite e meternos de cheo a traballar nese campo como outra parte importante da nosa actividade. Por sorte, hoxe hai xa moitos compañeiros e compañeiras que están a traballar na industria láctea e, grazas a iso, a comunicación agora co campo é moito máis fluída. Sobre esta temática virarán os próximos webinarios que estamos a preparar. Fálenos un pouco máis desa colaboración Anembe-Conafe. Pois é unha desas cousas que parecen lóxicas. Ao final non deixamos de ser a

principal asociación de veterinarios especialistas en vacún e a principal asociación de gandeiros de produción de leite de España. É de sentido común que traballemos xuntos. O primeiro que fixemos desde a Vogalía de Calidade de Leite foi presentar a Conafe un proxecto, no cal, usando a base de datos de control leiteiro, Anembe achega unhas fórmulas epidemiolóxicas e, a partir de aí, temos datos de saúde de ubre de todas as granxas en control leiteiro do Estado. Isto permítenos non só ter datos individuais de cada granxa, senón tamén das distintas autonomías e do conxunto de granxas de Conafe (que sen ser todas as granxas de España, si que é unha parte moi significativa). Todo isto permite comparar a cada granxa coa media da súa autonomía e co total de Conafe e, ao mesmo tempo, ter datos medios das granxas en control leiteiro do Estado español, o que nos facilita compararnos

18 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_anembe_xaviBermudez_galego.indd 18

25/5/21 13:03

FORMACIÓN

“AXUDA, E MOITO, A ENORME PROFESIONALIZACIÓN DOS/AS GANDEIROS/AS, QUE CADA VEZ SOLICITAN MÁIS SERVIZOS RELACIONADOS COA PREVENCIÓN”

con calquera outro país. Estes datos están dispoñibles para todos aqueles gandeiros de Conafe e para todos aqueles técnicos que o soliciten. Para máis información, está colgado un webinario explicativo tanto na páxina de Conafe coma na de Anembe. Desde aquí, quero darlle as grazas a esta entidade e, en especial, aos seus departamentos técnico e informático polo enorme esforzo e o traballo desenvolto para sacar este proxecto adiante. Froito deste entendemento e traballo conxunto, temos xa en marcha novos proxectos de colaboración dos que espero poder falarvos un pouco máis adiante. Como explica o cambio de concepto do labor do veterinario, que pasou de ser veterinario clínico a traballar en prevención? Ese camiño aínda o estamos percorrendo. É certo que axuda, e moito, a enorme profesionalización dos/as gandeiros/as, que cada vez solicitan máis servizos relacionados coa prevención. O traballo en calidade de leite é basicamente preventivo e isto ás veces é difícil de entender. Aínda existe o concepto de que o veterinario vai a unha granxa só cando esta ten un problema e, realmente, somos eficientes de verdade cando podemos instaurar nas granxas protocolos para evitar os problemas. Cando unha granxa ten un problema, poñamos por exemplo un brote de mamite ou un tanque con 400.000 células somáticas, as perdas económicas xa son enormes. O noso labor fundaméntase, basicamente, en dúas vías: previr a enfermidade (mamite), traballando en hixiene, manexo, confort, máquina..., e asegurar os mellores parámetros de calidade hixiénico-sanitaria do leite que sobe ao camión: ausencia de todo tipo de residuos, boa estabilidade do leite e control

PREVENCIÓN E FORMACIÓN, CONCEPTOS CLAVE PARA O SECTOR Xabier Bermúdez Salgueiro é veterinario e traballa como asesor en calidade de leite e saúde de ubre desde 2004, fundamentalmente en granxas de Galicia, aínda que presta servizos noutras provincias do norte de España. Como asesor destaca que este traballo é basicamente preventivo e confesa que isto “aínda é difícil de entender”, pero insiste en que as vías de actuación deben ser previr a enfermidade e asegurar os mellores parámetros de calidade do leite cando sobe ao camión: ausencia de residuos, boa estabilidade e control da bacterioloxía.

da bacterioloxía (lavados de superficies en contacto co leite e refrixeración). Que achega Anembe á formación dos veterinarios españois? Permíteme que che responda como socio e non como parte da xunta. Creo que a achega de Anembe á nosa profesión, xunto con moitos outros foros de formación que existiron e existen, fixo que esteamos onde estamos. Penso que en España hai técnicos en todas as especialidades de produción de leite á altura dos mellores do mundo. Anembe tróuxonos a mellor formación posible a cargo dos mellores do mundo na súa especialidade e de forma regular, xa que ata a pandemia a frecuencia dos nosos congresos era anual. Ademais, esta xunta, da que formo parte, apostou tamén por impartir seminarios prácticos moi específicos, que nos axudaron a afondar en temas de actualidade e que nos permitiron salvar desafíos importantes a tempo real. Por desgraza, a pandemia obrigounos a cambiar a forma tradicional de recibir formación, pero creo que se puxo en marcha unha batería de webinarios moi variada e de grande interese para os nosos socios/as.

Desde 2017 forma parte da xunta directiva de Anembe como vogal de Calidade de Leite. Esta vogalía é unha estrutura coral, composta por cinco membros que traballan buscando unha formación continua dos seus socios e socias nas distintas áreas da saúde de ubre, tanto en congresos coma en seminarios, webinarios e outros foros.

Como repercute esta formación dos profesionais que asesoran explotacións nos resultados obtidos por estas? Ao final, traballamos para os gandeiros e gandeiras, así que, pondo en práctica todo o que aprendemos, estamos a trasladar o coñecemento dos mellores consultores e investigadores do mundo ao servizo deles. Eu vexo todo isto como unha retroalimentación. Canto máis saibamos e traslademos os técnicos ao campo, mellores explotacións teremos, pero tamén, canto máis profesionais sexan os gandeiros, máis nos esixirán e máis necesidade de formación teremos os técnicos. O programa científico das distintas edicións do Congreso Anembe é moi amplo e variado. Que relatores e presentacións lembra especialmente en relación á calidade do leite? Son moitísimos os relatores e temáticas interesantes que pasaron por Anembe na súa historia. Por centrarme en dous, quizais os que máis recordo, diríache o seminario de máquina de muxido, do investigador americano Douglas Reinemann en Zaragoza en 2006 e, índonos a algo máis recente, o que tivo lugar

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 19

vp024_anembe_xaviBermudez_galego.indd 19

25/5/21 13:02

FORMACIÓN

“ESTAMOS A TRABALLAR PARA OBTER FERRAMENTAS DE MONITORIZACIÓN QUE NOS PERMITAN SABER SE ESTAMOS A FACER BEN OU NON AS COUSAS EN GRANXAS ONDE SE EMPEZA A PRACTICAR O SECADO SELECTIVO”

en Vigo en 2008, a conferencia do consultor inglés Andrew Biggs sobre o Streptococcus uberis. Ante a situación de pandemia que nos atopamos, optaron pola formación online. Que webinarios de calidade de leite teremos nas vindeiras datas? Ben... non tiñamos outra opción. A pandemia botou por terra todo o traballo que realizaramos para a organización do que debía ser o Congreso Mundial de Buiatría de Madrid 2020, pero tamén deixou aprazados seminarios e xornadas que xa estaban en marcha: o seminario de vacún de carne en Cádiz ou as xornadas ibéricas de Santiago..., así que nos lanzamos a organizar unha batería de webinarios que cubrisen en parte a falta de formación presencial. Desde a Vogalía de Calidade estivemos traballando da man de Conafe para dar a coñecer a plataforma de índices de saúde de ubre, da que falei anteriormente e que se presume unha gran ferramenta tanto para técnicos coma para gandeiros. Para iso realizamos dous webinarios. Con vistas ao futuro, estamos a preparar webinarios para xuño, cuxa temática xira ao redor da monitorización da calidade de leite na granxa, e de cara a setembro están enfocados no confort. Desde a súa vogalía puxéronse en marcha os Encontros Ibéricos de Calidade de Leite. Que destacaría deste evento e como ve a cooperación entre veterinarios e gandeiros de ambos os países? É unha das iniciativas que esta Vogalía puxo en marcha á que máis agarimo gardo e que espero e desexo que se manteña no tempo por parte dos que collan a miña substitución. Estas xornadas son unha festa; como o seu propio nome indica, son un encontro

entre profesionais de toda a península. Compartimos sistemas de produción moi similares, compartimos áreas climáticas similares: norte atlántico, zonas interiores de clima continental e zonas de costa mediterráneas... en fin, moitísimos factores que temos en común. Nos Encontros Ibéricos intercambiamos información e puntos de vista e, ademais, tentamos no posible darlles voz a técnicos portugueses e españois para que nos conten como traballan, o cal é realmente útil. Unha vez que pase a pandemia, esperamos volver á normalidade e retomar os III Encontros Ibéricos, que estaban programados para Santiago de Compostela. Pensa que o sector vacún de leite en xeral, e particularmente os procesos relacionados co secado, están preparados para o escenario One Health que teremos en 2022? O presente depáranos unha produción de alimentos de orixe animal cunha serie de condicionantes, que, aínda que xa se buscaban por parte de gandeiros e de técnicos, agora vanse medir e protocolizar. Falamos de medio ambiente ou benestar animal, por exemplo, pero tamén do uso de antibióticos. Na produción de leite, o secado con antibiótico intramamario viña supoñendo un 60 % do total de uso de antimicrobianos ao ano nunha granxa, xa que, ao facer esta práctica en saba a todas as vacas en lactación, cando chegaban ao período seco, aplicábanselles cánulas intramamarias de antibiótico. É importante explicar por que viña facendo isto. O tratamento en saba empezouse a aplicar como un dos cinco puntos básicos dos programas de calidade de leite nos anos 80, debido á alta prevalencia nos rabaños leiteiros de xermes de tipo contaxioso. O período seco era un momento excelente para tentar curar estes animais. Esta práctica chega aos nosos días, pero unha maior

sensibilidade ante o tema por parte da sociedade fixo que nos reformulemos esta forma de traballar e se poñan en prácticas alternativas que permitan non ter que tratar todas as vacas no período seco. Chamámolo secado selectivo, porque do que se trata é de seleccionar que vacas se tratan con antibiótico no período seco, mentres que o resto non. O secado selectivo non é unha broma ou algo que se poida empezar a facer dun momento para outro nunha granxa, senón que require dun estudo previo de distintas variables: instalacións de secas, manexo do período seco, hixiene dos procesos de aplicación de intramamarios, que tipo de xermes se illan actualmente na granxa, estudo dos historiais microbiolóxicos, monitorización previa de bacterioloxía de tanque, da saúde de ubre das vacas... Todo isto implica que pasar a facer secado selectivo nunha granxa debe estar supervisado por un veterinario especialista en calidade de leite. Desde a Vogalía de Calidade de Leite, da man de Conafe, estamos a traballar para obter ferramentas de monitorización que nos permitan saber se estamos a facer ben ou non as cousas en granxas onde se empeza a practicar o secado selectivo. A nosa idea é sacar nos vindeiros meses unhas recomendacións consensuadas para orientar e/ou axudar a técnicos e gandeiros a enfocar esta forma de traballar.

Máis información https://www.anembe.com/

20 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_anembe_xaviBermudez_galego.indd 20

25/5/21 13:02

Coruña

¡Ya estamos aquí!

Nueva sede de Farming Agrícola en A Coruña.

La nueva sede de Farming Agrícola en A Coruña es ya una realidad. Con el mejor servicio, con la calidad “premium” de siempre y con toda la experiencia acumulada durante cuatro décadas, ofrecemos para toda Galicia las marcas de maquinaria más prestigiosas y, a través de nuestras divisiones farming, todas las soluciones integrales para cubrir las necesidades de una agricultura cada vez más exigente.

farming agrícola s.a.

farming

maquinaria

farming riego

farming park

farming

rent

farming

tech

Farming Agrícola A Coruña

Lugar Campoduro - Céltigos • 15686 Frades ( A Coruña) T. (+34) 881 254 681 • info@farming-agricola.com www.farmingagricola.com

` t™y vp024_publi_farming_coru.indd 21

19/5/21 12:29

vp024_publi_lidea.indd 22

14/5/21 12:02

vp024_publi_lidea.indd 23

14/5/21 12:02

S A Ú D E P O DA L

Pedicura bovina na illa Terceira de Azores Neste artigo damos a coñecer o sistema de produción de leite deste territorio e relatamos como é a saúde podal nos seus rabaños, condicionados por un clima que lles permite aos animais vivir no campo e pastar durante case todo o ano. Ana Daniela Campos1, Fábio Andrade2 Alumna de último curso de Medicina Veterinaria (ICBAS-UP) e estudante en prácticas en Unicol 2 Podólogo bovino en Unicol, socio de APPB

n Azores o sistema de produción de leite é distinto do habitual, sobre todo debido ás condicións edafoclimáticas. Cun clima bastante agradable, amplitudes térmicas pequenas e terras moi fértiles, os animais permanecen no campo e aliméntanse dos pastos durante practicamente todo o ano. O sistema de produción azoriano parece ser, en principio, máis vantaxoso que os sistemas intensivos, xa que o clima lles permite aos animais quedar sempre no campo, sen refuxios, e que se alimenten principalmente de herba. En Terceira, unha das nove illas que constitúen o arquipélago dos Azores, a produción de leite constitúe unha das principais actividades económicas. Predominan os rabaños de vacas leiteiras,

constituídos principalmente por animais da raza Holstein, e unha gran parte da poboación está conectada coa produción de leite, que está a sufrir un incremento significativo nos últimos anos. As illas Azores son responsables da produción dun terzo do leite portugués e no ano 2020 preto do 24 % do leite recollido neste arquipélago foi producida en Terceira. Para optimizar a produción de leite, a evolución xenética orientouse a obter vacas con maior capacidade de inxestión, robustas, resistentes, con bos ubres e patas. Actualmente téntase diminuír a estatura das vacas e manter a súa forza e a súa capacidade de inxestión.

Co obxectivo de maximizar a utilización do sistema de pastoreo, a maioría dos animais son muxidos no campo, en máquinas de muxido móbiles. Trátase dunha innovación azoriana simple e económica, que permite facer o muxido dos animais e, ao mesmo tempo, proporcionarlles un suplemento alimenticio concentrado ou ensilado de millo. Este modelo de muxido foi concibido para ser lixeiro, estreito e fácil de mover, para poder marchar coas vacas, sempre que estas cambien de pasto. Tamén é posible atopar outros sistemas, como as salas de muxido convencionais ou os chamados cabanões (salas de muxido rudimentarias e sen fosa), que xurdiron co principal propósito de mellorar as condicións de traballo para o muxidor, que, deste xeito, deixa de quedar exposto ás condicións atmosféricas. Non obstante, estes sistemas teñen a desvantaxe de obrigar os animais a andar maiores distancias para ser muxidos, o que se reflicte negativamente na saúde dos pezuños.

Para maximizar a utilización do sistema de pastoreo, a maioría dos animais son muxidos no campo, en máquinas de muxido móbiles

24 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_saudePoda_terceira_galego.indd 24

26/5/21 11:58

S A Ú D E P O DA L

OS CAMBIOS DE MANEXO IMPLEMENTADOS MÁIS RECENTEMENTE NA PRODUCIÓN LEITEIRA TERCEIRENSE [...] LEVARON A UN INCREMENTO DE CASOS DE PATOLOXÍA PODAL

PEDICURA DE VACAS DE PASTO O hábitat natural dos ruminantes é precisamente o pasto, por iso é fácil de comprender que os animais nestas condicións presenten unha prevalencia de problemas podais considerablemente menor. Segundo a literatura, para vacas leiteiras o tempo ideal de repouso deberá ser preto de 12 a 14 horas ao día. Con todo, as vacas de pasto pasan menos tempo deitadas e non se sabe se iso se debe á necesidade de pacer ou porque, debido ao piso, se senten máis cómodas de pé. O exercicio esixido polo pastoreo incrementa o retorno venoso do pezuño, o que aumenta a produción de casco e prevén a aparición de laminite. As vacas de pasto teñen cascos máis íntegros, sen crecemento esaxerado dos pezuños, con bos talóns, pero solas un pouco finas. Durante o verán, os animais en pastoreo teñen os cascos máis secos, debido á menor cantidade de auga, o que os volve máis duros e, por tanto, máis resistentes, especialmente cando se comparan cos cascos de animais en réxime de estabulación permanente. No inverno, a choiva abundante e frecuente e o pasto moi húmido volven os pezuños máis brandos e máis expostos aos traumatismos. As vacas que quedan permanentemente no pasto e que son muxidas en máquinas móbiles presentan poucos problemas nos cascos, mesmo chegan a non requirir ningún coidado. Os cambios de manexo implementados máis recentemente na produción leiteira terceirense, relacionados coa construción de máis salas de muxido fixas, forzou as vacas a viaxes máis longas, varias veces ao día. Estes despra-

zamentos son feitos a miúdo en pisos degradados e en marchas rápidas. As situacións arriba descritas, agravadas por esperas ou por confinamento en parques ou en terreos moi embarrados, levaron a un incremento de casos de patoloxía podal. Para facer fronte a este problema, Unicol creou un servizo de pedicura bovina que comezou a súa actividade en maio de 2016. No seu inicio traballaba só cun poldro hidráulico de volteo, pero desde abril deste ano xa conta con dous. Estes poldros permiten tratar as vacas tanto no pasto coma en parques ou establos. Na maioría das visitas só se tratan animais coxos e en pequeno número. Os que viven sempre no pasto non necesitan de recorte de rutina, ao contrario dos que quedan permanentemente estabulados, que son recortados de media 2 veces ao ano.

INCIDENCIAS DE PATOLOXÍAS PODAIS As vacas de pasto teñen cascos sans; con todo, as solas son máis finas que as das vacas en establos, o que fai os cascos máis vulnerables e máis susceptibles á penetración de corpos estraños, como pedras ou obxectos punzantes. Estes cascos son óptimos para vivir no pasto, pero poden lesionarse facilmente se cambiamos as condicións nas que viven os animais.

Segundo os rexistros realizados polo servizo de pedicura bovina de Unicol, na plataforma Hoof Supervisor, os trastornos do pé máis habituais son as solas delgadas por desgaste excesivo do tecido córneo do pezuño e lesións da liña branca. De todos os animais suxeitos ao recorte de pezuños e que realmente tiñan lesións, o 48,8 % tiña un espesor de sola moi delgada, seguido de aproximadamente o 26,3 % con lesións de liña branca. Son frecuentes as hemorraxias, os hematomas e os abscesos da sola. Pénsase que patoloxías como a dermatite dixital e a dermatite interdixital están infravaloradas, porque son tratadas polos propios produtores, sen intervención de veterinarios ou pedicuros. Para minimizar este problema, o equipo de Pedicura e Veterinaria de Unicol estivo traballando cos produtores para alertar e concienciar sobre un maior coidado dos pezuños. Construír salas de muxido a pouca distancia dos pastos (máximo de 15 a 20 minutos), mantemento frecuente de camiños, respectar o ritmo das vacas durante o percorrido (1,2 km/h), recorte funcional e rutineiro de pezuños e uso de pediluvios son algunhas das medidas transmitidas aos produtores, nun intento de previr lesións nos pezuños e reducir o número de coxeiras e as perdas asociadas.

Os cambios supoñen moitas veces viaxes longas, o que se reflicte negativamente na saúde dos pezuños

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 25

vp024_saudePoda_terceira_galego.indd 25

25/5/21 12:11

JORNADA PRIMA

Nanta reúne a expertos internacionales en su II Simposio sobre recría de terneras Un total de 400 profesionales del sector asistieron al II Simposio #RecríaConPrima celebrado en formato digital el miércoles 12 de mayo y en el que intervinieron tres reconocidos especialistas en este ámbito: los profesores Trevor DeVries, João Costa y Ken Nordlund. La influencia del bienestar, la nutrición y las instalaciones en el rendimiento de las terneras ha sido el foco de esta segunda edición del Simposio #RecríaConPrima. El evento, de carácter bienal, ha tenido lugar en un interesante formato online que ha conseguido reunir a cerca de 400 veterinarios, ganaderos y otros profesionales del sector vacuno lechero en directo. El objetivo: maximizar el rendimiento en la recría de terneras. BENEFICIOS DE UN DESTETE GRADUAL En primer lugar, intervino Trevor DeVries (University of Guelph) con su ponencia sobre la alimentación y el manejo de las terneras para mejorar su comportamiento. Entre las claves para garantizar el buen crecimiento, DeVries apuntó asegurar una administración suficiente de leche, lo que repercutirá en beneficios a corto y largo plazo, “menor estrés, mejor función inmunológica, así como una mayor eficiencia de conversión, además de llegar a una edad más temprana a la primera reproducción y un mejor rendimiento de la lactancia”. El experto definió el deteste como uno de los grandes desafíos, y para asegurar su éxito recomendó emplear un programa de destete gradual y realizarlo a una edad que optimice el crecimiento posterior. “El estárter será importante, pero no hay que olvidar la administración de forraje”, dijo. En este sentido, expuso las posibles ventajas de suministrar el forraje de manera temprana en la vida del animal: “Estimular el consumo de alimentos sólidos antes y después del destete, mejorar las papilas del rumen y promover una mayor cantidad de ácidos grasos volátiles en este”. También recordó la importancia de que las terneras tengan libre acceso a agua potable y señaló el beneficio de agruparlas siempre que sea posible.

vp024_publirreportaxe_nanta.indd 26

GANADERÍA DE PRECISIÓN Y SU APLICACIÓN EN LA PRÁCTICA A continuación, João Costa (University of Kentucky) centró su exposición en las tecnologías de precisión para terneras y sus aplicaciones de manejo, poniendo el foco en el poder de los datos en la gestión de las nodrizas. Según explicó el experto, el empleo de estas tecnologías permiten monitorizar el comportamiento y varios parámetros fisiológicos, siendo posible detectar desviaciones que se

LAS CLAVES DEL PROGRAMA PRIMA

Preocupados por el bienestar animal de las terneras, en Nanta trabajan junto con los ganaderos para establecer unas prácticas de alimentación basadas en mantener un buen estado de salud y el estado fisiológico de los animales y en minimizar la incidencia de enfermedades. El programa de recría de terneras Prima determina cuatro conceptos básicos para el bienestar y el futuro de estas: el calostro, la lactancia, el destete y los cuidados. El objetivo último es lograr el máximo desarrollo de la ternera durante sus dos primeros meses de vida y, en consecuencia, impulsar y mejorar la rentabilidad de la explotación. De esta manera Prima se configura como la opción más fiable, segura y adaptada a la realidad de las explotaciones de vacas de leche de España y Portugal para la recría de terneras.

18/5/21 17:47

pueden asociar con la presencia de determinadas enfermedades. En el caso concreto de los sistemas automatizados de alimentación de terneras, “tienen la ventaja adicional de individualizar programas de alimentación y destete y de poder llevar a cabo el seguimiento del rendimiento de la ternera”. De esta forma, como conclusión, Costa expuso que las tecnologías de precisión tienen un alto potencial como herramientas de manejo de las terneras, permitiendo un manejo nutricional, identificar enfermedades y monitorizar el estado de salud y bienestar del animal. CLAVES DEL ALOJAMIENTO PARA GARANTIZAR LA SALUD DE LAS TERNERAS Por último, Ken Nordlund (University of WinconsinMadison) analizó el alojamiento para terneras y su repercusión en su salud. Nordlund expuso diferentes sistemas y manejos de la ventilación en los establos de terneras, señalando la importancia de asegurar una buena ventilación más allá del establo, en el corral o microambiente de la ternera, para garantizar la higiene del aire a su alrededor, ya que “altos recuentos bacterianos en los corrales se han asociado con una prevalencia creciente de terneras con problemas respiratorios”. Así, definió como ideal en los establos un espacio de 10 m2 o más de cama por ternera, la colocación de un drenaje debajo de esta y una ventilación natural con tubo de presión positiva suplementario. Nordlund también apuntó como clave el sistema “todo dentro - todo fuera” para minimizar la posible transmisión de enfermedades y asegurar la limpieza y desinfección de las naves. Con jornadas como estas Nanta contribuye a informar y formar a los veterinarios y productores sobre aquellos aspectos clave que inciden directamente en la mayor eficiencia y rentabilidad de sus explotaciones.

vp024_publirreportaxe_nanta.indd 27

Síguenos en Facebook

Acerca de Nanta Nanta es la compañía líder en la fabricación y comercialización de piensos compuestos en la península ibérica. Comenzó su actividad en 1968 y desde entonces el alto grado de compromiso con sus clientes y el mundo de la producción ganadera en general, la tecnología empleada y sus programas de I+D+i y calidad han supuesto un auténtico motor de avance para este sector industrial. Una clara vocación y apuesta por la innovación que la compañía mantiene y mantendrá en el futuro. Englobada dentro de la multinacional Nutreco, Nanta cuenta con 22 centros de producción dotados de tecnología punta y todos ellos certificados en la norma ISO 14001 de medio ambiente y OHSAS45000 de prevención de riesgos laborales. Cabe destacar sobre todo la certificación de seguridad alimentaria FSSC 22000, garantía de la seguridad y la calidad de los productos de la compañía. En su portfolio de más de 200 productos se encuentran alimentos para porcino blanco e ibérico, para cunicultura y avicultura, para vacuno de carne y de leche, ovino y caprino, y para la alimentación de perros, gatos y caballos.

18/5/21 17:48

A C T U A L I DA D E

O III Encontro Gandeiro Galicia-Israel retransmitiuse en vivo en Vaca TV

En Vaca.tv

A organización de contidos da conferencia, celebrada o 25 de marzo, contou coa intervención de responsables técnicos israelís. No evento, emitido a través de Vaca TV, tamén participaron profesionais do sector lácteo español.

s relatores que formaron parte do encontro foron Ronen Feigenbaum, enxeñeiro de Alefbet, representante do Departamento de Agropecuaria e Instalacións Agrícolas do Ministerio e experto no deseño e construción de explotacións leiteiras por todo o mundo, e Gabo Altmark, director xeral da granxa do Kibbutz de Zikim, a cal conta con 1.500 cabezas de gando. Tamén participou Daniel Werner, xefe do Departamento de Relacións Exteriores e Cooperación Internacional do Ministerio de Agricultura israelí. Exerceu como moderador do acto o xornalista da Televisión de Galicia Andrés Pavón.

HOF HASHARON, UNHA SAT ISRAELÍ Baixo o título “Máis produción, máis beneficio”, na súa intervención, Feigenbaum explicou a súa experiencia na construción das instalacións de Hof HaSharon –onde se unificaron tres ganderías individuais, cunha fórmula parecida á das SAT en España– e falou das melloras obtidas en canto a saúde animal e á cantidade e calidade do leite. As técnicas para combater o impacto da calor, a ventilación, o uso eficiente da enerxía e a auga, a distribución eficaz de cada departamento e a selección de materiais construtivos foron os puntos clave para alcanzar esa mellora de resultados. Así,

conseguiron pasar dunha media de 10.453 kg/vaca/ano nas granxas individuais ata os 13.113 kg/vaca/ano despois da fusión e do paso ás novas instalacións. Tamén melloraron o beneficio de 0,29 schegels/litro a 0,72 schegels/litro, é dicir, un 120 % máis; todo co mesmo número de vacas e de traballadores.

ZIKIM, A MAIOR GRANXA LEITEIRA DE ISRAEL Pola súa banda, Gabo Altmark presentou no seu relatorio “O manexo do rabaño no século XXI” o funcionamento da explotación que dirixe en Zikim, a de maior dimensión de Israel, e sinalou que as novas tecno-

28 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_actualidade_israel_galego_SABE.indd 28

27/5/21 12:15

A C T U A L I DA D E

loxías cobran cada vez máis importancia en todos os apartados que determinan a rendibilidade e eficiencia da granxa. Aclarou, tamén, como esas tecnoloxías complementan e fan máis resolutivo o labor dos 16 traballadores da explotación, que conta con 550 vacas en muxido e unha produción media anual de 6 millóns de litros. Combater o impacto da calor combinando o deseño das cortes co regado das vacas e o uso de ventiladores, o emprego de aplicacións móbiles de alerta de partos, de pequenos robots de alimentación de xatas, de medidores do consumo de auga e de frecuencia respiratoria dos animais de recría, das pulseiras e colares detectores de celos, dos indicadores do momento óptimo de inseminación, das salas de muxido robotizadas con medidores electrónicos de calidades... son algunhas das tecnoloxías utilizadas, as cales, sinalou Altmark, sempre serán complementarias ao traballo coordinado dos bos gandeiros.

AS CUESTIÓNS CENTRAIS Na quenda de preguntas falouse de como reducir a pegada de carbono e as emisións de gases por litro producido nas granxas, das particularidades do sistema de cotas israelí e dos custos económicos para frear o impacto da calor, entre outros temas. Abordouse tamén a cuestión da necesidade de suplir con tecnoloxía a falta de man de obra tanto en España como en Israel e da relevancia de que esa tecnoloxía afonde na gandería de precisión. Ademais, mencionáronse as posibilidades do trigo como cereal forraxeiro. Como conclusión da reunión, fíxose fincapé en que a información é a mellor ferramenta para ser cada vez máis profesionais e competitivos na produción de leite, un sector que o israelí Claudio Baldman definiu como “unha carreira de fondo na que a meta é seguir correndo”. Este foi o terceiro encontro dixital con representantes do sector lácteo

DEFINIRON A PRODUCIÓN DE LEITE COMO “UNHA CARREIRA DE FONDO NA QUE A META É SEGUIR CORRENDO”

de Israel en menos dun ano e o primeiro organizado en colaboración con Vaca Pinta. Está previsto que nos próximos meses se sigan celebrando novos encontros que favorezan o intercambio de coñecementos entre ambos os países con respecto á produción de leite.

Lugar Campoduro - Céltigos 15686 Frades - A Coruña N - 634 Km 687 Telf. +34 881 254 681 www.farmingagricola.com

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 29

vp024_actualidade_israel_galego_SABE.indd 29

27/5/21 12:15

Abierto el plazo para anotarse en el Curso de Iniciación al Esquileo de Oveja

La Escuela Internacional de Industrias Lácteas de Zamora organiza, del 1 al 16 de julio, un curso presencial de introducción al esquileo. Desde EILZA han puesto en marcha este plan de formación (cuya matrícula incluye el equipamiento del esquilador compuesto por camiseta, pantalón, cinturón, mocasines y pantalla de seguridad) para satisfacer una necesidad acuciante del sector. EL SECTOR OVINO EN ESPAÑA España cuenta actualmente con el mayor censo de ganado ovino de toda la Unión Europea, con 15 millones de animales, solamente superada por el Reino Unido antes del Brexit. En concreto, en Zamora se registra el 4,2 % de la cabaña nacional, lo que convierte a Castilla y León en la comunidad con mayor censo de ganado ovino. Es un sector especializado en la producción de carne y leche, y ahora, de nuevo, la lana debe ocupar un espacio de referencia tanto en el mercado textil (ya que es una fibra de primera calidad), como en el sector de la construcción (puesto que aporta unas magníficas cualidades como aislante). Actualmente no hay especialistas en el esquileo, por lo que hay demanda de este perfil, de cuya habilidad depende la calidad final de la lana y su puesta en el mercado.

vp024_publi_eliza.indd 30

LAS PEZUÑAS, EL OTRO FACTOR CLAVE Otro de los aspectos a tener en cuenta en la gestión ganadera ovina es el arreglo de pezuñas que, junto con el esquileo, constituye una de las operaciones fundamentales de manejo de rebaño que ayudan a mantener el bienestar animal y, por lo tanto, a mejorar las condiciones de productividad en ganado de alto rendimiento. Tomarse en serio el arreglo de pezuñas en corderas jóvenes es clave para conseguir ejemplares adultos sanos. Dice el refrán que “no hay animal sin patas”, lo cual también es cierto cuando las pezuñas no están en buenas condiciones, puesto que las patas del ejemplar se resentirán y no podrá pastar o alimentarse convenientemente, lo que llevará a que se deteriore su estado general. Es aconsejable realizar el arreglo de pezuñas dos veces al año. Las ovejas de alta productividad lechera necesitan mantenerse en buen estado fisiológico para obtener elevados rendimientos. Con la finalidad de evitar situaciones de estrés al animal que repercutan en su rendimiento lechero es aconsejable realizar el esquileo y arreglo de pezuñas al mismo tiempo para optimizar los resultados de un único contacto con el ganado.

Lánzate y contacta con nosotros… ¡los ganaderos te esperan!

TESTIMONIO Magín Malillos Román, esquilador profesional

Malillos explica que esta es una actividad donde es necesario un vínculo especial con los animales y atender a sus características. Se puede ver como un trabajo duro, pero ¿cuál no lo es? “Mantenerse de 8 a 10 horas delante de la pantalla de un ordenador y atender a múltiples asuntos a la vez también es duro”, dice. Señala que esta es una profesión que requiere un esfuerzo físico y psicológico que produce gran satisfacción si amas tu trabajo y compruebas los resultados. “Las campañas de esquileo se centran entre los meses de marzo y septiembre y, si eres buen profesional, el sector lo sabe valorar”, añade. A Magín le gusta su función, atender la cabaña ganadera ovina, la cual aporta alimentos básicos, además de cuidar y preservar los montes mediante el pastoreo, “algo muy beneficioso para nuestro entorno y que no siempre tiene el reconocimiento que se merece”, puntualiza. Malillos anima así a que se incorporen nuevos profesionales a este sector que “nos aporta tantos beneficios y para el que actualmente necesitamos importar mano de obra, porque aquí no existen profesionales capacitados para realizar las tareas de esquileo y arreglo de pezuñas”.

14/5/21 14:38

vp024_publi_eliza.indd 31

14/5/21 14:39

A C T U A L I DA D E

A USC súmase á loita contra a resistencia aos antibióticos baixo o enfoque One Health A doutora Azucena Mora lémbranos a dimensión do problema e presenta os datos das investigacións realizadas polo seu grupo da Facultade de Veterinaria do Campus Terra da Universidade de Santiago de Compostela (USC).

A PANDEMIA “SILENCIOSA”

COVID-19 leva máis dun ano facendo estragos en todo o mundo. Afortunadamente, o desvelo de moitos investigadores permitiu que, nun tempo récord, se desenvolvesen as armas de combate precisas en forma de vacinas. Pero esta pandemia deixaranos moitas ausencias e moitas secuelas, como as derivadas da eclipse temporal do maior desafío sanitario ao que se enfronta actualmente o home: a resistencia aos antibióticos. O incremento de bacterias multirresistentes a antibióticos de última elección como a colistina, os carbapenémicos ou as cefalosporinas de cuarta xeración, entre outras, limita enormemente as opcións terapéuticas nos hospitais, aumentando a taxa de mortalidade por infeccións antes facilmente curables e os custos sanitarios derivados. E o caso é que hai moito tempo que se iniciou a conta atrás para poder facer fronte a esta pandemia silente, tal e como o evidencian as 3.000 mortes ao ano ocorridas nos hospitais de España por infeccións bacterianas non curables dada a súa resistencia aos antibióticos (da orde de 33.000 persoas/ano en Europa). A estimación é que para o 2050, se non se fai nada

para remedialo, 10 millóns de mortes anuais no mundo estarán vinculadas a esta causa, por diante das atribuídas ao cancro [1]. Dada a gravidade, o tripartito FAO-OIE-OMS chegou á conclusión de que esta ameaza só pode ser abordada desde unha perspectiva One Health [2]. O noso grupo alertou de xeito temperá do impacto das infeccións secundarias por bacterias multirresistentes en pacientes infectados por COVID-19 [3], coincidindo, ademais, coas previsións dun experto mundial na materia, o catedrático de Microbioloxía da UCM, Bruno González-Zorn, de que é moi posible que a COVID acelerase o problema da resistencia aos antibióticos [4].

O LABOR DO VETERINARIO NO CONCEPTO DUNHA ‘SOA SAÚDE’ (ONE HEALTH) Quizais a COVID-19 consiga ao fin eliminar a fronteira artificial que delimita sanidade humana e animal, para poder desenvolver un modelo One Health aplicable de forma efectiva fronte ás ameazas que se aveciñan. Este concepto non é algo novo; de feito, atopámolo referenciado nos escritos de Hipócrates (460-370 a. C.), que identificou a interdependencia da saúde pública cun

32 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_actualidade_azucena_galego.indd 32

26/5/21 11:58

A C T U A L I DA D E

EN PRIMEIRA LIÑA FRONTE ÁS RAM Azucena Mora é veterinaria e profesora titular do Departamento de Microbioloxía e Parasitoloxía da Universidade de Santiago de Compostela (USC). Estabilizou a súa traxectoria investigadora no laboratorio de referencia de E. coli (LREC), grazas ao Programa Nacional de Captación de Talento Ramón y Cajal (2009-2012). Conta no seu currículo con 90 publicacións internacionais, 7 teses dirixidas e 3 en desenvolvemento, e leva participado en máis de vinte proxectos de in-

vestigación autonómicos, nacionais e europeos (6 deles como investigadora principal). Actualmente traballa, xunto con outros investigadores de proxección internacional, na vixilancia de bacterias multirresistentes e no desenvolvemento de estratexias alternativas aos antibióticos.

ESTA PANDEMIA DEIXARANOS MOITAS AUSENCIAS E MOITAS SECUELAS, COMO AS DERIVADAS DA ECLIPSE TEMPORAL DO MAIOR DESAFÍO SANITARIO AO QUE SE ENFRONTA ACTUALMENTE O HOME: A RESISTENCIA AOS ANTIBIÓTICOS

medio ambiente limpo. Pouco despois, Aristóteles (384-322 a. C.) introduciu o concepto de medicina comparada entre diferentes especies, incluídas as persoas e outros mamíferos. E ao longo da historia, fomos testemuñas de que a interacción entre ecosistemas moldeou, e segue a moldear, o curso dos acontecementos da humanidade [5]. Actualmente o concepto One Health asúmese como unha filosofía de traballo baseada na certeza de que a saúde ambiental, humana e animal están estreitamente interrelacionadas, o que fai necesaria a sinerxia de todos os profesionais implicados. Neste sentido, o labor do veterinario é esencial para o mantemento da sanidade e do benestar animal, así como da seguridade alimentaria. Non debemos esquecer que ao redor do 60 % das enfermidades que padece o ser humano teñen unha orixe animal, incluídas as transmitidas a través da cadea alimentaria, e que aproximadamente o 75 % das enfermidades emerxentes/reemerxentes son zoonósicas. esta filosofía dunha soa saúde é o piar básico para a loita fronte ás resistencias, como así o reflicte o Plan Nacional de loita contra a Resistencia aos Antibióticos (PRAN), xestionado pola Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS). No caso da medicina veterinaria, están en funcionamento os programas de redución voluntaria do consumo de colistina no sector do gando porcino, e os acordos

para reducir o uso dos antibióticos en porcino, cunicultura, bovino de carne e leite, avicultura de carne (pitos broiler), ovino e caprino. No segundo plan estratéxico do PRAN (2019-2021) tamén aparecen reflectidos os programas de nova implantación en équidos, pequenos animais e acuicultura [6]. En concreto no gando vacún, e en vista do éxito obtido co Programa de Redución do Uso de Colistina no Sector Porcino, os representantes das asociacións nacionais de veterinarios e profesionais do sector de produción do bovino de carne asinaron durante 2018 o denominado Acordo para o Uso Razoable dos Antibióticos en Bovino de Carne. O obxectivo principal desta alianza é fomentar o uso racional dos antibióticos e deseñar plans sanitarios preventivos que permitan a redución do seu uso, e especificamente: a) Eliminar por completo o uso sistemático das premesturas medicamentosas con antibióticos na súa composición. b) Limitar o uso de antibióticos en solución oral a necesidades clínicas definidas e xustificadas. c) Determinar os mellores antibióticos para cada patoloxía. Así mesmo, o sector de produción do bovino de leite asinou o denominado Acordo para o desenvolvemento do Programa de Prescrición e Uso Razoable de Antibióticos en Bovino de Leite. Ademais de promover o uso prudente de antibióticos, os obxectivos específicos máis destacados son: a) Definir e implantar pautas

de manexo e tratamento con base científica para realizar un uso máis racional dos antibióticos. b) Reducir o consumo total de antibióticos críticos (quinolonas e cefalosporinas 3.º e 4.ª xeración) en dúas fases: 1.ª fase (2019-2021) fluoroquinolonas e outras quinolonas; 2.ª fase (2022-2025) cefalosporinas de 3.ª e 4.ª xeración.

BACTERIAS E “SUPERBACTERIAS” As bacterias son a forma de vida máis exitosa que temos sobre a terra. Só hai que pensar que levan aquí polo menos 3.700 millóns de anos e que non hai ningún ser vivo ou ecosistema que non estea colonizado por elas. Na súa supervivencia, aprenderon a competir unhas con outras con distintos mecanismos, como é a produción de moléculas antibióticas, é dicir, levan millóns de anos producindo antibióticos, pero, á súa vez, levan millóns de anos aprendendo a resistir o seu efecto. Por tanto, a resistencia a estes é un fenómeno evolutivo natural mediante o cal unha bacteria é capaz de sobrevivir en concentracións de antibiótico que matarían bacterias da súa mesma especie. Este fenómeno está a acelerarse moito co abuso ou o seu mal uso, tanto en animais como en persoas, e provocou que nos atopemos coa emerxencia das coñecidas como “superbacterias”. Con este termo referímonos a aquelas cepas bacterianas que son resistentes a practicamente calquera antibiótico dos que se utilizan habitualmente (multirresistentes). 05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 33

vp024_actualidade_azucena_galego.indd 33

25/5/21 16:38

A C T U A L I DA D E

As resistencias adquiridas polas bacterias transmítense de forma vertical á descendencia por medio de mutacións, ou mediante transmisión horizontal de elementos xenéticos que codifican para esas resistencias (TGH), mesmo entre distintas especies bacterianas. A TGH é a principal responsable da diseminación de xenes de resistencia. Hoxe en día temos un elevado nivel de resistencias e moi poucos antibióticos dispoñibles no mercado; tanto é así que estamos en risco de volver á era preantibiótica, anterior ao descubrimento da penicilina en 1928. Curiosamente, xa no discurso de aceptación do Nóbel de Medicina, en 1945, Fleming advertiu do posible perigo do uso incorrecto das substancias antibióticas: “Existe o perigo de que un home ignorante poida facilmente aplicarse unha dose insuficiente de antibiótico e, ao expoñer os microbios a unha cantidade non letal do medicamento, os faga resistentes”. E as peores predicións están a cumprirse. Dentro dos antibióticos de última liña para o tratamento de infeccións humanas complicadas está a colistina. Usouse nos anos 60 en medicina humana, pero, debido aos seus efectos secundarios (nefrotoxicidade principalmente), deixou de prescribirse; con todo, seguiuse utilizando en medicina veterinaria. A causa da recente emerxencia de infeccións por cepas multirresistentes (MDR), retomouse o seu uso nos hospitais sobre o ano 2000. Para empeorar este panorama, a finais do 2015 realízase o achado dun xene plasmídico mcr, que codifica para a resistencia á colistina. Este xene, polo feito de ir codificado nun plásmido, pode transmitirse dunha forma máis exitosa tanto á súa descendencia como de forma horizontal a diferentes individuos da mesma familia Enterobacteriaceae. A día de hoxe hai da orde de 10 tipos de mcr e varios subtipos. Son, sobre todo, os membros da familia Enterobacteriaceae os implicados na súa diseminación. Outro dos graves problemas son as resistencias xeradas fronte aos carbapenémicos. Debido ao exposto anteriormente, a Axencia Europea dos Medicamentos (EMA) estableceu recentemente unha nova categorización dos antibióticos en función do seu uso en medicina veterinaria, co obxectivo de preservar os máis críticos para a clínica humana [7]. Esta actualización inclúe catro categorías: categoría A (“Evitar”) con antibióticos que actual-

mente non están autorizados en medicina veterinaria na Unión Europea (UE) nos animais de produción, e que se pode dar individualmente a animais de compañía só en casos excepcionais; categoría B (“Restrinxir”), que se refire a quinolonas, cefalosporinas de terceira e cuarta xeración e polimixinas, os cales son de importancia crítica na medicina humana e o seu uso en animais debe restrinxirse para mitigar o risco para a saúde pública; categoría C (“Precaución”), que cobre os antibióticos para os cales existen alternativas na UE en medicina humana, pero só unas poucas alternativas están dispoñibles en determinadas indicacións veterinarias; categoría D (“Prudencia”), que inclúe antibióticos que deben usarse como tratamentos de primeira liña, cando sexa posible, evitándose o uso innecesario e os períodos de tratamento prolongados.

O PAPEL DOS ANIMAIS DE PRODUCIÓN E OS ALIMENTOS NA TRANSMISIÓN DE RESISTENCIAS AO SER HUMANO Cada vez que lle damos unha molécula de antibiótico a un animal, igual que pasa cos humanos, estamos a seleccionar as bacterias que se fan resistentes a ese antibiótico. Os alimentos obtidos a partir dos animais de produción pódense contaminar con estes microorganismos resistentes, que tamén poden chegar ao medio ambiente e contaminar as verduras ou outros produtos agrícolas que se fertilicen con esterco, ou se reguen con auga contaminada. As persoas están expostas ás bacterias resistentes na manipulación ou no consumo de alimentos de orixe animal ou vexetais contaminados. O perigo non é só debido a que as infeccións alimentarias causadas por bacterias resistentes aos antibióticos teñen consecuencias máis graves para a saúde que as infeccións provocadas por bacterias sensibles nos grupos de risco; o perigo está tamén en que estas bacterias se incorporen á microbiota normal do hospedador, compartan xenes de resistencia con outros membros desa microbiota e se amplifique a diseminación de resistencias. De forma particular, sinálase o sector de produción intensiva porcina e aviaria como fontes principais de cepas de bacterias resistentes a diferentes tipos de antimicrobianos [8, 9]. Os produtos cárnicos deses animales foron recoñecidos recentemente como transmisores potenciais, non só de patóxenos intesti-

A ESTIMACIÓN É QUE PARA 2050, SE NON SE FAI NADA PARA REMEDIALO, 10 MILLÓNS DE MORTES ANUAIS NO MUNDO ESTARÁN VINCULADAS A ESTA CAUSA

nais, senón tamén de extraintestinais, como Escherichia coli patóxena extraintestinal (ExPEC) e outras Enterobacteriaceae de relevancia clínica [10]. O noso grupo foi un dos pioneiros en demostralo [11-14]. É dentro do grupo dos ExPEC onde emerxen os clons virulentos e MDR. A análise xenómica permitiunos demostrar que existe circulación de determinados clons ExPEC MDR entre animais de produción, alimentos, humanos e fauna silvestre [11,15].

A FACULTADE DE VETERINARIA DA USC, Á VANGARDA NA LOITA CONTRA A RESISTENCIA A ANTIBIÓTICOS A USC, que non é allea a esta situación de risco, está a traballar intensamente xunto con outras institucións españolas e europeas. O noso grupo iniciou a liña de investigación de antibiorresistencias no ano 2014, concretamente en fauna silvestre, grazas a un proxecto para Investigadores Emerxentes financiado pola Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria (Xunta de Galicia). O resultado desas investigacións plasmouse nunha tese doutoral defendida en 2017 titulada Estudo da fauna silvestre como reservorio de cepas de Escherichia coli produtoras de betalactamasas de espectro estendido (BLEE) e do grupo clonal pandémico ST131 no noroeste de España [16], cuxo obxectivo era saber que ocorre coas poboacións silvestres que nas últimas décadas experimentaron un importante incremento demográfico no noroeste español, igual que noutras

34 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_actualidade_azucena_galego.indd 34

25/5/21 16:38

Pida cita a su concesionario autorizado CLAAS

Revisión poscampaña CLAAS.

Pida cita a su concesionario

El final de ésta cosecha es solo el comienzo de la autorizado CLAAS siguiente. Fieles a este lema, le ofrecemos con la revisión poscampaña CLAAS un servicio con el que el estado técnico de su máquina es analizado en detalle inmediatamente después de la campaña. Pequeños daños, fallos o desgaste pueden tener un efecto extremo durante la próxima campaña. Esto es algo que debe ser evitado a toda costa. Lo que sea necesario. CLAAS Service&Parts El final de ésta cosecha es solo el comienzo de la siguiente. Fieles a este lema, le ofrecemos con la revisión poscampaña CLAAS un claas.es servicio con el que el estado técnico de su máquina es analizado en detalle inmediatamente después de la campaña. Pequeños daños, fallos o desgaste pueden tener un efecto extremo durante la próxima campaña. Esto es algo que debe ser evitado a toda costa. Lo que sea necesario. CLAAS Service&Parts

Revisión poscampaña CLAAS.

claas.es

vp024_publi_claas.indd 35

13/5/21 19:42

A C T U A L I DA D E

partes da península, creando un nexo de unión entre o home e o resto da fauna silvestre. Estes estudos son posibles grazas á participación no grupo da Dra. Ana López Beceiro, tamén profesora da Facultade de Veterinaria, que conta cunha dilatada experiencia na actividade clínica e xestión sanitaria da fauna silvestre, ecotoxicoloxía ambiental e distintos aspectos relacionados coas enfermidades infectocontaxiosas que afectan aos animais salvaxes, domésticos e ao home e que, desde hai anos, ten convenios cos centros de recuperación galegos, asociacións cinexéticas e autoridades ambientais. Os resultados do noso proxecto evidenciaron a presenza de portadores no seu contido intestinal de cepas de E. coli produtoras de BLEE e MDR entre todos os grupos animais mostreados cunha prevalencia do 13,4 % (83 dos 620 analizados), o que permitiría sinalar gaivotas, aves rapaces, zancudas, pombas, raposos e xabarís como animais silvestres sentinela en programas de vixilancia e control de diseminación de xenes de resistencia a antimicrobianos. Como novidade a nivel mundial, illouse das feces dun raposo unha cepa de E. coli positiva para o xene plasmídico mcr-1 que codifica a resistencia á colistina. A densidade de poboación vulpina en Galicia, así como o grao de interacción coa súa contorna poderían facer posible a diseminación de resistencia a colistina mediada por plásmido a un amplo rango de hospedadores. Ademais, confirmouse a similitude xenética de clons de alto risco MDR de E. coli, como os pertencentes á secuencia tipo ST131, de orixe animal (xabaril) e de orixe clínica humana. Estas investigacións confirman que estes animais silvestres poden desempeñar un papel relevante na circulación e no mantemento de clons epidemioloxicamente importantes de E. coli, o que supón, ademais, un risco de contaminación ambiental. Consolidamos a nosa liña de investigación de resistencias a antibióticos co Proxecto Nacional do programa RETOS AGL2016-79343-R (MINECO), titulado O potencial zoonósico das cepas de Escherichia coli illadas de carne de ave: estudo de resistencias e definición de grupos clonais patóxenos para o home. Para desenvolvelo iniciamos un consorcio multidisciplinar con investigadores externos, como o Dr. Javier Fernández Domínguez do Servizo de Microbioloxía do Hospital Universita-

rio Central de Asturias (HUCA) e a Dra. María de Toro, responsable da Plataforma de Xenómica e Bioinformática do CIBIR da Rioxa. A motivación do proxecto baseábase nos resultados obtidos polo grupo en estudos anteriores, que nos indicaban que os alimentos, especialmente produtos avícolas, poden actuar como reservorio para humanos de cepas ExPEC produtoras de BLEE e que se estaba a producir unha rápida diseminación de este tipo de cepas asociada a grupos clonais de risco como o pandémico ST131. Entre 2016 e 2017 analizamos mostras de carne de ave adquirida en puntos de venda directa. Isto permite obter datos do que está a ocorrer na granxa, no matadoiro e do que potencialmente lle chega á cociña ao consumidor. Na caracterización das bacterias recuperadas de alimentos, considerouse cepa de risco a aquela con capacidade para desenvolver unha infección extraintestinal grave (xa sexa polo potencial de virulencia da bacteria e/ou pola súa resistencia aos antibióticos). Como resultado destas investigacións, desenvolveuse unha metodoloxía de traballo que permite avaliar o risco para o consumidor. Os datos indicaron que o 82 % das carnes eran portadoras de enterobacterias produtoras de BLEE (fundamentalmente E. coli, pero tamén se illaron cepas de Klebsiella pneumoniae, Serratia fonticola e Enterobacter cloacae) sen diferenzas significativas entre a carne de pito e de pavo. Ademais, o 79 % das mostras de carne eran portadoras de cepas de E. coli con potencial patóxeno extraintestinal. A caracterización das resistencias fronte aos antibióticos das cepas produtoras de BLEE illadas determinou que era MDR, incluída a resistencia fronte a fluoroquinolonas (50 % delas). A caracterización xenética e xenómica tamén confirmou a presenza en carnes de clons de E. coli e K. pneumoniae de importancia clínica para os seres humanos [11-13]. Actualmente, a liña de traballo do noso grupo evolucionou cara ao desenvolvemento de estratexias alternativas ao uso dos antimicrobianos cun novo Proxecto Nacional da modalidade RETOS (PID2019-104439 RB-C21), financiado pola Axencia Estatal de Investigación (AEI) con 160.000 euros (dos de maior dotación económica do Campus de Lugo) e titulado Seguridade alimentaria: estudo de clons de alto risco como candidatos vacunales e aplicación de estratexias anti-biofilm

O NOSO GRUPO ALERTOU DE XEITO TEMPERÁN DO IMPACTO DAS INFECCIÓNS SECUNDARIAS POR BACTERIAS MULTIRRESISTENTES EN PACIENTES INFECTADOS POR COVID-19

baseadas no Quorum Sensing. Búscase achegar coñecemento e solucións a este problema ao longo de toda a cadea alimentaria, “desde a granxa á mesa”. Este proxecto conta con dobre liderado en feminino: xunto coa Dra. Azucena Mora (Grupo LREC-USC), dirixe a investigación a Profesora Ana Otero (Aquabiotec-USC). A sinerxia entre ambas as investigadoras iniciouse no seo da Agrupación Estratéxica BioReDes do Campus de Lugo. A Dra. Ana Otero lidera o Grupo de Investigación en Biotecnoloxía Mariña e Acuicultura (Aquabiotec), con máis de 25 anos de experiencia en biotecnoloxía microbiana e con fortes vínculos con industria. Nos últimos anos, Aquabiotec centrouse no desenvolvemento de varias patentes baseadas en novos compostos antimicrobianos dirixidos aos sistemas de detección de quórum bacterianos. Máis recentemente, o seu grupo estivo traballando con varios patógenos e modelos de microcosmos para o desenvolvemento de novas estratexias antibiofilm. Este proxecto suma, ademais dos investigadores dos centros nacionais HUCA (Oviedo) e CIBIR (A Rioxa), o Dr. Jens Andre Hammerl do Instituto Federal de Avaliación de Riscos (BfR) de Berlín; a Dra. Ana Herrero-Fresno, profesora do Departamento de Veterinaria e Ciencias Animais da Universidade de Copenague (UCPH), e a Dra. Ana Cristina Oliveira, do Centro de Enxeñería Biolóxica da Universidade do Miño. O carácter multidisciplinar do consorcio garante o modelo One Health das nosas investigacións.

36 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_actualidade_azucena_galego.indd 36

25/5/21 16:38

Variedades de MILLO recomendadas para ENSILAJE en GALICIA Sciello

Isia

Scoff

Illustrado

Pompeo

Surreal

Conbrío

500

400

300

400

300

400

300

200

300

200

300

200

www.rocalba.com vp024_publi_ROCALBA_galego.indd 37

21/5/21 11:55

A C T U A L I DA D E

Os traballos realizados ata o momento no marco deste proxecto baséanse no monitoreo de resistencia a antibióticos en cepas illadas en 2020, na mesma área xeográfica, de mostras de carne dos principais sistemas de produción (vacún, porcino e aves de curral) e de cepas humanas implicadas en infeccións extraintestinais (infeccións do tracto urinario principalmente). Neste momento estamos levando a cabo a análise xenómica comparativa das cepas de ambas as orixes. Ao mesmo tempo estanse a realizar ensaios para a caracterización da produción de biofilm das cepas e ensaios antibiofilm sobre microbiota mixta dos produtos cárnicos. Na Universidade de Copenhague estamos a desenvolver os estudos de infección celular previos ás infeccións en modelos in vivo. É importante destacar que o consorcio internacional creado no marco deste proxecto xurdiu coa ambición de consolidarse para acceder a convocatorias europeas. Xa demos ese paso coa proposta recentemente presentada á convocatoria de ERA-NET JPIAMRACTION One Health Interventions to prevent or reduce the development and transmission of antimicrobial resistance, que coordinamos desde a USC. O proxecto que presentamos ten como obxectivo frear o desenvolvemento e a transmisión da resistencia aos antimicrobianos From Farm to Fork actuando en tres niveis: 1) Na transmisión ambiental mediante a avaliación da eficacia de dous novos sistemas de tratamento de augas residuais para reducir patóxenos MDR e xenes de resistencia nos efluentes das granxas. 2) Na transmisión da cadea alimentaria mediante o deseño, avaliación e implementación de novas estratexias antibiofilm baseadas no uso de enzimas aplicables na industria de procesamento de alimentos. 3) Na granxa mediante o deseño de alternativas ao uso de antibióticos na gandería a partir da identificación de candidatos vacinais de clons potencialmente zoonósicos. Esta tripla proposta integradora de intervencións sobre o tratamento de augas residuais, granxa e procesamento de alimentos constitúe un enfoque novo de reducir a transmisión de resistencias, actuando sobre a saúde animal e o medio ambiente e que, en última instancia, beneficiará a saúde humana.

CONCLUSIÓNS Un dos maiores retos do século XXI é solucionar a falta de alternativas aos antibióticos para poder preservar a saúde global e garantir que a medicina moderna, tal e como a coñecemos hoxe, siga funcionando. A solución non é sinxela e isto só vai ser posible se conseguimos entender que veterinarios, médicos e outros profesionais da saúde deben traballar conxuntamente. Os veterinarios movémonos dentro deste concepto One Health en todos os nosos ámbitos de actuación, tamén en investigación. E é precisamente en investigación onde son imprescindibles máis recursos, se non queremos que “nos pille o touro” nas presentes e nas futuras pandemias.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

1. O’Neill. (2016). Tackling drug-resistant infections globally: final report and recommendations the review on antimicrobial resistance chaired by Jim O´Neill. https:// amr-review.org/sites/default/files/160525_ Final%20paper_with%20cover.pdf 2. CDDEP. (2021). The State of the World’s Antibiotics 2021. https://cddep.org/blog/ posts/the-state-of-the-worlds-antibioticsreport-in-2021/. 3. García-Meniño I et al. (2021). Spread of OXA-48-producing Klebsiella pneumoniae among COVID-19-infected patients: The storm after the storm. J. Infect. Public Health. 14:50-52. doi: https://doi. org/10.1016/j.jiph.2020.11.001 4. González-Zorn B. (2021). Antibiotic use in the COVID-19 crisis in Spain. Clin. Microbiol. Infect. 27:646-647. doi: https://doi. org/10.1016/j.cmi.2020.09.055 5. Evans BR and Leighton FA. (2014). A history of One Health. Rev. Sci. Tech. 33:413-420. doi: 10.20506/rst.33.2.2298 6. PRAN. (2021). Programas de Reducción en Sanidad Animal. https://www.resistenciaantibioticos.es/es/profesionales/control/ programas-reduccion-sanidad-animal 7. EMA/688114/2020. Categorisation of antibiotics used in animals promotes responsible use to protect public and animal health. https://www.ema.europa.eu/en/ documents/press-release/categorisationantibiotics-used-animals-promotesresponsible-use-protect-public-animalhealth_en.pdf 8. Mora A et al. (2010). Recent emergence of clonal group O25b:K1:H4-B2-ST131 ibeA strains among Escherichia coli poultry isolates, including CTX-M-9-producing strains, and comparison with clinical human isolates. Appl. Environ. Microbiol. 76:69916997. doi:10.1128/AEM.01112-10 9. García V et al. (2018a). Co-occurrence of mcr-1, mcr-4 and mcr-5 genes in multidrug-resistant ST10 Enterotoxigenic and Shiga toxin-producing Escherichia coli in Spain (2006-2017). Int. J. Antimicrob. Agents. 52(1):104-108. doi: 10.1016/j. ijantimicag.2018.03.022 10. Riley LW. (2020). Extraintestinal Foodborne Pathogens. Annual Rew. Food Sci.

AO REDOR DO 60 % DAS ENFERMIDADES QUE PADECE O SER HUMANO TEÑEN UNHA ORIXE ANIMAL, INCLUÍDAS AS TRANSMITIDAS A TRAVÉS DA CADEA ALIMENTARIA

Tech. https://doi.org/10.1146/annurevfood-032519-051618 11. Díaz-Jiménez D, García-Meniño I, Herrera A, García V, López-Beceiro AM, Alonso MP, Blanco J, Mora A. (2020a). Genomic Characterization of Escherichia coli Isolates Belonging to a New Hybrid aEPEC/ExPEC Pathotype O153:H10-A-ST10 eae-beta1 Occurred in Meat, Poultry, Wildlife and Human Diarrheagenic Samples. Antibiotics (Basel). 2020;9(4): 192. doi: 10.3390/ antibiotics9040192 12. Díaz-Jiménez D., García-Meniño I., Fernández J., García V., Mora A. (2020b). Chicken and turkey meat: Consumer exposure to multidrug-resistant Enterobacteriaceae including mcr-carriers, uropathogenic E. coli and high-risk lineages such as ST131. Int. J. Food Microbiol;331: 108750. doi: 10.1016/j.ijfoodmicro.2020.108750 13. Díaz-Jiménez D., García-Meniño I., Herrera A., Lestón L., Mora A. (2021). Microbiological risk assessment of Turkey and chicken meat for consumer: Significant differences regarding multidrug resistance, mcr or presence of hybrid aEPEC/ ExPEC pathotypes of E. coli. Food Control; 123: 107713. https://doi.org/10.1016/j. foodcont.2020.107713 14. García-Meniño I., García V., Mora A., Díaz-Jiménez D., Flament-Simon SC., Alonso MP., Blanco JE., Blanco M., Blanco J. (2018b). Swine Enteric Colibacillosis in Spain: Pathogenic Potential of mcr-1 ST10 and ST131 E. coli Isolates. Front Microbiol. 2018;9:2659. doi: 10.3389/ fmicb.2018.02659 15. Flament-Simon S. et al. (2020). Whole Genome Sequencing and Characteristics of mcr-1–Harboring Plasmids of Porcine Escherichia coli Isolates Belonging to the High-Risk Clone O25b:H4-ST131 Clade B. Front. Microbiol. 11:387. https://doi. org/10.3389/fmicb.2020.00387 16. Viso S. (2017). Estudio de la fauna silvestre como reservorio de cepas de Escherichia coli productoras de betalactamasas de espectro extendido (BLEE) y del grupo clonal pandémico ST131 en el noroeste de España. Tesis Doctoral. Universidad de Santiago de Compostela. http://hdl. handle.net/10347/15485

38 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_actualidade_azucena_galego.indd 38

25/5/21 16:38

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión. Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso. Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito. O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp024_publi_lely_galego.indd 39

GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

27/5/21 11:34

BREA SC, EN CONSTANTE CRECEMENTO

Brea SC (Paradela, Lugo), tras a instalación do segundo robot de Lely en abril deste ano, continúa rexistrando datos positivos. Coas mesmas vacas en muxido e co sistema robotizado desde 2013, a produción diaria incrementouse en preto de dez litros de leite desde hai un ano. O nutrólogo Ángel Ávila analiza a evolución desta explotación, coa que traballa desde hai unha década.

O h q a 7 te g tr tr ex a p ta p e to a re

En Vaca.tv

gandería Brea SC, localizada no concello de Paradela (Lugo), é un exemplo de salto á eficiencia. Noel López López chegou á explotación en 2004, ano no que fixo unha ampliación da nave para 120 animais. En 2013, López pasou da sala de muxido ao sistema robotizado, pero, insatisfeito cos resultados, instalou o primeiro robot Lely en agosto do pasado ano. Co mesmo número de vacas en muxido, unhas 73, viu que a produción diaria podía aumentar máis e por iso instalou o segundo robot en abril deste ano. O motivo da ampliación é que estaba a tirar leite e quería aproveitar o potencial xenético das vacas e muxir máis litros. Nun futuro, incorporará paulatinamente máis animais, pero polo momento sacará o maior rendemento aos que ten.

DATOS En 2020, coa instalación do primeiro robot Lely en agosto, os datos que se obtiveron foron 2.494 litros diarios, mentres que nos primeiros meses de 2021 e xa co segundo robot en abril, alcanzaron 3.055 litros coas mesmas 70 vacas en muxido. En canto á

vp024_publi_lely_galego.indd 40

produción por vaca lactante, pasaron de 35,9 a 43,5 kg de leite medio por vaca presente. En euros, mantendo o prezo do leite fixo, pasaron de 25.020 euros de media por mes a 30.248 euros, aproveitando todo o potencial da granxa.

27/5/21 11:34

de ca do edo

FLUXO ALTO O nutrólogo Ángel Ávila leva preto dunha década traballando en Brea SC. Indica que hai un ano, cos dous robots que tiña, a media estaba en 35-37 litros, cunhas 70-73 vacas en muxido, que son as que teñen actualmente. Nestes momentos, a granxa produce unha media de 46-47 litros de leite. “Basicamente é porque entran moi ben ao robot, hai boas entradas”, explica Ávila. En canto á media de muxido, a explotación pasou de 2,5 a 3,5 muxidos por animal. “O tema é ese, que hai moita tranquilidade nelas”. Destaca que as producións altas se deben ao bo manexo e á capacidade dos animais cuns fluxos altos (3,6 kg/min), e apunta que “se están a conseguir uns datos moi bos con altos rendementos”.

ALIMENTACIÓN

CARACTERÍSTICAS DO ROBOT Unha das particularidades do robot é o espazo do que dispoñen as vacas para que se expresen e así evitar que haxa moitas dominando e outras que poidan ser subordinadas. Ao poder dispor dunha área ampla, que lles permite convivir sen ter que rozarse, facilita que os animais vaian cara ao robot e se queiran muxir. Nesta explotación, as medidas da área para os dous robots son de 7 metros. Outro dos factores é ter luz na zona do robot; isto favorece máis a asistencia que unha zona escura como o resto da nave. Unha das claves do éxito é o deseño previo para favorecer o tránsito dos animais e o seu manexo.

Yolanda Trillo Dono, Farm Management Support (FMS) de Lely Center Los Corrales, xunto ao propietario de Brea SC, Noel López López

vp024_publi_lely_galego.indd 41

A ración actual está sobre o 26 kg de silo de millo, 20 kg de silo de herba, 7 kg de concentrado no presebe e unha media en robot de 6,5 kg de concentrado. O silo de millo contén un 30 % de materia seca e un 28 % de amidón. A dixestibilidade do amidón ás sete horas é do 85 %. En canto ao silo de herba, ten un 25-26 % de materia seca e un 18 % de proteína, polo que tamén é altamente dixerible. “Estamos a falar de 14 kg de penso que, para 47 litros, é moi aceptable”, explica Ávila. En canto ás táboas de alimentación, empréganas tanto en vacas adultas como en primeirizas. Nestas últimas trabállanas ata 100 días de leite, despois xa pasan á táboa de produción. Ás vacas adultas lévanas ata os 60 días de leite e logo entran por produción. En total, manexan dúas táboas, a maiores da xeral.

ASESORAMENTO Lely ofrece un servizo de asesoramento antes, durante e despois da instalación do robot. Antes de comezar realízase un deseño específico para a colocación do robot, favorecendo ao máximo o tráfico libre de Lely. O gandeiro recibe unha formación sobre o manexo tanto do software de manexo propio do robot como da preparación dos animais para o muxido. Durante o proceso de posta en marcha acompañan o gandeiro para ofrecerlle as pautas de manexo dos animais para favorecer a súa entrada ao robot, sobre todo nos primeiros días, que son clave para romper coa rutina da sala. O obxectivo final é chegar á adaptación dos animais no menor tempo posible, pois o terceiro muxido xa deben conseguilo elas soas. Despois, o asesoramento céntrase en que o gandeiro se adapte ao tráfico libre das vacas no robot, ensinarlle a utilizar as aplicacións, para que traballen dunha forma remota sen ter que estar presentes na granxa. En definitiva, adaptarse a un sistema que traballe para eles e así deixar de traballar para o sistema.

27/5/21 11:34

FORMACIÓN

Novos retos para a formación dos futuros gandeiros A dixitalización constante do sector gandeiro, a estrita lexislación sobre protección ambiental e produción sostible e as esixencias cada vez maiores en canto a benestar animal marcan o día a día dos centros de formación de futuros profesionais, que demandan novos coñecementos e estudos moito máis multidisciplinares.

ara sobrevivir de xeito eficiente no sector da gandería de vacún de leite de hoxe en día é indispensable formarse e ter coñecementos de todas as áreas que implica unha granxa. Tan só aqueles profesionais mellor formados, que conten cos técnicos de campo máis especializados, lograrán cumprir coas esixencias de mercado que se antepoñan, coas obrigas sobrevidas da produción sostible e coas demandas dun consumo cada vez máis rigoroso co benestar animal. Desde principios de século a formación xirou cara a unha metodoloxía máis dual e faise cada vez máis necesario que os alumnos poñan en práctica durante o seu período formativo o abordado nas aulas. Falamos co responsable do Grao Superior de Gandería e Asistencia en Produción Animal no Centro de Promoción Rural-EFA Fonteboa, Constante Lorenzo, quen explica que “o alumno de agora debe ser o protagonista da súa formación, nós

intentamos acercar o alumno á vida real das ganderías, ao seu futuro medio profesional”.

MAIORES INQUIETUDES Non só se notan cambios nesa necesidade dual da formación senón que os alumnos que se interesan por este tipo de estudos teñen perfís diferentes e maiores inquietudes. “Actualmente –especifica Lorenzo– estanse incorporando alumnos que veñen de bacharelato, ese é un estudante que ten máis inquietudes, unhas ideas máis preconcibidas, e cuestiónase todo máis”. A orixe destes alumnos tamén mudou, se ben hai anos a maioría deles adoitaban ser fillos de gandeiros, agora parece que os rapaces das cidades ven no rural unha posibilidade de futuro e de desenvolvemento persoal. “O 50 % dos alumnos que recibimos provén de zonas rurais e o outro 50 %, de áreas urbanas, o que creo moi enriquecedor”, engade Constante Lorenzo.

42 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_formacion_novosRetos_galego_sabe.indd 42

27/5/21 11:28

Es el momento de renovar tu maquinaria Haz tu explotación agrícola más sostenible y digital con el Plan Renove del Santander. Te ayudamos con financiación en condiciones preferentes para renovar tu maquinaria agrícola e impulsar de nuevo tu negocio. Infórmate sobre todas las soluciones que Santander Agro puede ofrecerte. Entra en bancosantander.es o acércate a cualquiera de nuestras oficinas.

Financiación sujeta a previa autorización por parte del Banco.

vp024_publi_santander.indd 43

13/5/21 19:42

FORMACIÓN

PIARES DA FORMACIÓN ACTUAL As novas tecnoloxías estanse implantando con forza en moitos dos procesos das ganderías e convertendo en novas ferramentas de traballo para desenvolver os programas educativos das escolas. A robotización e a dixitalización das granxas chegaron para quedar e progresar xunto a elas, “nós –di– témonos que adaptar a iso”. “Calquera acción que se dea no medio rural ten que ter en conta a conservación da biodiversidade, o coidado da natureza, a non contaminación das augas, a redución do impacto ambiental e da pegada de carbono… Toda a formación vai orientada ao coidado do medio ambiente e ao cumprimento da lexislación vixente”, destaca o responsable da formación. Á parte da innovación tecnolóxica e dos asuntos medioambientais, o benestar animal é o terceiro dos piares da formación actual dos futuros gandeiros. Lorenzo subliña que “hoxe en día non se concibe ningunha formación relacionada coa gandería e coa produción animal na que non se traballen as condicións de saúde e de manexo nas que deben estar os animais, con total ausencia de estrés”.

O FUTURO, MÁIS TRANSVERSAL Nun sector que evoluciona tan rapidamente, os futuros gandeiros e gandeiras non só necesitarán capacitación para o desenvolvemento profesional, senón que se verán obrigados a compaxinar os seus coñecementos con outros moitos como poden ser nocións de administración de empresas ou robótica.

CAMÍÑASE CARA A UN ACOMPAÑAMENTO MÁIS INDIVIDUALIZADO DO ESTUDANTE

“As ofertas formativas –indica– deberán ser moito máis transversais e creo que se vai incrementar tamén moito a formación online, así como a mobilidade de estudantes que vaian pasar estadías fóra da súa rexión para coñecer outras culturas e maneiras de traballar”. Por último, a formación camiña tamén cara a un acompañamento máis individualizado do estudante, pois as necesidades dos alumnos dunha mesma titulación poden variar moito. Lorenzo finaliza comentándonos que “o coaching vai ser crucial para o éxito educativo dos alumnos”. O Ministerio de Educación e Formación Profesional ten activo o portal web www.todofp.es, no que se pode navegar para conseguir toda a información de todos os graos e cursos dispoñibles e da rede de centros educativos salpicados por toda a xeografía española nos que se imparten titulacións da rama agraria e, sobre todo, as relacionadas coa produción gandeira, a produción de leite e a xestión da produción animal.

FORMACIÓN PARA O SECTOR LÁCTEO EN GALICIA A Consellería do Medio Rural da Xunta de Galicia, a través da Axencia Galega da Calidade Alimentaria (Agacal), divide a formación agraria dirixida ao sector lácteo en dúas grandes áreas: a formación regulada (Formación Profesional) e a formación complementaria. Para o próximo curso 2021-2022 seguiranse mantendo os Graos Medios de Produción Agropecuaria e Produción Agroecolóxica, así como o Grao Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal no CFEA Sergude. En canto a formación continua, a Agacal programa diferentes cursos educativos para mellorar a capacitación profesional, técnica e de xestión dos profesionais do lácteo, co obxectivo de fomentar a mellora da competitividade das explotacións galegas nun mercado cada vez máis esixente. Así, incorporaron accións formativas como cursos sobre convivencia e prevención dos ataques do lobo á gandería ou aspectos básicos de manexo da oficina virtual da gandería e da sede electrónica. Durante 2021 están desenvolvendo tamén iniciativas novas asociadas ao marco da Estratexia de dinamización do sector lácteo galego, para cumprir co compromiso de profesionalizar os produtores e aumentar a rendibilidade das súas explotacións. En relación á produción láctea, están previstos estes novos cursos: • Xestión técnico-económica en vacún leiteiro • Xestión empresarial en vacún leiteiro Pódense consultar todas as accións formativas que se convocan na web: https://ovmediorural.xunta.gal/gl/ consultas-publicas/accions-formativas# Ademais, pódese recorrer aos propios centros de investigación e centros de formación e experimentación agroforestal ou consultar as súas webs e redes sociais, nas que se vai publicando toda a oferta formativa.

44 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_formacion_novosRetos_galego_sabe.indd 44

27/5/21 11:28

Proveedor integral de soluciones ganaderas

www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net +34 948 983 390 / +34 683 612 406

EQUIPAMIENTO GANADERO

ENERGÍA

PROYECTOS

vp024_publicidade_etxeholz.indd 45

GESTIÓN DE PURINES

INGENIERÍA

CONSULTORÍA

13/5/21 19:44

FORMACIÓN

Volve o Máster en Produción de Leite ao Campus Terra da USC As circunstancias sobrevidas da pandemia pola COVID-19 provocaron que a dirección destes estudos tomase a decisión de suspender o curso 2020-2021, pero foi convocada unha nova edición de cara a 2021-2022.

situación de incerteza de cara ao curso académico, as altas probabilidades de que os estudos se desenvolvesen total ou parcialmente con docencia a distancia e a compoñente práctica elevada que ten este Máster Propio en Produción de Leite facían complicado poder garantir hai un ano a viabilidade de gran parte das actividades programadas. Por todo iso, a dirección decidía suspender a edición do curso 2020-2021 sempre coa firme vontade de manter a oferta académica no futuro e máis concretamente para o curso 2021-2022. Así foi, pois a dirección anunciou a nova convocatoria do Máster Propio en Produción de Leite, que dará comezo no mes de setembro no Campus Terra de Lugo. Estes estudos xorden nun contexto de colaboración entre a Universidade de Santiago de Compostela, a Xunta

de Galicia a través da Axencia Galega da Calidade Alimentaria (Agacal), o Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) e o Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal) e coa participación de profesionais, cooperativas e empresas innovadoras no sector como resposta formativa á demanda de expertos en servizos técnicos especializados e de asesoría das explotacións gandeiras, as cooperativas agrarias, as industrias, as institucións e as empresas de servizos. É unha ferramenta de formación continua e reciclaxe profesional para aqueles que xa están a desenvolver o seu traballo no sector ou queren incrementar a súa especialización. A actualización de coñecementos e a posta en común con técnicos de diferentes ámbitos permiten crear sinerxías e potenciar o coñecemento, imprescindible para o sector.

O PROGRAMA A formación agrúpase nun total de sete módulos: morfoloxía, fisioloxía e manexo sanitario, calidade do produto, instalacións gandeiras, produción de forraxes, alimentación na produción de leite, economía da produción de leite e actividades prácticas. Son un total de sete áreas de estudo que suman 350 horas de clase presencial, cun enfoque práctico e aplicado, que os alumnos porán sobre o terreo durante as 312 horas de prácticas en empresas. Existe a posibilidade de recoñecer as prácticas en empresas para aqueles alumnos que xa desempeñen a súa experiencia profesional no sector. Ademais, esixirase a presentación dun traballo fin de máster.

CALENDARIO ACADÉMICO Para obter esta titulación, hai dous itinerarios posibles, ambos de carácter presencial. A primeira opción, a intensiva, levarase a cabo nun curso lectivo habitual, de setembro de 2021 a xullo de 2022, e está pensada para aquelas persoas que dispoñen do tempo suficiente para compatibilizar os labores docentes do curso e, ao mesmo tempo, facer as prácticas e o traballo fin de máster.

46 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_formacion_volveMasterProducionLeite_galego_sabe.indd 46

27/5/21 11:25

FORMACIÓN

O CURSO DARÁ COMEZO NO MES DE SETEMBRO

Por outra banda, o itinerario ordinario desenvolverase nun prazo maior de tempo, de setembro de 2021 a xaneiro de 2023, para os matriculados con menor dispoñibilidade, por traballo ou outros compromisos. Con esta alternativa, contan con seis meses adicionais para realizar as prácticas en empresas e o traballo fin de máster. As clases expositivas serán os venres de 16:00 h a 21:00 h e os sábados de 9:00 h a 14:00 h.

REQUISITOS DE ACCESO Para acceder ao máster é preciso estar en posesión dunha titulación universitaria (grao, máster, licenciatura ou diplomatura), preferentemente relacionada co sector agrogandeiro, ou finalizando calquera destes estudos, sempre que só falte cursar un máximo de 30 créditos ECTS para

N.º de prazas Custo total da matrícula N.º de créditos ECTS Clases presenciais Prácticas en empresas Traballo fin de máster Posibilidade de horario adaptado para traballadores Lugar

obter a titulación requirida. Iso si, para acadar o título do máster será imprescindible acreditar a titulación de acceso antes de rematar o curso.

12 2.280 euros 60 setembro 2021-xuño 2022 outubro 2021-decembro 2022 tres convocatorias: xullo 2022, novembro 2022 e xaneiro 2023 Si Ligal (Abegondo) e Campus de Lugo

PRAZO DE INSCRICIÓN O prazo para presentar as inscricións abrirase do 1 ao 15 de xuño de 2021.

CURSOS DE FORMACIÓN A maiores, tamén se oferta a posibilidade de cursar dous módulos formativos do máster de maneira independente. Un deles sería o Curso Básico de Alimentación na Produción de Leite e o outro, o Curso Básico de Economía da Produción de Leite. Para esta opción ofértanse tres prazas.

Máis información e preinscricións na súa páxina web: www.masterenproduciondeleite.es * Pendente de ratificación por parte do Consello de Goberno da Universidade de Santiago de Compostela

COMERCIAL VEIRAS, S.A.

CISTERNAS

AVD. SAN MARCOS 65 15890 SANTIAGO DE COMPOSTELA A CORUÑA - Tel.: 981 587 722 www.comercialveiras.com mail: cveiras@comercialveiras.com

RECAMBIOS ORIGINALES SAME, DEUTZ-FAHR, LAMBORGHINI Y HURLIMANN ¡CONSÚLTENOS PRECIO Y DISPONIBILIDAD!

CARRo mEzClAdoR AuTopRopulSAdo • • • •

TRACCIóN A LAS CUATRO RUEDAS FRESA DE 1,50 REvISADO Y FUNCIONANDO SEMINUEvO

Disponemos de carros mezcladores arrastrados a TFT desde 2.000€

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 47

vp024_formacion_volveMasterProducionLeite_galego_sabe.indd 47

27/5/21 11:25

fonteboa

FORMACIÓN

centro de promocion rural - efa Educación Secundaria Obrigatoria e Formación Profesional

Oferta formativa en Fonteboa Coñecemos en profundidade os programas de traballo, a metodoloxía de formación e as saídas profesionais dos dous graos máis relacionados coa produción de leite que se ofertan a día de hoxe no Centro de Promoción Rural-EFA Fonteboa.

obxectivo principal deste centro de formación, situado na localidade coruñesa de Coristanco, é a promoción do medio rural a través da formación das persoas, isto é, capacitalas para que emprendan no propio territorio coa posta en valor das súas potencialidades. No referente á produción de leite a súa oferta inclúe dous graos moi relacionados con este sector: o Grao Medio de Produción Agropecuaria e o Grao Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal.

GRAO MEDIO DE PRODUCIÓN AGROPECUARIA

Perfil do alumno Este grao medio vai dirixido a alumnos que lles guste traballar e estar en contacto con animais, que sintan paixón pola maquinaria agrícola, que teñan a intención de ser a substitución xeracional da explotación familiar ou que estean interesados en acceder ao grao superior. Como se accede Pódese acceder a este grao medio a través dunha proba de acceso e co título de Educación Secundaria Obrigatoria (ESO). O período de matrícula para as

30 prazas dispoñibles cada ano ábrese sempre sobre finais de xuño. Metodoloxía da formación O que fai diferente á EFA Fonteboa é a súa metodoloxía educativa, a Alternancia, que supón un cambio radical de perspectiva respecto ao sistema convencional. Consiste na combinación de períodos de formación na escola con outros de formación no medio profesional, nunha formación profesional dual. A maiores, contan con visitas de estudo, conferencias de profesionais, cursos técnicos... O obxectivo é que os alumnos estean en contacto co maior número posible de técnicos do sector. Programa O currículo impartido é o oficial publicado no Diario Oficial de Galicia. As clases son en horario de 9:00 h a 18:30 h, cóntase con dous meses de prácticas en empresas e con tres meses de Erasmus en Francia. Saídas profesionais As saídas que permite este grao son variadas, pero todas relacionadas co coidado dos animais, o traballo en granxa ou con maquinaria agrícola.

GRAO SUPERIOR DE GANDERÍA E ASISTENCIA EN SANIDADE ANIMAL

Perfil do alumno Ademais dos alumnos apaixonados polos animais e fillos de gandeiros, o perfil que demanda este grao responde a estudantes que teñen en mente continuar estudando Veterinaria, que teñen grande afección polo mundo equino ou que queren traballar como auxiliar de veterinaria. Como se accede Existen tres vías posibles: bacharelato, grao medio da mesma familia ou outros graos superiores. As 20 prazas dispoñibles cóbrense en función dos diferentes expedientes dos alumnos. O período de matrícula empeza a finais de xuño. Metodoloxía da formación Segue, como o grao medio, a metodoloxía da Alternancia, coa combinación de períodos de formación na escola e en empresas. Inténtase realizar tamén o maior número posible de visitas e contactos con profesionais do sector. Programa O currículo impartido é o oficial publicado no Diario Oficial de Galicia e as clases son en horario de mañá, de 8:30 h a 14:00 h. Durante o primeiro curso deste grao realízase un mes de prácticas en empresas e dous meses de Erasmus en Irlanda. No segundo ano desenvólvense varias etapas de Alternancia en empresas, ademais de ter a opción da Formación Pro-

48 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_publi_fonteboa_galego.indd 48

27/5/21 11:37

FORMACIÓN

fesional Dual, con prácticas remuneradas a partir do mes de xaneiro, dunha duración de seis meses. Saídas profesionais O 30 % dos alumnos continúa a súa formación matriculándose en Veterinaria, outro 30 % dos estudantes incorpórase á granxa familiar, un 20 % adoita traballar como técnicos superiores en diferentes cooperativas ou ganderías moi profesionalizadas, un 10 % escolle a Enxeñería Agrónoma e o último 10 % traballa en clínicas veterinarias ou centros de equitación. Residencia de estudantes Os alumnos destes dous graos poden convivir na residencia de estudantes que pon á súa disposición o centro, algo moi enriquecedor para o alumnado por compartir o día a día con estudantes de diferentes puntos da xeografía galega. Ademais, entran dentro dun proxecto educativo que lles ofrece poder conseguir durante os dous anos os títulos de monitor de tempo libre, de carretilleiro, de manipulador de alimentos ou sobre benestar animal. Na EFA Fonteboa tamén se imparten o Grao Superior de Paisaxismo e Medio Rural e o Grao Superior de Xestión Forestal.

Constante Lorenzo Responsable do Grao Superior de Gandería e Asistencia en Produción Animal en Fonteboa

“A miña principal función é incentivar o alumno para que teña moitas ganas de aprender. Desde a escola, intentámolo achegar ao seu ámbito profesional, que estea continuamente vivindo experiencias educativas nese contexto. O benestar animal, o coidado do medio ambiente e as novas tecnoloxías son os eixes principais da formación de hoxe”.

EN BOCA DE ALUMNOS, PAIS, EMPRESAS E PROFESORES María Castro Alumna do Grao Superior de Gandería e Asistencia en Produción Animal

“Gústanme as materias relacionadas con grandes animais, coa gandería, e que podemos facer tanto teoría como práctica de moitas cousas. O mellor que me levo de Fonteboa, á parte dos coñecementos adquiridos, son as persoas que coñecín alí, coas que compartín as 24 horas do día os cinco días da semana”.

Abel Carballo Alumno do Grao Superior de Gandería e Asistencia en Produción Animal

“Gústame moito a formación que me dan e o tema das prácticas; sobre todo, saír ao estranxeiro. Fíxeno principalmente por iso, porque vin outros mundos, outros sistemas de gandería e gustoume moito”. Rocío Pena Nai do alumno Abel Carballo

Álvaro Castro Pai da alumna María Castro

“Estudar en Fonteboa foi unha decisión dela, pero creo que ben tomada, porque é un centro no que os alumnos saen moi preparados tecnicamente. Tivo o noso apoio e desde que empezou ata hoxe notamos un cambio moi grande nela. A escola acolle os nosos rapaces como unha gran familia”.

José Antonio González Técnico de Alimentación en CLUN (Cooperativas Lácteas Unidas)

“Actualmente estamos a recibir alumnos de diferentes FP agrarios e intentamos dedicarlles o maior tempo posible, que pasen por diferentes departamentos para que teñan unha visión ampla do sector. O gandeiro non ten que ser especialista en todas as ramas, pero si debe ter coñecementos básicos; canto máis formado estea, maior rendibilidade terá a súa empresa”.

“Sempre quixo facer o grao, aconselláronlle Fonteboa e para alí foi. Madurou moito e gustáronlle moito as prácticas en Francia e en Irlanda, quedáronlle amigos en todos os sitios. Penso que é un colexio bo, que é unha boa experiencia. Dáme pena que non haxa máis mozos que se dediquen a isto”. Ana Rama Técnica do Servizo de Alimentación de Seragro SCG

“As estancias prácticas que fan os alumnos na nosa empresa son un bo complemento á súa formación na escola. Como futuros traballadores ou gandeiros, é interesante que coñezan o traballo dos técnicos en campo, que entendan a importancia de manter un equipo de traballo entre técnicos e gandeiros. Será o que lles faga progresar e conseguir unha boa rendibilidade na explotación”. En vídEo

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 49

vp024_publi_fonteboa_galego.indd 49

27/5/21 11:37

BOUMATIC INSTALA eL prIMer rOBOT GeMINI eN UNA GrANjA de pOrTUGAL

Ca •

• •

Perfecta higiene de la u •

•

• En vídEo

•

El nuevo Gemini Box Doble llegó a la explotación portuguesa Lactolaxia SA, de los hermanos João y Vitor Gonçalves, de la mano de Agros Comercial. El robot permite beneficiarse de una mejor calidad de ordeño combinada con un sistema automatizado. datos de la explotación Nombre

Lactolaxia SA

Localización

Creixomil, Barcelos

Propietarios

João y Vitor Gonçalves

Inicio de la actividad

2017

N.º total de animales

110

Vacas en producción

Media de producción

33 litros/vaca/día

Alimentación

Ración unifeed: 35 kg silo de maíz, 1,3 kg de paja y 5 kg de pienso + resto del pienso en el robot en función de la producción

Base territorial

30 ha

Objetivo

90 vacas en producción

Los Emolientes marcan la Diferencia.

•

Mantener la piel de los pezones suave y saludable, comienza• por aplicar un baño a los pezones antes y después del ordeño con la calidad BlueMAX para ayudar a prevenir la sequedad, el agrietamiento y daños de la piel del pezón. Cada baño de pezones de la familia BlueMAX contiene emolientes – que so los ingredientes especiales que condicionan la piel del pezón para mantenerla suave y blanda reponiendo los aceites natura que se pierden durante la desinfección y el ordeño.

Baño de pezones BlueMAX. • • •

Ingredientes de limpieza y desinfección de Alta Calidad. Excelentes propiedades cosméticas. Sumamente hidratantes.

En el robot Gemini Box Doble un solo brazo atiende a dos vacas colocadas en paralelo

BlueMAX Premium Es el primer y único producto de higiene de la ubre en la industria lechera basado en dióxido de cloro listo para usar en pre y post Desde cualquier ordeño!

El brazo tiene la característica de transportar dos pezoneras al mismo tiempo

vp024_publirreportaxe_boumatics.indd 50

dispositivo se puede obtener toda la información y hacer los ajustes BouMatic.com 18/5/21 18:11

E To

joão Gonçalves Socio de la explotación

Características del robot:

• Ordeño trasero: este concepto permite que la vaca no vea el brazo y se distraiga. El hecho de que el brazo trabaje desde la parte posterior de la vaca hace que los tiempos de colocación sean más cortos, ya que llega antes al pezón. • el brazo: tiene la característica de transportar dos pezoneras al mismo tiempo. Con dos acciones, permite colocar las cuatro pezoneras y así facilitar el ordeño y reducir movimientos. • Para mantener la filosofía de BouMatic de un ordeño suave, rápido y completo, Gemini tiene una tetina de preparación específica. Además, respeta los tiempos de estimulación de la vaca para conseguir una liberación óptima de oxitocina y que, en el momento de colocar las pezoneras, la vaca esté totalmente estimulada. • dos versiones de robots: versión simple, con un brazo y una vaca, y una versión doble en la que con un brazo se atienden dos vacas que se colocan en paralelo en el robot, que trabaja sobre los dos animales sin ningún problema. • Sala técnica: todos llevan la sala técnica integrada, donde están todos los componentes del robot. Esto permite un fácil acceso a todos los accesorios y, al mismo tiempo, consigue hacer un ordeño más eficiente, ya que todos los componentes del ordeño están muy cerca de la vaca y permite obtener una respuesta inmediata a incidencias durante el ordeño. • reconocimiento de los pezones: el propio robot es capaz de reconocer los pezones y hacer la colocación sin intervención o humana, pero, en caso de algún problema, el ganadero puede marcar en el propio robot los cambios precisos a través de la pantalla Touch Screen. • Actualización del software: Gemini incluye un nuevo software que tiene, en una sola plataforma, todos los datos tanto del robot y del rebaño, como de la vaca en particular. El ganadero os eu puede acceder a todos los datos y hacer las modificaciones que a considere oportunas desde cualquier dispositivo (móvil, tablet, ordenador…). Esto permite un control total del rebaño y del robot en tiempo real, las 24 horas del día. • Capacidad de ordeño: en la versión simple es de 60 vacas y ncia. en la doble, de 100. ludable, comienza• Instalación: todos los robots vienen ya montados de fábrica después del ordeño y llegan al establo para ser colocados. Solo es necesario hacer venir la sequedad, las conexiones de agua, aire, electricidad y pienso y ya están ón. Cada baño de listos para funcionar. Todo llega probado de fábrica. emolientes – que son an la piel del pezón do los aceites naturales l ordeño.

BC l

Barrier

ón de Alta Calidad.

D Cont ro

rem t X

ium m

n ea

Pr e

iene de la ubre con la familia BlueMAX

“LOS ANIMALeS eNTrAN MUY TrANQUILOS, LA COLOCACIÓN de LAS peZONerAS eS SeNCILLA Y LAS VACAS NI TOCAN LOS BrAZOS” ¿por qué decidieron pasar de la sala de ordeño al robot de BouMatic? Fue por tener la opción de un robot doble, no muchas marcas la tienen. Ver la forma de ordeño trasera fue lo que nos llevó a tomar la decisión. ¿Tuvo mucha importancia el trabajo de Agros Comercial para la elección? Se movilizó desde el inicio, en cuanto tuvimos interés por el robot. Nos enseñó los que tenía ya montados. Como es una marca que no está muy introducida aquí en Portugal, nos ayudaron a conocer todos los pormenores de la máquina. ¿Cómo fue la adaptación de los animales? Pues ya llevamos un mes y se adaptaron muy bien. Desde el inicio, colocar un animal en el robot fue muy simple. Este tiene la particularidad de tener dos dentro del box, por lo que, al meter el segundo animal, se incita al ver que hay otro dentro y entra fácilmente. Además del cambio de robot, ¿también se cambiaron de nave? Sí. Fue un cambio tanto de la nave como de la máquina de ordeño. De la sala se pasó al robot y vinieron de otra nave para la actual. Fueron todo novedades para los animales. en un principio, ¿continuaron con la sala? Hubo un período de adaptación en el que las vacas solo iban al robot para la ración de pienso, pero sin retirar la leche. Durante esa fase, que duró tres semanas, las vacas se fueron adaptando. ¿Qué destacarían del nuevo robot? La facilidad de meter un animal la primera vez. La colocación de las pezoneras es muy tranquila y los animales no ven movimiento en el brazo. Es muy raro ver a una vaca tocando el brazo. Yo creo que son todo ventajas para ellas; están muy tranquilas. ¿Cómo ha mejorado su forma de trabajo? La flexibilidad ha mejorado. Con el robot, una persona no tiene la necesidad de estar aquí a las siete de la mañana; tanto puedo estar a las ocho, como por la tarde a las ocho o nueve. Tenemos que venir igual a hacer los trabajos diarios y ver si los animales fueron todos bien al robot, si hay alguno atrasado, pero no hay esa necesidad de cumplir los horarios de forma rigurosa. ¿Han notado un aumento en la producción? En un mes aumentamos la producción en torno a 4-5 litros.

BlueMAX Xtrem Sellador acondicionador de la piel de los pezones con dióxido de cloro listo El ganadero puede marcar a través de la pantalla para usar.

Touch Screen los cambios precisos

www.boumatic.com

vp024_publirreportaxe_boumatics.indd 51

¿Qué valoración hacen del cambio? Estoy muy contento. Una persona que tenga instalado el robot consigue llevar una vida mucho más normal de lo que se consigue con una sala de ordeño. Con la sala era mucho más complicado. Si teníamos una salida a cualquier lado, cuando llega el momento de sacar la leche, estás siempre pendiente de la hora para empezar con el ordeño de las vacas. Ahora sabes que puedes venir cuando que consideres y puedas, sin esa necesidad de cumplir los horarios.

www.boumaticrobotics.com

18/5/21 18:11

NA GRANXA

María Castro e Abel Carballo

Historias paralelas cun mesmo fin: a produción de leite María Castro e Abel Carballo son futuro garantido para as súas dúas explotacións familiares, Portalousa e A Lagoa Serabel. As súas vidas gardan moito en común: son de Xermade, teñen 20 anos, decidiron xa dedicarse á produción de leite e estanse formando todo e máis para perfeccionar as súas ganderías. Coñecemos a súa traxectoria e, nas seguintes páxinas, as súas granxas.

“D

esde que decidín incorporarme e quedar na granxa, vin conveniente prepararme todo o que puidese no sector”, así comezou María Castro a falarnos do seu presente como estudante, unha idea que tamén nos transmitiu Abel Carballo. Ambos, con

20 anos, xa teñen decidido que o seu futuro profesional vai estar nas explotacións familiares que teñen no seu Xermade natal, pero antes quixeron formarse o mellor posible. Tras cursar e superar o Grao Medio de Produción Agropecuaria no Centro de Promoción Rural-EFA

Fonteboa, os dous decidiron que querían continuar pola mesma rama e decantáronse por facer o Grao Superior de Gandería e Asistencia en Produción Animal do mesmo centro. Abel comenta: “O grao medio gustoume moito e animeime a facer o superior porque está moi relacionado coa gandería”. Desde que rematen o ciclo superior, tanto Abel coma María pensan en continuar ampliando os seus coñecementos e son varias as opcións que barallan. “Cando acabe –explica Abel– vou traballar na miña granxa e, a maiores, tamén me gustaría seguir estudando algún máster en alimentación ou xenética, porque é o que máis me gusta”. Neste mesmo senso, María conta que “a idea é seguir formándome, ben sexa co Máster en Produción de Leite, ben optando por titulacións como Enxeñería Agrónoma ou Veterinaria”.

52 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 52

27/5/21 11:06

NA GRANXA

O presente destes dous rapaces aseméllase moito, dúas historias paralelas que, cunha soa diferenza, pois María xa se incorporou á explotación en xaneiro de 2020 e Abel conta poder facelo este ano ou o que vén, miran xa cara a un mesmo futuro. “Véxome –remata María– vivindo aquí no rural como ata o de agora”, case a mesma frase que nos dixo Abel: “Véxome aquí; para xente que queira traballar no rural, hai traballo de sobra”.

MARÍA CASTRO: “DESDE QUE DECIDÍN QUEDAR NA GRANXA, VIN CONVENIENTE PREPARARME TODO O QUE PUIDESE”

ABEL CARBALLO: “VÉXOME AQUÍ; PARA XENTE QUE QUEIRA TRABALLAR NO RURAL, HAI TRABALLO DE SOBRA”

Genera tu propia energía Hasta un 70% de

ahorro en tu factura de luz desde el primer día Instalamos proyectos de autocosumo llave en mano

Borja Reguera 654 11 66 61

Gestor Especializado Sector Primario

Descuento del

10%

para los lectores de la revista

Más de 5.000 MW en cartera de proyectos en Europa y La,noamérica

Ges:onamos ayudas, permisos y legalizaciones en toda la península

Conseguimos ayudas de hasta el 65% del total del proyecto

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 53

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 53

27/5/21 11:06

NA GRANXA

PORTALOUSA SC

En Vaca.tv

Localización: Xermade (Lugo) Propietarios: Álvaro Castro, Ana López e María Castro N.º total de animais: 235 Vacas en muxidura: 120 Media de produción: 34 kg/vaca/día Porcentaxe de graxa: 4,10 % Porcentaxe de proteína: 3,50 % RCS: < 200.000 cél./ml Cualificación morfolóxica: 82,4 puntos Superficie agrícola: 50 ha Venda do leite: Entrepinares

orixe da gandería Portalousa SC remóntase a principios dos anos 70 cando os avós paternos de María Castro, José Castro e Nieves Fernández, deciden botar a andar unha granxa de vacas de leite. Polo ano 1990 incorpórase á gandería, moito máis pequena do que é a día de hoxe, o fillo destes e pai de María, Álvaro Castro, que empeza a ampliar as instalacións e pouco a pouco o número de cabezas de gando. En 1995 súmase ao proxecto a nai de María, Ana López, coa que segue o crecemento da explotación ata o día de hoxe. “Desde pequena sempre estiven no medio das vacas e pouco a pouco funme dando conta de que era isto o que quería para o meu futuro”, subliña María Castro. Tanto é así que mentres remataba o bacharelato comezou a estudar xa o Grao Medio de Produción Agropecuaria no Centro de Promoción Rural-EFA Fonteboa e, tras obter este título, decantouse por continuar formándose co Grao

María Castro, xunto aos seus pais, Álvaro Castro e Ana López

Apostar polo rural e o legado familiar O destino desta gandería está asegurado e nas mellores mans. Álvaro, Ana e a súa filla María, incorporada hai tan só un ano, saben que o éxito pasa por profesionalizarse ao máximo, contar coas novas tecnoloxías e apoiarse nos mellores profesionais. O primeiro dos seus pasos para conseguir ese obxectivo foi a robotización do muxido nos últimos meses. Superior de Gandería e Asistencia en Produción Animal. Aínda sen rematar os seus estudos, pois, segundo afirma, o seu plan “é seguir estudando para formarme como profesional e teño tres ideas na mente: Veterinaria, Enxeñería Agrónoma ou o Máster en Produción de Leite”, xa se incorporou á sociedade empresarial en xaneiro de 2020 e é socia, xunto aos seus pais, de Portalousa SC. Contan con 235 cabezas frisonas, das cales 120 son vacas en muxidura, ao redor de 25 están en período de secado e unhas 90 son xatas e xovencas. Entre os tres socios e unha persoa empregada distribúen todas as tarefas da explotación e María encárgase de varios asuntos: “Da parte máis informática dos robots, meter vacas, poñerlles ou quitarlles penso e

revisar os datos que ofrece; de temas reprodutivos, como inseminacións das vacas, e tamén dalgún asunto de clínica. Ademais, fago papeis administrativos, como dar becerros de alta, baixas das vacas que morren, facturas etc.”.

PRODUCIÓN ROBOTIZADA As vacas de Portalousa producen unha media de 34 kg de leite por vaca e día, cunhas porcentaxes de graxa e proteína de 4,10 % e 3,50 %, respectivamente. O reconto de células somáticas é inferior ás 200.000 e a bacterioloxía está por debaixo das 10.000. A granxa está en pleno proceso de cambio, pois levan uns dous meses con muxido robotizado. “Os motivos de decantarnos polos robots foron tres: falta de man de obra, mellor

54 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 54

27/5/21 11:06

NA GRANXA

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

María encárgase da parte máis informática: revisión de datos e xestións administrativas

Alta Calidad Alemana Asegurada!

“DESDE PEQUENA ESTIVEN NO MEDIO DAS VACAS E POUCO A POUCO FUNME DANDO CONTA DE QUE ERA ISTO O QUE QUERÍA PARA O MEU FUTURO” calidade de vida para nós e maior benestar para as vacas”, asegura María. Recordan os primeiros días con certas dificultades, pero “menos do que pensabamos. As vacas –di– estanse adaptando”. Cando nos achegamos a Portalousa o número medio de muxidos por día era de 2,4, non obstante lograr os tres está entre os obxectivos da robotización: “Esperamos chegar aos tres muxidos e incrementar un pouco a produción”. Véndenlle o leite á industria queixeira Entrepinares e son socios desde hai 25 anos da actual CLUN (Cooperativas Lácteas Unidas). “Unímonos a Irmandiños, o que é agora CLUN, porque eran pioneiros no tema de proporcionarlle servizos ao gandeiro, como veterinaria, maquinaria, mesturas etc., e para conseguir unha mellor rendibilidade. Actualmente ofrécennos profesionais moi cualificados de reprodución, alimentación, ADSG, certificación…”, sinala.

GRUPOS DE ANIMAIS E INSTALACIÓNS Na nave principal da explotación manteñen as vacas en lactación e as secas, e nunha nave contigua están as xatas menores de seis meses. María Castro explica que “na nave de produción hai uns 190 cubículos, os cales están formados por colchoneta e unha capa de carbonato e serradura. Encamamos unha vez á semana e tres veces ao día temos coidado de que as camas estean limpas e acondicionadas”.

NOVEDAD

CAZO OR DISTRIBUID JE A R FOR

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

Tel. (+34) 985 634 238

Tras a instalación de dous robots queren chegar aos tres muxidos e incrementar a produción

Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 55

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 55

27/5/21 11:06

NA GRANXA

José Antonio González Técnico de Alimentación de CLUN e asesor en Portalousa SC “Temos claro que o animal non se vai muxir por necesidades fisiolóxicas, senón por ganas de comer. Intentamos mellorar o número de muxidos e que haxa moitos menos atrasos cando esta xente se levanta pola mañá ou vén á noite. O obxectivo co robot é lograr ter a maior eficiencia de man de obra”.

Ensilan a produción de herba e tamén o millo que cultivan máis o que compran

Boxes individuais para as xatas desde o nacemento ata os tres meses

Entre o grupo de animais en produción diferencian dous lotes: “Dentro dun están as vacas de primeiro e segundo parto –especifica María– e no outro, agrupamos do segundo parto en diante. A maiores, está o lote de secas e próximas ao parto”.

A RECRÍA, COMPARTIDA As xatas que nacen en Portalousa permanecen na granxa ata os seis meses e cando chega este momento séguense criando en SAT Xercas, unha sociedade creada en 1992 por catro ganderías veciñas: SAT Cavadas, Ganadería Pernas, Casa Gil e Portalousa SC. “Esta sociedade creouse no seu día porque nas explotacións non había sitio para manter a tanta recría. Agora cambiou todo, pero mantemos o sistema por manexo e man de obra. Ao ser catro socios, o traballo dividímolo por semanas”, aclara María Castro. No momento de nacer instalan as becerras en boxes individuais ata os tres meses, dos tres aos seis pasan a un corral colectivo e aos seis marchan para o centro de recría. “Volven á granxa –segundo María– cando xa están próximas ao parto”.

EFICIENCIA ALIMENTARIA En canto á alimentación, María Castro apunta que “nas seis primeiras horas de vida intentamos ofrecerlles o costro da nai. Os 60 primeiros días dámoslles dúas tomas de dous litros de leite en cada unha delas e 15 días antes da desteta baixamos a unha toma soa de dous litros. Teñen tamén auga e penso a libre disposición”. As vacas en secado dispoñen de pacas especiais para secas, rolos de

Están adaptando a ración para incentivar as visitas aos robots

“OS MOTIVOS DE DECANTARNOS POLOS ROBOTS FORON TRES: FALTA DE MAN DE OBRA, MELLOR CALIDADE DE VIDA PARA NÓS E MAIOR BENESTAR PARA AS VACAS”

herba, palla e dun comedeiro que lles proporciona dous quilos de penso ao día. Os animais en produción, en pleno proceso de adaptación ao robot, están comendo unha ración composta por 28 kg de silo de herba, 17 kg de silo de millo, 9,5 kg de penso e 0,5 kg de melaza. “O robot ofrécelles a maiores entre 3 e 10 kg de penso segundo a súa produción e os seus días en leite”, engade. Como socios de CLUN, contan co asesoramento de José Antonio González, técnico de Alimentación da Cooperativa, quen está traballando con eles non só en temas nutricionais senón tamén en asuntos reprodutivos e de manexo, entre outros. “Os inicios con robot son complicados e o que

estamos facendo é reducir o concentrado no presebe para que a vaca acceda ao robot, pois temos claro que o animal non se vai muxir por necesidades fisiolóxicas, senón por ganas de comer”, asegura González. “Así –agrega o técnico de CLUN– intentamos mellorar o número de muxidos e que haxa moitos menos atrasos cando esta xente se levanta pola mañá ou vén á noite. O obxectivo co robot é lograr ter a maior eficiencia de man de obra”. En Portalousa cultivan 50 hectáreas de terreo con herba e están volvendo pouco a pouco á rotación con millo, xa que “anos atrás tivemos problemas co xabaril e obrigounos a deixar de sementalo. Este ano botaremos sobre 20 ha de millo”, comenta María.

56 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 56

27/5/21 16:01

Kiwi

GARANTIZA

KINGBOY x SNOWMAN x BAXTER

A-L-H KINGBOY AQUARIUS ET (VG-87) Hermana completa de KIWI

KIWI: el valor seguro de un líder a2a2 • Altas producciones con muchísima grasa. • Extraordinarias ubres y muy buenas patas. • Vacas longevas y resistentes a las mamitis. • De una familia de vacas de ensueño: KHW Goldwyn Aiko EX-91 y Durham Altitude EX-95. ESCOLMO, S.L. )

OWM

E ET (EX-91 AN AKILIAN

GEN-I-BEQ SN

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp024_anuncio_escolmo.indd 57

13/5/21 19:41

NA GRANXA

Portalousa, a vista de paxaro

Grupos colectivos desde os tres ata os seis meses

Utilizan uns seis touros por campaña, sempre xenómicos

Preparan ensilados de herba coa súa propia produción e ensilan o millo que producen e o que compran. Neste apartado tamén están buscando maior eficiencia, segundo José Antonio González: “Esta é unha zona alta onde facer herba de calidade e presecar é difícil. Queremos mellorar a calidade das forraxes e dos ensilados e tamén a cantidade de millo por hectárea para incrementar os rendementos forraxeiros da explotación”. Para a repartición diaria da comida teñen o servizo dun dos carros mesturadores de CLUN, que lles elabora a ración cada día ás 9 da mañá.

SELECCIÓN XENÉTICA O destino do leite, unha queixería, e a robotización do muxido marcan os parámetros que priman na selección xenética. “Á hora de escoller os touros, no que máis nos fixamos é nas patas, no ubre, na produción, nas calidades e na colocación dos tetos”,

revela a gandeira. O intervalo entre partos é duns 410 días, a idade á primeira inseminación aproxímase aos trece meses e teñen unha media de 1,5 inseminacións por preñez en xovencas, e de 2,5, en vacas adultas. Apostan sempre pola xenómica, utilizan uns seis touros por campaña e déixanse asesorar nesta parte do negocio por Fernando Rego, técnico de apareamentos de Africor Lugo. Na última cualificación morfolóxica obtiveron unha media de 82,4 puntos.

PRÓXIMOS PLANS Os plans de María Castro a curto prazo pasan por ampliar os seus coñecementos cuns anos máis de formación. En pouco tempo vese “vivindo no rural como ata o de agora e construíndo unhas instalacións novas para mellorar tanto o benestar dos animais como o das persoas que traballan na granxa”.

“Á HORA DE ESCOLLER OS TOUROS, NO QUE MÁIS NOS FIXAMOS É NAS PATAS, NO UBRE, NA PRODUCIÓN, NAS CALIDADES E NA COLOCACIÓN DOS TETOS”

Coas obras dos dous robots recentemente instalados xa deixaron todo pensado para a chegada dunha terceira máquina e en breve comezarán a traballar cunha amamantadora para os animais máis pequenos. O seu pai, Álvaro Castro, xa imaxina como será ese futuro: “Unha gandería sostible, modernizada ao máximo posible, na que ela estivera feliz coa súa familia e eu o poida ver, claro”.

58 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 58

27/5/21 11:07

SISTEMA SISTEMA DEDE CRUZAMIENTO CRUZAMIENTO DEDE 3 RAZAS 3 RAZAS SISTEMADE DECRUZAMIENTO CRUZAMIENTODE DE3 3RAZAS RAZAS SISTEMA

RENTABILIDAD RENTABILIDAD VITALICIA VITALICIA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN GRASA GRASA + + PROTEÍNA PROTEÍNA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN GRASA GRASA + + PROTEÍNA PROTEÍNA COSTES COSTES

TRATAMIENTOS TRATAMIENTOS DE SALUD DE SALUD COSTES COSTES TRATAMIENTOS TRATAMIENTOS SALUD DEDE SALUD DÍASDÍAS LONGEVIDAD LONGEVIDAD

+33% +33% +33% +33%

== ==

-26% -26% -26% -26% +147 +147

TÍFICAME EN TÍFICAME EN TÍFICAM EN TÍFICAME E EN

O O

REDUCCIÓN DE LA REDUCCIÓN DE LA MORTINATALIDAD MORTINATALIDAD

ORBO A PRP AB D D TENTE

+147 +147

R OB A B PR O PA TE D D N

DÍAS DÍAS LONGEVIDAD LONGEVIDAD

RENTABILIDAD RENTABILIDAD VITALICIA VITALICIA

* Estudio * Estudio de 10de años 10 años dirigido dirigido por lapor Universidad la Universidad de Minnesota. de Minnesota. Resultados Resultados confirmados confirmados por elpor Journal el Journal of Dairy of Dairy Science Science

CI CI

REDUCCIÓN REDUCCIÓN DEDE LALA MORTINATALIDAD MORTINATALIDAD

Global Global Genetics Genetics Galicia Galicia Global Global Genetics Genetics * Estudio de años 10 años dirigido la Universidad de Minnesota. Teléfono: Teléfono: 619 760 619 916 760 916 * Estudio P.N. P.N. Európolis Európolis C/Londres C/Londres 29A 29A de 10 dirigido porpor la Universidad de Minnesota. Resultados confirmados el Journal of Dairy Science confirmados porpor el Journal of Dairy Science global@globalgenetics.es global@globalgenetics.es Resultados 28232 28232 Las Rozas, Las Rozas, Madrid Madrid galicia@globalgenetics.es global@globalgenetics.es

procross.info procross.info

Global Genetics Galicia Global Genetics Galicia Teléfono: 619 760 916 Teléfono: 619 760 916 global@globalgenetics.es global@globalgenetics.es

vp024_anuncio_GLOBAL.indd 59

Global Genetics Global Genetics P.N. Európolis C/Londres 29A P.N. Európolis C/Londres 29A 28232 Rozas, Madrid 28232 LasLas Rozas, Madrid

13/5/21 19:40

ENTREVISTA A PILAR NOVO, CEO DA ASESORÍA ENERXÉTICA TERRA CHÁ

“Contratar un asesor enerxético para as explotacións axuda a reducir o custo da factura eléctrica” A Asesoría Enerxética Terra Chá (Vilalba, Lugo) está especializada no campo da eficiencia enerxética. O seu equipo técnico ten por obxectivo ofrecerlles aos seus clientes unha asesoría técnica a través de estudos, diagnósticos, auditorías e servizos orientados á xestión e á eficiencia enerxética. A CEO da empresa, Pilar Novo, explica en que consiste o seu traballo e fala sobre a importancia de contar cos seus servizos nas granxas.

En vídeo

Cal é o consumo enerxético medio dunha gandería de vacún de leite? O consumo medio dunha gandería depende do tamaño da explotación, das maquinarias utilizadas nela e das cabezas que poida ter en muxido. Baseándonos nas explotacións nas que traballamos, con ao redor de 200 cabezas en muxido, podiamos falar duns 70.000 kW anuais que, traducidos a un importe en euros, oscilaría sobre os 14.000 euros ao ano. É posible negociar coas comercializadoras as tarifas aplicadas ou o importe final da factura? Por suposto. Niso consiste precisamente o traballo dun asesor enerxético. Realizamos un estudo adaptado ás necesidades de cada cliente, negociando, por tanto, as tarifas, así como o importe da factura de electricidade, ademais de poñernos a disposición de calquera tipo de consulta, dúbida ou aclaración que puidese xurdir coa factura da electricidade. Cun punto moi importante, que é saber o que vende a competencia para poder apertar un pouco ás comercializadoras e poder darlles os mellores prezos aos nosos clientes. Pode interesar adaptar o muxido aos horarios das tarifas eléctricas? Economicamente sempre é rendible adaptar os consumos eléctricos ás horas de menor custo. Outra cousa é que sexa operativo, xa que non todas as actividades se poden encaixar nesa franxa horaria. Que elementos podemos incorporar ás granxas para reducir o consumo eléctrico? Se buscamos reducir o importe da factura da electricidade, poderiamos falar de iluminación LED, da correc-

ción de enerxía reactiva instalando baterías automáticas de condensadores e, por suposto, da instalación de placas solares para autoconsumo. É rendible instalar sistemas de enerxías alternativas nas explotacións? Si, sempre deberiamos realizar un estudo para instalar sistemas de enerxía alternativos. Cales recomendaría e por que? Sen ningún tipo de dúbida, a enerxía solar fotovoltaica, xa que reduciría de forma moi importante os consumos que demanda a rede eléctrica exterior. É rendible para as ganderías incluír un asesor enerxético? Si. Evidentemente, tanto en ganderías como a gran maioría das empresas contratan asesores fiscais, laborais, contables... e, no caso das explotacións, nutrólogos, pero poucos caen na conta de contratar un asesor enerxético que, co gasto tan importante que representa a facturación da electricidade, lles axudaría. Nós estamos para tratar de reducir ese custo e para axudar a que sexa un pouco máis fácil interpretar a factura da electricidade. Como se pode acceder a estes servizos? Nós estamos situados na praza da Constitución de Vilalba (Lugo), pero, como traballamos para todo o territorio nacional, poderían contactar connosco a través do noso correo electrónico, info@enerxiaterracha.es, ou no teléfono 982 512 233.

Asesoría Enerxética Terra Chá | Tels. 982 51 22 33 - +34 637 31 76 63 | info@enerxiaterracha.es vp024_publi_terracha_galego.indd 60

27/5/21 11:39

Distribuidor autorizado: Asesoría Enerxética Terra Cha | Tel. 982 51 22 33 | +34 637 31 76 63 vp023_publi_terracha.indd 87

22/3/21 17:17

NA GRANXA

A LAGOA SERABEL SC

En Vaca.tv

Localización: Xermade (Lugo) Propietarios: José Luis Carballo, Rocío Pena e Sergio Carballo N.º total de animais: 145 Vacas en muxidura: 60 Holstein e 15 Jersey Media de produción das Holstein: 37 l/vaca/día Porcentaxe de graxa das Holstein: 3,60 % Porcentaxe de proteína das Holstein: 3,40 % RCS das Holstein: 120.000 cél./ml Media de produción das Jersey: 26 l/vaca/día Porcentaxe de graxa das Jersey: 5,60 % Porcentaxe de proteína das Jersey: 4,60 % RCS das Jersey: 110.000 cél./ml Cualificación morfolóxica: 82 puntos Superficie agrícola: 80 ha Venda do leite: Entrepinares

semente do que é hoxe a gandería A Lagoa Serabel foi plantada polos avós de Abel Carballo polo ano 1985 ao volver dunha etapa de traballo en Suíza. Esa primeira granxa, á que chamaron Casa Adonis, estaba a 300 metros da actual nave de produción e naceu con tan só cinco vacas. Foi medrando co paso do tempo e, cando o rabaño estaba nunhas 30 cabezas, os avós pasáronllela aos pais de Abel, José Luis Carballo e Rocío Pena, quen seguiron crecendo ata os 45 animais en produción. Tras coñecer o interese dos seus dous fillos, Sergio e Abel, por continuar traballando na granxa, decidiron crear, hai tan só dous anos, unha sociedade civil á que chamaron A Lagoa Serabel, en referencia ao lugar onde está localizada a empresa e aos nomes dos dous rapaces.

Abel Carballo e a súa nai, Rocío Pena

Ser gandeiro, unha decisión tomada desde ben pequeno Abel Carballo tívoo claro desde sempre: o seu futuro pasaba por continuar e facer medrar a gandería dos seus pais, unha tarefa na que xa está inmerso. Teñen unha nave de produción recentemente construída, que pensan en dobrar nos vindeiros anos, e están en pleno proceso de aumento do seu rabaño de vacas Holstein e Jersey.

“Gustoulles sempre moito –refírese Rocío aos seus fillos–. Sergio estudou un ciclo de mecánica e tíralle máis a maquinaria. A Abel este mundo sempre lle gustou, creo que se non facemos isto, sería a maior decepción da súa vida e estaría traballando noutra granxa. Ían ter moita sorte en telo de empregado, porque é unha marabilla. Os dous fan un equipo xenial e lévanse moi ben, nunca oes unha palabra máis alta que outra”. Sergio Carballo está incorporado xa á explotación, pero Abel de momento non, está acabando os estudos do Grao Superior de Gandería e Asistencia en Produción Animal no Centro de Promoción Rural-EFA

Fonteboa e conta incorporarse durante este ano ou o que vén. Segundo manifesta: “Toda a vida me gustou isto, desde pequeno, pero máis aínda cando comecei a facer as primeiras escolas de preparación de vacas de concurso con 10 anos. Ao ir a concursos, empezoume a gustar moito máis e ata hoxe en día, que me encanta”.

RABAÑO FRISÓN E JERSEY A maioría das vacas da Lagoa Serabel pertence á raza Holstein e un 15 % aproximadamente son animais Jersey. “Cando decidimos construír a nave –di Abel– estabámoslle entregando o leite a Danone e comuni-

62 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 62

27/5/21 11:07

NA GRANXA

counos que ía deixar parte da recollida en Galicia. Na busca doutra empresa, chamamos a Entrepinares, gustoulles o noso proxecto e decidimos firmar contrato con eles. Entrepinares é unha queixería e busca leite con moi boas calidades. Foi o momento no que tomamos a decisión de empezar a traballar tamén con vacas Jersey, polas calidades que dan”. Entre o lote de produción, cada unha das 60 vacas frisonas produce unha media de 37 litros por día, cunhas medias de 3,60 % de graxa e 3,40 % de proteína, mentres que as 15 vacas Jersey logran uns 26 litros por día cun 5,60 % de graxa e un 4,60 % de proteína. O reconto de células somáticas nas primeiras está nas 120.000 e nas segundas, nas 110.000. Manteñen tamén unhas 10 vacas secas e entre 50 e 60 xatas e xovencas. Moxen dúas veces ao día, ás seis e cuarto da mañá e ás seis e cuarto da tarde, nunha sala con 12 puntos de muxido traseiro.

Vista aérea das instalacións máis novas

“TODA A VIDA ME GUSTOU ISTO, PERO MÁIS AÍNDA CANDO EMPECEI A FACER AS PRIMEIRAS ESCOLAS DE PREPARACIÓN DE VACAS DE CONCURSO”

MANEXO EN DÚAS NAVES O rabaño está dividido en dúas naves. Na máis nova, a principal, están as vacas de produción, as vacas próximas ao parto e as xatas ata a desteta. Abel Carballo explica que “aquí hai 68 cubículos con cama de serradura

Asesoría xenética

e carbonato. Facemos nós esa mestura e botámoslla cada 4 días. As vacas que van parir, a zona de enfermería e as vacas en celo están en boxes de cama quente con palla. Á parte temos as xatas pequenas, que están en cama quente de palla”.

A asesoría xenética de Embriovet nace da necesidade de coidar a xenética do vacún de leite Este novo servizo comprende a análise da xenética da granxa, un plan xenético estratéxico e un programa xenético orientado a obxectivos Servizos incluídos:

1. Auditoría xenética de partida

2. Definición de obxectivos 3. Deseño do programa xenético e reprodutivo 4. Xestión dos datos xenómicos

O novo servizo de Embriovet para o coidado da xenética do vacún de leite

5. Selección do seme a empregar 6. Acoplamentos

www.embriomarket.com Parcela 8, Polígono de Piadela, 15300 Betanzos (A Coruña) Tfno/Fax: +34 981 791 843 - 649 239 488

Embriomarket

Embriomarketsl

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 63

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 63

27/5/21 19:33

NA GRANXA

Sala 6x2 onde moxen dúas veces ao día

“ENTREPINARES É UNHA QUEIXERÍA E BUSCA LEITE CON MOI BOAS CALIDADES. FOI O MOMENTO NO QUE TOMAMOS A DECISIÓN DE EMPEZAR CON VACAS JERSEY”

Na outra instalación están os lotes de xovencas desde os catro meses e as vacas secas. “Desde os catro meses ata os oito –especifica Abel– teñen cama quente de palla e desde os oito ata os catorce meses contan con 2 ha de terreo de pasto máis unha explanada con serradura e cornadizas para comer. Cando están preñadas, sobre os 14-15 meses, pasan para outra zona na que teñen 10 ha para estar por fóra e sobre 39 cubículos de colchoneta”. En ambas as naves diferencian dous grandes lotes: Holstein e Jersey, pois estas últimas son moito máis pequenas en tamaño e necesitan espazos adaptados para elas; por exemplo, os cubículos son máis reducidos que os das frisonas.

RACIÓNS E MAQUINARIA Todas as vacas en produción, tanto frisonas como Jersey, comen a mesma ración unifeed composta por 31 kg de silo de herba, 24 kg de silo de millo, 11 kg de bagazo, 10,5 kg de concentrado e 0,5 kg de palla. As secas, en cambio, están con 4 kg de penso e un silo seco que fan no verán, segundo indica Abel: “En lugar de facer herba seca, deixámola sobre dous ou tres días ao sol, estendémola e despois enrolámola e encintámola, é como unha herba seca húmida”. En canto a alimentación da recría, o proceso desde o seu nacemento é o seguinte: “Nada máis nacer –expón

Abel– dámoslles por sistema 4 litros de costro, ben mamando ou ben a través de sonda. Os tres primeiros días proporcionámoslles leite da nai e a partir de aí empezamos con leite en po, un penso starter que lles dura ata o tempo da desteta, auga a libre disposición desde o primeiro día e, de forraxe, comen palla ou herba seca”. Tras a desteta, sobre os 80 días máis ou menos, cambian a un penso de xovencas “especificado para a nosa granxa”, confirma Abel. Danlle tamén desde este momento ata os oito meses herba seca húmida e desde os oito meses en diante comen a mesma ración que as vacas de leite. “Desde os 14 meses ata o parto levan a ración das secas”, agrega. A alimentación é unha das áreas nas que máis interesado está Abel e para seguir mellorando neste aspecto conta co asesoramento de Ana Rama, enxeñeira agrónoma no Servizo de Alimentación de Seragro SCG. A técnica conta que “o que fago é asesoralos en temas de nutrición, en aspectos agrícolas como fertilizacións ou ensilados, e tamén noutros aspectos da granxa como a saúde, o manexo ou a reprodución. Ao final, a produción de leite non só depende da comida senón tamén das condicións nas que están os animais”. Neste momento un dos obxectivos que se teñen marcado é conseguir calidades altas no leite, pois “véndenllo a unha industria que valora bastante as calidades. Primamos que estas sexan altas e para iso os animais deben atoparse ben e estar reprodutivamente á altura”, engade Ana Rama. Na Lagoa Serabel traballan unhas 80 ha de terreo, das cales cultivan 50 ha con raigrás inglés e outras 30 ha con millo. Da parte dos cultivos e dos

traballos agrícolas encárgase máis ben o irmán de Abel, Sergio, quen conta cun parque amplo de maquinaria: tractor, cisterna, segadora, fileirador para a herba, rozadora de prados, grade de discos e batedor do xurro, para unha balsa de tres millóns de litros. Na época da sementeira e da recollida de forraxes botan man dos servizos de empresas externas e o carro mesturador téñenllo contratado a CLUN, da que son socios desde hai sete anos. “Nós ensilamos as nosas forraxes e á parte facemos os rolos secos para as vacas secas e as xovencas. O carro vén, colle os silos e o penso, fai a mestura e reparte todos os días sobre as dúas e media da tarde”, revela Abel.

EN CRECEMENTO “Todas as crías que nacen son para nós, porque estamos aumentando o rabaño e fainos falta a recría. Temos vacas boas en xenética, pero tampouco é tan boa de momento como para dedicarnos á venda”, recoñece o gandeiro. A reprodución e a xenética son outros dos asuntos da granxa que máis lle gustan e nos que está máis centrado. A idade para a primeira inseminación está ao redor dos 14 meses, o intervalo entre partos é de 395 días e a media de inseminacións por preñez cambia entre as xovencas, 1,5, e as vacas, 2,1. A media de número de partos da explotación é de 3,2, pero cabe destacar as diferenzas destes datos con respecto ás vacas Jersey. Abel Carballo apunta que “a maioría das Jersey superan os 5 partos e a súa media de inseminacións por preñez está entre 1,5 e 1,7. Hai que dicir que con estas utilizamos sempre seme sexado”.

64 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 64

27/5/21 11:07

vp024_publi_agroamb.indd 65

19/5/21 12:14

NA GRANXA

“IMOS TER QUE SER MOI PROFESIONAIS, PORQUE CADA DETALLE VAI CONTAR MÁIS. QUIZAIS VAI SER TODO MÁIS XUSTO, PERO VAI SER POSIBLE”

As xatas son destetadas polos 80 días

Seleccionan os touros con base en tres parámetros: tipo, ubre e calidades

Ana Rama Enxeñeira agrónoma do Servizo de Alimentación de Seragro SCG e asesora na Lagoa Serabel SC “Asesorar no ámbito da nutrición non só implica o apartado da comida, senón que hai que fixarse en moitos outros aspectos da granxa, como a saúde, o manexo ou a reprodución, as condicións nas que están os animais. Véndenlle o leite a unha industria que valora bastante as calidades, entón primamos que estas sexan altas”.

teñen as calidades que queremos”, asevera Abel. Utilizan cada ano uns cinco touros e actualmente o 80 % deles son xenómicos, pois considera que “a xenómica supón un grande avance e cada vez é máis fiable”. A día de hoxe contan cunha media morfolóxica de 82 puntos.

Lotes no exterior de secas e xovencas preñadas

VISIÓN DO FUTURO

As vacas en produción, tanto Jersey coma Holstein, comen a mesma ración

Ademais de usar sexado para todas as Jersey, tamén llelo aplican a todas as xovencas frisonas e ás vacas Holstein do seu interese, “ben sexa por produción, ben por xenética. Poñemos seme sexado ás dúas primeiras inseminacións e á terceira xa imos a Limousine. O resto dos animais que non son da nosa conveniencia son inseminados con Limousine de primeiras e toda esta recría de cruzamento vendémola con 15 días”, asegura.

GUSTO POLA XENÉTICA DE TIPO A xenética xoga un papel moi destacado na Lagoa Serabel. “Para min é o principal dunha explotación, xa que

a través dela podes ter moitos resultados, ben sexa en produción, vacas de tipo, de índices… o que a cada un lle guste. A min as que me gustan son as vacas de tipo e inseminamos todo con touros mellorantes a tipo”, afirma este gandeiro apaixonado das vacas de concurso e asiduo participante, dunha ou doutra maneira, nos certames máis coñecidos do sector. Para as Holstein escollen os touros con base en tres parámetros: tipo, ubre e calidades. Para as Jersey, ademais de ser todo sexado, vanse a touros de tipo canadense, porque “son un pouco máis grandes, dan un pouco máis de leite e man-

“Imos ter que ser moi profesionais, porque cada detalle vai contar máis, en produción, no cálculo dos prezos… Quizais vai ser todo máis xusto, pero vai ser posible. Creo que isto ten futuro. Se che gusta, é un traballo coma outro, que é recompensado”, así resalta Abel a súa visión do futuro do sector, tan positiva como a idea que engadiu a súa nai: “Vexo a Sergio e mais a Abel moi ben, non se han de enfadar. Con robots, e fan ben, pois hai que buscar calidade de vida e non hai tanta xente con experiencia coma teñen eles. Espero velos xa mozos e con nenos por aí correndo”. Incrementar o número de animais de ambas as razas, mellorar a xenética e participar en concursos e dobrar o establo actual para aumentar a produción e facer unha estabulación para secas e xovencas son os retos que se marca Abel para os vindeiros anos.

66 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_naGranxa_PortalousaSerabel_galego_SABE.indd 66

27/5/21 16:02

Máis liberdade, máis produción e máis control Fieis a GEA, pola garantía dos seus produtos e o servizo técnico prestado, en Ganadería A Costa (Lalín, Pontevedra) decidiron robotizar o seu muxido coa instalación dun DairyRobot R9500. Álvaro Pérez Fernández e os seus pais, José e Emilia, comezaron o proceso de cambio en outubro do ano pasado co traspaso dos animais para unha nave nova de vacas en produción e a instalación do robot, os colares CowScout, un novo tanque TCool e o arrimador de comida FRone. A día de hoxe moxen un total de 60 vacas, cunha produción de 39 litros por vaca e día e unha media de número de muxidos que varía entre os 2,9 e os 3. Cinco meses despois do cambio, xa lograron os seus dous obxectivos: chegar aos tres muxidos e ter máis tempo libre. Aumentaron a produción uns 5 litros por vaca e día, reduciron á metade o reconto de células somáticas e anticípanse moito máis na detección de celos e enfermidades.

vp024_publi_gearobot_galego.indd 67

27/5/21 11:40

Nome da explotación: Ganadería A Costa Localización: Lalín (Pontevedra) Animais en total: 110 Vacas en produción: 60 Media de produción: 39 litros/vaca/día Media de número de muxidos: 2,9 Porcentaxe de graxa: 3,80 % Porcentaxe de proteína: 3,45 % RCS: 120.000 cél./ml

“O que máis nos gustou deste robot foi o foso, a separación por cuartos e a colocación manual”

Cal foi o motivo polo que se decidiron a robotizar o muxido? Antes de instalar o robot tiñamos unha sala en espiña de peixe 5x2 e tomamos esta decisión para intentar que a granxa dependese unicamente dunha persoa en días festivos, fins de semana e vacacións, para non ter que estar dúas persoas aquí sempre. Se os meus pais non estaban, había un problema, porque se dependía dunha segunda persoa, e se marchaba eu, quedaban eles moi cargados de traballo. Ese foi un pouco o maior punto de inflexión, ademais de buscar os tres muxidos.

Tanque TCool 6.000

vp024_publi_gearobot_galego.indd 68

Robot con sala de espera e porta preselectora

Por que optaron por GEA? O que máis nos gustou deste robot desde o primeiro día que o vimos foi o foso, xa que axuda moito para tratamentos e secados; a separación por cuartos, que creo que é moi importante, e a colocación manual, se unha vaca ten algún problema, podes colocar a man e non tes que estar cunha muxidora á parte. Como foi o proceso de cambio? Foi bastante máis fácil do que esperabamos. O verán pasado construímos a nave e ao mesmo tempo instalamos o robot. O 6 de outubro de 2020 empezamos a meter as vacas a comer penso e estiveron así 28 días. Logo, comezamos a muxir e foi bastante máis sinxelo do que inicialmente pensabamos. Os animais simplemente hai que velos, nótase moitísima máis tranquilidade. Creo que foi un grande avance. Para nós, o cambio foi grande. Non hai que estar aquí á mañá tan cedo, nin marchar tan tarde. A sala de muxido faiche madrugar moito máis e saír máis tarde á noite porque os muxidos hai que facelos cunhas horas de diferenza e hai moitas horas mortas polo día que fan que as xornadas de traballo se estendan moito máis. Que beneficios lles achegou? Estamos agora nunha media de entre 2,9 e 3 muxidos. Co terceiro muxido notamos que as camas están máis secas, pérdese moito menos leite e as mamites reducíronse case na súa totalidade. Antes, na sala de muxido, empezabamos a muxir ás 7 da mañá e acababamos de facer todo sobre as 10 e, pola tarde, empezabamos ás 7 e non lograbamos nunca rematar antes

Colares CowScout para a monitorización do celo e a ruminación

Arrimador FRone

27/5/21 11:40

“Permíteche que este traballo se pareza o máximo posible aos outros traballos da sociedade en canto a horarios e a ter días libres, fins de semana e vacacións”

das 21:30. Agora, chegamos sobre as 8:30 da mañá e marchamos sobre as 8 da tarde; a fin de semana facemos servizos mínimos e estamos un par de horas pola mañá e unha hora pola tarde. Desta forma, unha soa persoa pode levar a granxa no día a día, o que che permite que este traballo se pareza o máximo posible aos outros traballos da sociedade en canto a horarios e a ter días libres, fins de semana e vacacións. Nas épocas de campaña de ensilado de millo e de herba, podo combinar moito mellor o traballo na granxa con facer servizos externos. Antes, supoñía un esforzo moi grande que tiñan que realizar os meus pais. Lévase doutra forma, moito máis calmado. En canto a produción, cando empezamos estabamos nunha media de 32-33 litros/vaca/día, hoxe estamos ao redor de 38-39 litros. Espero que, cando pase un ano e todas as vacas teñan parido de novo, poidamos incrementar outros dous ou tres litros. Ademais, o reconto de células somáticas estaba entre 200.000-250.000 cél./ml e baixamos ás 120.000130.000. A verdade é que é sorprendente, non pensabamos que iamos chegar a isto. Levamos só cinco meses e creo que son uns datos bastante óptimos. Que sistemas GEA incorporaron no proxecto? O robot conta cunha zona de preselección. Os animais pasan por unha porta que lles deixa entrar á sala de espera, se teñen permiso de muxido, ou que lles fai continuar recto cara ao corredor de alimentación, no caso de que non o teñan. Así, evítanse moitos tempos mortos no robot e os rexeitamentos, xa que todas as vacas que entran van ser sempre muxidas.

Cando decidimos apostar polo muxido robotizado, tamén puxemos os colares CowScout e son unha grande axuda. É agora cando nos damos conta de que se estarían perdendo ao redor do 30 % dos celos, xa que hai moitos que se producen de noite e non os ves. Ademais, este sistema axuda moito a previr enfermidades, porque simplemente con chegar pola mañá e mirar o ordenador xa ves se un animal non comeu, se botou moitas horas tirado, se non rumia... Á hora de detectar un problema, anticípaste moito. Co proxecto tamén incorporamos un tanque TCool 6.000 sincronizado totalmente co robot, un arrimador FRone e un arrefriador de placas. De cara ao futuro, cales son os seus plans? Despois de cinco meses a valoración é de dez, o cambio foi moi grande. Ao principio sempre hai moito medo, quizais a parte máis negativa fose durante os primeiros días, para meter as vacas ao penso; pero ben, nada doutro mundo. Logo, empezar a muxir foi moi sinxelo porque as vacas estaban practicamente todas adaptadas a entrar a comer o penso e non se notou o cambio. A curto prazo imos preparar unha nave contigua que temos para as xovencas máis pequenas e a medio-longo prazo xa está en mente colocar un segundo robot, pero esperaremos un pouco a ver que pasa con este momento de incerteza en canto á nova PAC e a esta pandemia.

ENTREVISTA En vídEo

José Pérez “Decidímonos por GEA porque a sala anterior era tamén de GEA e non deu nin un só problema. Ademais, teñen un servizo inmellorable, sexa a hora que sexa. Por iso optamos por seguir cos mesmos.

vp024_publi_gearobot_galego.indd 69

O cambio non é fácil de explicar, é moi grande. Eu engordei 10 kg, a algo se debe, e non quere dicir iso que non teñas que traballar, pero é completamente distinto. Unha persoa soa pódese arranxar sen ningún inconveniente. Notamos máis tempo libre e podes librar moito máis. Ademais, tes toda a información no móbil; se estás lonxe, podes igualmente mirar os avisos que che envía”.

27/5/21 11:41

ESPECIAL: MAMITE

A xestión como ferramenta para o control das mastites e o RCS Presentamos o programa de xestión de calidade de leite Gescal, que se estrutura con base en catro puntos principais: recollida de datos, análise, revisión das principais rutinas e fixación de obxectivos, cuxa posta en marcha se establece a través dun sistema de traballo mensual nas granxas e cuxa metodoloxía explicamos nas seguintes páxinas. Cristian Paniagua Echevarría, Patricia de Celis Martínez Gescal Veterinarios SLP

radicionalmente o traballo en calidade de leite enfocouse coma un servizo ocasional, descontinuo, máis como apagalumes ante unha conxuntura de repunta dos problemas de mastites ou do reconto de células somáticas que como un traballo sistemático, programado e coa xestión como base para o control das explotacións. Desde Gescal

Veterinarios sempre apostamos por ofrecer a asesoría en calidade de leite como un programa de visitas periódicas, na que a filosofía de traballo estea máis orientada á análise dos datos e á implementación de medidas de mellora, cunha perspectiva de resultados inmediatos, pero fundamentalmente cunha orientación cara ao medio e longo prazo.

70 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 70

25/5/21 16:46

ESPECIAL: MAMITE

SE A GRANXA PRESENTA PROBLEMAS POR MASTITES CONTAXIOSAS, ESTABLÉCESE UN PROGRAMA DE RECOLLIDA DE MOSTRAS EN CADA VISITA DOS CUARTEIRÓNS POSITIVOS DE VACAS CON NOVAS INFECCIÓNS PARA O SEU CULTIVO NO LABORATORIO

Se ben realizamos consultorías puntuais (tanto presenciais como online) en España e no estranxeiro con clientes localizados lonxe da nosa base de acción, a nosa principal carteira de clientes segue un programa de xestión de calidade de leite mensual. Os catro eixes básicos nos que se basea o noso traballo son: •Recollida de datos obxectivos, fiables e veraces • Análise deses datos • Revisión das principais rutinas con influencia na calidade de leite • Fixación de obxectivos Para a consecución destes catro eixes trazamos unha sistemática de traballo que replicamos cada mes en todas as granxas ás que asesoramos da maneira que explicamos a continuación.

PREPARACIÓN DA VISITA Se a granxa está en control leiteiro, programamos a visita unha vez que o último control estea dispoñible. Descargamos o arquivo a unha

base de datos (Gescal Analytics), que nos xera unha serie de informes que nos axudan a entender como evolucionou a dinámica de infección na granxa desde o mes anterior. Estes informes debúllannos os datos desde o todo ata o individuo, é dicir, por orde de importancia analízannos o funcionamento do rabaño no seu conxunto, o dos lotes por número de lactación, días en leite e secado e o individual por orde de n.º de crotal de vaca ou por valor descendente de RCS. Tamén se revisa a información do laboratorio interprofesional para ver como se comportou o RCS de tanque e recompílanse os informes laboratoriais se se mandaron mostras de mastites para cultivo bacteriolóxico ou PCR nese mes. Finalmente, elabórase unha táboa coas vacas que se queren mirar a CMT no muxido, na cal normalmente incluímos os animais que desen >200.000 células somáticas no control, animais crónicos doutras visitas, vacas que tivesen mastites

2 Soluciones PREMIUM para el control celular

SELLADOR MARCANTE DE DIÓXIDO

SELLADOR CON NUESTRA EXCLUSIVA MOLÉCULA LSA®

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 71

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 71

25/5/21 16:46

ESPECIAL: MAMITE

clínicas e vacas a secar nos próximos trinta días (se o gandeiro nos pasou a información previamente; se non, antes de comezar o muxido, actualizamos a listaxe). Modelos de informes de rabaño, lotes, individual e secado As táboas e gráficos que veñen a continuación son modelos do estudo do rabaño no que se analizan a prevalencia de infección, as novas infeccións, a cronicidade e as curacións dun mes a outro. Á hora de avaliar os datos, gústanos ir primeiro a ver como funcionou o rabaño no seu conxunto e despois ir filtrando os datos por número de lactación, por días en leite e, finalmente, ao individuo. Non é raro atopar a situación en que unha granxa está en niveis adecuados en canto á prevalencia de infección (por exemplo >80 % de vacas sas) coas novas in-

feccións controladas (<7,5 %), pero cando observas os datos por lactación, ves que as primíparas están por baixo dos obxectivos e que a media do grupo se compensa porque as de dúas ou máis partos están perfectas.

72 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 72

25/5/21 16:46

vp024_huvepharma.indd 73

Albiotic.Pharmasin.Adv.200x280mm.SP01.0421.indd 1

13/5/21 19:39

4/23/2021 12:57:30 PM

ESPECIAL: MAMITE

74 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 74

25/5/21 16:47

Lely Astronaut A5

100 mediciones al día por 0,01 € temperatucalor/celo ra orizon H

concentrados collar ingestión lular Margen e vaca nto c rapidez e fácil TB TPcalidad u c re con f

ort

libertad

cel

lula

desinfección

a ienci

efic

leche ordeño

limpieza

conductivid

rendimientos

rumia cetosiscolo detección

rapidez fiabilidad

peso eficiencia rimet ría pulsación clic producciórsonnalizada cepillo

Elija precisión a un costo menor Para su proyecto de robotización, contáctenos al +34 (0) 667949398

www.lely.com vp024_publi_lelyfrancia.indd 75

14/5/21 14:45

ESPECIAL: MAMITE

Modelo de informe individual O informe individual é de grande utilidade para a toma de decisións vaca a vaca, xa que nos indica o status sanitario actual do animal, pero tamén o historial de meses con problemas que tivese na lactación actual e na pasada, así como a súa produción. Son elementos claves para decidir que facer con cada vaca infectada (venda, secado, tratamento etc.).

VISITA Á GRANXA A visita á granxa comeza coa revisión do muxido, desde o seu comezo ata o final. Como mencionamos anteriormente, se a explotación está en control leiteiro, xa temos preparada unha listaxe de vacas para revisar a CMT. Con isto o que tentamos é discriminar no caso das vacas con altos recontos celulares se é debido a que teñan un ou varios cuarteiróns posi-

tivos (feito que nos axudará á toma de decisións posterior sobre ese animal). Coas vacas que foron tratadas para mastites clínicas determinaremos as curacións e coas crónicas se melloraron ou non respecto ao mes anterior (especialmente se están nalgún programa de aplicación de tratamentos antiinflamatorios para a redución da súa RCS). No caso das vacas que vaian secarse nos próxi-

mos días, confirmamos o seu estado sanitario comparándoo co dato do control para decidir que tipo de secado lle aplicamos (moi relevante para estarmos seguros, por exemplo, nas granxas nas que instauramos o secado selectivo). Se a explotación non está en control leiteiro, repasamos todas as vacas presentes (que leven máis de cinco días paridas) a CMT. Esta sistemática, máis alá de ser bastante laboriosa, capacítanos para poder elaborar estatísticas similares ás obtidas co control leiteiro. É certo que co CMT non obtemos un dato numérico de cada vaca, pero si podemos determinar (cunha sensibilidade e especificidade máis que razoables) se cada individuo ten unha infección subclínica ou está san. Isto facémolo simplemente identificando como animal con RCS >200 aquel que ten un ou máis cuarteiróns positivos

76 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 76

25/5/21 16:47

Promoción / Promoção

Promoción

HIGIENE

ORDEÑO

224 289 0F/2 1MA Y10 /ES

DA ORDENHA Primavera 2021

224

289

2267580

F/09FEB

10/ES

226758

REGALO

INO

TE AL

CMY

DETERG

PRESENTE

GAMA EXCELLENCE × 60kg

× 120kg

× 200kg

producto de Gama Excellence gama de produtos Excellence

detergente GRATIS

+ 24kg

+ 72kg

+ 144kg

UNIÓN EUROPEA

981 519 920 · delagro@delagro.org · www.delagro.org

Fondo Europeo de Desarrollo Regional

“Una Manera de hacer Europa”

vp024_publi_DELAGRO.indd 77

14/5/21 12:04

ESPECIAL: MAMITE

a CMT. Despois de moitos anos seguindo este método, observamos que existe gran concordancia entre as prevalencias de infección que sacamos e o dato de RCS de tanque da explotación, é dicir, atopamos que en granxas con medias de <150.000 células somáticas sáennos <15 % de animais positivos a CMT. Comparando os datos co mes anterior, é igualmente sinxelo sacar a porcentaxe de novas infeccións e a porcentaxe de cronicidade. Así mesmo, se a explotación dispón de programas informáticos de xestión, non é difícil obter eses mesmos índices por número de lactación e DEL. Grazas a que revisamos todas as vacas e, por tanto, todos os cuarteiróns, obtemos a maiores a porcentaxe de cuarteiróns sans (granxas con bos índices están >95 % de cuarteiróns sans) e a porcentaxe de cuarteiróns perdidos (explotacións con poucos problemas están folgadamente por baixo do 1,5 % de cuartos perdidos). É un método moi barato (o custo do CMT é moi baixo), pero que require certo nivel de esforzo, aínda que, coa información que obtemos, consideramos que merece moito a pena. Se a granxa presenta problemas por mastites contaxiosas, establécese un programa de recollida de mostras en cada visita dos cuarteiróns positivos de vacas con novas infeccións para o seu cultivo no laboratorio. Nas granxas con antecedentes por etioloxía ambiental envíanse mostras ao laboratorio polo menos unha vez ao ano e cando hai brotes acusados de mastites. O traballo de paleta adoita ser compatible con deixarnos tempo durante o muxido para facer outras revisións de interese para o control da calidade de leite da granxa. A máis importante é a revisión dinámica da sala de muxido. Revisamos todos os pulsadores para valorar se as fases de muxido/masaxe e a coxeira están dentro dos parámetros desexados. Medimos a presión sen carga na unidade final, a presión sen carga dinámica en tubo curto sen carga, a flutuación media, a sobrepresión das tetoeiras e comprobamos que a retirada automática está correcta. Simplemente cun Pulsotest pódense facer estas medicións, aínda que coa unidade de control VaDia temos marxe para

estudos máis completos. A periodicidade desta revisión determinámola polo número de muxidos por punto ao día. Así, nas granxas con máis horas de muxido o recoñecemento será mensual e nas que menos carga de traballo exista será, mínimo, trimestral. O estudo da hiperqueratose constitúe un control esencial na sala de muxido. Sempre que revisamos a punta do teto, facémolo unha vez finalizado o muxido, ao 100 % do efectivo en granxas con menos de 100 vacas en muxido, ao 60 % se moxen menos de 500 vacas se nas de >1.000 ao 30 % sempre realizando unha mostra o máis representativa da porcentaxe de animais por número de lactación e días en leite da explotación. Este recoñecemento realizámolo unha vez ao ano, pero, se houbo algún cambio na retirada automática, o tipo de tetoeira, a presión sen carga ou a pulsación, aumentamos a frecuencia de revisión. A valoración da rutina de muxido adoitamos revisala sempre que empezamos a traballar cun cliente novo ou no caso de que se contrataron muxidores novos. Anotamos o n.º de vacas muxidas (ou litros)/punto/muxidor/hora, o tempo medio desde que se aplica o predipping ata a colocación da unidade de muxido (tempo de estimulación), o tempo de acción do predipping, a porcentaxe de tetos ben aplicado o pre e postdipping, a orde da rutina de muxido, se se despunta ou non e cando, ou o uso correcto do papel/pano para o secado dos tetos. Unha vez que a granxa realiza estes procesos como queremos, valoramos o seu cumprimento en cada visita simplemente coa mera observación mentres realizamos outros recoñecementos, pero non de maneira exhaustiva. Aínda que parece que todas as revisións das que falamos non se poidan facer no mesmo muxido, con certa práctica e aproveitando os tempos mortos entre quendas (é certo que nas salas de muxido rotatorias é pouco viable), pódese realizar sen moito problema. Unha vez concluído o muxido, realizamos unha inspección das diferentes áreas de produción e establos da granxa. Cun termómetro calibrado tomamos a temperatura das camas tanto do patio de lactación como do de secas, especialmente as

ESTAMOS CONVENCIDOS DE QUE, CANTO MAIOR SEXA O SEGUIMENTO DUNHA GRANXA, MÁIS FACILMENTE SE ENCONTRARÁ A RAÍZ DOS PROBLEMAS E MÁIS RAPIDAMENTE SE ACABARÁN SOLUCIONANDO

que son orgánicas e poidan fermentar, para determinar se o manexo é o adecuado (temperaturas de cama por riba de 30 °C son de alto risco para a aparición de infeccións no rabaño). Igualmente valoramos o grao de amoreamento nas naves (m2/ vaca ou n.º cubículo/vaca) tanto en lactación, secas e reposición, coma na hixiene das camas e limpeza dos animais. Revisamos tamén os ensilados, rexistrando a temperatura da fronte de avance en varios puntos para ver se hai zonas quentes ou con alteracións macroscópicas. Neste punto, recompilamos todas as nosas anotacións e imos á oficina a poñelas en limpo para complementalas coa información que nos poida achegar, se se dispón dela, do programa de xestión da sala de muxido e do de reprodución. Se a sala está

78 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 78

25/5/21 16:47

CAPTAIN

GTPI #

PROGRAMA GENÉTICO 48% del Top

100 GTPI son toros de STgenetics

(ranking toros jóvenes USDA-CDCB Abril 21)

GTPI +3162 / MN$ + 975

Y además... JARVIS GTPI +3056 IDEALIST GTPI +3011 JAMISON GTPI +3010

Ansoain (Navarra) 649 466 728 / 689 233 030 distrigen@distrigen.es

www.distrigen.es vp024_publi_distrigen.indd 79

13/5/21 19:39

ESPECIAL: MAMITE

informatizada, repasamos os índices da performance de muxido (% bimodalidade, TRO, % leite 2’ tempo baixo fluxo, fluxo aos 15”/30”/1”/2”, n.º vacas muxidas/hora). A maiores, pasamos os datos do rexistro de mastites clínicas da explotación a unha folla de cálculo para filtrar ben os datos anotados polos muxidores e sacar os índices de mastites clínicas deste mes, que son de vital importancia para, xunto cos datos de RCS, poder obter a foto completa do estado sanitario da explotación.

Cadro de mandos das medicións da t.ª da explotación

Exemplo dun rexistro de mamite Non consideramos como caso clínico aqueles que repiten do mesmo cuarteirón nos 21 días seguintes á finalización do tratamento anterior. Categorizamos como unha mastite repetidora aquela que ten a mesma vaca na mesma lactación sexa ou non no mesmo cuarteirón. Do mesmo xeito que coas mastites subclínicas, é básico discriminar a procedencia dos casos clínicos en función do n.º lactación/DEL ou sobre o tipo de cama dos patios, axente etiolóxico (só se se dispón de cultivo en granxa) ou por cuarteirón. Cun termómetro calibrado tomamos a temperatura das camas tanto do patio de lactación como do de secas e revisamos tamén os ensilados

Cadro de mandos de mastite subclínica por CMT e mastites clínicas

80 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 80

25/5/21 16:47

ESPECIAL: MAMITE

ENFOCAR A CALIDADE DO LEITE CARA A XESTIÓN É O MELLOR CAMIÑO POSIBLE

REUNIÓN CO GANDEIRO Unha vez recompilados e actualizados todos os datos dos que dispomos, reunímonos co gandeiro para explicarlle como está a situación da granxa, comparándoa co mes anterior e cos obxectivos propostos para este ano (normalmente fixámolos a partir dos resultados do ano anterior) e para realizar unha serie de recomendacións, que deberán ser o máis claras e concisas posibles: • Listaxe de animais a secar diferenciando se se realizará unha terapia para vaca problemática (tratamentos parenterais a maiores da cánula intramamaria de secado e/ou de tapón), terapia normal (cánula antibiótica e/ou cánula de tapón) ou terapia selectiva (só aplicar cánula de tapón e no caso de que o instauramos na granxa en base aos índices que manexamos) • Listaxe de vacas a eliminar • Listaxe de vacas a tratar, adiantar secado ou secar cuarteirón • Listaxe de vacas para tratamento antiinflamatorio • Recomendacións sobre o manexo das camas • Observacións sobre os ensilados • Recomendacións sobre vacinacións • Avaliación e cambio se procede dos protocolos de tratamento en lactación e secado

• Cultivo de mastites en granxa • Alerta sobre reparacións na sala de muxido e mantementos (cambios de tetoeiras) • Listaxe de animais a cambiar de lote (en explotacións con historial de contaxiosos) • Recomendacións de rutina de muxido

CONCLUSIÓN En Gescal sempre nos esforzamos por facer pedagoxía cos nosos clientes para que, máis aló de que nas explotacións se poidan implementar unha serie de controis ou outros, o éxito da nosa consultoría estea en seguir unha sistemática de traballo periódica e continua, que nos capacite para que a toma de decisións e as súas repercusións non estean baseadas en sensacións, senón en datos medibles e obxectivos. Por tanto, estamos convencidos de que, canto maior sexa o seguimento dunha granxa, máis facilmente se atopará a raíz dos problemas e máis rapidamente se acabarán solucionando. Non sempre podemos traballar como queremos, pero o noso deber é sempre tentar ter o maior impacto posible nas granxas e, para iso, non temos dúbida de que enfocar a calidade do leite cara á xestión é o mellor camiño posible.

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 81

vp024_especialMamite_gescal_galego.indd 81

25/5/21 16:47

vp024_publi_progenex.indd 82

19/5/21 12:20

vp024_publi_progenex.indd 83

19/5/21 12:20

ESPECIAL: MAMITE

A dermatite do ubre Este artigo dá a coñecer os detalles desta enfermidade no gando vacún e alerta da importancia do seu tratamento para evitar males maiores, como unha mastite clínica ou o risco de complicacións máis graves, que incluso poden poñer en risco a vida da vaca. Luís Miguel Jiménez Servet Talavera SL luismi-che@servettalavera.es

pel do ubre é fina, suave e con pouca adhesión ao tecido subcutáneo, a diferenza da dos tetos, que está firmemente adherida ao tecido subcutáneo. Esta pel está adecuada para poder aumentar o seu tamaño, isto é, dilatarse a medida que a vaca empeza a prepararse para a produción, unha vez que empeza a costroxénese. Debido a este feito, as vacas que teñen un maior número de lactacións tenden a tela moito máis fina que as de primeiro parto ou que as xovencas que non pariron.

A MICROBIOTA DO UBRE E A SÚA FUNCIÓN DEFENSIVA Existe unha microflora na pel do ubre que se coñece co nome de microbiota do ubre. Está composta por microorganismos como bacterias, virus, fungos e parasitos. Non se debe confundir coa microbiota do interior da glándula mamaria. A súa importancia radica na súa implicación na función defensiva fronte a posibles infeccións mediante, por exemplo, a produción de substancias inhibitorias de posibles microorganismos agresores. Existen bacterias como Staphylococcus spp., Corynebacterium spp., fungos como Malassezia spp. e mesmo ácaros como Demodex. A pel do ubre é moi susceptible a infeccións por diferentes axentes patóxenos; así pois, inféctase facil-

mente, por exemplo, por virus como poxvirus, herpesvirus ou mesmo papilomavirus, o que ocasiona certa dor e incomodidade na vaca. Por suposto, estas infeccións tamén se producen por bacterias e por fungos, que adoita ser o máis común.

DEFINICIÓN, CAUSAS PREDISPOÑENTES E PATOXENIA DA DERMATITE DO UBRE A dermatite do ubre, dermatite fendida do ubre ou UCD (udder cleft dermatitis) ou intertrigo é unha lesión que se produce na inserción dorsal do ubre, xusto na liña media ventral, entre os dous cuartos dianteiros. Hai que considerar que a denominación de intertrigo, que en ocasións se aplica a esta dermatite, en realidade está mal aplicada, posto que esta lesión, a dife-

84 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

especialMamite_dermatiteUbre_galego.indd 84

25/5/21 17:10

ESPECIAL: MAMITE

AS VACAS QUE TEÑEN UN MAIOR NÚMERO DE LACTACIÓNS TENDEN A TER A PEL DO UBRE MOITO MÁIS FINA QUE AS DE PRIMEIRO PARTO OU QUE AS XOVENCAS QUE NON PARIRON

renza da dermatite, se produce por fricción entre dúas superficies da pel, o que trae como consecuencia unha contaminación bacteriana. Por norma xeral prodúcese en vacas adultas e é máis frecuente en paridas recentemente, xa que hai inflamación e edema e, como indicamos, a pel nesta situación é máis fina. Un dos factores asociados a esta lesión é a produción de leite, máis común en rabaños que teñen unha produción por riba de 10.900 kg. Outro factor asociado crese que pode ser o uso de pediluvios, aínda que isto é unha hipótese. Adoita ser máis común en vacas multíparas, a partir da terceira lactación e ten moito que ver o ángulo de inserción do ubre na parede abdominal. Desta maneira, canto maior sexa este ángulo, menor será a probabilidade de padecer a dermatite. A causa pola que se produce esta dermatite débese, en principio, a un incremento da presión sanguí-

nea, o que desencadea unha maceración da pel, así como unha necrose isquémica.

GEA DairyRobot R9500 DISTRIBUIDOR DE GEA ROBOTICS PARA LA PROVINCIA DE A CORUÑA

# Dos unidades finales # Baja presión en el ordeño # Producción y sanidad garantizada

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 85

especialMamite_dermatiteUbre_galego.indd 85

25/5/21 17:11

ESPECIAL: MAMITE

ADOITA SER MÁIS COMÚN EN VACAS MULTÍPARAS, A PARTIR DA TERCEIRA LACTACIÓN, E TEN MOITO QUE VER O ÁNGULO DE INSERCIÓN DO UBRE NA PAREDE ABDOMINAL

Existe unha dermatite, tamén ulcerativa, que se produce entre a cara medial da coxa e a cara externa do ubre, que se coñece como eccema húmido, que é máis común en xovencas e que ten como axente causal a Fusobacterium necrophorum. A etioloxía desta lesión é moi controvertida e non está clara de todo. Por exemplo, no ano 2000, Beattie e Taylor argumentaron que a bacteria Treponema spp. podería ser un dos microorganismos responsables da dermatite e tamén axente causal da dermatite interdixital. Pódense illar bacterias aerobias como Trueperella pyogenes, Eschericia coli e Staphylococcus aureus; tamén bacterias anaerobias, como Bacterioides pyogenes, Fusobacterium necrophorum e diferentes especies de clostridios. Tamén se pode contaminar con diversas especies de fungos, como Geotrichum spp., Candida spp e Malassezia spp. En calquera caso, nesta lesión pódense illar gran cantidade de microorganismos, sobre todo bacterias, pero non está claro que sexan axentes causais ou contaminantes. Dentro da etioloxía desta patoloxía crese que pode ter importancia a parasitación por Stephanofilaria stilesi, parasito da familia Filariidae, e pode ser responsable da orixe da lesión. Cando a causa se debe a esta estefanofilaria, adoitan ser lesións que aparecen a finais da primavera e principios do verán. Estas lesións non soamente se circunscriben ao ubre, senón tamén aos tetos e esténdense á cara ventral do abdome.

Neste caso esta lesión recibe o nome de “úlcera de verán”. As filarias femias enquistadas debaixo da epiderme depositan microfilarias que directamente ou por vía hemolinfática van á pel. Unha vez que a lesión está formada, pódese transmitir dunha vaca a outra a través de insectos, especialmente moscas. A mosca involucrada na transmisión adoita ser Haematobia irritans ou mosca dos cornos. En campo identificouse este axente, aínda que non hai ningún caso reportado.

do serosanguinolento, eritema e desaparición de folículos pilosos. En raras ocasións hai baixada na produción de leite, inapetencia ou mesmo febre. Unha dermatite pode empezar de forma incipiente cunha simple costra ata acabar cunha grande úlcera.

PREVALENCIA DA DERMATITE DO UBRE Con respecto á prevalencia desta afección, realizáronse dous estudos; un deles tivo lugar en Suecia en 2014, fíxose en 6 rabaños con 1.084 vacas e a prevalencia foi do 18,5 % (Persson Waller et al.). O outro grande estudo realizouse en 2015 en Holanda, con 948 vacas de 20 explotacións e a prevalencia foi do 5,2 % (Riekerink et al.).

LESIÓNS E SIGNOS CLÍNICOS As lesións que se producen son dende cambios leves na pel con eritema, pequenas costras, pústulas... ata outras moito máis graves, como úlceras, secreción serosanguinolenta e mesmo necrose e secrecións purulentas. O signo clínico é un característico mal cheiro, parecido ao dunha metrite ou unha retención de placenta. A lesión pode ter ao comezo unha superficie de 2-3 cm de lonxitude e alcanzar ata 10-20 cm. Adoita haber engrosamento da pel, exuda-

86 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

especialMamite_dermatiteUbre_galego.indd 86

25/5/21 17:11

Gestione mejor, gestione con UNIFORM

Usuarios de UNIFORM en España UNIFORM-Repro, programa de gestión de rebaños de vacuno lechero. Tenga todo bajo control desde el ordenador o el móvil. Con diseño visual, registro de datos ágil y enlaces a otros programas. Le ayudará a tomar decisiones, hacer un mejor seguimiento y ahorrar tiempo. Y siempre con la tranquilidad y seguridad de un servicio de asistencia de calidad.

Experiencias de usuarios Maxi de Ganadería Maestro “Lo que más valoro es tener un buen servicio. Que llames, te contesten rápidamente y te den respuesta. Que te resuelvan rápido la consulta es fundamental.”

Paco y Jose de SAT García Quintana “Si nos dicen hace unos años que vamos a tener el control del ganado que logramos hoy en día con la digitalización, no lo creemos. Es algo exagerado.”

¿Más infomación? Visite www.uniform-agri.com/es o llame al 695 45 67 35 vp024_uniform_agri.indd 87

14/5/21 14:47

ESPECIAL: MAMITE

ACONSÉLLASE EN TODOS OS CASOS LAVAR BEN ESTA FERIDA CON AUGA E XABÓN, ASÍ COMO APLICAR ANTISÉPTICOS COMO AUGA OSIXENADA E SOLUCIÓNS CON POVIDONA IODADA

Imaxes: cortesía de Lisa Ekman

Como podemos ver na clasificación realizada por Lisa Ekman, existen varios graos de lesión. Esta autora clasifica a dermatite do ubre en moderada e severa, aínda que dentro do grao da dermatite severa hai varios niveis.

UN DIAGNÓSTICO CLÍNICO SIMPLE E UN MAL PROGNÓSTICO O diagnóstico é moi simple. Basicamente, a mellor pista é o cheiro e posteriormente a visualización. O que se debe facer é realizar un raspado co fin de visualizar ao microscopio os posibles axentes causais. O prognóstico non é bo, xa que se trata dunha úlcera tórpida cunha evolución lenta, que chega mesmo a durar tres meses ou máis. Un feito

relevante é que en moitas explotacións se presentan máis dun caso á vez. É importante considerar que o risco de que unha vaca cunha úlcera desenvolva unha mastite clínica aumenta nun factor x 3. Isto pódese deber a que a úlcera é un reservorio de microorganismos. Tamén se describiu que, nalgunha ocasión, sobre todo cando a ferida é moi profunda, pódese producir unha embolia pulmonar, o que ocasiona a morte da vaca (Hansen e Nissen, 2010). Existen recuperacións espontáneas, isto é, sen usar ningún tipo de tratamento. Nun primeiro estudo levado a cabo en 2016 por Bouma et al. rexistráronse un 61 % de recuperacións espontáneas. Estudos

88 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

especialMamite_dermatiteUbre_galego.indd 88

25/5/21 17:11

ESPECIAL: MAMITE

A DERMATITE DO UBRE É UNHA PATOLOXÍA QUE ESTÁ MOI DIFUNDIDA POLAS EXPLOTACIÓNS E EXISTE CASE SEMPRE ALGUNHA VACA CON ESTA LESIÓN

tes como povidona iodada, á que se lle engaden antibióticos e antifúnxicos, debido á gran variedade de microorganismos implicados. Tamén é aconsellable usar algún antiparasitario pola posible existencia de filarias e/ou moscas.

CONCLUSIÓNS

máis recentes, como o realizado por Lisa Ekman et al. (2020), rexistrou un 38 % de casos que se recuperaron en 4-8 semanas, e era nas vacas con 3 ou máis partos nas que existía unha menor taxa de recuperación.

TRATAMENTO: NON HAI EFICACIA COMPLETA Con respecto ao tratamento, non existe un tratamento eficaz ao 100 %. Cada veterinario ou gandeiro ten o seu propio. O que se aconsella en todos os casos é lavar ben esta ferida con auga e xabón, así como aplicar antisépticos como auga osixenada e solucións con povidona iodada. Usáronse tratamentos tópicos con cobre e zinc. Neste caso, o zinc produce unha recuperación da pel estimulando o crecemento de células epiteliais e o cobre ten un efecto antimicrobiano e, á súa vez, estimula a formación de vasos sanguíneos. Experimentouse con alginoxel encimático con encimas lactoperoxidasa e glicosa oxidasa, tratamento de feridas usado en medicina humana (Van Werven et al., 2018), que é efectivo para úlceras severas. Outro dos tratamentos aconsellados e moi estendido é o uso de pomadas con substancias desinfectan-

AgroBank

Como conclusión pódese dicir que a dermatite do ubre é unha patoloxía que está moi difundida polas explotacións e existe case sempre algunha vaca con esta lesión. Poderiamos afirmar que a prevalencia en España sería moi similar ao estudo realizado en Holanda, preto do 5 %. É unha lesión cuxa etioloxía é moi controvertida e existe gran variedade de xermes implicados, dos cales moitos, sen lugar a dúbida, actúan como contaminantes. Esta dermatite débese tratar canto antes, debido a que aumenta o risco de que se desenvolva unha mastite clínica e, por suposto, por un problema de benestar, así como polo risco da complicación máis grave, que é unha embolia pulmonar que acaba coa vida da vaca. Este tratamento axuda a que o proceso de cicatrización se acelere.

Asesoramento e servizo para o sector agrario

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 89

especialMamite_dermatiteUbre_galego.indd 89

25/5/21 17:11

Elen cultivo en granja El cultivo en granja El cultivo granja esgranja? elen cultivo en granja? es¿Qué el cultivo granja? ¿Qué¿Qué es el cultivo en

Infección intramamaria Infección intramamaria Infección intramamaria

Como su propioindica, indica, el cultivo en la granja su propio nombre el cultivo en granja es siembra Como Como su propio nombre indica, elnombre cultivo en granja es la siembra de es ladesiembra de leche y crecimiento selectivo de los agentes causantes de una infección y crecimiento selectivo de los agentes causantes una infección leche yleche crecimiento selectivo de los agentes causantes de unade infección intramamaria, utilizando los medios necesarios efuera indispensables, fuera intramamaria, utilizando los medios necesarios e indispensables, fuera intramamaria, utilizando los medios necesarios e indispensables, laboratorio de análisisen (habitualmente engranja). la propia granja). del laboratorio de análisis (habitualmente en la propia del laboratorio dedel análisis (habitualmente la propia granja).

Boehringer Ingelheim presenta unha guía para o cultivo bacteriolóxico en granxa GENERALIDADES

En vídeo y crecimiento Siembra ySiembra crecimiento selectivo selectivo Siembra y crecimiento selectivo

de loscausales agentes causales en granja la propia granja los agentes en la propia de losde agentes causales en la propia granja 14

PUNTOS CLAVE

Tratamiento selectivo de los casos de mastitis clínica

Medida para reducir el uso de antibióticos en animales de producción

Buena herramienta para la diferenciación de mastitis de es las que No cultivo implementar ningún sistema de prueba rápida en rebaños con objetivo cultivo en granja? ¿Cuál es¿Cuál el objetivo del en granja? ¿Cuál es elGram+ objetivo delel cultivo endel granja? no lo son, pero no reemplaza al laboratorio de diagnóstico habitual. Mycoplasma Prototheca oTrueperella pyogenes . principal objetivo cultivospp., enelgranja es el qué de spp. determinar El principalElobjetivo del cultivodel en granja es de determinar gru- qué gru-

El principal objetivo del cultivo en granja es el de determinar qué gruse debe tratar, Si setratar, debeSitratar, ¿Puede evitarseSi se debe bacteriano causante de laintramamaria infección, intramamaria , para¿Puede evitarse evitarse po bacteriano es el causante de la infección po bacteriano es po el causante dees la el infección intramamaria para , para ¿Puede ¿qué ¿qué antibiótico es el más es el más ¿qué antibiótico es elantibiótico más unafundamentada decisiónsobre fundamentada qué antibiótico el uso de antibióticos? así poder tomar unatomar decisión sobre quésobre antibiótico el de antibióticos? así poder tomar así unapoder decisión fundamentada qué antibiótico el uso deuso antibióticos? adecuado? adecuado? adecuado? inclusoevitarse sielpuede el antibiótico. uso de un antibiótico. debe utilizarse, outilizarse, incluso siopuede el evitarse uso de un debe utilizarse, o debe incluso si puede evitarse uso de un antibiótico.

Firmes no seu compromiso de xerar valor cos seus produtos, así como de facer da formación continuada un Constituye una herramienta rápida dos seus piares, a compañía puxo a disposición dos profesionais do coidado da saúde do ubre e da calidade para la diferenciación del grupo Cultivo en granja ¿Qué buscamos? La bacteria predominante de patógenos (12-24 h) de leite unha guía práctica para unha posta en marcha eficaz do cultivo en granxa elaborada polos expertos Permite tomar decisiones en calidade do leite Anna Jubert e Oriol Franquesa. ¿A va dirigido? ¿Quién puede realizarlo? ¿Qué tiene elen cultivo en granja? ¿A quién vaquién dirigido? ¿Quién puede realizarlo? ventajas tiene cultivo granja? ¿A quién va dirigido? ¿Quién puede realizarlo? ¿Qué¿Qué ventajas tieneventajas el cultivo en granja? Que vantaxes ten oel cultivo en granxa? qué explotaciones puede implantarse? ¿Enexplotaciones qué ¿En explotaciones puede implantarse? ¿En qué puede implantarse?

CULTIVO EN GRANXA

O cultivo en granxa é a sementeira que antibiótico debe aplicarse para o Acelera a toma das clínicas bovicon mastites eladecuado. entrenamiento de leite e o crecemento selectivo dos tratamento el entrenamiento adecuado.adecuado. con elcon entrenamiento 1 1 1 de decisións nas, ou mesmo se pode evitarse o uso axentes causantes dunha infección antibiótico. responsable. responsable. intramamaria, utilizando os medios dun responsable. El cultivo en las granja deleche lasde muestras de leche puede realizarse El cultivo en granja de muestras leche puede realizarse -cual en -cual El cultivo en granja de las muestras de puede realizarse en -cualen necesarios e indispensables, fóra do quier que: quier explotación que: quier explotación que: explotación Favorece o uso MUESTRAS MUESTRAS Y YLABORATORIO LABORATORIO O seu procedemento está protocolilaboratorio de análise. O seu obxecracional de 2 2 2 zado e é sinxelo de realizar, polo que tivo é o de determinar que grupo Disponga deDispongaDisponga Disponga Disponga 1616 Disponga de Disponga de un lugarde un lugar Disponga de Disponga de un lugar antibióticos una veterinario de calquera personal adecuado, que cumpla pode ser levado cabo por un veterinario de personal adecuado, que cumpla un veterinario de personal adecuado, que cumpla Latoma toma de de muestras muestras yyenvío envío al allaboratorio laboratorio bacteriano é o causante da infección La responsable con los requisitos responsable entrenado entrenado los requisitos responsable entrenado con loscon requisitos persoa co adestramento adecuado. intramamaria, para así poder tomar Una Unamuestra muestrade deleche lecheaséptica aséptica Formación Formacióndel delpersonal personal Mellora os resultaunha decisión fundamentada sobre Todo Todoelelsistema sistemadedecultivo cultivoenengranja granjaestá estábasado basadoenenlalarecogida recogidadedeuna una ElElpersonal personaldedeordeño ordeñodebe debeestar estarformado formadopara pararealizar realizaruna unacorrec correc --

3 3

dos sanitarios

muestra muestradedeleche lechededelalamastitis mastitisclínica clínicadedemanera maneraaséptica. aséptica.Sin Sinesta esta tatarecogida recogidadedemuestras muestrasdedeleche lechededelaslasmastitis mastitisclínicas. clínicas. Ellos Ellosson son e económicos base, base,nonopodremos podremosgarantizar garantizarunos unoscorrectos correctosresultados resultadosdedelos loscultivos cultivos lalapieza piezaclave clavededetodo todoelelproceso. proceso.ElElmétodo método esessencillo sencillopero perodebemos debemos ¿Qué aporta el cultivo en granja respecto al cultivo en laboratorio? niniuna unacorrecta correctatoma tomadededecisiones decisionesa apartir partirdedeestos estosresultados. resultados. asegurarnos asegurarnosdedeque quetodo todoelelmundo mundocomprende comprendelalaimportancia importanciadedeesta esta recogida recogidadedemuestras. muestras.

Que ofrece o cultivo en granxa respecto ao cultivo en laboratorio? GENERALIDADES GENERALIDADES GENERALIDADES

muestrasaparecen aparecen-con -con Cuando Cuandodetectamos detectamosque quemás másdel del5% 5%dedelaslasmuestras 11 11 taminadas taminadasalalcultivo, cultivo,debemos debemosreforzar reforzarlalaformación formacióndel delprotocolo protocolo dede toma tomadedemuestras muestrasincidiendo incidiendoenenlos lospuntos puntosclave. clave.

Cultivo en granxa

Obxectivo: Determinar o tratamento de elección en cada caso

Instauración dun tratamento temperá

Todo Todoelelmaterial materialnecesario necesariopara paralalatoma tomadedemuestras muestras(guantes, (guantes,toa toa -Elección responsable do Protección da saúdellitas do llitascon condesinfectante, desinfectante, tubos tubosestériles, estériles,etc.) etc.)debe debeguardarse guardarseenenlugar lugar antibiótico para ubre e benestar animal cerrado cerradodede manera manera que que siempre siempreesté estélimpio limpioy yenenbuenas buenascondiciones condiciones cada tratamento dedeuso. uso.

Cultivo en laboratorio

Obxectivo: Establecer o diagnóstico certeiro

Establecer o mapa epidemiolóxico da explotación

Deseño do plan de calidade de leite

O cultivo en granxa non pretende substituír o laboratorio de análise. Ambos posúen obxectivos complementarios

+5 % %

Elección responsable do traMás Másdede5% 5%de de ! muestras tamento !xeral de antibiotemuestras contaminadas contaminadas rapia para o deseño do plan de calidade do leite

Reforzar Reforzarformación formación enenprotocolo protocolodederecogida recogidadedemuestras muestras Elección responsable, consistente e con criterio

Puntos clave na toma de mostras Puntos Puntos clave clave en enlalatoma toma de demuestras muestras MOSTRAS E LABORATORIO GENERALIDADES

O persoal de muxido debe estar formado para realizar unha correcta recollida de mostras de leite das mastites clínicas. Eles son a peza clave de todo o proceso. O método é sinxelo, pero debemos asegurarnos de que todo o mundo comprende a importancia desta recollida de mostras. Necesítase dispoñer dun refrixerador ou dun frigorífico con conxelador para poder gardar os kits e as mostras.

1 2 3 4

5 6 7 8

Descartar os primeiros chorros de leite.

Empregar luvas limpas.

Realizar preddiping e secar cun papel individual.

Inclinar o tubo 45° e encher ata a metade.

Non tocar o interior do tapón.

Desinfectar a punta do teto.

Identificar a mostra e deixala en refrixeración.

Preparar o tubo de mostra.

1717

MUESTRAS MUESTRASY YLABORATORIO LABORATORIO vp024_publicidade_boheringer_galego.indd 90

27/5/21 11:43

Tubos El sistema consta de dos tubos, cada uno con un agar distinto.

ANNA JUBERT

MEDIO 1 (tapón blanco) CRECIMIENTO BACTERIANO

“O diagnóstico en granxa axuda a saber que bacteria predominante é a causante da mastite e a realizar o tratamento temperá dos casos clínicos”

Q-LLET MEDIO 2 (tapón amarillo) GRAM POSITIVO

PROTOCOLOS DE CULTIVO Protocolo de actuación

RESULTADO

“O sistema de cultivo en E. coli, Klebsiella spp., otros coliformes granxa permítenos discrimi( Citrobacter, Enterobacter ) Infección mixta de GramROSA GRAM -/Coliformes nar(-) se o axente é un gram + ou INTERPRETACIÓN Y ACTUACIÓN gram -”

BLANCO (+)

ar, el más

ORIOL FRANQUESA

Lectura

LABORATORIO INTERPROFESIONAL LEITEIRO DE CATALUÑA

BLANCO (+)

GRAM +

ROSA (-)

SIN CRECIMIENTO

S. aureus, SCN*, S. uberis, S. agalactiae, S. dysgalactiae, ) 28 Enterococci, Lactococcus Infección mixta de Gram+

Patógenos de crecimiento tardío: Prototheca, Corynebacterium, Pseudomonas, Levaduras, Mycoplasma... No hay bacterias

Incubación (en placas ou en tubos) na incubadora Clasiﬁcación dealas mastitis de traballo. Limpar e desinfectar superficie preaxustada a 37 °C. * Actualmente denominados NAS (Non Aureus ). clasificarse en luvas función de su gravedad en leves,- mo Staphylococcus LavarLas asmastitis manssuelen e logo poñer as Almacenamento da mostra no conxelador e envío deradas o graves (o agudas). desbotables. ao laboratorio. Leve: alteración de ou la leche (pocos grumos), sin inflamación, poca - re Identificar os tubos as placas. Almacenamento das placas dos kits non utilizados ducción de la producción de leche y sin alteración del estado general Preparar a mostra. coas tapas pechadas e boca abaixo. del animal. Procedemento de sementeira en placas selectivas ou Limpeza e desinfección da área de traballo con alcol Moderada: mayormedio alteración aspectoselectivo. de la leche (muchos grumos), ben en tubos con dedel cultivo de 70° ou lixivia diluída. inflamación del cuarto afectado, mayor reducción de la producción de

Evaluación del cultivo en granja y del protocolo de toma de muestras

leche y sin alteración del estado general del animal . El veterinario junto con el ganadero evaluarán los test de diagnóstico y los protocolos de actuación. Grave o aguda: aspecto de la leche muy alterado (grumos, consisten cia acuosa, etc), gran inflamación y dolor en el cuarto afectado, caída brusca de la producción de leche.

2 1616

INTERPRETACIÓN E ACTUACIÓN

(placas tubos) son útilesMastitis graves o A maioría dos kitsretrasar y podremos hastaou 24 horas su tratamiento. agudas deberán de entrar en tratamiento antibiótico inmediatamente. para a diferenciación categorías amplas (gram+ e gram-), pero son menos fiables no que respecta ao xénero e á especie.

Considérase unha boa técnica de mostraxe se hai menos do 5 % de mostras contaminadas.

Las mastitis leves y moderadas serán candidatas a cultivo en granja

ecnon emos bemos deesta esta

on -con olo o 11 dede

aoa ugar lugar nes s

Se máis do 30-40 % das mostras son sen crecemento é recomendable mandar estas mostras ao laboratorio de referencia. No caso de repetición da mastite é necesario enviar mostras ao laboratorio de referencia para identificación e antibiograma.

As placas de cultivo normalmente son biplacas (dous medios de cultivo) ou triplacas (tres medios de cultivo). Pola súa parte, o sistema de tubos consta de dúas cánulas, cada unha cun agar distinto.

É aconsellable establecer unha frecuencia de envío de mostras ao laboratorio de referencia para a súa confirmación (por exemplo, 2 veces ao ano).

Árbol de decisiones

Identificación da mastite clínica

INTERPRETACIÓN Y ACTUACIÓN

Toma de mostras de leite

Avaliar gravidade

Inicio tratamento con AINE

Leve

Moderada

Grave

Inicio do cultivo en granxa Mostra contaminada

Gram positivos

Gram negativos

Sen crecemento

Repetir toma de mostra

Tratamento con antibióticos + AINE

Tratamento con AINE

Tratamento antibiótico Tratamento con AINE Fluídos i.v. 29

CONSULTA O LIBRO COMPLETO EN DIXITAL AQUÍ!

1717

vp024_publicidade_boheringer_galego.indd 91

INTERPRETACIÓN Y ACTUACIÓN

27/5/21 11:43

ESPECIAL: MAMITE

Streptococcus uberis, a mastite clínica frustrante No seguinte estudo poñemos o foco neste patóxeno, un dos que máis problemas causan en mastite, tanto pola súa prevalencia coma polo elevado número de mastites clínicas e de células que provoca, así como polos problemas de curación que ten. Juan Miguel Echeverria echerazenea@gmail.com

dade de cepas; algunhas, poucas, autocuran, outras actúan como contaxiosas e outras como patóxenos ambientais reais.

INTRODUCIÓN

FISIOPATOLOXÍA E VIRULENCIA

demais de pola súa prevalencia e pola súa dificultade de erradicar, os puntos de control de mamite clásicos non acaban de controlar as mamites por Streptococcus uberis. Todo isto fai que sexa unha causa desta enfermidade cada vez máis frecuente nas granxas e motivo de frustración para os gandeiros. Desde sempre clasificámolo como un patóxeno ambiental, pero dentro desta catalogación, temos unha gran varie-

É un coco gram+, catalasa negativo, esculina positivo é a súa principal característica e crece ben en medios de agar sangue en aerobiose. A diferenza do resto dos ambientais, dispón de mecanismos para resistir dentro da glándula mamaria e persistir, polo que é frecuente que dea lugar a mastites crónicas. Un factor de virulencia é a formación de ácido hialurónico, que fai que os neutrófilos non o poidan fagocitar. Esta capacidade de

formación de cápsulas de biofilm fai que as defensas do animal non poidan eliminalas. Ten capacidade para formar hialuronidasa, que destrúe o ácido hialurónico en oligosacáridos que favorecen a colonización de células epiteliais e mellora a distribución do patóxeno nos tecidos. A plasmina é outra encima que favorece a penetración de Uberis nos tecidos e a súa colonización. Tamén a súa unión ás lactoferrinas que bloquean o ferro no ubre da vaca no seu período seco fai que obteñan este mineral necesario para a supervivencia das bacterias e que outras como os gram- non son capaces de conseguilo.

92 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp24_especialMamite_uberis_galego.indd 92

25/5/21 18:33

ESPECIAL: MAMITE

STREPTOCOCCUS UBERIS É UNHA CAUSA DE MASTITES CADA VEZ MÁIS FRECUENTE E UN MOTIVO DE FRUSTRACIÓN PARA O GANDEIRO

A bacteria entra pola canle do teto e multiplícase dentro do ubre para producir a infección intramamaria

Hai algunhas cepas que son CAMP+, é dicir, completan a hemólise que producen cepas de Staphylococcus aureus e este factor tamén é un dato de aumento de patoxenicidade da bacteria.

EPIDEMIOLOXÍA A bacteria entra pola canle do teto

e multiplícase dentro do ubre para producir a infección intramamaria. O contaxio normalmente ocorre ao comezo do muxido na posta de tetoeiras e cando a vaca está en repouso; ao comezo do muxido, porque os tetos están colonizados por esta bacteria e na colocación de tetoeiras ocorren impactos que transportan as bacterias ao interior do ubre, de

DOS POSIBILIDADES EN HIGIENE DE PEZONES UN MISMO PRINCIPIO ACTIVO:

DIÓXIDO DE CLORO · Calidad cosmética asegurada por sus altas concentraciones de dermoprotectores sumados a la acción del ALOE VERA · Alto rendimiento, menor consumo · Acción ahuyentadora de moscas · Disponible en envases fáciles de mezclar y manejar (16+4, 8+2, 4+1) · La mezcla permanece activa tres semanas

Lactox Alta eficacia a un coste óptimo.

Oxilact

Máxima eficacia debido a la más alta concentración de principios activos.

Higiene integrada respetuosa con el medio ambiente

www.proquideza.com

Pol. Ind. Lalín 2000 Parcela C42/43 36500 Lalín (Pontevedra) España · Telf. (+34) 986 787 537 info@proquideza.com

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 93

vp24_especialMamite_uberis_galego.indd 93

25/5/21 18:33

ESPECIAL: MAMITE

A DIFRENZA DO RESTO DOS PATÓXENOS AMBIENTAIS, DISPÓN DE MECANISMOS PARA RESISTIR DENTRO DA GLÁNDULA MAMARIA E PERSISTIR, POLO QUE É FRECUENTE QUE DEA LUGAR A MASTITES CRÓNICAS

O contaxio normalmente ocorre ao comezo do muxido na posta de tetoeiras e cando a vaca está en repouso

aí a importancia da desinfección dos tetos antes do muxido. A bacteria atópase fundamentalmente nas camas de palla, pero illouse na vaxina, nas tonsilas e en calquera parte do corpo da vaca. Tamén está nos pastos, sobre todo nas aglomeracións de animais debaixo das árbores ou outras zonas de confinamento. Áchase nas fecais das vacas e no tracto dixestivo e de aí pode diseminarse por todo o medio ambiente onde se move a vaca, desde as camas cando están estabuladas á terra ata os pastos onde comen. O 56 % das infeccións que se producen ocorren no período seco. Como xa vimos, son capaces de sortear a protección das lactoferrinas que teñen os ubres neste momento. Por outra banda, demostrouse a vertente contaxiosa da bacteria. O feito de que haxa cepas con capacidade de producir biofilm e que colonicen tecido mamario fai que teñamos vacas crónicas, que son a fonte de contaminación e infección para outras vacas. Como se atopa na boca das vacas, tamén é posible que a transmisión se poida dar en xovencas que chupan as súas compañeiras. A pesar de curar, as vacas que tiveron episodios de mastites teñen máis risco de infectarse, aínda que estivesen infectadas por outro patóxeno distinto de Streptococcus ube-

A bacteria atópase fundamentalmente nas camas de palla, pero illouse na vaxina, nas tonsilas e en calquera parte do corpo da vaca

ris. As que estiveron infectadas por C. bovis teñen unha especial sensibilidade a infectarse por Streptococcus uberis.

SINTOMATOLOXÍA Preto do 50 % das mamites por este patóxeno maniféstase de forma subclínica. Existe moita variación dependendo dos estudos da súa presentación como clínica ou subclínica, pero raramente se mostra como unha mastite hiperaguda con signos xerais na vaca como depresión, febre e anorexia, aínda que pode facelo nun 10 % dos casos. Moitas das mamites subclínicas evolucionan a clínicas con secrecións pastosas

amareladas e esaxeradas elevacións do reconto celular. A duración das infeccións tamén é variable. Hai algunhas que teñen autocuracións e outras quedan como crónicas durante toda a lactación, pero logran boas curacións no período seco. As mamites que se presentan despois do tratamento do secado en porcentaxe alta son por Streptococcus uberis porque, como xa se explicou, é a única bacteria que pode multiplicarse no ambiente que hai no ubre nese momento cun nivel

94 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp24_especialMamite_uberis_galego.indd 94

25/5/21 18:33

Vacuna de subunidades frente a la mastítis clínica causada por Strep. uberis

TOMA EL CONTROL DEL STREP. UBERIS UBAC®, emulsión inyectable para bovino. COMPOSICIÓN POR DOSIS: Ácido lipoteicoico (LTA) procedente del Componente de Adhesión del Biofilm (BAC) de Streptococcus uberis, cepa 5616 ≥ 1 UPR. Montanide ISA 907,1mg. Monofosforil lípido A (MPLA). INDICACIONES: Para la inmunización activa de vacas y novillas sanas con el fin de reducir la incidencia de infecciones clínicas intramamarias causadas por Streptococcus uberis, reducir el recuento de células somáticas en muestras de leche de cuarterones positivos de Streptococcus uberis y reducir las pérdidas de producción de leche causadas por las infecciones intramamarias por Streptococcus uberis. VIA DE ADMINISTRACIÓN: Intramuscular. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre +15 °C y +25 °C antes de su administración. Agitar antes de usar. POSOLOGÍA: Administrar una dosis (2 ml) mediante inyección intramuscular profunda en los músculos del cuello de acuerdo con el siguiente programa de vacunación. Primera dosis aproximadamente 60 días antes de la fecha de parto prevista. Segunda dosis al menos 21 días antes de la fecha de parto prevista. Debe administrarse una tercera dosis unos 15 días después del parto. El programa de inmunización completo debe repetirse en cada gestación. EFECTOS SECUNDARIOS Y CONTRAINDICACIONES: La inflamación local de más de 5 cm de diámetro en el lugar de inyección es una reacción muy frecuente después de la administración de la vacuna. Esta inflamación desaparecerá o su tamaño se reducirá notablemente en el plazo de 17 días después de la vacunación. No obstante, en algunos casos la inflamación puede durar hasta 4 semanas. Se puede producir un aumento transitorio de la temperatura rectal (aumento medio de 1 ºC pero puede aumentar hasta 2 ºC en animales individuales) muy frecuentemente en las 24 horas posteriores a la inyección. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. PRECAUCIONES ESPECIALES: Vacunar únicamente animales sanos. Puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o en un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. En caso de inyectarse accidentalmente con este medicamento veterinario consulte urgentemente con un médico, incluso si solo se ha inyectado una cantidad muy pequeña, y lleve el prospecto consigo. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, diríjase de nuevo a un facultativo. PRESENTACIÓN: Caja de cartón con 20 viales de vidrio de 1 dosis (2 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 5 dosis (10 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 25 dosis (50 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 50 dosis (100 ml). NÚM. DE REGISTRO, TITULAR: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135 17170- AMER (Girona) España Tel +34 972 430660. EU/2/18/227/001-004. Prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablemente

La Referencia en Prevención para Salud Animal

www.mastitisvaccination.com

vp024_publicidade_hipra.indd 95

HIPRA Avda. la Selva, 135, 17170 Amer (Girona), Spain Tel.: (+34) 972 43 06 60 · hipra@hipra.com · www.hipra.com

13/5/21 19:48

ESPECIAL: MAMITE

Porcentaxes Corinebacterias: 17

Outros: 2

Strep uberis: 12 Staf aureus: 15

Enterobacterias: 13 Outros Strep: 21

Strep agalactiae: 4 SCN: 16

Strep uberis Staf aureus Strep agalactiae SCN Outros Strep Enterobacterias Corinebacterias Outros

É UNHA MASTITE AMBIENTAL, PERO HAI DETERMINADAS CEPAS QUE SE COMPORTAN COMO CONTAXIOSAS

As camas de palla son predispoñentes a este tipo de infección, mentres que as de materia inorgánica, como a area, son as que menos risco teñen

alto de lactoferrinas.

PREVALENCIA A prevalencia na zona norte de España pódese observar no gráfico superior; está ao redor do 12 % e a maior parte dos estudos tamén o refire nas mesmas cifras.

CONTROL O plan de control de mastite clásico dos 5 puntos desenvolvido por Bramley e Dodd non ten os efectos positivos que tivo na mamite contaxiosa para o control de Streptococcus uberis. É fundamental o control do ambiente. Sabemos que as camas de palla son predispoñentes a este tipo de infección, mentres que as de materia inorgánica como a area son as que menos risco teñen. Débese vixiar fundamentalmente a cama do preparto, que é onde se produce o 50 % das novas infeccións, así que nesas zonas se debe engadir carbonato cálcico ou superfosfato a

diario para atallar o crecemento desta bacteria. Nas camas en lactación a compostaxe axuda moito a controlar este tipo de mastites. A compostaxe realízase removendo diariamente toda a cama de palla cun rotavator ou unha grade. Nos cubículos tamén se debe engadir carbonato cálcico ou superfosfato e sacar a humidade para mantelos secos e limpos. Cando as vacas pastan, tamén se producen brotes deste tipo de mastites, porque se amontoan en determinados puntos buscando sombra, por exemplo debaixo de árbores ou buscando aire, e hai que evitar estas aglomeracións cercando os puntos críticos. Na sala de muxido tamén se producen moitas novas infeccións, sobre todo na posta de tetoeiras polos impactos de aire que producimos ao colocalos. Para controlar este fenómeno realízase a desinfección dos tetos

antes do muxido cun desinfectante de iodo, clorhexidina ou dióxido de cloro. Canto menos aire metamos na posta de tetoeiras, menos risco hai de producirse este tipo de mastites. Como xa vimos, tamén existe un problema de contaxio, xa que hai cepas que así se comportan, así que, o separar as vacas de mamites a un lote de vacas enfermas, axudaranos a controlar a enfermidade. O uso de seladores internos no secado é unha boa arma de control de Streptococcus uberis.

96 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp24_especialMamite_uberis_galego.indd 96

25/5/21 18:34

ESPECIAL: MAMITE

CÓMPRE INCORPORAR NOVAS FERRAMENTAS PARA UN CONTROL AXEITADO DESTE PATÓXENO

Na sala de muxido tamén se producen moitas novas infeccións, sobre todo na posta de tetoeiras polos impactos do aire que producimos ao colocalas

Cando as vacas pastan tamén se producen brotes deste tipo de mastites

TERAPIA Polos motivos expostos antes, cada día é máis complicado o éxito no tratamento desta mamite. Hai moitas vacas que recidivan despois da súa aplicación. Os estudos e a práctica de campo suxiren que as recomendacións do prospecto non son suficientes e se deberían alongar os tratamentos por riba dos cinco días mesmo ata oito e quizais aínda así non obteñamos moi bos resultados.

• É unha mamite ambiental, pero hai determinadas cepas que se comportan como contaxiosas. • Os plans tradicionais que tiveron éxito no control da mamite contaxiosa para o control de Streptococcus uberis non funcionan ben. É necesario incorporar novas ferramentas para un control adecuado deste patóxeno.

CONCLUSIÓNS

• Streptococcus uberis é un patóxeno prevalente que produce tanto mamite subclínica como clínica con recontos celulares moi altos. As súas cada vez máis baixas taxas de curación fan que sexa considerado unha mastite clínica frustrante.

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 97

vp24_especialMamite_uberis_galego.indd 97

25/5/21 18:34

Xestión eficiente do xurro con GEA

MAS EL BRUGUER (BARCELONA)

A granxa catalá Mas El Bruguer, de Sant Julià de Vilatorta (Barcelona), decidiu hai cinco anos implantar un sistema de tratamento do xurro para conseguir unha xestión máis rendible e eficiente dos residuos das súas 420 vacas de leite e os seus 2.800 porcos.

Nome da explotación: Mas El Bruguer Localización: Sant Julià de Vilatorta (Barcelona) Animais en total: 420 vacas e 2.800 porcos Vacas en produción: 360 Xurro a procesar: 14.000 m3/ano Custo: 1,20 €/m3

Josep Masramón: “Procuramos sacar unha fracción líquida limpa, aínda que nos custe un pouco máis, pero aforramos problemas en tubaxes de irrigación”

“

uximos unhas 360 vacas, temos unhas 300 porcas nais e preto de 2.500 porcos de engorde”, explica o seu propietario, Josep Masramón. Tras intentar mellorar este aspecto do seu negocio con diferentes sistemas que finalmente non funcionaron como esperaba, decidiu apostar por GEA: “Hai cinco anos montamos un sistema de separación e centrifugación do xurro cru e funciona ben, ademais os custos están dentro do que a rendibilidade da granxa pode asimilar”. Mas El Bruguer necesita procesar 14.000 m3 de xurro cada ano e o obxectivo é obter dúas fraccións separadas: a parte líquida, que utiliza para fertirrigar os seus campos de cultivo, e a parte sólida, que vende a unha planta de biogás francesa para compostaxe.

vp024_publirreportaxe_geaDecanter_galego.indd 98

Josep Masramón

CUSTO OPERATIVO O conxunto de toda a instalación permite, simplemente cun principio de separación mecánico sen grande achega doutros sistemas de intercambio químico, conseguir un resultado formidable cun custo operativo de entre un euro e un euro e medio. No caso de Mas El Bruguer, Josep Masramón indica que “nos aproximamos a un custo operativo de 1,20 €/m3, pois co tempo vas corrixindo aspectos e mellorando o sistema. Procuramos sacar unha fracción líquida limpa, aínda que nos custe un pouco máis de diñeiro, pero aforramos problemas en tubaxes de irrigación”.

27/5/21 11:44

Rafael García: “Recuperamos os nutrientes que pode ter o xurro e aplicámolos onde son considerados un valor” O SISTEMA, PASO A PASO A orixe de todo o sistema está nos corredores das naves de produción, onde Josep Masramón ten instaladas arrobadeiras GEA para a limpeza das dexeccións dos animais. “Son simplemente unhas guías que percorren os corredores, acumulan todo o xurro cru e arrástrano cara ao primeiro depósito, desde onde é bombeado á primeira das balsas”, resume Rafael García, responsable da división de Medio Ambiente de GEA Separator para toda España e Portugal. O xurro cru bombéase desde a balsa ata a primeira etapa de separación, que consiste “nun parafuso prensa –explica– que recibe o xurro e elimina en primeira instancia os sólidos grosos, a parte líquida almacénase nun tanque. Seguidamente, a centrífuga recolle deste tanque o líquido a través dunha bomba e separa os sólidos finos que hai no líquido. O sólido sae por gravidade e distribúese nunha cinta desprazadora cara a unha parte de almacenaxe. O líquido envíase directamente á balsa de xurro tratado”. A carga sólida e orgánica utilízase para compostaxe e a parte líquida, para fertirrigar os campos. O sistema cumpre co concepto de separación rendible, pois segundo detalla Rafael García, “sinxelamente recuperamos os nutrientes que pode ter o xurro e aplicámolos onde son considerados un valor”. UNHA CUESTIÓN LEGAL A porcentaxe de redución de fósforo no xurro xa clarificado é aproximadamente do 90 % e de nitróxeno, do 60 %. “En concreto nesta instalación conséguese unha redución de nitróxeno de ata o 60 %, é dicir, estamos a falar de que o nitróxeno amoniacal que pode conter o xurro clarificado xa está por debaixo do 40 %, o cal é un rendemento sinxelamente formidable”, subliña García. O xurro é tratado, non só por unha cuestión de xestión máis eficiente, senón porque, ademais, existe un imperativo legal que así o esixe. O responsable da división de Medio Ambiente de GEA asegura que “hai unha normativa europea, trasposta na lexislación española, que esixe que o nitróxeno por hectárea e ano dosificado nas zonas consideradas normais sexa de 210 quilos, mentres que nas zonas nomeadas como sensibles sexa, como máximo, de 170 quilos de nitróxeno por hectárea e ano. Esa é a razón pola que realmente se fai necesaria esta redución do nitróxeno no xurro, para que poida ser dosificado en terra ou que a terra estea en consonancia coa cantidade de cabezas de gando que se ten”. División de Medio Ambiente de GEA Separator Tel.: +34 619 77 81 60 rafael.garcia@gea.com

vp024_publirreportaxe_geaDecanter_galego.indd 99

Rafael García

Orixe do proceso

Planta de clarificación e deshidratación de xurro

Balsa receptora da parte líquida que fertirrigará os campos

EN vídEO

Parte sólida que se dedicará a compostaxe

27/5/21 11:44

M A N E XO

Fallo da TIP en becerros (3): factores de risco e métodos de avaliación Presento a terceira e última entrega deste estudo na que analizo os principais factores de risco para que teña lugar nos becerros neonatos un fallo da transferencia da inmunidade pasiva (FTIP) e cito os principais métodos de avaliación que se utilizan á hora de detectalo. Carlota Antelo del Río Veterinaria ELITER | Innogando SL

INTRODUCIÓN

fracaso do becerro neonato para absorber a cantidade adecuada de Ig costrais nas primeiras horas de vida resulta no fallo da transferencia da inmunidade pasiva (FTIP)1. Dise que un becerro ten FTIP cando a súa concentración sérica de IgG é menor a 10 g/L en mostras sanguíneas tomadas entre as 24 e 48 horas de idade. Débese ter en conta que o FTIP non é unha enfermidade, senón que é unha condición que predispón ao neonato ao desenvolvemento de enfermidade2.

PRINCIPAIS FACTORES DE RISCO Para que os tenreiros poidan adquirir inmunidade pasiva é esencial a

absorción dunha cantidade adecuada de Ig do costro antes de que cese o transporte das moléculas a nivel intestinal3. Tendo en conta esta premisa, é fácil entender cales son os factores que aumentan o risco de padecer FTIP. Nas granxas nas que os becerros toman o costro de maneira natural, mamando das nais, viuse que a principal causa foi o baixo volume inxerido, incluso nos becerros aleitados por vacas con concentracións de IgG1 costrais por enriba da media. Por outra banda, no caso de dar o costro mediante métodos artificiais, o factor máis implicado no FTIP foi a baixa concentración de Ig no costro4. Tamén se identificaron a idade

100 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp022_manexo_calostro3_galego.indd 100

25/5/21 17:15

M A N E XO

DISE QUE UN BECERRO TEN FTIP CANDO A SÚA CONCENTRACIÓN SÉRICA DE IGG É MENOR A 10 G/L EN MOSTRAS SANGUÍNEAS TOMADAS ENTRE AS 24 E 48 HORAS DE IDADE

Summer Aditivo natural que minimiza el estrés por calor

Aditivos naturales que mejoran la salud y la producción en condiciones

de estrés térmico

Beneficios: • Incrementa la producción de leche. do tenreiro á primeira toma, xunto coa cantidade inxerida, como as principais variables que influíron na absorción da Ig costral5. Os factores de risco anteriores gardan relación coa debilidade do becerro asociada a un parto distócico, que tamén se considerou unha das principais causas de FTIP en varios estudos, sobre todo nos casos nos que os becerros maman das nais. Os tenreiros que nacen con pouca vitalidade debido a condicións de parto desfavorables (distocia, parto prematuro, cirurxía...) teñen a actividade física limitada e pasan máis tempo deitados no chan, o que aumenta a súa termólise. Esta situación provoca que se reduza a súa

• Mejora la salud en el post-parto. • Aumenta el pico de producción. • Mayor calidad de leche. • Mejora los índices reproductivos.

SETNA NUTRICIÓN, S.A.U. c Clavo, nº1 · Pol. Ind. Santa Ana · 28522 Rivas Vaciamadrid (Madrid) · t (34) 91 666 85 00 e setnanutricion@adm.com · w setna.com

AF FOLLETO SUMERMILK_A4 1/2.indd 1

vp022_manexo_calostro3_galego.indd 101

19/4/21 05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 101

12:17

25/5/21 17:16

M A N E XO

HAI DOUS TIPOS DE REFRACTÓMETRO: DIXITAL E ÓPTICO; AMBOS SON COMPACTOS, ACCESIBLES E FÁCILES DE USAR, POLO QUE SON MOI PRÁCTICOS PARA A GRANXA

temperatura corporal, a actividade de busca das mamilas, o baleirado gástrico e a absorción de Ig e nutrientes6. A incapacidade para buscar os tetos e a diminución do reflexo de succión e do apetito provocan unha privación de costro e hipogammaglobulinemia7. A acidose respiratoria que sofren estes becerros relacionouse cunha menor eficacia de absorción aparente de IgG8. Noutro estudo viuse que os fillos de primíparas foron máis propensos ao FTIP que os nacidos de vacas multíparas e atribuírono a que as xovencas pariron máis frecuentemente de noite que as multíparas, polo que a rutina por parte do persoal foi máis deficiente (menor supervisión do parto, intervención máis tardía, peor manexo do encostramento...)9. Tamén en relación co manexo se identificou o sexo do neonato como un factor de risco, xa que observaron diferenzas respecto das rutinas que se seguen con becerras e becerros. Viuse que os machos teñen máis probabilidade de recibir menor volume de costro, de que lles sexa administrado usando un biberón seguido por sonda esofáxica (en vez de optar pola sonda como primeira opción), de que sexa unha mestura de costros e de que se use costro fresco en lugar de conxelado10. Os casos de FTIP nos que non se reportaron factores de risco aparentes asociáronse cunha variación biolóxica na función de absorción do intestino ou coa exposición do intestino a bacterias antes da administración do costro11.

MÉTODOS DE AVALIACIÓN Para avaliar o FTIP pódense usar métodos directos (miden directamente a concentración de IgG) ou indirectos (proporcionan un resultado que se relaciona estatisticamente coa concentración de IgG). O método de referencia para detectar o FTIP é a inmunodifusión radial (IDR), que mide directamente a concentración de IgG. Para realizar esta proba, o sangue debe ser enviado a un laboratorio de referencia, o que retrasa o diagnóstico e ten un alto custo10. Outros métodos directos son o ELISA, o inmunoensaio turbidimétrico automatizado e a espectroscopia infravermella. Son métodos precisos pero non demasiado aplicables ás condicións de campo, xa sexa polo seu custo, pola tardanza no resultado ou pola necesidade de aparellos de laboratorio. En canto aos métodos indirectos, o máis empregado é o refractómetro. Funciona concentrando un raio de luz a través dunha mostra líquida e medindo a cantidade de luz que é desviada da traxectoria orixinal debido aos compoñentes disoltos. Polo tanto, canta maior sexa a cantidade de proteínas no sangue, maior é a cantidade de luz que é desviada12. Proporciona unha medida indirecta que está altamente correlacionada coa concentración de IgG13. A medida faise sobre o soro sanguíneo, polo que é necesaria a separación de ambas as fases do sangue. Pódese facer centrifugándoo ou deixándoo re-

102 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp022_manexo_calostro3_galego.indd 102

25/5/21 17:16

vp024_pub_holm_laue.indd 103

19/5/21 14:34

M A N E XO

NO FUIMOS CAPACES DE DETECTAR COMO IMPORTANTES FACTORES PREVIAMENTE ASÍ DESCRITOS, COMO SON EL ESTRÉS POR CALOR, EL TORO, EL INSEMINADOR O EL USO DE SEMEN SEXADO

(780/6.253, 12,5 % vs. 42/443, 9,5 % de PG para vacas sin y con historial de PG previo, respectivamente). Por lo tanto, podemos afirmar que una vaca que ya ha sufrido pérdida de gestación entre los días 28-110 no tiene por qué tener más probabilidad de volver a sufrir PG en siguientes IA en esa misma lactación. Días en leche (DEL) Los días en leche de la subpoblación de vacas que pudimos analizar por los datos disponibles (N=5.408 gestaciones) no se relacionaron con la PG (P=0,78), es decir, que la PG se distribuía de manera uniforme a lo largo de todo el periodo productivo, sin centrarse en un rango determinado de días en leche. Protocolo para FTAI En el gráfico 2 se detallan los resulpousar a temperatura ambiente ata tadossenuméricos PG que encon-o que coagule e de se poida aspirar tramos según protocolo hormonal soro. Hai douseltipos de refractómeutilizado para inseminar. No os existen tro: dixital e óptico. Ambos dous diferencias estadísticamente signison compactos, accesibles e fáciles ficativas en laque pérdida de gestación de usar, polo son moi prácticos entreusar los diferentes para na granxa.protocolos hormonales. bien es cierto que sí que Existen Si outras técnicas indirectas, existen en cuanto a PG como as diferencias probas de turbidez de sulfato entre el uso dee protocolos para de sodio/zinc a actividade da FTAI gamfrente a celo visto o monta ma-glutamiltransferasa, pero natural, non son como hemos explicado antes. demasiado precisas e están practicamente en desuso.

104 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp021_espcialXenetica_perdasXestacionais_castelan.indd 77 vp022_manexo_calostro3_galego.indd 104

ESPECIAL: GENÉTICA Y REPRODUCCIÓN

Tabla 1. Resumen conceptual de los posibles factores de riesgo y protectores frente a lasBIBLIOGRAFÍA pérdidas de gestación en vacuno de leche

1. Raboisson D, Trillat P, Cahuzac C. Failure factores pueden afectar of passive ¿Qué immune transfer in calves: A a que mis vacas tengan pérdida de gestación? meta-analysis on the consequences and Posibles factores de riesgo Posibles factores protectores assessment of the economic impact. PLoS One. 2016;11(3):1-19. Elevado número de lactación Edad (novilla < primípara < multípara) 2. Weaver DM, Tyler JW, VanMetre DC, Hostetler DE, Barrington GM. Passive transfer of Primera inseminación ≥2 inseminaciones colostral immunoglobulins in calves. J Vet IA tras protocolos para FTAI IA tras celo visto o monta natural Intern Med. 2000;14(6):569-577. 3. Elizondo-Salazar JA. Importancia y Manejo del Calostro en el Ganado de Leche. https:// extension.psu.edu/importancia-y-manejodel-calostro-en-el-ganado-de-leche 4. Besser TE, Gay CC, Pritchett L. Comparison Inseminador, toro y tipo de dosis PG factores previamente así descriof three methods of feeding colostrum to dairy(sexada calves. J Amvs. Vet convencional) Med Assoc. seminal tos, como son el estrés por calor, el 1991;198(3):419-422. Finalmente, ni el inseminador toro, el inseminador o el uso de se5. Stott GH, Marx DB, Menefee BE, Nightenga(P=0,90), ni el toro empleado (N=218; men sexado. Sin embargo, debemos le GT. Colostral Immunoglobulin Transfer in Calves Suckling. J Dairy Sci. P>0,05), niIV.elEffect tipoof de semen (sexado destacar que las pérdidas de gesta1979;62(12):1908-1913. o convencional; P=0,62) fueron facción son un tema muy complejo, por 6. Vermorel M, Dardillat C, Vernet J, et al. tores estadísticamente significativos lo que nuevos estudios que vayan Energy metabolism and thermoreguin the newborn calf. Ann Rech. en lalation aparición de pérdidas gestaciorebatiendo o confirmando resultados 1983;14(4):382-389. nales en nuestro estudio. siempre serán bienvenidos. 7. Scott PR, Penny CD, Macrae AI. Cattle Medicine. Manson Publishing; 2011. 8. Murray C, Veira D, Nadalin A, et al. The CONCLUSIONES effect of resultados dystocia on physiological and Nuestros demuestran que behavioral characteristics related to vitality estos tres factores: ser novilla, and passive transfer of immunoglobulins las segundas o más inseminaciones in newborn Holstein calves. Can J Vet Res.y la 2015;79(2):109-119. inseminación después de celo visto 9. Furman-Fratczak K, Rzasa A, Stefaniak T. o la The monta natural (o sea, las IA que influence of colostral immunoglobuno siguen a protocolos hormonales lin concentration in heifer calves’ serum on their health and growth. Dairy Sci. de sincronización) se Jasociaron a 2011;94(11):5536-5543. menos pérdidas de gestación entre 10. Renaud DL, Waalderbos KM, Beavers L, los días 28 110. el Risk hecho Duffield TF,yLeslie KE,Además, Windeyer MC. associated with failedpreviamente transfer of de factors ya haber sufrido passive de immunity in male and female dairy la pérdida gestación no eleva calves: A 2008 retrospective cross-sectional probabilidad de una nueva PG tras study. J Dairy Sci. 2020;103(4):3521-3528. 11. Shivley CB, Lombard JE, UriePor NJ, et futuras inseminaciones. loal.tanto, Preweaned heifer management on US los ganaderos pueden seguir insemidairy operations: Part II. Factors associated NOTA DE LOS AUTORES nando hayan sufrido with vacas colostrumque quality and passive transferPG Este trabajo es el resumen comentado anteriormente, si el resto deSci. los ínstatus of dairy heifer calves. J Dairy del artículo científico Fernández-Novo 2018;101(10):9185-9198. dices indican mantener a la vaca; de A, Fargas O, Loste JM, Sebastián F, 12. Quigley J. Calf Note 39 - Usando el refracPérez-Villalobos N, Pesantez-Pacheco JL, igual forma, podemos recomendar tómetro. Calf Notes. http://www.calfnotes. Patron-Collantes R, Astiz S. Pregnancy adaptar las estrategias preventivas com/pdffiles/CN039e.pdf Loss (28-110 Days of Pregnancy) in Hols13. Wilm Costaal JHC, Neave HW, contra laJ, PG número deWeary lactación tein Cows: A Retrospective Study. AniDM, von Keyserlingk MAG. Technical note: de nuestras vacas. Finalmente, en mals 2020; 26;10(6):925. doi: 10.3390/ Serum total protein and immunoglobulin ani10060925 estas granjas noin fuimos capaces G concentrations neonatal dairy calves de over the first 10 days of age. J Dairy Sci. detectar como importantes para la 2018;101(7):6430-6436.

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 77

17/12/20 12:50 25/5/21 17:16

Bienestar y rendimientos

PORQUE NO TODAS LAS LECHES SON IGUALES

Complejo de 3 fuentes naturales que mejoran el rendimiento y crecimientos Extractos de plantas que favorecen el equilibrio de la microbiota. Oligoelemento indispensable. Su forma natural permite biodisponibilidad.

una

mejor

Los prebióticos (MOS) favorecen una mejor regulación de la flora intestinal.

LECHES MATERNIZADAS

www.serval.fr/es Servicio comercial : 629 64 02 61 Servicio técnico : 656 83 30 80 commercial@serval.fr

Serval España vp024_publi_serval.indd 105

14/5/21 9:25

Un estudio de Virbac ha evaluado el impacto del tratamiento repetido con paromomicina para valorar el riesgo de incremento de resistencias tras los tratamientos de la criptosporidiosis a largo plazo(1) CONCLUSIÓN 1

De entre las 50 cepas de E. coli muestreadas de forma aleatoria, solo un 38 % fue sensible a paromomicina (gráfico 1). Este primer resultado es compatible con los datos de sensibilidad publicados por Resapath en 2019.

Gráfico 1. Sensibilidad de las 50 cepas de E. coli antes de los pases seriados

Cepas sensibles

Cepas resistentes

Umbrales Sensible ≤ 8 μg/ml Resistente > 16 μg/ml

Número de cepas

25 20 15 10 5 0

128

256

≥ 512

MIC µg/ml

CONCLUSIÓN 2

Tras pases repetidos, las cepas sensibles se vuelven resistentes a la paromomicina. La relación de MIC antes y después de los pases repetidos se sitúa entre 8 y más de 256 (tabla 1).

Tabla 1. Evolución de la sensibilidad tras pases seriados

MIC Paromomicina (μg/ml) Antes de los pases seriados

Después de los pases seriados

Relación

E. coli cepa 3

E. coli cepa 10

E. coli cepa 15

E. coli cepa 22

>512

>256

E. coli cepa 40

>512

>128

D p r

• E

• D

Este estudio ilustra que la resistencia puede desarrollarse rápidamente en E. coli expuesto a paromomicina, que es lo que ocurre cuando se trata la criptosporidiosis con este antibiótico.

•U

En cambio, gracias al rango de acción estrictamente antiprotozoario, el uso de halofuginona no puede generar resistencias en las bacterias digestivas. Debería preferirse su uso para la prevención de la criptosporidiosis.

Con la clasificación AMEG de la colistina y las quinolonas en la categoría B “Restringir”, los aminoglucósidos son una de las pocas alternativas para el tratamiento de las infecciones digestivas por E. coli. Por tanto, es crucial preservar su eficacia evitando los tratamientos innecesarios. (1) Geollot et al., 2020: Induction in vitro de résistance à la paromomycine sur des souches d’Escherichia coli digestives bovines collectées en France suite à des passages répétés. Journées Nationales des GTV.

vp024_publi_virbac.indd 106

14/5/21 9:26

Kripta parvu parvu Contr cualqu Admin de dia de Kri apatía antes

¿Riesgo de criptosporidiosis?

n es 9.

aos

HALOFUGINONA

NUEVO

Dosificad o

r exclusi vo graduad o de 20 a 60 Kg

Dosis precisa para unos resultados efectivos • Eficacia preventiva y curativa (1) • Dosificador innovador

Precisión en la dosificación Fácil utilización: Tratamiento con una sola pulsación

• Utilización sostenible

Fármaco antiprotozoario específico, no antibiótico Baja inducción de resistencias(2)

ves

Kriptazen 0,5 mg/ml solución oral para terneros. Composición: Halofuginona (como lactato) 0,50 mg/ml. Indicaciones: en terneros recién nacidos: prevención de diarreas debidas a Cryptosporidium parvum diagnosticado, en explotaciones con antecedentes de criptosporidiosis. La administración debe iniciarse en las primeras 24 a 48 horas de edad. Reducción de diarreas debidas a Cryptosporidium parvum diagnosticado. La administración debe iniciarse dentro de las 24 horas posteriores a la aparición de la diarrea. En ambos casos, se ha demostrado la reducción de la excreción de ooquistes. Contraindicaciones: no administrar con el estómago vacío ni en caso de diarrea instaurada durante más de 24 horas y en animales débiles. No usar en caso de hipersensibilidad a la sustancia activa o a cualquiera de los excipientes. Precauciones: administrar sólo después de la ingesta de calostro o tras la ingesta de leche o reemplazante lácteo utilizando un dispositivo apropiado para la administración oral. Administrar el medicamento con guantes de protección evitando el contacto con la piel ojos y mucosa ya que el contacto repetitivo puede causar alergias cutáneas. Reacciones adversas: aumento del nivel de diarrea en muy raros casos en animales tratados. Posología: uso oral en terneros después de la toma de alimentos: 100 μg de halofuginona base / kg pv/una vez al día durante 7 días consecutivos, (2 ml de Kriptazen /10 kg pv/una vez al día durante 7 días consecutivos). Sobredosificación: los síntomas de toxicidad incluyen diarrea, sangre visible en heces, disminución del consumo de leche, deshidratación, apatía y postración. Si aparecen los signos interrumpir tratamiento. Tiempo de espera: carne: 13 días. Conservación: conservar en el embalaje exterior para protegerlo de la luz. Una vez abierto utilizar antes de 6 meses. Formatos: botella de 490 ml y 980 ml con o sin bomba dosificadora. VIRBAC. EU/2/18/234/001-006. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

(1) (2)

SPC of Kriptazen. Veterinary medicine European public assessment report (EPAR): Halocur (2003).

Escanéame para ver el vídeo demostrativo

vp024_publi_virbac.indd 107

14/5/21 9:26

INVESTIGACIÓN

Exemplar cunha condición corporal media-boa

Ceba de vacas de descarte de raza frisona Amosamos os principais resultados obtidos na primeira das tres anualidades do proxecto “Optimización do cebo de vacas frisonas dentro da IXP Vaca e Boi de Galicia”, levado a cabo durante 2018-2020 no CIAM, co que se pretende determinar o efecto do castrado e do tipo de alimentación no rendemento produtivo e na calidade do canal e da carne de vacas de descarte de raza frisona. Santiago Crecente Campo1, Teresa Moreno López1, Camino García Fontán2, Raquel Alonso Abraldes2 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo, Abegondo (A Coruña) Centro Tecnolóxico da Carne, San Cibrao das Viñas (Ourense)

1 2

INTRODUCIÓN

as explotacións de leite, cando as vacas rematan a súa vida útil e deben ser descartadas do rabaño, ben sexa por idade, problemas reprodutivos, de patas, enfermidades etc., o seu último destino é o sacrificio para aproveitar a súa carne. Dentro do mercado de carne de vacún maior, considérase como carne de elevada calidade aquela procedente de animais que se encontran nunha

condición corporal moi boa, cun alto contido graxo, o cal lle proporciona unha serie de atributos organolépticos desexables que son menos patentes na carne máis magra, procedente de animais cunha condición corporal baixa ou media. Segundo Carballo e Moreno (2006), nun estudo realizado en tres matadoiros da provincia da Coruña estimouse que unha porcentaxe moi elevada das vacas que se sacrifican son suscepti-

bles dalgún tipo de mellora en canto á calidade do canal, pois a proporción de canais cun engraxamento de 4 ou máis (nunha escala de 1-5) foi soamente dun 10 %. Isto vén a dicir que a capacidade de incrementar o volume de negocio de carne de vaca de alta calidade é moi elevada. A carne de vacún maior de calidade experimentou un aumento da demanda nos últimos anos, sobre todo na restauración, debido ao seu alto

108 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_investigacion_ciam_galego.indd 108

25/5/21 17:17

INVESTIGACIÓN

A CARNE DE VACÚN MAIOR DE CALIDADE EXPERIMENTOU UN AUMENTO DA DEMANDA NOS ÚLTIMOS ANOS, SOBRE TODO NA RESTAURACIÓN, DEBIDO AO SEU ALTO GRAO DE ACEPTACIÓN POLO CONSUMIDOR

Vaca cunha boa condición corporal

grao de aceptación polo consumidor. Como consecuencia disto, no ano 2017 aprobouse o Regulamento da IXP Vaca Galega/Boi Galego, co fin de protexer e amparar a carne de vacún maior nacido, criado, cebado e sacrificado en Galicia. As posibilidades desta nova marca de garantía son enormes, debido ao elevado censo existente dentro da cabana bovina galega. Mentres que o número de bois é aínda testemuñal, o número de vacas reprodutoras supuxo en Galicia un total dunhas 545.000 cabezas no ano 2019 (Encuestas ganaderas, 2019), sendo a segunda comunidade autónoma dentro de España en número de vacas e a primeira en vacas de aptitude leiteira, cunhas 340.000 cabezas. Así mesmo, noutras comunidades tamén se está a valorizar o vacún maior, como en Asturias, coa marca de garantía Vacuno Mayor Asturiano. Hoxe en día, no mercado da carne de vacún maior pódense encontrar, de forma xeral, catro tipos de calidades en

función da cotización do canal. Seguindo a clasificación da Central Agropecuaria de Galicia (Silleda): calidade desfeito (mala), segunda (media), primeira (boa) e extra (moi boa). Os canais de peor calidade destínanse a produtos elaborados, mentres que os de mellor calidade se venden despezados con cortes de moi alto valor, entre os que o máis recoñecido é o chuletón. Cada calidade conta cuns prezos variables en función de cada animal e do momento no que se encontre o mercado, pero pódense mover nos seguintes rangos: - Calidade desfeito: 1,50-2,0 €/kg canal - Calidade segunda: 2,0-2,6 €/kg canal - Calidade primeira: 2,6-4,0 €/kg canal - Calidade extra: >4 €/kg canal Cada vez que se aborda o engorde dun animal, é conveniente pasar dunha categoría a outra, para que a ceba permita non soamente aumentar o peso do canal, senón tamén a súa cotización no mercado. Como en calquera outra produción agrogandeira, o prezo de venda vai ser clave á hora de determinar a rendibilidade do sistema. De feito, un dos principais motivos polos que non se están a cebar máis vacas é que o prezo de mercado non é dabondo para facer rendible o proceso de engorde. Isto débese a que o prezo de venda non aumenta de forma proporcional ao custo que supón cebar as vacas, o cal é máis elevado a medida que o animal engorda e se aproxima ao seu peso máximo.

ESTUDOS REALIZADOS O Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) conta con diversos rabaños experimentais de vacún,

La ENERGÍA LÍQUIDA más saludable para los rumiantes. Piensos líquidos. Productos personalizados. Asesoramiento técnico veterinario.

983 210 813 morea.es 05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 109

vp024_investigacion_ciam_galego.indd 109

25/5/21 17:17

INVESTIGACIÓN

tanto de aptitude leiteira (raza HolsteinFriesian) coma cárnica (raza Rubia Galega), e vén realizando, xa dende hai tempo, estudos destinados a optimizar o engorde de vacas e a analizar a calidade do canal e da carne. Así, realizáronse estudos con vacas de descarte alimentadas exclusivamente en pastoreo (Cabrero et al., 1983; Cabrero, 1984), onde se comprobou que é posible obter ganancias de peso vivo ao longo da primavera que superan 1 kg ao día. Isto permite aumentar o peso e a clasificación do canal de forma significativa cun baixo custo de alimentación. Hai que ter en conta que estes resultados se obtiveron con pasto de elevada calidade durante a primavera, o que non sería posible noutras épocas do ano nas que o pasto non medra ou presenta unha calidade moi inferior. Normalmente estas elevadas ganancias de peso con base no pasto poden acadarse nas primeiras fases do engorde, cando o animal deposita proporcionalmente máis músculo, mentres que cara ao final da ceba deposita principalmente graxa, menos pesada, o que fai que as ganancias de peso sexan inferiores. De feito, para conseguir un nivel de engraxamento adecuado nun período de tempo razoable, cómpre introducir alimentos concentrados na dieta. Así, noutro estudo levado a cabo no CIAM, Franco et al. (2009) observaron que despois dunha fase de pastoreo se poden manter elevadas ganancias de peso (~1 kg/día) durante 60 días utilizando silo de millo ad líbitum e 3 kg de concentrado por vaca e día. Así mesmo, tamén puxeron de manifesto a importancia da maduración para obter unha carne de calidade máis elevada. Por outra banda, Moreno et al. (2012) detectaron resultados parecidos coa mesma alimentación, con ganancias superiores a 1 kg de peso vivo por día, durante 205 días de ceba utilizando vacas cunha baixa condición corporal e durante 133 días con vacas cunha condición corporal alta. De igual xeito, constataron unha maior inxestión e ganancia de peso con silo de millo e 3 kg de concentrado, comparado con pastone e herba seca a libre disposición.

EFECTO DO CASTRADO NA CEBA DE VACAS DE DESCARTE DA RAZA FRISONA Actualmente vénse de concluír no CIAM o proxecto “Optimización do cebo de vacas frisonas dentro da IXP Vaca e Boi de Galicia”, financiado ao abeiro da convocatoria publicada na Orde do 20 de de-

cembro de 2017 pola que se establecen as bases reguladoras da concesión, en réxime de concorrencia competitiva das axudas para a execución de proxectos dos grupos operativos da Asociación Europea da Innovación (AEI), cofinanciadas co Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader) no marco do Programa de desenvolvemento rural (PDR) de Galicia 2014-2020, e se convocan para o ano 2018. O proxecto ten unha duración de tres anualidades, 2018-2020, no cal se desenvolverán dous experimentos de ceba. Neste proxecto, no que colaboran a empresa Gutrei Galicia e o Centro Tecnolóxico da Carne (CTC), preténdese determinar o efecto do castrado e do tipo de alimentación no rendemento produtivo e na calidade do canal e da carne de vacas de descarte de raza frisona. Na primeira anualidade estudouse o efecto do castrado en dous grupos de vacas alimentadas con silo de herba e penso concentrado de alta enerxía, que se lles foi subministrando aos animais en cantidades crecentes. Na segunda anualidade, estudouse de novo o efecto do castrado, pero neste caso utilizando silo de millo como fonte forraxeira, e igualmente cantidades crecentes de penso. Deste xeito poderase comparar, ademais, o efecto do tipo de forraxe utilizada en cada anualidade (silo de herba vs. silo de millo). Tras rematar a primeira anualidade, a continuación preséntanse os principais resultados obtidos nesta.

PRINCIPAIS RESULTADOS

Manexo animal Para desenvolver o estudo utilizáronse 21 vacas de raza Holstein-Friesian procedentes do rabaño experimental do CIAM. As vacas fóronse apartando do rabaño reprodutivo a medida que se tomou a decisión de facer o descarte, permanecendo en pastoreo ata o inicio do ensaio. As vacas dividíronse en 2 grupos en función do peso vivo, da condición corporal e da idade. A un dos grupos realizóuselle a castración mediante o método transvaxinal minimamente invasivo RILÚ (11 vacas), mentres que no outro grupo non se levou a cabo ningunha intervención (grupo control-10 vacas). A castración tivo lugar o día 26 de febreiro de 2019. Posteriormente á castración, os animais continuaron en pastoreo ata o 17 de xuño. Nese momento iniciouse a ceba con ensilado de herba e cantidades crecentes de penso concentrado

CADA VEZ QUE SE ABORDA O ENGORDE DUN ANIMAL, É CONVENIENTE PASAR DUNHA CATEGORÍA A OUTRA, PARA QUE A CEBA PERMITA NON SOAMENTE AUMENTAR O PESO DO CANAL, SENÓN TAMÉN A SÚA COTIZACIÓN NO MERCADO

(4-8 kg/vaca e día), abarcando unha duración de 212 días. Os dous grupos permaneceron xuntos en parcelas con comedeiros durante toda a ceba. Fixéronse pesadas dos animais a intervalos regulares de 1-2 meses. Así mesmo, avaliouse a condición corporal visual (nunha escala de 1-9). Unha vez realizado o sacrificio, tomáronse datos do peso canal e da clasificación do mesmo segundo a metodoloxía SEUROP. Realizouse un despezamento completo do medio canal esquerdo e tomáronse mostras do costelar para analizar parámetros físicoquímicos e microbiolóxicos da carne. Ás 48 h, tras o sacrificio, analizouse a composición química da carne e a composición en ácidos graxos. Posteriormente fíxose unha maduración da carne durante 30 e 90 días en cámaras refrixeradas, analizando para cada un dos tempos de maduración a cor da graxa e da carne, a forza de corte da carne e o reconto microbiolóxico. Parámetros en vivo Na táboa 1 móstranse os resultados da ganancia media diaria de peso vivo (GMD) de cada un dos grupos, así coma a inxestión de ensilado e concentrado durante a ceba. Na figura 1 móstrase a evolución do peso vivo medio e da condición corporal de cada un dos grupos ao longo do estudo. Inicialmente, o castrado produce un efecto negativo na GMD, reducindo a ganancia de peso de forma significativa a menos da metade no primeiro mes despois da castración. Aínda que o método RILÚ se considera

110 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_investigacion_ciam_galego.indd 110

25/5/21 17:18

Cuestión de confianza

Tecnología de ensilado Pioneer: más calidad y más eficiencia

11 G22

11 GFT

ADECUADO PARA ENSILADO DE HIERBA Y CEREALES

MÁXIMO APROVECHAMIENTO DE LA ENERGÍA

Con la nueva generación de L. buchneri concebido para:

El 11GFT es un inoculante desarrollado por Pioneer, específico para el ensilado de hierba y de cereales, que:

• Mejorar la fermentación en silos de hierba, alfalfa o cereales, logrando un perfil de ácidos que minimizan las pérdidas de materia seca cuando está expuesto al aire. • Debe aplicarse en los forrajes cosechados con la materia seca adecuada, para cualquier sistema de almacenamiento. Consulta en nuestra web:

• Aumenta la digestibilidad de la fibra (FND). • Aumenta la densidad de energía del forraje, ayudando a reducir la incorporación de concentrados. • Mejora la fermentación del ensilado de hierba y cereales, aumentando también su estabilidad aeróbica. Consulta en nuestra web:

*Preparado de aditivos para ensilado. Para su utilización en Agricultura Ecológica de acuerdo con el Reglamento (CE) n° 834/2007

Visítenos en: corteva.es I @cortevaES , ,

® TM SM

vp024_publicidade_pioneer.indd 111

14/5/21 9:28

INVESTIGACIÓN

UN DOS PRINCIPAIS MOTIVOS POLOS QUE NON SE ESTÁN A CEBAR MÁIS VACAS É QUE O PREZO DE MERCADO NON É DABONDO PARA FACER RENDIBLE O PROCESO DE ENGORDE

Vacas en ceba con comedeiros de campo

menos agresivo que a cirurxía convencional, hai que ter en conta que este método de castración produce un efecto negativo inicial no engorde do animal. Este descenso na GMD rapidamente desaparece, pois a partir do primeiro mes non se observaron diferenzas entre ambos os grupos durante o pastoreo e, se se observa todo o período de pastoreo xunto, as diferenzas tampouco son significativas. A GMD foi máis elevada nos meses de primavera (superando 1 kg por día) e reduciuse notablemente a partir de mediados de maio, cando o pasto perde calidade como consecuencia do espigado. Durante a fase de ceba, a GMD foi significativamente máis alta no grupo de vacas castradas, sobre todo debido ao aumento de peso que tivo lugar durante a segunda metade da ceba (1 outubro-15 xaneiro). Isto fixo que, aínda que o grupo de vacas castradas empezou o ensaio cun peso vivo medio inferior que o das vacas non castradas, na última pesada o peso dos dous lotes fose o mesmo. Houbo unha diminución moi elevada da GMD na fase que se consumiron 6 kg de concentrado (28 agosto-1 outubro), motivada principalmente pola utilización dunhas rotopacas de ensilado de herba de moi baixa calidade. Isto pon de manifesto a grande importancia de utilizar un forraxe de alta calidade durante a ceba, pois, aínda utilizando 6 kg de penso ao día, a GMD foi moi baixa. A condición corporal dos animais tamén aumentou durante o ensaio, pasando dun valor inicial de 4 a preto de 7 ao final da ceba. Non se observaron diferenzas significativas entre os grupos.

Táboa 1. Ganancia media diaria de peso vivo (GMD) (g/día) e inxestión media de alimento (kg fresco/vaca e día) durante o ensaio Período

Alimentación

Inxestión Ensilado

GMD

Penso

Castradas

Non castradas

Sig.

13 feb-20 mar

Pasto

494

1143

<0,001

20 mar-16 mai

Pasto

1381

1268

16 mai-17 xuñ

Pasto

602

538

Todo o pastoreo (13 feb-17 xuñ)

Pasto

906

1044

17 xuñ-28 ago

Ensilado+penso

25,88

691

676

28 ago-1 out

Ensilado+penso

23,66

285

1 out-15 xan

Ensilado+penso

22,54

846

502

0,052

Toda a ceba (17 xuñ-15 xan)

Ensilado+penso

23,74

6,38

658

439

<0,05

Figura 1. Peso vivo (PV) e condición corporal dos animais (CC) ao longo do ensaio 900

850

800

750

PV(kg) 700

650

PV non castr

600

PV castr

inicio da ceba

500 04 feb.

CC non castr 26 mar.

15 maio

04 xul.

23 ago.

12 out.

01 dec.

4 3

CC castr

550

20 xan.

2 1

Data

Do mesmo xeito que Cabrero et al. (1983), Cabrero (1984) e Franco et al. (2009), neste estudo detectouse unha elevada GMD durante a primavera, o cal permitiu obter un elevado incremento de peso a un baixo custo.

Franco et al. (2009) observaron que, igual que neste estudo, a ganancia de peso diminuía na ceba, con silo de millo e 3 kg de concentrado, respecto da fase de pastoreo. Así mesmo, decatáronse que 2 meses de ceba non

112 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_investigacion_ciam_galego.indd 112

25/5/21 17:31

vp024_publi_impex.indd 113

20/5/21 10:43

INVESTIGACIÓN

Táboa 2. Parámetros en canal e despezamento do medio canal esquerdo (%) Castradas

Non castradas

Significación

Peso vivo (kg)

Parámetro

892,1

893,1

Peso canal (kg)

432,1

427,2

Rendemento canal (%)

48,3

47,8

Conformación (1-15)

5,5

5,2

Engraxamento (1-15)

10,7

10,5

33,1

33,7

DESPEZAMENTO (%) Dianteiro Centro de agulla

3,8

3,7

Centro de espaldilla (sen óso)

2,2

Brazuelo

1,7

1,6

Pez

1,0

1,1

Agulla de pescozo

4,7

4,8

Peito

5,5

4,9

Morcillo

1,4

1,5

<0,05

Cañón

1,8

2,0

<0,05

Llana

1,1

Restos ( óso+carne)

10,0

10,8

Faldra

17,4

Lombo

18,0

17,6

Bola

30,0

29,9

Picaña

1,1

Culata

1,3

Cadeira con rabillo

3,2

3,3

Contra

3,3

Morcillo

1,3

Babilla

3,6

Redondo

1,5

1,4

Tapa

5,7

5,5

Restos ( óso+carne)

9,0

9,2

foron suficientes para conseguir un canal de alta calidade. Parámetros en canal En canto aos parámetros do canal (táboa 2), non se observaron diferenzas significativas entre os dous grupos. As vacas acadaron un peso en canal duns 430 kg, cun rendemento canal en torno ao 48 %. O rendemento foi moi similar ao observado por Moreno et al. (2012), tamén con vacas frisonas. En canto á clasificación media do canal, se atendemos á metodoloxía SEUROP, a conformación subiría algo dunha O e o engraxamento estaría un pouco por debaixo do 4. O dianteiro supuxo a maior parte do canal (>33 %), seguido da bola (~30 %), do lombo (17-18 %) e da faldra (17,4 %). Con respecto ao des-

Canal cunha boa cobertura graxa

pezamento, soamente se observaron diferenzas significativas no morcillo e no cañón, sendo a proporción algo superior no grupo de vacas non castradas. Parámetros de calidade da carne Composición química Na táboa 3 móstranse os resultados da composición química da carne, analizada ás 48 h tras o sacrificio. O contido de proteína e humidade foi significativamente máis elevado no grupo de vacas castradas, non houbo diferenzas entre o contido de cinzas, e o contido en graxa foi máis alto no grupo de vacas non castradas. Isto vai en contra do que se pretendía coa castración, pois nos machos castrados o contido en graxa adoita ser superior aos enteiros (Nian et al., 2018; Cafferky et al., 2019), e noutros

Canal cunha cobertura graxa insuficiente

114 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_investigacion_ciam_galego.indd 114

25/5/21 17:18

INVESTIGACIÓN

Táboa 3. Composición química e composición en ácidos graxos da carne Parámetro

Castradas

Non castradas

Significación

Composición química (%) Humidade

65,9

63,2

<0,05

Graxa

12,7

16,6

<0,05

Proteína

20,3

18,8

<0,01

1,0

Cinzas

Composición de ácidos graxos (%)

estudos a castración de vacas permitiu aumentar o contido de graxa. Debido ao inesperado destes resultados, consideramos que deberían ser confirmados en estudos posteriores. Os valores obtidos para o contido en graxa poden considerarse bastante elevados, tendo en conta que a carne de tenreira, a de consumo más habitual, adoita presentar valores ao redor do 1 %. Noutros estudos con vacas frisonas, Franco et al. (2009), Minchin et al. (2009) e Moreno et al. (2012) observaron valores de graxa inferiores aos nosos (8,5 %,7-13 %, 5,5-7 %) con pesos en canal máis baixos (330 kg, 320 kg, 400 kg). En canto á composición da graxa, predominan os ácidos graxos insaturados, que supoñen algo máis do 50 % do total. Dentro deles, a gran maioría son ácidos graxos monoinsaturados (47-48,5 %) e os poliinsaturados abranguen ao redor do 5 % do total. Dentro dos poliinsaturados, os ácidos graxos omega 3 presentan valores entre o 0,6 e o 0,7 % e os ácidos graxos omega 6 entre o 2,4 e o 2,7 %. Soamente se observaron diferenzas significativas por efecto da castración para os ácidos graxos omega 6, sendo máis elevados os valores das vacas castradas, aínda que con valores moi próximos entre os dous grupos. A proporción de ácidos graxos de cada tipo foi moi parecida á observada por Pateiro et al. (2012) e por Lee et al. (2009) con vacas da mesma raza. Maduración Os resultados do efecto do tempo de maduración sobre as características físico-químicas da carne poden observarse na táboa 4.

Saturados

46,4

48,2

Insaturados

53,6

51,8

Monoinsaturados

48,5

47,0

Poliinsaturados

5,0

4,8

n-3

0,7

0,6

n-6

2,7

2,4

<0,05

Táboa 4. Parámetros de cor e forza de corte da carne ao longo da maduración Tempo de maduración (días)

Parámetro

Significación

Parámetros de cor Graxa L*

77,43 a

75,75 a

62,77 b

<0,001

2,68 b

3,64 b

6,18 a

<0,01

21,18

21,65

21,38

Carne L*

39,24 a

41,01 a

36,47 b

<0,01

18,09

19,60

19,22

15,29 ab

16,46 a

14,73 b

<0,05

Forza de corte (kg/cm2)

3,33 a

1,62 b

1,72 b

<0,001

Figura 2. Abundancia de microorganismos na carne ao longo da maduración 10 9

6 log ufc/g

0d 30 d 90 d

4 3

a c

c b 0 Aerobios mesófilos Enterobacterias Pseudomonas Mofos/fermentos 1

Tipo de microorganismo Letras diferentes para cada tipo de microorganismo indican diferenzas significativas segundo o Test de Duncan (P<0,05) UfC: unidades formadoras de colonias

Non se apreciaron diferenzas significativas na luminosidade (L*) da graxa e da carne entre os 0 e os 30 días de maduración, pero, ao aumentar o tempo de maduración aos 90 días,

produciuse un descenso dos valores, máis acusado no caso da graxa. Respecto do índice de vermello (a*), os valores da graxa aumentaron significativamente entre os 30 e 90 días, 05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 115

vp024_investigacion_ciam_galego.indd 115

25/5/21 17:18

INVESTIGACIÓN

O pastoreo de primavera permite obter elevadas ganancias de peso a baixo custo, sobre todo en vacas cunha condición corporal baixa ao inicio

mais non houbo diferenzas entre os 0 e os 30 días. No índice de vermello da carne non se observaron diferenzas en función do tempo de maduración. No índice de amarelo (b*) da graxa non se detectaron diferenzas significativas por efecto da maduración; en cambio, no da carne o valor diminuíu de xeito significativo dos 30 aos 90 días; non se observaron diferenzas co día 0 en ningún dos dous tempos de maduración. Finalmente, a forza de corte diminuíu de forma notable a menos da metade dende unha maduración a tempo 0 ata os 30 días, e non se observan diferenzas entre os 30 e os 90 días. Estes resultados coinciden con outros estudos onde se percibiu unha mellora na terneza da carne debido á maduración (Franco et al., 2009; Hanzelková, 2011; Hulánková et al., 2018). Respecto do reconto microbiano (figura 2), aumentou significativamente o nivel de todos os microorganismos analizados co tempo de maduración, salvo nas enterobacterias, que non se observaron diferenzas significativas entre o día 0 e o día 30. Un nivel baixo de enterobacterias en carne madurada 28 días foi tamén observado por Da Silva et al. (2020). En xeral, os valores observados entre os 0 e os 30 días indican unha boa calidade da carne dende o punto de vista microbiolóxico, e son similares aos obtidos por Ahnström et al. (2006), Campbell et al. (2001) e Li et al. (2013). No entanto, na maduración das pezas de carne ata os 90 días recóllense os valores máis elevados que, se ben nos casos das enterobacterias seguen a ser baixos, os aerobios mesófilos e pseudomonas superan o valor de 6 log ufc/g, polo que deberían ser rexeitados para

o consumo. Considérase que unha carne está microbioloxicamente alterada cando o número de aerobios totais é superior a 106 ufc/g (ICMSF, 1986).

CONCLUSIÓNS • Inmediatamente despois da castración prodúcese un efecto negativo no engorde das vacas, o cal desaparece en pouco tempo. • O pastoreo de primavera permite obter elevadas ganancias de peso a baixo custo, sobre todo en vacas cunha condición corporal baixa ao inicio. • Cando se introduce forraxe conservada na dieta de ceba, é fundamental que sexa de boa calidade. • Observando os resultados de forma global, o castrado non produce unha mellora suficiente no rendemento do sistema que xustifique a súa utilización. Habería que observar os resultados en cebas de maior duración. • A maduración favorece o incremento da terneza da carne, mais non convén pasar de 30 a 90 días por mor do aumento no reconto microbiano.

BIBLIOGRAFÍA

Ahnström M, Seyfert M, Hunt M, Johnson D (2006). Dry aging of beef in a bag highly permeable to water vapour. Meat Science, 73 (4): 674-679. Cabrero M (1984). Producción de carne con vacas de desecho. Memoria CIAM 1984-1985: 175-181. Cabrero M, Díaz D, Zea J (1983). Produción de carne con vacas de desecho. Memoria 1983 CRIDA 01: 159-162. Cafferky J, Hamill RM, Allen P, O´Doherty JV, Cromie A, Sweeney T (2019). Effect of breed and gender of meat quality of M. Longissimus thoracis et lumborum muscle from crossbred beef bulls and steers. Foods, 8 (5). Doi: 10.3390/foods8050173.

Campbell RE, Hunt MC, Levis P, Chambers E (2001). Dry-aging effects on palatability of beef longissimus muscle. Journal of Food Science, 66 (2): 196-199. Carballo JA, Moreno T (2006). Características cuantitativas de las canales de vacas de desecho en Galicia. Archivos de zootecnia, Vol. 55, nº 212: 339-350. Da Silva AP, Muniz AC, Francisco VC, Ribeiro FA, Tiekko R, Calkins CR, Da Silva M, Bertelli S (2020). Effects of freezing an thawing on microbiological and physical-chemical properties of dry-aged beef. Meas Science, 161: 108003. Encuestas ganaderas (2019). Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente. Subsecretaría de Agricultura, Pesca y Alimentación. Subdirección generalde Análisis, Coordinación y Estadística. https://www.mapa.gob. es/es/estadistica/temas/estadisticas-agrarias/ ganaderia/encuestas-ganaderas/ Franco D, Bispo E, González L, Vánzquez JA, Moreno T (2009). Effect of finishing and ageing time on quality attributes of loin from the meat of Holstien-Friesian cull cows. Meat Science, 83 (3): 484-491. Hanzelková S, Simeonovová J, Hampel D, Dufek A, Subrt J (2011). The effect of breed, sex and aging time on tenderness of beef meat. Acta Veterinaria Brno, 80: 191-196. Hulánková R, Kameník J, Sláková A, Závodský D, Borilova G (2018). The effect of dry aging on instrumental, chemical and microbiological parameters of organic beef loin muscle. LWT - Food Science and Technology, 89: 559-565. ICMSF (International Commission on Microbiological Specifications for Foods) (1986). Microorganisms in foods 2: sampling for microbiological analysis: principles and specific applications. Blackwell Scientific Publications, Oxford, 310 pp. Lee MRF, Evans PR, Nute GR, Richardson RI, Scollan ND (2009). A comparison between red clover silage and grass silage feeding on fatty acid composition, meat stability and sensory quality of the M. Longissimus muscle of dairy cull cows. Meat Science, 81 (4): 738-744. Li X, Babol J, Wallby A, Lundström K (2013). Meat quality, microbiological status and consumer preference of beef gluteus medius aged in a dry ageing bag or vacuum. Meat Science, 95 (2): 229-234. Minchin W, Buckley F, Denny DA, Monahan FJ, Shalloo L, O’Donovan M (2009). Effect of grass silage and concentrate based finishing strategies on cull dairy cow performance, carcass and meat quality characteristics. Meat Science, 81 (1); 93-101. Moreno T, Botana A, Bispo E, González L, García C, Mesas J (2012). High-energy forage feeding diets and body condition on the finishing of cull dairy cows. Animal, 6 (10): 1634-1641. Nian Y, Allen P, Harrison SM, Kerry JP (2018). Effect of castration and carcass suspension method on the quality and fatty acid profile of beef from male dairy cattle. Journal Science of Food and Agriculture, 98: 4339-4350. Pateiro M, González-Rodríguez RM, Bermúdez R, Lorenzo JM, García L, Moreno T, Franco D (2012). Carcass and meat characterization of Holstein-Friesian cull cows. Proceedings of International Congress of Meat Science and Technology (ICOMST 58), Montreal, Canada.

116 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_investigacion_ciam_galego.indd 116

25/5/21 17:18

Amaferm® aumenta la digestibilidad del pienso y maximiza la absorción de nutrientes Es un prebiótico de precisión, diseñado por BioZyme Inc., a partir de una cepa patentada de Aspergillus oryzae, que mejora la digestibilidad, amplifica el suministro de nutrientes y maximiza el rendimiento del animal.

Consumo

Promueve el consumo de pienso El consumo es controlado por muchos factores, incluidos el relleno físico y los requisitos de energía. Amaferm® aumenta la digestión, lo que permite a la vaca comer más alimento en un día.

Digestibilidad

más de consumo de materia seca Investigación Chiou et al. Chiou et al. Gómez et al. Baumgard et al. Chiou et al. Wallentine et al.

Consumo de materia seca (kg) Control Amaferm® 16,0 17,2 16,0 16,8 25,1 25,6 19,7 19,9 16,0 16,1 21,1 21,1

Cambio (kg) 1,2 0,8 0,5 0,2 0,1 0,0

Absorcion

Media general +0,500 kg

Aumenta la digestibilidad

Control

Consumo materia seca (% PV) 3,95 La digestibilidad del pienso determina la cantidad que el Digestibilidad (%) animal usa para crecer, reproducirse, etc. Los nutrientes Materia seca 64,0 esenciales, en forma de energía, proteínas, minerales, vitaMateria orgánica 65,3 minas y agua (por encima de los necesarios para el manteniProteína cruda 70,5 miento de las funciones normales del cuerpo), no solo deben Fibra neutro detergente 50,7 Control Amaferm® ser proporcionados al animal, sino que también digeridos Diferencia si Fibra ácido detergente 40,3 se espera que el animal maximice su rendimiento. Consumo materia seca (% PV) 3,95 4,20* 6,30 % Fuente: Gómez-Alarcón et al., 1991. J. Anim. Sci. 69:1733-1740

más de Digestibilidad (%) digestibilidad Materia seca 64,0de 71,9* la fibra del forraje 72,9* Materia orgánica 65,3 Proteína cruda 70,5 77,6* más de Fibra neutro detergente 50,7 57,1* digestibilidad de Fibra ácido detergente 40,3 48,6* la proteína cruda

Fuente: Gomez-Alarcon et al., 1991. J. Anim. Sci. 69:1733-1740

12,3 % 11,6 % 10,1 % 12,6 % 20,6 %

Consumo materia materia seca seca (% (% PV) PV) Consumo Consumo materia seca (% PV) Digestibilidad (%) Digestibilidad (%) Digestibilidad (%) Materia seca seca Materia Materia seca Materia orgánica orgánica Materia Materia orgánica Proteína cruda cruda Proteína Proteína cruda Fibra neutro neutro detergente detergente Fibra Fibra neutro ® detergente Amaferm Diferencia Fibra ácido detergente detergente Fibra ácido Fibra ácido detergente

4,20*

6,30 %

71,9*

12,3 %

72,9*

11,6 %

77,6*

10,1 %

57,1*

12,6 %

48,6*

20,6 %

Fuente:Gomez-Alarcon Gomez-Alarconet etal., al.,1991. 1991.J.J.Anim. Anim.Sci. Sci.69:1733-1740 69:1733-1740 Fuente: Fuente: Gomez-Alarcon et al., 1991. J. Anim. Sci. 69:1733-1740

Control Control Control 3,95 3,95 3,95

Amaferm® Amaferm® Amaferm® 4,20* 4,20* 4,20*

Diferencia Diferencia Diferencia 6,30 % % 6,30 6,30 %

64,0 64,0 64,0 65,3 65,3 65,3 70,5 70,5 70,5 50,7 50,7 50,7 40,3 40,3 40,3

71,9* 71,9* 71,9* 72,9* 72,9* 72,9* 77,6* 77,6* 77,6* 57,1* 57,1* 57,1* 48,6* 48,6* 48,6*

12,3 % % 12,3 12,3 % 11,6 % % 11,6 11,6 % 10,1 % % 10,1 10,1 % 12,6 % % 12,6 12,6 % 20,6 % % 20,6 20,6 %

Maximiza la absorción de nutrientes

Fuentes:Beharka Beharkaand andNagaraja, Nagaraja,1993, 1993,Campos Camposet etal., al.,1990, 1990,Chen Chenet etal., al.,2004, 2004,Chiou Chiouet etal., al.,2000, 2000,Gomez Gomezet etal., al.,1990, 1990,1991, 1991,Nocek Nocekan a Fuentes: Fuentes: Beharka and Nagaraja, 1993, Campos et al., 1990, Chen et al., 2004, Chiou et al., 2000, Gomez et al., 1990, 1991, Nocek an Westviget etal., al.,1991. 1991. Westvig Westvig et al., 1991.

La absorción es el movimiento de moléculas a través del Maximiza la la absorción absorción de de nutrientes nutrientes Maximiza la absorción de nutrientes tracto gastrointestinalMaximiza (TGI) hacia el sistema Lacirculatorio. absorción es es el el movimiento movimiento de de m m La absorción La absorción es el movimiento de m *30 finales % más másde de de digestión, *30 % tracto gastrointestinal gastrointestinal (TGI) hacia hacia el el si si tracto (TGI) La mayoría de los productos la junto *30 % más de tracto gastrointestinal (TGI) hacia el si capacidad de mayoría capacidad de mayoría de de los los productos productos finales finales de de la l capacidad de mayoría de los productos finales de la con algunas vitaminas, minerales y agua, se absorben en absorción sin sin la la algunas absorción algunas vitaminas, vitaminas, minerales minerales yyy agua agua absorción sin la algunas vitaminas, minerales agua necesidad de energía energíacuatro necesidad de el lumen del intestino delgado mediante mecalumen del intestino intestino delgado delgado mediant mediant lumen del necesidad de energía lumen del intestino delgado mediant para hacerlo hacerlo para de absorción: transporte activo, activo, difusió difusi de absorción: para hacerlo nismos de absorción: transporte activo, difusión pasiva,transporte de absorción: transporte activo, difusió difusión facilitada. facilitada. yyy difusión difusión facilitada. endocitosis y difusión facilitada.

más de capacidad de absorción sin la necesidad de energía para hacerlo Fuentes:Fuentes: BeharkaBeharka and Nagaraja, 1993, Campos al., 1990,etChen et al., Chen 2004, et Chiou et al., 2000, et al., 1990, Nocek Jensen, 2009, 2011, Varel et al., 1993, and Nagaraja, 1993,etCampos al., 1990, al., 2004, ChiouGomez et al., 2000, Gómez1991, et al., 1990,and 1991, Nocek Westvigand et al., 1991. 2009, 2011, Varel et al., 1993, Westvig et al., 1991. Jensen,

Maximiza la absorción deennutrientes Distribuido por WikiGroup España, Portugal y Francia www.wikigroup.es absorción es el movimiento moléculas a través del Distribué en France, Espagne La et Portugal par WikiGroup Tfno.:de +34.696.339.109 *30 % más de tracto gastrointestinal (TGI) hacia el sistema circulatorio. La capacidad de mayoría de los productos finales de la digestión, junto con vp024_publirreportaxe_wiki.indd 117 absorción sin la algunas vitaminas, minerales y agua, se absorben en el necesidad de energía lumen del intestino delgado mediante cuatro mecanismos

Fuente:Ignacio IgnacioR. R.Ipharraguerre, Ipharraguerre,PhD PhD Fuente: Fuente: Ignacio R. Ipharraguerre, PhD Institutode deNutrición NutriciónHumana HumanayyCiencia Cienciade delos losAlimentos, Alimentos,Christian-Albrechts Christian-AlbrechtsUniversity, University,Kiel Kiel Instituto Instituto de Nutrición Humana y Ciencia de los Alimentos, Christian-Albrechts University, Kiel

Fuente: Ignacio R. Ipharraguerre, PhD Instituto de Nutrición Humana y Ciencia de los Alimentos, Christian-Albrechts University, Kiel

19/5/21 12:08

ALIMENTACIÓN

Mellora da eficiencia ruminal co uso de minerais de orixe mariña Neste artigo abórdase a importancia do uso de minerais mariños na nutrición animal, e máis concretamente nas vacas de leite, con base en diversos estudos que confirmaron os seus efectos positivos grazas á súa maior biodispoñibilidade respecto doutras fontes provenientes dos minerais terrestres. Alexandre Udina Director técnico de Adial alexudina@adial.es

eficiencia alimentaria en vacas de leite pódese definir como a fracción de enerxía do alimento transformada en produtos vendibles (VandeHaar, 2016). Así, a eficiencia en produción de leite serán os kg de leite corrixido a graxa ou enerxía por kg de inxestión de materia seca consumida. Este

obxectivo de mellora na produción é imprescindible para a mellora no aproveitamento de recursos, a sostibilidade e en reducir o impacto medio ambiental. O aumento na eficiencia alimentaria en vacún de leite reduce as emisións de gases de efecto invernadoiro (Knapp e outros, 2014) e un estudo de varios anos de Capper (2009) demostrou que a redución do 60 % das emisións de gases por unidade de leite producida era debido principalmente á mellora da eficiencia

alimentaria (feed efficiency, FE). Un recente estudo da Universidade de Western (Australia) mostrou unha mingua do 28 % na produción de metano en vacún usando algas mariñas calcarias (Aci Buf), que, en base á súa composición de calcio e magnesio totalmente solubles a pH ruminal, melloran a fermentación ruminal e a eficiencia alimentaria. O uso de minerais mariños na nutrición animal desenvolveuse nos últimos anos e, desde 1993, a empresa Celtic Sea Minerals (Cork, Irlanda) abandeirou os estudos e a comercialización destas opcións, tendo en conta os efectos positivos que se reportan ao usar fontes de minerais mariños máis biodispoñibles que as fontes de minerais terrestres.

118 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_adial_galego.indd 118

25/5/21 18:26

ALIMENTACIÓN

Figura 1. Alga vermella viva (Lithothamnium calcareum)

NA COMPOSICIÓN DAS ALGAS MARIÑAS CALCARIAS, ADEMAIS DO CALCIO E DO MAGNESIO, HAI OUTROS MINERAIS QUE TEÑEN EFECTOS MOI BENEFICIOSOS COMA O IODO, O XOFRE OU O POTASIO

FONTES DE CALCIO MARIÑO

O Maërl ou Lithothamnium calcareum é unha alga vermella que durante o seu crecemento absorbe de forma rápida minerais e nutrientes do mar. O esqueleto calcario deposítase no fondo mariño e mediante un estrito proceso de recollida, lavado e limpeza para purificar, cribado e moenda, obtense unha materia prima que se pode definir como un complexo mineral mariño con 74 minerais traza biodispoñibles. A composición é variable segundo a zona de obtención, así os depósitos de algas mariñas calcarias en augas frías como as de Islandia son de moita máis calidade que os depósitos en augas máis tépedas e, por tanto, nada teñen que ver en composición mineral e en efectividade unhas fontes de Lithothamnium con outras. O Lithothamnium de Islandia é o máis estudado, con máis de cincuenta publicacións en revistas científicas e máis de sesenta proxectos de investigación específicos desta alga mariña calcaria, comercializada internacionalmente baixo o nome de Acid Buf. Unha das súas características é a estrutura tridimensional como un panal de abella, que lle confire unha área de superficie de máis de 10,17 m²/g. Na composición mineral hai, por orde de máis frecuentes, calcio (en forma de carbonato de calcio), magnesio (en forma de carbonato de magnesio), sodio, potasio, cloro, fósforo, xofre etc. O calcio é o mineral máis abundante na súa composición, con riquezas do 30 ao 35 % e en forma de carbonato cálcico, pero non só en forma de calcita como ocorre

En vídeo

MARÍA HERMIDA PONSE Á FRONTE DO LABORATORIO ROCK RIVER EN ESPAÑA A exxefa de servizo da Finca Mouriscade (Deputación de Pontevedra) inicia unha nova etapa profesional ao chegar a un acordo de colaboración co laboratorio americano Rock River para o desenvolvemento da súa actividade en exclusiva para toda España. Con sede en Wisconsin (EE. UU.), Rock River conta cunha potente rede de laboratorios especializados na análise agrícola por todo o mundo. María Hermida continuará exercendo o seu labor profesional no ámbito que mellor coñece, o da análise de ensilados e forraxes, pero a partir de agora farao coa nova metodoloxía do Rock River Laboratory Spain. Especialistas na análise de: Ensilados de pradeira, millo e cereais (trigo, cebada, sorgo...) Forraxes deshidratadas (todo tipo de feos, leguminosas, alfalfa...) Forraxes húmidas (pastone, bagazo de cervexa...) Análises que se adaptan ás súas necesidades: Análise tradicional dos parámetros máis habituais (materia seca, fibras, proteínas...) Análise completa, que inclúe a dixestibilidade en distintos períodos de tempo da fibra neutra e do amidón (no caso dun silo de millo, por exemplo) ROCK RIVER LABORATORY SPAIN María Hermida Polígono Industrial Lalín 2000, Parcela A8 Lalín – Pontevedra (España) maria@rockriverlab-spain.com 986 597 195 | 629 901 290

05.2021 Vaca Pinta n.º 24 | 119

vp024_alimentacion_adial_galego.indd 119

27/5/21 10:51

ALIMENTACIÓN

A BIODISPOÑIBILIDADE DO MAGNESIO É MOI IMPORTANTE, PORQUE, SE NON É SOLUBLE NO RUME, NIN VAI TER EFECTO ALCALINIZANTE NIN TAMPOUCO SE VAI ABSORBER

Figura 2. Visión en microscopio do esqueleto calcario de Lithothamnium calcareum

Aragonita y Vaterita das sonfases polimorfos Figura 3. Composición politancia pode neutralizar durante máis de la do Calcita mórficas do CaCO Acid Buf tempo. Así, nos estudos a pH ruminal 2 Aragonita 12 Vaterita 23 %

Calcita 65 %

Aragonita e valerita son polimorfos da calcita

nos carbonatos cálcicos terrestres, senón con dous polimorfos como a vaterita e a aragonita. Unha das características dos minerais mariños, e neste caso do calcio, é a súa alta biodispoñibilidade, xa que se solubiliza tamén a pH altos. Esta solubilidade é total en pH ruminal de entre 5,8 e 6,5, polo que, ademais, terá un efecto tampón no rume. O segundo mineral en abundancia é o magnesio, que se presenta nunha porcentaxe do 5,5 ao 6,5 % no Lithothamnium calcareum de Islandia, mentres que outros Lithothamnium teñen porcentaxes de só o 1 %. Está en forma de carbonato de magnesio e tamén se solubiliza rapidamente o Mg a pH ruminal e, ademais do efecto alcalinizante en rume, será absorbido e terá efectos metabólicos. O calcio solubilizado en rume ten efectos inmediatos na integridade das mucosas e como catión é capaz de neutralizar ácido. Pódese realizar unha valoración in vitro cun Metrohm titrino para comparar a cantidade de ácido (volume de ácido clorhídrico) que a un pH determinado unha subs-

de 6, un carbonato cálcico mariño é capaz de neutralizar o dobre de ácido que o bicarbonato sódico, mentres que un carbonato cálcico terrestre practicamente non ten ningún efecto xa que non se solubiliza o calcio se o pH non baixa ao redor de 3-4. A capacidade tampón do Lithothamnium calcareum (Acid Buf) é o dobre que a do bicarbonato sódico: Na composición das algas mari! NaHCO3 + CH3COOH →CH3COONa + CO2 + H2O: unha molécula de ácido acético é neutralizada por cada molécula de bicarbonato sódico. CaCO3 + 2CH3COOH →Ca(CH3COO)2 + CO2 + H2O: dúas moléculas de ácido acético son neutralizadas por cada molécula de carbonato cálcico soluble en rume.

Figura 4. Solubilización a pH 5,8 do calcio e do magnesio do Acid Buf Liberación de calcio Calcio

0-2 horas

2-4 horas

4-6 horas

6-8 horas

56,71 %

74,57 %

87,55 %

100 %

Liberación de magnesio Magnesio

0-2 horas

2-4 horas

4-6 horas

6-8 horas

86,17 %

87,16 %

95,96 %

96,66 %

ñas calcarias, ademais do calcio e do magnesio, hai outros minerais, algúns dos cales teñen efectos moi beneficiosos como o iodo, o xofre ou o potasio. O carbonato de potasio é unha fonte moi soluble de potasio e moi beneficiosa para as bacterias fibrolíticas ruminais e para a biohidroxenación das graxas no rume. As achegas destes outros minerais son

120 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_adial_galego.indd 120

26/5/21 17:28

We are powered by science.

Excelencia en el rendimiento

Minerales marinos biodisponibles para mejorar la eficiencia ruminal

LAS SOLUCIONES QUE OFRECEMOS SON EL RESULTADO DE MÁS DE 50 ESTUDIOS CIENTÍFICOS ESPECÍFICOS PARA NUESTROS PRODUCTOS. Acid Buf es 100% natural y único, y ofrece soluciones nutricionales para:

✓ ✓ ✓ ✓

Mejorar la producción de leche y su calidad (más grasa) Incrementar la productividad por kg de ingesta de materia seca Reducir los riesgos de acidosis en el rumen Reducir las emisiones de metano

ACIDBUF Para más información, póngase en contacto con Adial Nutrición, S.L., distribuidor oficial en España y Portugal. Adial Nutrición | Girona (España) | T +34 972 546 155 | E adial@adial.es | www.adial.es vp024_publi_adial.indd 121

14/5/21 9:31

ALIMENTACIÓN

O EFECTO NO AUMENTO, TANTO DA PORCENTAXE DE GRAXA EN LEITE COMA DO TOTAL DE KG DE GRAXA/VACA/DÍA, É POLA ACHEGA DE MAGNESIO SOLUBLE QUE A NIVEL METABÓLICO FAVORECE A TRANSFERENCIA DE GRAXA DE SANGUE A LEITE

Da auga de mar tamén se poden obter os sales minerais que hai disoltos e, concretamente, concentrar o magnesio puro pola súa alta dispoñibilidade

Figura 5.Proba in vitro do efecto antiácido de distintas fontes de magnesio a pH 5,8 Fonte

Descrición

pH (aumento inicial)

Volume ácido (ml)

% Mg 56 %

MgO mariño (Irlanda)

Po fino branco

11,09

110,77

Rusia

Po beixe

9,3

20,44

Grecia

Material granulado branco

9,02

5,31

Sudáfrica

Material granulado branco

6,3

1,3

Sudáfrica

Material granulado beixe

9,11

16,48

Sudáfrica

Pos beixe/marrón

9,2

15.86

Noruega

Material granulado marrón/ beixe

9,94

5,77

Reino Unido

Po gris

8,27

12,07

Reino Unido

Material granulado marrón

8,9

9,04

Reino Unido

Material granulado marrón

8,84

12,66

Reino Unido

Material granulado marrón

9,43

10,12

China

9,59

8,83

España

9,84

0,25

España

36 %

54 %

58 %

11,34

16,74

54 %

EE. UU.

Material granulado branco

8,63

86,81

60 %

EE. UU.

Material granulado marrón

10,53

2,5

Australia

Material granulado marrón

8,86

3,7

55 %

EE. UU.

Material de branco granulado

11,29

63,59

54 %

0,7 % potasio, 0,7 % xofre, 0,4 % sodio, 0,4 % cloro, ferro 800 ppm, fósforo 500 ppm, manganeso 50 ppm, iodo 30 ppm, cobre 10 ppm, boro 10 ppm, zinc 10 ppm, selenio 1,8 ppm, molibdeno 0,2 ppm, cobalto 0,1 ppm etc. Ademais da achega de minerais, outra caracterísitca única do Litothamnium calcareum das augas frías é a presenza de polisacáridos dentro do esqueleto calcáreo, que non se observaron noutras fontes de Lithothamnium.

FONTES DE MAGNESIO MARIÑO Da auga de mar tamén se poden obter os sales minerais que hai disol-

tos e, concretamente, concentrar o magnesio puro pola súa alta biodispoñibilidade. A auga de mar contén aproximadamente un 3,5 % de sales disoltos, das que un 0,5 % son cloruro de magnesio (MgCl2 e sulfato de magnesio (MgSO4). Para obter magnesio mariño, úsase primeiro un substrato de carbonato cálcico mariño, que se calcina a altas temperaturas (1.600 °C) para ter óxido de calcio que se mestura con auga e se obtén hidróxido de calcio. Se este hidróxido de calcio se mestura con auga de mar, precipítanse cristais de magnesio a partir dos sales de magnesio

que hai no mar (cloruro de magnesio e sulfato de magnesio). Estes cristais de hidróxido de magnesio concéntranse e fáiselles un tratamento térmico a 1.000 °C para formar óxido de magnesio. De feito, con esta segunda calcinación sepárase o magnesio que por exposición ao aire queda como óxido de magnesio e pode ter unha riqueza do 54 ao 56 % en Mg. As distintas fontes de Mg son moi variables en canto á súa capacidade de liberar magnesio soluble nos ruminantes. Estudos científicos (Schonewille et. al. J. Dairy Sci. 2008, 91:271-278) mostran que os niveis de absorción de magnesio (en porcentaxe do Mg inxerido) en vacas de leite é de media do 26,2 %, con variacións do 9,9 % ao 73,7 %, dependendo da fonte de magnesio. Isto significa que a biodispoñibilidade do magnesio é moi importante, porque, se non é soluble no rume, nin vai ter efecto alcalinizante nin tampouco se vai absorber, e en ruminantes adultos só se absorbe magnesio vía parede ruminal. Os novos programas de formulación NDS e CNCPS da Universidade de Cornell xa usan ao formular unha corrección

122 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_adial_galego.indd 122

25/5/21 18:27

2020

Se podrá fraccionar el pago de la prima en 2 veces

Seguro de

Ganado Vacuno de reproducción y producción

Incluye saneamiento ganadero. Asegure la calidad de su leche

(células somáticas, aflatoxinas…)

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA vp024_anuncio_agroseguro.indd 123

14/5/21 9:33

ALIMENTACIÓN

Figura 6. Solubilidade do magnesio en rume artificial (MgO, magnesio mariño de alta solubilidade) 100 % 900 % 80 % 70 % 60 %

A SÚA ALTA SOLUBILIDADE RUMINAL E, POR TANTO, A SÚA ALTA BIODISPOÑIBILIDADE AXUDAN A REDUCIR OS RISCOS DE ACIDOSE NO RUME, AUMENTAN A DIXESTIÓN DA FIBRA E MELLORAN A EFICIENCIA ALIMENTARIA, AS PRODUCIÓNS E AS CALIDADES DO LEITE

50 % 40 %

4 horas 9 horas

30 % 20 % 10 % 0%

Sudáfrica

Australia

China (FRA)

Reino Unido

España

EE. UU.

MgO

Alimetrics (Finlandia, 2013)

Figura 7. Comparativa Acid Buf (90 g/vaca/día) vs. bicarbonato (180 g/vaca/día) vs.control (sen tampón) sobre o pH ruminal

para o mangesio segundo a súa solubilidade, xa que neste caso será sinónimo de biodispoñibilidade ou absorción. A diferenza é que unha magnesita terrestre só ten solubilidades do 20 %, mentres que un magnesio de orixe mariña pode chegar ao 98 % de solubilidade a pH ruminal. A nivel laboratorial (in vitro) pódense facer valoracións da efectividade de distintas fontes de magnesio a un pH determinado durante un determinado período de tempo. A proba máis sinxela é engadir 0,25 g dunha fonte de magnesio nunha solución a pH 5,8 e valorar durante dúas horas a cantidade de ácido que hai que engadir para manter o pH inicial, é dicir, é unha forma de

medir como se solubiliza o magnesio e, por tanto, a maior volume de ácido, máis magnesio solubilizado. Unha vez que se incorpora a mostra na solución, hai un aumento inicial de pH e a cantidade necesaria de ácido que hai que ir engadindo para volver ao pH inicial de 5,8 mídese en ml acedo. Para realizar unha proba de simulación in vivo pódese usar o sistema Alimetrics (rume artificial) e, no caso do magnesio, desenvolvéronse distintas probas en Finlandia, onde se compararon as solubilidades ruminais de distintas fontes de magnesio ás 4 h e ás 9 h (na proba Alimetrics-2013 usáronse as fontes da figura 5 en amarelo) [páx, ant.].

A conclusión en todas as valoracións in vitro e in vivo é que a solubilidade (biodispoñibilidade) dos óxidos de magnesio terrestres a pH de 5,5 a 6,5 son relativamente baixas, con porcentaxes do 5 ao 25 %, mentres que se o óxido de magnesio é de orixe mariña (MgO mariño) a súa solubilidade aumenta por riba do 90 %.

VALORACIÓNS NO VACÚN DE LEITE DO USO DE MINERAIS MARIÑOS NA RACIÓN Nas distintas probas que se realizaron coa incorporación das algas mariñas calcarias, o magnesio mariño ou a combinación de ambos na ración de ruminantes, hai que considerar a comparativa cun lote control, así como a

124 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_adial_galego.indd 124

25/5/21 18:27

ALIMENTACIÓN

UN DOS OBXECTIVOS DO USO DESTES MINERAIS É SUBSTITUÍR O BICARBONATO SÓDICO, O ÓXIDO DE MAGNESIO E PARTE DO CARBONATO CÁLCICO TERRESTRE, PARA GAÑAR ESPAZO NA RACIÓN E PARA REDUCIR O NIVEL DE CINZAS TOTAIS

Figura 8. Estudos das melloras en eficiencia alimentaria co uso de Acid Buf en vacas de leite Incremento de Acid Buf na eficiencia alimentaria Referencia

Localización

Descrición da dieta

Bernard et al., 2014

Universidade de Xeorxia, EE. UU.

Nivel alto de FND* en sistema unifeed baseado en ensilado de millo

Cruywagen et al., 2015

Universidade de Stellenbosh, Sudáfrica

Nivel baixo de FND en sistema unifeed baseado en millo de gran e herba seca

Neville et al., 2019

Universidade de Dublín, Irlanda

**TMR baseada en ensilado de raigrás, ensilado de millo e ingredientes típicos do sistema de alimentación do norte de Europa

*FND: fibra neutro deterxente **TMR: total mixed ration (ración tipo unifeed)

comparativa cun lote onde se usen minerais terrestres, xa que un dos obxectivos do uso destes minerais mariños é substituír o bicarbonato sódico, o óxido de magnesio e parte do carbonato cálcico terrestre, para gañar espazo na ración e para reducir o nivel de cinzas totais, que é outra forma de mellorar a eficiencia ruminal. En todos os estudos desenvolveuse unha substitución do bicarbonato a metade de dose co lithothamnio e unha substitución 3:1 ou 4:1 do magnesio terrestre polo magnesio mariño. Unha das valoracións é o efecto sobre o pH ruminal, para conseguir un pH por riba de 5,5 (límite da acidose subaguda) e uns diferenciais de pH máximo e mínimo máis reducidos, é dicir, lograr un pH máis alto e máis estable. Outra das valoracións do uso de minerais mariños é sobre os parámetros produtivos e as melloras en produción de leite e calidade (máis graxa). Desenvolvéronse estudos sobre o efecto na microbioloxía do rume, cun efecto de aumentar as poboacións das bacterias lactato consumidoras (Selenomonas ruminantium e Megaesphera eldenii), sobre todo con máis achega de magnesio, e tamén os efectos en reducir os xeradores de lactato, como Streptococcus bovis. O efecto no aumento, tanto da porcentaxe de graxa en leite como do total de kg de graxa/vaca/día, pola achega de magnesio soluble que a nivel metabólico favorece a transferencia de graxa de sangue a leite e, por tanto, hai un efecto directo sobre a graxa en leite. Tamén a mellor dixestibilidade da fibra e a mellor eficiencia e saúde ruminal axudan á produción de graxa, cun efecto moi interesante das algas mariñas calcarias en situacións de estrés calórico.

As valoracións sobre as melloras na eficiencia alimentaria tamén se desenvolveron usando distintos tipos de dietas (con máis CNF e moi acidóticas ou máis seguras e con máis fibra), con resultados moi positivos e mellorando sempre a eficiencia alimentaria (probas de Bernard, 2014 da Universidade de Xeorxia, EE. UU.; Cruywagen, 2015 da Universidade de Stellenbosch, Sudáfrica; Neville, 2019 da Universidade de Dublín, Irlanda) con resultados de melloras de máis de 0,2 kg leite corrixido a enerxía por kg de MS. Estes estudos sobre a mellor eficiencia alimentaria e, en consecuencia, sobre unha mellor eficiencia ruminal desenvolvéronse tamén con valoracións da produción total de ácidos graxos volátiles en rume e dos cocientes propionato: acetato a distintas doses de Lithothamnio + Magnesio.

CONCLUSIÓN En resumo, o uso de minerais mariños non é só para cubrir as necesidades nos devanditos minerais, senón que a súa alta solubilidade ruminal e, por tanto, a súa alta biodispoñibilidade axudan a reducir os riscos de acidose en rume, aumentan a dixestión da fibra, melloran a eficiencia alimentaria, as producións e as calidades do leite, o que aumenta a porcentaxe de graxa. É unha eficaz solución e unha ferramenta que poderiamos definir como buffers nutricionais de orixe mariña, con efecto tampón (control do pH ruminal) e nutricional á vez (achega de minerais como calcio e magnesio).

05.2021 Vaca Pinta n.º 24 | 125

vp024_alimentacion_adial_galego.indd 125

26/5/21 17:29

Claves para una recría de novillas exitosa y rentable

El Plan Kaliber es un programa de alimentación especialmente diseñado para el acompañamiento de las terneras en su transformación en novillas, desarrollado y perfeccionado por De Heus a partir de su amplia experiencia en el sector. Conseguir un proceso de recría exitoso depende de la combinación de una serie de factores que el ganadero debe conocer y aprender a gestionar. Tal y como demuestra la epigenética, los mismos genes de una ternera se expresarán de una manera u otra según cómo hayan sido las condiciones de alimentación antes y después de su nacimiento y el estrés al que haya sido sometida. Dicho de otro modo, con la mejora de la alimentación, la salud, el alojamiento y el manejo de las terneras es posible elevar a la máxima expresión la genética de las granjas. Gestionar adecuadamente estos factores no solo disminuye la mortalidad en los primeros meses de vida, sino que permite también que las terneras desarrollen grandes estructuras, equilibradas y sin engrasamiento en ninguna de sus fases de desarrollo. De esta manera, se reduce la edad al primer parto por debajo de los 24 meses y se consiguen vacas más longevas, con mayores producciones vitalicias. Además, el Plan Kaliber de De Heus repercute en una menor necesidad de animales para la reposición anual del establo y hace posible una reducción del coste de alimentación de las terneras, que supone el 20 % del gasto total de alimentación de una granja media con un 30 % de reemplazo.

vp024_pub_deheus.indd 126

InSTALACIonES Cada vez se observan más instalaciones, y mejor preparadas, para albergar la recría, en las que el objetivo principal es su máximo confort. En ellas se tienen en cuenta factores tan importantes como: •

Luminosidad. Los rumiantes poseen importantes necesidades de luz, ya sea natural o artificial.

•

Ventilación. En las dos primeras semanas de vida, las terneras son muy sensibles a las corrientes de aire horizontales, por lo que las casetas o mallas cortavientos son de gran ayuda, siempre y cuando no comprometan la renovación de aire donde se alojan.

•

Cama caliente. Normalmente se utiliza la paja como material de cama. Es fundamental que se encuentre en buen estado, bien seca y en cantidad suficiente, para que el animal pueda hacer un nido e invierta su energía en aumentar de peso y no en mantener su temperatura corporal. El correcto mantenimiento de esta cama está muy ligado a un buen diseño de las instalaciones, que facilitará el cambio de esta.

•

Paredes y cierres. Deberán ser fácilmente desmontables y lavables (desinfectables), por lo que la madera en estos casos no es aconsejable.

En vídEo

SAnIdAd El día del nacimiento de una ternera es el pistoletazo de salida para una excelente producción vitalicia en la granja, en el cual la futura vaca lechera comienza a enfrentarse a desafíos inmunitarios severos y el éxito dependerá, en gran medida, del trabajo que se haga con ella. Esta labor consiste en una adecuada atención en el momento del parto con una paridera limpia, una correcta desinfección del ombligo y una rápida toma de calostro a la temperatura adecuada y con los utensilios bien higiénicos. Se aconseja minimizar la pérdida de calor en épocas frías, por lo que conviene tener a las terneras bien encamadas, tapadas con chalecos o bombilla de infrarrojos. No se debe olvidar que todos aquellos cuidados que recibió la madre de la ternera mientras estaba en el grupo de las secas benefician positivamente a la futura productora.

18/5/21 19:02

Para el equipo de De Heus es fundamental establecer unos protocolos de desparasitación y vacunación que permitan disminuir la incidencia de las patologías más frecuentes durante la recría. Estas patologías son, en la mayoría de los casos, la puerta de entrada a infecciones secundarias que originarán diarreas y neumonías con graves consecuencias para los animales. ALIMEnTACIÓn En los primeros meses de vida, la leche es el principal alimento. Por ello, se debe prestar mucha atención a los siguientes puntos: •

•

No es suficiente que el perfil nutricional de la leche en polvo sea correcto. La calidad de las materias primas debe ser excelente. En cuanto a la composición de las grasas, estas deben ser altamente digestibles y emulsionar correctamente. Tanto si se utiliza una nodriza automática como si se proporciona con cubo, la higiene y la temperatura de la leche son fundamentales. Uno de los puntos más importantes a tener en cuenta es la concentración de leche en polvo. Es preciso seguir la recomendada por el técnico para evitar subalimentar al animal, en caso de concentraciones demasiado bajas, o deshidratarlo, por excesivas. Al diseñar las tablas de alimentación, independientemente de la marca de la nodriza automática que sea, es importante saber que serán clave en el desarrollo de la ternera y en la relación de esta con la máquina, ya que marcan la cantidad

CON LA MEJORA DE LA ALIMENTACIÓN, LA SALUD, EL ALOJAMIENTO Y EL MANEJO DE LAS TERNERAS ES POSIBLE ELEVAR A LA MÁXIMA EXPRESIÓN LA GENÉTICA DE LAS GRANJAS

de leche que puede tomar el animal en 24 horas y las visitas que tendrá que realizar para conseguirlo. En este sentido, por cada 100 g/día extra de aumento de peso de la ternera lactante, se conseguirán 250 kg más de leche en la primera lactación. •

•

En el caso de las nodrizas, hay que tener muy claras las instrucciones del fabricante de la máquina para una correcta calibración y limpieza diaria. Dependiendo de la marca, hay cierto tipo de lavados que no son automáticos, pero sí muy importantes para su correcto funcionamiento.

ner acceso continuo a un punto de agua limpia para cubrir sus necesidades de mantenimiento y favorecer el consumo de pienso. •

No se debe descuidar la calidad químico-microbiológica del agua, ni su presión, en caso de carecer de un sistema que la regule. La temperatura es importante en los meses más fríos, ya que el agua muy fría o congelada provocará un descenso del consumo que afectará negativamente a la ingesta de concentrado. La ternera deberá te-

A partir de la primera semana de vida se pondrá a disposición de la ternera el starter, que deberá ser de granulometría fina y alto valor nutricional para favorecer el crecimiento del animal, potenciar su consumo desde las primeras semanas de vida hasta llegar, al menos, a los 2 kg en el momento del destete. Este se realizará a partir de los 60 días de vida y de manera gradual, sin que coincida con cambios de grupo, descornados o pautas vacunales que puedan distorsionar el nivel de anticuerpos ideal.

FASE InICIAL 0-5 MESES

FASE JovEn 5-8 MESES

FASE dE PUBERTAd 8-14 MESES

FASE dE GESTACIÓn 14-24 MESES

PUnToS CLAvE Calostro de calidad Crecimiento rápido y seguro desarrollo del rumen destete sano

PUnToS CLAvE Aprovechar el potencial de crecimiento Maximizar la ingesta de forrajes de alta calidad

PUnToS CLAvE Máximo desarrollo Sin engrasamiento Costillas y línea dorsal visibles

PUnToS CLAvE Alta ingesta de forraje Crecimiento estable Sin engrasamiento

vp024_pub_deheus.indd 127

18/5/21 19:02

ALIMENTACIÓN

Xestionar a ración para mellorar os sólidos totais O prezo do leite é a variable principal na rendibilidade dunha granxa, polo que un aumento conta máis que melloras parciais en rendementos produtivos. Por tanto, o desafío é grande: producir máis volume de leite ou producir máis sólidos totais por vacas, pero cales son as variables que inflúen para conseguir mellores calidades? Imos velo no seguinte artigo. Manuel Fernández Veterinario de Consuvet e webmaster de cowsulting.com

ntes de comezar gustaríame sinalar que hai que ter en conta a opinión do consumidor á hora de utilizar estratexias para mellorar as calidades do leite. Un exemplo é o actual buttergate

que apareceu no Canadá, onde os consumidores se preguntan por que a manteiga está máis dura e non se derrete como antes. A resposta é inquietante porque pon en dúbida a alimentación da vaca con aceite de palma (palmítico) para conseguir mellora s na graxa do leite. Dito isto, non hai que inquietarse, porque hai outras ferramentas, ademais do palmítico, para subir a graxa.

128 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_calidades_galego.indd 128

25/5/21 18:41

ALIMENTACIÓN

HAI QUE TER EN CONTA A OPINIÓN DO CONSUMIDOR Á HORA DE UTILIZAR ESTRATEXIAS PARA MELLORAR AS CALIDADES DO LEITE

Simulador www.cowculations.com

05.2021 Vaca Pinta n.º 24 | 129

vp024_alimentacion_calidades_galego.indd 129

25/5/21 18:41

ALIMENTACIÓN

COMPOSICIÓN DO LEITE O leite está constituído nun 87 % por auga e o 13 % restante (variable) é o que chamamos ‘sólidos lácteos’. Cando falamos de sólidos lácteos, falamos de proteínas e lípidos, pero tamén de hidratos de carbono (lactosa) e de compoñentes inorgánicos (achega mineral). Repasemos estes conceptos: Proteínas: podemos atopar proteína verdadeira e fracción non proteica. • Proteína verdadeira: constituída por caseína (alfa-1, alfa-2, beta-2 e kappa) e lactoalbúminas. • Fracción non proteica: urea e amoníaco. Lípidos: é a fracción enerxética do leite e á vez a máis variable. • 99 % dos lípidos atópanse en forma de triglicéridos. • Os ácidos graxos máis abundantes son o mirístico (C14) e o palmítico (C16) como saturados e o oleico (C18-1) e linoleico (C18-2) polos inaturados. Lactosa: componse de glicosa e galactosa. A súa concentración é independente da dieta e é estable no leite debido ao seu efecto osmolar. Compoñentes inorgánicos • Falamos da achega mineral do leite, especialmente calcio, fósforo e magnesio. Estes minerais atópanse asociados ás proteínas, polo que precipitan conxuntamente con elas. • potasio, sodio e cloro están en estreita relación coa lactosa (a súa variación pode afectar á estabilidade do leite). A nivel práctico podemos introducir o concepto ‘sólidos totais’ como a suma de graxa e proteína entregada co leite, xa que realmente é o que está sometido a pago por calidade. Hai programas de produción de leite encamiñados a producir calidades (con razas especializadas), nos cales o obxectivo é chegar a 1,5 quilos de sólidos por quilo de peso corporal e ano. Vexamos un exemplo máis normal baseado no noso simulador de sólidos totais:

Un obxectivo esixente podería ser conseguir 1,1 quilos de sólidos totais por quilo de peso corporal e ano:

Simulador www.cowculations.com

FACTORES QUE DETERMINAN A CALIDADE DO LEITE Non cabe dúbida de que hai factores que determinan a calidade do leite, como é a xenética do propio animal, o momento da lactación (máis calidades con máis días en leite) o tipo de dieta (máis ou menos fermentable), a existencia de acidoses ou a forma de administrar a comida; a isto súmanse a época do ano e outros.

VARIACIÓN DOS COMPOÑENTES DO LEITE

LACTOSA

PRODUCIÓN DE LEITE

MATERIA GRAXA MATERIAS NITROXENADAS

SEMANAS DE LACTANCIA

Simulador www.cowculations.com

130 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_calidades_galego.indd 130

26/5/21 17:29

¿ERES UNA GRAN PRODUCTORA COMO YO?

NECESITAS METIONINA ruminants.adisseo.com/es/

ESCANÉAME

Smartamine® & MetaSmart®

MAS QUE LECHE �Todas las vacas necesitan metionina!

En múltiples estudios universitarios y pruebas de campo, el uso de Smartamine® M y MetaSmart® para equilibrar las raciones ha demostrado generar: - Más leche, más proteína, más grasa. - Mayor disminución de los trastornos metabólicos en el periodo de transición. - Mejora la eficiencia reproductiva: salida en celo y gestaciones a término. De la manera más rentable posible. Confía en Adisseo, líder mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s. Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico.

+34 974316092 Info.nasp@adisseo.com

ruminants.adisseo.com/es/ www.adisseo.com vp024_anuncio_adisseo.indd 131

14/5/21 9:35

ALIMENTACIÓN

Pero hai outros factores sobre os que podemos influír ao racionar, como facer derivar a ración cara a fermentacións de acetato ou incluíndo ácidos graxos saturados como o palmítico (se a opinión pública non o desmerece). Outros feitos sobre os que é máis difícil actuar son os seguintes: Efecto da curva de lactación sobre as calidades Na segunda e terceira fase de lactación é cando é máis fácil variar nutricionalmente as concentracións de graxa do leite, xa que na primeira fase da lactación unha alta porcentaxe desa graxa provén da mobilización de graxa do tecido adiposo, debido ao balance enerxético negativo propio do período. Por tanto, durante a segunda e terceira fase da curva de lactación é o momento no que máis se pode lograr modificar as concentracións de sólidos totais, cun manexo alimenticio adecuado. Cómpre ter en conta que se estabilizou un consumo en niveis normais tras o pico de consumo. Ademais, as relacións hormonais terán cambiado e, por tanto, unha parte dos fluxos de nutrientes empezan a derivarse cara aos tecidos de depósito. Estado sanitario e calidades O estado sanitario tamén inflúe nas calidades; por exemplo, cando hai estados febrís pódense reducir tanto o fluxo como a concentración de sólidos, xa que o organismo deriva enerxía e proteínas a producir proteínas plasmáticas e anticorpos. Cando aparecen mamite, xa sexa clínica ou subclínica, a composición do leite vese alterada, xa que se afecta a permeabilidade da membrana das células secretoras, o que diminúe o contido de lactosa e potasio e aumenta o de sodio e cloro. Outro exemplo é cando as vacas se atopan en estado de acidose ruminal, o que provocará a síndrome de “caída de graxa” e a cetose, que provoca un descenso na proteína láctea. Factor climático As temperaturas altas afectan ao consumo de materia seca e, moi especialmente, ao consumo de fibra, o que cambia os patróns fermentativos do rume (relación C2/C3). Ademais, nesta situación prodúcese unha diminución da síntese proteica no rume, o que fai que baixe a concentración proteica no leite.

Manexo no muxido Alteracións na rutina de muxido e todas as causas que poidan provocar estrés nese momento determinan descargas de adrenalina e noradrenalina que redirixen os fluxos de nutrientes, o que afecta o volume e á concentración.

CANDO FALAMOS DE SÓLIDOS LÁCTEOS, FALAMOS DE PROTEÍNAS E LÍPIDOS, PERO TAMÉN DE HIDRATOS DE CARBONO (LACTOSA) E DE COMPOÑENTES INORGÁNICOS (ACHEGA MINERAL)

Que podemos facer Polo que acabamos de ver resulta evidente que hai moitos factores implicados, pero iso non quere dicir que teñamos as mans atadas; podemos solicitar estratexias para mellorar as nosas calidades. Para centrar o tema eu focalizaría a mellora da graxa na xestión da fibra e da graxa da ración, e a mellora da proteína, na xestión da enerxía e aminoácidos da ración.

XESTIÓN DA GRAXA As graxas insaturadas (máis líquidas) coma o aceite de soia ou de liño, cando chegan ao rume satúranse (máis sólidas), de forma que os lípidos que abandonan o rume son predominantemente ácidos graxos saturados non esterificados de orixe alimentaria e microbiano. O uso de graxas saturadas como o palmítico puro garanten a achega de graxas que non son degradadas no rume, pero tamén saturan o contido en graxa saturada do leite excretado, o que pode producir manteigas pouco untuosas. Como gran parte dos precursores utilizados pola glándula mamaria para síntese dos ácidos graxos orixínanse no rume, por fermentación dos alimentos, calquera modificación a este proceso afecta directamente á concentración de graxa no leite. É por iso que unha redución na produción de ácidos acético e butírico, unida a un incremento na produción de ácido propiónico, provocará unha caída substancial da graxa. É o caso dunha dieta con relación forraxe/concentrado baixa, onde a achega tampón de saliva diminúe por menor ruminación, o pH ruminal decae significativamente e a relación C2/C3 vaise reducindo. A relación máis favorable sería 60 % forraxe/40 % concentrado para lograr unha relación molar C2/C3 de 2,1. En termos xerais, a achega de FND (fibra neutro deterxente) para manter ou incrementar a porcentaxe de graxa do leite debe ser equivalente ou superior a 1,2 % do peso vivo e ao redor do 75 % de este debe ser de fibra longa.

132 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_calidades_galego.indd 132

26/5/21 17:30

ALIMENTACIÓN

A DIXESTIBILIDADE DAS NOSAS FORRAXES E DAS MATERIAS PRIMAS É CLAVE PARA PODER CONSEGUIR MELLOR PAGO POR CALIDADES

A relación concentrado/forraxe debe axustarse ao nivel de alimentación dos animais, o que quere dicir que, se se aumenta o consumo de materia seca, se require maior cantidade de forraxe para manter a porcentaxe de graxa en leite. Dixestibilidade da fibra Por suposto, a dixestibilidade da fibra da ración é outro factor clave dentro da calidade das forraxes utilizadas. Neste sentido a Universidade de Wisconsin ten patentado o nutriente TTNDFD como forma de expresar como se utiliza a fibra en vacas produtoras (especialmente interesante nas de produción moi alta). TTNDFD significa total tract NDF digestibility, é dicir, dixestibilidade da fibra neutro deterxente no tracto dixestivo. Por tanto, calquera causa de baixada de PH en rume por baixo dos valores normais producirá un descenso na actividade da flora que dixire a fibra e, ademais, vai afectar á biohidroxenación das graxas insaturadas (obrigatoria no rume). Por conseguinte, forraxes dixeribles implican maior inxestión de fibra dixerible, o que se resolve en maior produción de flora ruminal con mellor produción de acetato fronte a propionato. Resumindo, a dixestibilidade das nosas forraxes e materias primas é clave para poder conseguir mellor pago por calidades. Respecto da adición de graxas, podemos dicir que a adición de graxas insaturadas ten un efecto máis negativo sobre a fermentación ruminal da fibra que o uso de graxas saturadas e isto nótase máis cando as forraxes teñen fibra pobremente dixerible.

Efecto da relación F/C sobre parámetros ruminais Forraxe

Concentrado

100

FDN

T.ª mastig.

Ap. tampón saliva

pH rume

Proporción

% d MS

Min/día

960

kg/día

C2/C3

2,4

6,6

3,9

940

2,3

6,2

3,4

900

2,2

5,3

2,9

820

2,1

5,4

2,1

660

1,9

5,0

1,4

100

340

1,5

Independentemente diso, se usamos graxas bypass como os xabóns cálcicos ou graxas hidroxenadas, a súa presenza non afectará á fermentación ruminal, xa que non permanecen no rume e pasan directamente ao intestino. Débense ter en conta todos estes factores na adición de graxas á dieta, evitando as achegas de graxas insaturadas (aceites) cando queremos mellorar porcentaxes de graxa en leite. O uso de aditivos que potencian a actividade fermentativa do rume (por tanto, a xeración de acetato) permite incrementar a concentración de graxas lácteas. Neste sentido destaca o uso bicarbonato sódico ou potásico desde o punto de vista dos tampóns e o óxido de magnesio como alcalinizante.

XESTIÓN DA PROTEÍNA A modificación mediante cambios na composición da ración da porcentaxe proteica ten unha marxe máis limitada e conséguense melloras de 0,1-0,3 décimas habitualmente. O feito de que haxa un compoñente xenético na produción de proteína limita para ben ou para mal segundo a xenética das vacas do rabaño. O dato fundamental que temos que coñecer para manexar a xestión da proteína no leite é que se falta un aminoácido específico no proceso de síntese proteica, este detense; os dous aminoácidos máis limitantes son a lisina e a metionina, seguidos pola treonina, valina e isoleucina. Necesitamos conseguir a chegada de cantidade suficiente de aminoá-

0,8

cidos á glándula mamaria para alcanzar unha adecuada síntese proteica, sempre tendo en conta que a maior achega de aminoácidos para o animal vén da síntese proteica microbiana no rume. Isto quere dicir que se deben maximizar dietas sas que provoquen a maior cantidade de síntese microbiana posible e, ademais, con achegas suficientes de proteína (no fondo, aminoácidos). No entanto, o principal nutriente que garante a produción proteica é o consumo de enerxía, de forma que vemos que, aumentando a enerxía da ración, conseguimos maior cantidade de leite e maior porcentaxe de proteína. Isto non é incompatible co dito anteriormente senón todo o contrario, é dicir, ao aumentar a enerxía dispoñible para a síntese proteica microbiana no rume a situación deriva nunha maior achega de proteína metabolizable e de substrato glicoxénico cara ao ubre, isto é, maior enerxía dispoñible determina maior achega de proteína ao ubre. Con todo, proporcionando maior cantidade de proteína na ración sen elevar a enerxía, conseguimos melloras máis limitadas.

05.2021 Vaca Pinta n.º 24 | 133

vp024_alimentacion_calidades_galego.indd 133

25/5/21 18:42

ALIMENTACIÓN

O USO DE PROTEÍNAS E AMINOÁCIDOS PROTEXIDOS É OUTRA OPCIÓN QUE NOS PERMITE AUMENTAR DE FORMA MÁIS LINEAL A PROTEÍNA EN LEITE SEGUNDO A DOSE ACHEGADA

Figura 1. Concentracións de Lys Di e Met Di (equivalente francés de MLys e MMet) en materias primas para racións de vacún leiteiro

Outro punto importante é a sincronización da velocidade de degradación en rume da proteína degradable achegada coa enerxía degradable. Un exemplo claro témolo no pastoreo; neste caso inxírense cantidades elevadas de proteína moi soluble (sobre todo cando hai herba nova), que debería ser compensada coa inxestión de enerxía moi soluble (coma a dos azucres e pectinas). O uso de proteínas e aminoácidos protexidos é outra opción que nos permite aumentar de forma máis lineal a proteína en leite segundo a dose achegada. Neste sentido disponse no mercado de metionina e lisina protexida. A eficiencia da alimentación de precisión de aminoácidos reporta outras vantaxes, ademais da subida da proteína en leite como tal, pero é un tema abundantemente tratado en bibliografía e que merecería un artigo á parte. A xestión das diferentes materias primas, así como a existencia de aminoácidos protexidos, son armas de uso común. A substitución de carbohidratos non estruturais por graxa adoita dar como resultado menor dispoñibilidade de enerxía rapidamente dispoñible para os microorganismos, afectándose a síntese proteica.

CONCLUSIÓNS FINAIS

Mellora da graxa en leite • A relación forraxe/concentrada é moi importante para conseguir calidade de leite con saúde ruminal. • A dixestibilidade desa fibra inflúe moito en conseguir os nosos obxectivos. • A degradabilidade do amidón da ración non debe ser excesiva. • O concentrado debe ser inxerido de forma frecuente. • O uso de substancias tampóns e/ou alcalinizantes é interesante. • Considerar o uso de graxas inertes se as necesidades proteicas están ben cubertas. Mellora da proteína en leite • Optimizar o consumo de enerxía, especialmente da enerxía fermentescible. • Axustar a achega de proteína coa de enerxía dispoñible. • Non utilizar exceso de proteína degradable. • Combinar materias primas para lograr sincronizar a achega de proteína e enerxía no rume. • Usar fontes de proteína dixerible ricas en aminoácidos. • Uso de proteínas e aminoácidos protexidos.

NOTA DO AUTOR

www.cowsulting.com como ferramenta de xestión económico-técnica (e non ao revés) e www.cowculations.com como escaparate de simuladores gratuítos usados dentro de cowsulting están a disposición do sector se nalgún momento estas ferramentas se consideran necesarias.

134 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_alimentacion_calidades_galego.indd 134

25/5/21 18:42

Complet GP,

En vídeo

un complemento que aumenta as calidades do leite Cando Ludrio SL (Ludrio, Castro de Rei, Lugo) incorporou o produto Complet GP para mellorar a alimentación e así obter unha maior calidade no leite e, en consecuencia, un maior beneficio na produción. A explotación está dirixida por Pablo Fernández, quen, desde hai oito anos, pasou de muxir unhas 50 vacas ás 140 de agora, é dicir, pasaron duns 1.500 litros de produción diaria a case 6.000. Este gandeiro conta co suplemento Complet GP e, desde que introduciu o produto, “a graxa e a proteína subiron un par de décimas”, afirma. Actualmente, conta con 3,5 de proteína e 4 ou, en ocasións, 4,2 de graxa. A mellora na calidade provoca un incremento no pago “e é un incentivo para a explotación”, destaca. Manuel Fernández, técnico de Consuvet, a empresa encargada de ofrecerlle servizo a Piensos del Sil en formulación, explica que “Complet GP é o primeiro produto que apareceu no que chamamos a gama de especialidades, na que se reúnen un grupo de produtos que pretenden darlles solucións concretas a problemas concretos”. A aparición deste complemento foi hai uns seis anos cando “algunha empresa láctea pagaba a prezo de leite en po se non cumprías unha serie de calidades”. Engade que “nese momento, mellorou a calidade de moitos gandeiros pola chegada de toda a formulación de Complet GP, que concedeu a resposta”. Complet GP é un produto completo que leva un tipo de aditivos e materias primas que traballan a xestión da fibra e a creación de proteína microbiana. “Non utiliza aditivos tradicionais como o ácido palmítico; non é excluínte, senón que se pode complementar”, explica Manuel. “Ademais, non hai que reformular a ración, senón engadir o produto a razón de 500 gramos por vaca e día”, indica. O gandeiro confirma que non “cambiamos a ración, é un aditivo a maiores”. O método que usan nesta granxa para incluílo é “metelo coa telescópica no carro, desde que está feito mesturámolo todo e listo, coma se fose outro penso máis”.

Cando Ludrio SL Localización: Ludrio, Castro de Rei (Lugo) Propietario: Pablo Fernández Iravedra Nº. de animais: 290 Vacas en muxido: 140 Media de produción: 40 litros/vaca/día Calidades: 3,5 de proteína e 4,2 de graxa Venta do leite: Entrepinares

O pago por calidade é unha das claves que valoran os gandeiros. Con Complet GP “chegamos ao 3,60 de proteína, e mesmo superado, e ao 4,25 de graxa, dependendo da etapa do ano, está claro, pero tivemos épocas de non utilizalo e caeu drasticamente”, conta Pablo, e engade que “dado que pagan a décima de proteína a 0,6 e a de graxa a 0,3, hai que darse conta de que pode supor un incremento de preto de 3.000 euros ao mes, cando o custo do produto é bastante inferior”. Manuel apunta que “dentro dos datos que temos en xestión económica nós, coa aplicación Cowsulting, vemos que unha mellora en prezo de leite inflúe, ás veces, máis que unha mellora en eficiencia, sempre tendo en conta que a eficiencia e o pago son dúas partes moi importantes”.

Polígono de Sabón, 11B 15142 Arteixo (A Coruña) vp024_pub_piensossil_galego.indd 135

Tlfs. 981 600 322 – 641 489 661

piensossil@piensossil.com 27/5/21 11:46

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

A alta produción de leite non é sinónimo dunha menor fertilidade en condicións de estrés por calor O obxectivo principal deste estudo é cambiar a crenza no público de que ao obter unha alta produción de leite se debe “sacrificar” algo na fertilidade e demostrar que, se implementamos boas prácticas de manexo nas vacas de alto rendemento, se poden alcanzar niveis incluso mellores que coas de baixa produción. Israel Flamenbaum, P.hD. Cow Cooling Solutions Ltd, Israel e socio da empresa Cow Cooling Flamenbaum & Seddon, ltd, O Brasil israflam@inter.net.il, www.cool-cows.com

ograr unha alta taxa de concepción é unha das principais condicións para obter unha produción eficiente de leite na granxa. Durante moitos anos, a industria láctea israelí sufriu, ao igual

que outras industrias en países cálidos, unha diminución significativa na capacidade de preñar as vacas durante os meses de verán, o que provocou unha redución na eficiencia da produción de leite e a esta-

136 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_flameubaum_galego.indd 136

26/5/21 17:31

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

A DIFERENZA DO EFECTO DO CALOR SOBRE A PRODUCIÓN DA VACA [...], O EFECTO SOBRE A SÚA FERTILIDADE NO VERÁN É MOITO MÁIS COMPLEXA E ENTÉNDESE DURANTE UN PERÍODO MÁIS LONGO AO REDOR DO TEMPO DE INSEMINACIÓN

cionalidade na subministración de leite á industria e ao mercado. A diferenza do efecto da calor sobre a produción da vaca, que depende en gran medida do consumo de alimentos e é menos sensible aos cambios a curto prazo no confort térmico das vacas, o efecto sobre a súa fertilidade no verán é moito máis complexo e esténdese durante un período máis longo ao redor do tempo de inseminación. Estudos realizados recentemente por investigadores israelís da Universidade de Xerusalén mostraron que a fertilidade das vacas é sensible ás condicións de estrés por calor durante un período amplo, comezando desde o inicio do desenvolvemento do folículo ovulante ata a implantación do óvulo fertilizado no útero (a período de ao redor de 50 días). Por tanto, para obter niveis normais de fertilidade no período estival, as vacas inseminadas deben ter unha temperatura corporal normal, polo menos durante este tempo; non é unha tarefa fácil.

A razón principal para escribir este artigo é cambiar a crenza no público de que ao obter alta produción de leite hai que “sacrificar” algo na fertilidade e, ao tempo, mostrar que, con boas prácticas de manexo en xeral e un tratamento de arrefriamento intensivo e efectivo no verán en particular, as vacas de alto rendemento poden alcanzar tamén bos niveis, mesmo máis altos que os que se obteñen nas de baixa produción, estando nas mesmas condicións. Para demostrar isto, estou a facer uso do informe do índice “relación verán-inverno” que se elaborou nestes días para 2019. Este índice foi desenvolvido hai case quince anos por expertos do Ministerio de Agricultura israelí e a Asociación de Criadores de Gando Leiteiro de Israel (ICBA) e foi adoptado recentemente por institucións dos Estados Unidos e de Italia. Permítenos caracterizar subxectivamente cada ano as diferentes granxas leiteiras israelís en termos da súa capacidade para facer fronte á calor estival.

Fotografia Design: Nature’s Design & Promo’s

tus animales con

Alberto Medina • (+34) 669 359 279 • am2020@outlook.es

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 137

vp024_especialEstresCalor_flameubaum_galego.indd 137

26/5/21 10:43

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

Táboa 1. Medias de verán e inverno da produción diaria de leite, a taxa de concepción, a produción de leite de verán a inverno e a relación de CR, en granxas leiteiras co máis alto e máis baixo nivel produtivo en Israel en 2019 Parámetro

50 granxas produtoras de alto nivel produtivo

50 granxas de baixo nivel produtivo

Leite inverno (kg/d)

42,1

37,5

Leite verán (kg/d)

40,8

34,5

Relación V:I (leite)

0,97

0,92

Taxa de concepción INV (%)

41,8

41,9

Taxa de concepción VER (%)

26,3

19,6

Relación TC VER:INV

0,63

0,46

Baixada en TC VER (unidades %)

-15,5

-22,3

Ao comezo de cada ano recibo os datos de todas as granxas leiteiras en Israel. Para examinar a relación entre o nivel de produción de leite e o arrefriamento intensivo das vacas no verán, seleccionei desta base de datos as 50 granxas leiteiras coa maior produción anual de leite en 2019 e compareinas coas 50 coa menor produción anual. A produción diaria media de leite por vaca no verán e o inverno, así como a relación de produción, a taxa de concepción e a relación CR entre ambas as estacións recóllense na táboa 1. Nela pódese ver claramente que a relación verán/inverno é moito maior nas granxas de alta produción que nas de baixa produción (0,97 e 0,92, respectivamente). O máis probable é que estes resultados se poidan alcanzar grazas a ter mellores prácticas de xestión en xeral, así como á implementación adecuada de medios de arrefriamento intensivo e a súa operación en forma propia en particular. Isto pódese confirmar polo feito de que a produción de leite nos rabaños de alta produción diminuíu no verán en 1,5 kg/día, a metade da caída (3,0 kg/ día), obtida nos rabaños de baixa produción. Se observamos os números de fertilidade, podemos ver que, de maneira diferente ao que se podería esperar, a caída da taxa de concepción no verán foi menor nos rabaños de alta produción, en comparación cos de baixa produción (15 e 22 unidades porcentuais, respectivamente), e a relación verán/inverno para a taxa de concepción foi de 0,63 e 0,46, en rabaños de alta e baixa produción, respectivamente.

A CAÍDA DA TAXA DE CONCEPCIÓN NO VERÁN FOI MENOR NOS RABAÑOS DE ALTA PRODUCIÓN QUE NOS DE BAIXA PRODUCIÓN (15 E 22 UNIDADES PORCENTUAIS, RESPECTIVAMENTE)

CONCLUSIÓN O noso estudo indica que non necesariamente a alta produción de leite se debe asociar con baixa fertilidade nos estresantes meses de verán. Os datos recentes de Israel mostran o contrario. Creo que obter unha alta produción de leite se relaciona principalmente con mellores prácticas de manexo en xeral e co arrefriamento adecuado das vacas no verán en particular. As mellores proporcións de verán a inverno para o leite (0,97 vs. 0,92) e TC (0,63 vs. 0,46) confirman moi ben o feito de que estas granxas arrefrían mellor as súas vacas no verán. Este feito tradúcese, ademais, na obtención de máis alta produción anual de leite, tamén a maiores taxas de concepción nesta estación.

138 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_flameubaum_galego.indd 138

26/5/21 10:43

vp024_publi_emporvet.indd 139

14/5/21 12:29

La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia de hasta el 40-50% del rebaño. Implica un coste de entre 100 y 200€ por animal afectado y es responsable de la “entrada” de problemas como cetosis, metritis, desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc.

PRODUCTO DE

UNA SOLA

APLICACIÓN

Uso sistemático en vacas lecheras de 2 o más partos. Se puede usar como terapia de apoyo, tras poner calcio intravenoso al animal

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com

vp024_publicidade_inatega_galego.indd 140

27/5/21 10:46

Una solución eficaz y rentable

frente a la fiebre de la leche

Obtenido de algas marinas, es un producto NATURAL, SOSTENIBLE Y COMPLETO QUE APORTA: 3 tipos de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D y mejora la asimilación del Calcio

La aplicación de bolos orales de calcio inmediatamente después del

parto es la terapia más indicada y ventajosa, en comparación con otras como la aplicación de geles orales, calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio. Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com

vp024_publicidade_inatega.indd 141

14/5/21 9:50

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

Tes estrés por calor? Uf, demasiado tarde Nas seguintes páxinas analizo en profundidade as graves consecuencias que pode chegar a ter o estrés por calor nas nosas vacas e ofrezo algúns consellos para evitar que isto suceda, levando a cabo este labor coma se se tratase dun campionato, que dividín en tres fases: pretemporada, temporada e fase clasificatoria.

Alfonso Raffin Veterinario. Sénior advisor en Clairfield International alfonso.raffin@hotmail.com

i un proverbio árabe que se tes un problema que non ten solución non te debes preocupar. E se a ten, tampouco. Se tras un día (ou máis) dunha combinación de temperatura e hu-

midade que te angustia, as túas vacas caeron dous litros, utiliza o proverbio árabe. Demasiado tarde para solucionalo, pero a tempo de previr ante outro fenómeno adverso a seguinte caída ou a interrupción da recuperación aos litros anteriores, cousa que sempre tarda máis (o que baixa, que mal sobe!). Todos os gandeiros toman medidas (normalmente insuficientes) de refrixeración para as súas vacas:

1. Ventiladores e aspersores que baixan a temperatura 2. Espazos abertos que permiten a brisa 3. Bebedoiros A vaca agradéceo. Pero cada ano pedímoslle que nos dea medio litro máis por día, comendo máis e mellor. E iso é meter máis leña na súa fábrica interna. Calor que debe botar fóra. Como? Como pode: 1. Súa. Non é o que mellor sabe facer, non súa moito. Nós e os cabalos, ao suar, mollamos o noso pelo evitando que se reteña a calor na superficie da nosa pel. Tamén evaporamos esa humidade, disipando calor ao cambiar a auga de estado líquido a gasoso.

142 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 142

26/5/21 17:45

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

CANDO A VACA SACA A LINGUA, MALO. MOI MALO. O SEU TÓRAX NON É POTENTE. É UN ANIMAL DE ENORME ABDOME. LEMBRA QUE TEN UNHA FÁBRICA DENTRO. O BANDULLO. E ESTA É A SÚA MAXIA E A SÚA DEBILIDADE As vacas nin abafan como cans...

Nin súan coma cabalos

2. Abafa. Como lles vemos facer aos cans. Eles son especialistas, sacando a súa lingua e movendo o seu potente tórax para que saia aire quente e vapor de auga (súan cos pulmóns). Vólvena a meter para mollala en saliva e evaporar máis e máis líquido.

Pero cando a vaca saca a lingua, malo. Moi malo. O seu tórax non é potente. É un animal de enorme abdome. Lembra que ten unha fábrica dentro. O bandullo. E esta é a súa maxia e a súa debilidade.

Fabricantes de aceites vegetales y tortas oleaginosas TORTA DE SOJA · COLZA · GIRASOL LINAZA · HARINA DE MAÍZ Y CEBADA También en producción ecológica

comercial@assa1949.com · www.aceitesdesemillas.com · Tel. +34 938 654 600 Priorat, s/n - Pol. Ind. La Borda – 08140 Caldes de Montbui (Barcelona) España 05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 143

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 143

26/5/21 17:46

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

Aquí a xente morre, non chega saliva da boa, toda a comida vén de golpe e en mal estado. A fábrica cae a cachos

No bandullo prodúcense potentes fermentacións que xeran ácidos. Algúns pasan directamente ao seu sangue para fabricar lactosa (o propiónico) ou graxa (o acético) e outros deben transformarse, como o ácido láctico. Este traballo fano obreiros especializados: bacterias, protozoos e fermentos. Que non se queixan pola calor nin por facer moitas horas. Cabréanse cando chega toda a materia prima de golpe e non repartida durante o día. Morren cando o ácido se dispara. E, ao morrer, quedan menos para a faena. A

O que me faltaba!

dixestión colápsase. Pídenlle á vaca que, por Deus, non coma máis. O ácido é peor que a calor. É peor mesmo que o lume. Non só mata os nosos heroes do rume, afiliados ao chamado sindicato FLORA RUMINAL; destrúe o mundo no que viven, as papilas, que son casas que, ao crecer cara arriba, permiten que traballe nelas máis xente. Cando chega o ácido, deixa un deserto plano, onde o que consegue sobrevivir queda á intemperie. Antes de chegar a este total desastre, FLORA RUMINAL declara paros obreiros,

CONTE VOSTEDE AS HORAS QUE UNHA VACA RUMIA E SABERÁ A GRAXA DO SEU LEITE. VAN EN PARALELO. E SE HAI MENOS RUMINACIÓN, HAI MENOS SALIVA. MENOS BICARBONATO NO BANDULLO, MÁIS ACIDOSE

baixa a súa actividade, para que non saia produción. O bandullo móvese menos, está máis tempo cheo e a vaca non come. Pero a vaca ten que comer. O pedido de leite é innegociable. Manda a xenética. A súa salvación é a súa salivación. A súa saliva é moi rica en bicarbonato, que neutraliza o ardente ácido. Ao comer, saliva. E ao rumiar, volve salivar. E para dar leite e saliva, as vacas beben e beben e volven beber. Pero se unha vaca perde demasiado líquido suando e abafando, queda sen sa-

144 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 144

26/5/21 17:46

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

OS ÍNDICES DE FERTILIDADE EN ESTRÉS POR CALOR REDÚCENSE A MÍNIMOS. CANDO UN RABAÑO TEN ÍNDICES A PRIMEIRA INSEMINACIÓN DO 50 %, NO VERÁN IMOS AO 10 %

liva. E menos mal que non gastan saliva insultando ao seu dono por non cambiar algunha cousa. Se a humidade aumenta xunto á temperatura, despréndese menos calor evaporando. O corpo reacciona suando máis. Cando suamos, non só perdemos auga. Por favor, lambe a suor (ou a da túa parella) e comprobarás que sabe a bebida isotónica, da que se toman os deportistas ou os deshidratados por vómitos e diarrea. Leva sodio, magnesio e potasio, que son precisamente os compoñentes que fan

A ver, algo que se dixira fácil

Fáltame sodio, potasio e magnesio

Isto non hai quen o coma Dóenme a barriga, os pezuños e non podo coa alma

De 100 vacas con acidoses entrevistadas, ningunha declarou sentir dor abdominal, tal como sofren os humanos. Pero séntena

que a saliva apague o ácido. Se se perden na suor, a saliva, que xa era pouca, non serve para nada. Un deportista despois dun maratón no deserto ou un borracho despois dunha vomitona senten igual que unha vaca que dá 35 litros de leite e suou todo o día. Non poden coa alma. Non se quere erguer para o muxido nin para ir comer. Ao primeiro irá obrigada, pero, ao segundo, o menos

posible. A primeira comida e pouco máis. Polo menos esa comida, cando sae do muxido da mañá. A mañá está fresca e a súa ración acaba de ser preparada. Sabe e cheira rico. Pero en poucas horas, con esta calor, esa potaxe que mestura verduras ensiladas e cereais e que está a 30 graos fóra da neveira, non llo come nin... Deus creou o pasto fresco, non o unifeed.

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 145

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 145

26/5/21 17:46

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

Fermenta e oxídase. Crecen nel microfungos a gran velocidade que producen micotoxinas. E está quente. A vaca sabe que se lle vén agora unha diarrea é vaca morta. Case non comerá nada nas vindeiras horas. Espera para encherse á mañá seguinte. E o sindicato FLORA RUMINAL cágase (non é diarrea) nos mortos da vaca. Non teñen saliva e a pouca é de baixa calidade e, por riba, todo o traballo vén de golpe, xerando ácido que mata máis e máis obreiros e destrúe as súas fábricas. A folga sindical fai que a vaca coma menos, pero como xa fai menos comidas e algo hai que comer, a vaca empeza a seleccionar o mellor. Sen que o seu dono se dea de conta, agora que é cedo e non hai que abafar, move a lingua separando a verdura dos cereais. Só quere cereais, que dan máis forzas. A verdura, que a coma outra, pois, ademais, enche moito a barriga e dixerila custa máis traballo e xera máis calor alí dentro, na fábrica. En pouco tempo desaparece cereal da potaxe (a mestura unifeed). E a potaxe segue a lume lento, oxidándose e fermentando cunha maior proporción de verduras reensiladas, sobadas por unha e outra vaca, entretida como os que cavan nos vertedoiros. Aínda por riba, esa entrada masiva de cereais no bandullo, sen forraxe que amortece o impacto que supón a súa transformación en ácidos, mata e cabrea máis aínda a FLORA RUMINAL. O sindicato declárase en acidose. O ácido sae da fábrica. A vaca sofre dor nos seus pezuños por ácidos e tóxicos en sangue, que inflaman os capilares que as regan. A graxa do leite é o termómetro de que ese animal o está a pasar fatal. O outro termómetro é a ruminación. Unha vaca que rumia é un ser feliz, tal como unha vella facendo gancho mentres mira a tele. Pero por falta de felicidade, porque os obreiros da fábrica non procesan mercadoría e porque non entra fibra longa, que é a que estimula o rume e a regurxitación... por todo en contra, baixa o tempo de ruminación. Conte vostede as horas que unha vaca rumia e saberá a graxa do seu leite. Van en paralelo. E se hai menos ruminación, hai menos saliva. Menos bicarbonato en bandullo, máis acidose. De 100 vacas con acidose entrevistadas, ningunha declarou sentir dor abdominal, tal como sofren os humanos. Pero séntena. E non fai falta pregun-

tarlles para saber que os seus pezuños están doridos, soamente hai que velas (detidamente) camiñar. E non as verás montar a outra vaca en celo. Ningunha está para festas. Hai moi, moi mal ambiente. A horas de alta temperatura, ninguén vai comer nin a beber. Cando esta baixa, non hai ganas. Están cansas (por falta de electrólitos e de glicosa en sangue), coxas (pola acidose) e sen fame (por todo e porque o menú apesta). Case todas tombadas ou de pé, onde pegue menos. E cando deixa de pegar Lorenzo, péganse elas, pois saen todas, atropeladas, de malísimo humor e baldadas. A súa pouca enerxía, perdida inutilmente, corneando a barriga dorida da súa veciña ou escorregando, ao fuxir, nos charcos que deixa un aspersor ou un bebedoiro. Son vacas. As máis agresivas beberán máis e comerán mellor e darán algo máis de leite. Pensaremos que son as mellores e máis eficientes e criaremos as súas fillas e ás fillas do seu pai (seleccionado por agresor xenético). Comprobamos que as avanzadas de preñez nesta época paren fillas con moi baixas defensas. Os anticorpos son proteínas que necesitan enerxía para producirse. O costro de vaca que leva 1-2 meses en estrés por calor é de mala calidade e debería substituírse por costro invernal conxelado. Por todo iso, as xatas nadas nesta época non chegarán a nada bo de maiores, morren máis e crecen menos. Pero, por riba, nacen moitas e aínda hai xente que non sabe o porqué. Os índices de fertilidade en estrés por calor redúcense a mínimos. Cando un rabaño ten índices a primeira inseminación do 50 %, no verán ímonos ao 10 %. A causa é a falta de glicosa en sangue e o estrés emocional, oxidativo e metabólico. Non hai correctas ovulacións, o embrión non aniña no útero ou non sobrevive a metrites imperceptibles. As vacas non preñan ata novembro e amoréanse os partos en agosto, dando estas “fillas de mala nai”. Dígoo porque parir en agosto é ter todas as papeletas para enfermar de mamite, metrite, cetose, callar... Mesmo pneumonía, en agosto. Pobres vacas. E pobre gandeiro. En agosto é ideal chamar o comprador de leite para renegociar o contrato, pois anda tolo buscando materia prima para atender o turismo e a volta ao cole. E as cisternas van semibaleiras a fábrica. Ou semicheas de auga, con

pouca graxa e proteína que permitan fabricar queixo ou iogures. Pero o gandeiro, co tanque baixo en leite e en todo, menos en células somáticas, sente que non é o mellor momento da súa carreira deportiva. Se producir leite é un deporte de alta competición, seleccionemos os mellores, adestremos, estudemos o adversario, anticipémonos, midamos e conservemos as nosas forzas, defendamos, ataquemos e nunca baixemos a garda. Se vas primeiro na liga, coa túa superxenética e alimento e perdes o partido contra o estrés térmico, baixas a segunda automaticamente. A pelexar un ano enteiro para volver subir. Non vou falar de selección xenética, necesitaría outra revista para un tema tan polémico. Só unha palabra de adestramento. Non se pode adestrar unha vaca contra a calor ou a humidade. Pero si contra o estrés. Debe moverse os meses antes da competición, coidar os seus cascos, afacerse a ir a todos os bebedoiros (pechar un día o máis común), recibir sol invernal, quitar as cascarrias (merda pegada ao pelo), curar rozaduras, vacinarse do rutineiro...

ESTUDAR O ADVERSARIO: CALOR E HUMIDADE Alguén moito máis listo ca min estudou unha fórmula que determina o nivel de sufrimento dunha vaca cando aumentan estes dous fenómenos. O índice de temperatura e humidade: ITH.

ITH = 0,81 x Tª + HR/100 (T.ª - 14,4) + 46,4 Cando a vaca supera o ITH de 70, empeza a sufrir. E unha vaca sofre igual a 30 graos máis os 10 % de humidade relativa do Sáhara que a 20 graos e os 100 % de humidade relativa da selva amazónica. Sofre o mesmo, suando e abafando. Aínda que a suor sexa máis eficiente no primeiro caso e o arquexo no segundo. Aínda que no primeiro caso busque máis a sombra e no segundo máis a brisa.

146 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 146

26/5/21 17:46

Varias ganaderías cuentan ya con nuestros ventiladores GanaDEría PuLuan (aS FOnTES, MOnFOrTE DE LEMOS) 6 ventiladores, 5 m, 2 zonas de control de temperatura Media de litros de leche/día: 40 | Sala de ordeño GEa GanaDEría LaCPi SC (ViLar DE SuSaO, OuraL) 4 ventiladores, 5 m, 1 zona de control de temperatura Media de litros de leche/día: 44 | Robot GEA GanaDEría Xuiz SC (a POrTaXE, BÓVEDa) 2 ventiladores, 5 m, 1 zona de control de temperatura Media de litros de leche/día: 39 | Sala de ordeño GEa GanaDEría LOyO SC (TOSaL, Sarria) 3 ventiladores, 5 m, 1 zona de control de temperatura Media de litros de leche/día: 40 | Sala de ordeño GEa GanaDEria SEMuGuEira SC (SEGan, SaViÑaO, LuGO) 5 ventiladores, 5 m, 1 zona de control de temperatura Media de litros de leche/día: 39 | Sala de ordeño GEa GanaDEria XEiTO SC (Sarria, LuGO) 3 ventiladores de 6 m inverter control de temperatura GanaDEria JaViEr (arGOnDE, LuGO) Ventilador de 6 m inverter GanaDEria CaSa PiÑEirO SC 5 ventiladores de 2, 5 m con control de temperatura y agua en cornadiza con gota fina de agua

aly made in It

NUEVO SISTEMA DE VENTILACIÓN • Ventiladores de tres aspas con gran caudal de aire • Silenciosos • Bajo consumo energético (motores inverter de caudal variable) • Fácil reparación y bajo coste de averías al llevar motor eléctrico, correa y polea • Ventiladores con sistemas de refrigeración de gota fina cuando se instala el sistema de agua en cornadiza

FINANCIAMOS A DOS AÑOS SIN INTERESES FINANCIAMOS HASTA 6 AÑOS LA INSTALACIÓN

ͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺ Doctor Casares n.º 189-190 Entresuelo 27400 Monforte de Lemos (Lugo)

vp024_anuncio_tecnagi.indd 147

&1$*, 6 /

Tel.: 617334424

luis@tecnagi.com

www.tecnagi.com

5&$/"(* 4 - 4&37*;04 "(3 $0-"4 & ("/%&*304

14/5/21 14:56

A LL :: EE SS TT R R ÉÉ SS PP O OR R CC A A LO LO R R EE SS PP EE CC II A

TEMP. *C 10 20 36 21 64 22 65 23 66 24 67 25 68 26 69 27 70 28 70 29 71 30 72 31 37 32 74 33 75 34 76 35 77 36 78 37 79 38 80 39 80 40 81 68-69 80-84

Litros/día que perde unha vaca moi sensible, de 50-60 litros en inicio de lactación ITH HUMIDADE RELATIVA (%) HUMIDADE RELATIVA (%) TEMP. 20 30 40 50 60 70 80 90 100 *C 10 20 30 40 50 60 70 80 90 64 64 65 65 66 67 67 68 68 20 0 0 0 0 0 0 0 0 -1 65 65 66 67 67 68 69 69 70 21 0 0 0 0 0 0 -1 -2 -2 66 67 67 68 69 70 70 71 72 22 0 0 0 0 -1 -2 3- 3-4 67 68 68 69 70 71 72 37 74 23 0 0 -1 -1 -2 3-4 -5 -6 68 69 70 71 72 37 74 74 75 24 0 -1 -2 3-4 -5 -6 -7 -7 69 70 71 72 37 74 75 76 77 25 -1 -2 3-4 -5 -6 -7 -8 -9 70 71 72 37 74 76 77 78 79 26 -2 3-4 -5 -6 -7 -9 -10 -11 71 72 37 75 76 77 78 80 81 27 3-4 -5 -6 -8 -9 -10 -11 3 -1 72 37 75 76 77 79 80 81 83 28 3-5 -6 -8 -9 -10 -12 3 -1 -14 37 74 76 77 79 80 82 38 84 29 -4 -6 -7 -9 -10 -12 3 -1 -15 -16 74 75 77 79 80 82 38 85 86 30 -5 -7 -8 -10 -12 3 -1 -15 -16 -18 75 76 78 80 81 38 85 86 88 31 -6 -8 -9 -11 3 -1 -14 -16 -18 -19 76 78 79 81 38 85 86 88 90 32 -7 -9 -11 -12 -14 -16 -18 -19 -21 77 79 81 82 84 86 88 90 92 33 -8 -10 -12 -14 -15 -17 -19 -21 3 -2 78 80 82 84 86 88 90 92 94 34 -9 -11 3 -1 -15 -17 -19 -21 3 -2 -25 79 81 38 85 87 89 91 39 95 35 -10 -12 -14 -16 -18 -20 -22 -24 -26 80 82 84 86 89 91 39 95 97 36 -11 3 -1 -15 -17 -19 -22 -24 -26 -28 81 38 85 88 90 92 94 97 99 37 -12 -14 -16 -18 -21 3 -2 -25 -27 -30 82 84 87 89 91 94 96 98 101 38 3 -1 -15 -17 -20 -22 -24 -27 -29 38 85 88 90 39 95 98 100 3 10 39 3 -1 -16 -18 -21 3 -2 -26 -28 84 86 89 92 94 97 99 102 104 40 -14 -17 -19 -22 -25 -27 -30 Sofre se a subida é brusca 70-72 Sofre levemente 73-79 Sufrimento manifesto Sufrimento do que custa tempo recuperarse 85-97 Sufrimento con consecuencias a longo prazo 98 Morte

Esto éesimportante. importante. En EsIsto No verano, verán, la a España interior y la paña interiores é más máisSahara Sáhara e acostecosra es más Amazonas. Durante el día, teira é máis Amazonas. Durante o en cualquier lugar de España hay día, en calquera lugar de Españamás hai temperatura y durante la noche hay máis temperatura e durante a noite másmáis humedad. hai humidade. Debemos estudiar el ITH ITH diúrno, diurno, Debemos estudar o pero también el nocturno, aunque pero tamén o nocturno, aínda que siempre sexa sea más queque el diurno. sempre máisbajo baixo o diúrPorque si el se nocturno superasupera el valor no. Porque o nocturno o de 70,de la 70, vaca no tiene valor a vaca nonrecuperación ten recupeninguna de sufrimiento. No quiereNon coración ningunha de sufrimento. mer y no quiere vivir.quere vivir. quere comer e non Las humidades humedades relativas relativas tienen As teñen oscilaciones maiores mayores durante durante las 24 oscilacións as 24

ITH ey humidade humedad relativa ITH relativa 90 90

100 -1 -3 -5 -7 -8 -10 -12 -14 -16 -17 -19 -21 -23 -25 -27 -28 -30

horas que temperaturas. Pero Pero tamhoras quelasas temperaturas. bién oscilan másmáis de undun día para otro. tamén oscilan día para Es unaÉmedición que la gente valooutro. unha medición que no a xente ra. Los meteorólogos nunca anuncian non valora. Os meteorólogos nunca la humedad de A Coruñada o anuncian a relativa humidade relativa Barcelona el día depara mañana. lo Coruña oupara Barcelona o díaSide hiciesen,Sedeberían hablar de la diurna mañá. o fixesen, deberían falar y la nocturna. da diúrna e a nocturna. Para entenderlo, a nuestras Para entendelo,cojamos collamos as novacas y vayamos a la playa. Vamos a sas vacas e vaiamos á praia. Imos Chilches (provincia de Castellón), dona Chilches (provincia de Castelló), de Guzmán ordeña 250 vacas. A ver onde Guzmán moxe 250 vacas. A qué que carita se os se pone las osciver cariña vosviendo pon vendo as laciones de humedad diurnas y nocoscilacións de humidade diúrnas e turnas. nocturnas.

Temperatura Temperatura 40 40

Julio -- 2020 2020 11 -- xullo Murcia Murcia

35 35

80 80

30 30

70 70

25 25

60 60

20 20

50 50

15 15

40 40

10 10 55

20 20

00:0:044 00:4:444 11:2:244 22:0:044 22:4:444 33:2:244 44:0:044 44:4:444 55:2:244 66:0:044 66:4:444 77:2:244 88:0:044 88:4:444 99:2:244 1100:0:044 1100:4:444 111:2:244 1122:0:044 1122:4:444 1133:2:244 1144:0:044 1144:4:444 1155:2:244 1166:0:044 1166:4:444 1177:2:244 1188:0:044 1188:4:444 1199:2:244 2200:0:044 2200:4:444 2211:2:244 222:0:044 222:4:444 2233:2:244

30 30

Humedad Humidade

ITH ITH

Temperatura Temperatura

148 || Vaca Vaca Pinta Pinta n.º n.º 24 24 || 05.2021 05.2021 148

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_castelan2.indd148148 vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd

14/5/21 17:46 10:24 26/5/21

CMY

vp024_publi_kemin.indd 149

14/5/21 12:31

01-xan 09-xan 17-xan 25-xan 02-feb 10-feb 18-feb 26-feb 05-mar 13-mar 21-mar 29-mar 06-abr 14-abr 22-abr 30-abr 08-mai 16-mai 24-mai 01-xuñ 09-xuñ 17-xuñ 25-xuñ 03-xul 11-xul 19-xul 27-xul 04-ago 12-ago 20-ago 28-ago 05-set 13-set 21-set 29-set 07-out 15-out 23-out 31-out 08-nov 16-nov 24-nov 02-dec 10-dec 18-dec 26-dec 01-xan 10-xan 19-xan 28-xan 06-feb 15-feb 24-feb 04-mar 13-mar 22-mar 31-mar 09-abr 18-abr 27-abr 06-mai 15-mai 24-mai 02-xuñ 11-xuñ 20-xuñ 29-xuñ 08-xul 17-xul 26-xul 04-ago 13-ago 22-ago 31-ago 09-set 18-set 27-set 06-out 15-out 24-out 02-nov 11-nov 20-nov 29-nov 08-dec 17-dec 26-dec

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

100 45

90 40

70 35

60 30

50 25

40 20

30 15

20 10

10 5

Hum % D

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 150

Hum % N

ITH D

T (°C) D

ITH D

ITH N

DEBEMOS ESTUDAR O ITH DIÚRNO, PERO TAMÉN O NOCTURNO, AÍNDA QUE SEMPRE SEXA MÁIS BAIXO. PORQUE SE O NOCTURNO SUPERA O VALOR DE 70, A VACA NON TEN RECUPERACIÓN NINGUNHA DE SUFRIMENTO

T (°C) N

Vexámolo en ITH (sufrimento). Moita atención á liña de 70. A de 80 é terrible, aínda que o terrorífico é pasar de 70 pola noite.

ITH N

E agora vexámolo en sufrimento humano, o do noso querido gandeiro Guzmán.

Litros/vaca

150 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

26/5/21 17:46

I n n ova c i o n e s g a n a d e ra s

APROVECHE

Nu trición y Salud

Lo natural es bueno

TODA LA ENERGÍA DE SU RACIÓN DURANTE TODO EL AÑO

ENERMILK PLUS CON TODAS LAS VENTAJAS DE ENERMILK POTENCIADO Y TODOS LOS BENEFICIOS DE LAS *Saccharomyces cerevisiae NCYC R 404

LEVADURAS

- LEVADURA ESPECÍFICA VACAS LECHERAS

Aumenta la digestibilidad de la fibra

Disminuye el riesgo de acidosis.

y por tanto, la energía disponible.

Previene la aparición de la cetosis.

Estimula el funcionamiento del rumen.

Mejora los índices de fertilidad.

Incrementa la ingesta.

Alarga la curva de máxima producción.

Reduce el ESTRÉS POR CALOR y su efecto sobre la ingesta, la producción y la fertilidad

www.grupoinnofarm.com vp024_publi_INNNOFARM.indd 151

14/5/21 9:53

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

O REXURDIR DA FERTILIDADE EN NOVEMBRO AMONTOA XATAS NADAS EN AGOSTO, QUE NON SERÁN BOAS VACAS

Pasar de 38 litros a 23 é difícil de asumir. Aínda que vivas na praia. Hai climas peores e tamén mellores para as vacas. Pero ata as vacas do Canadá e de Suecia se enfrontan todos os anos a isto. O que sucede é que alí non se preparan tanto, pois son menos días e menos baixada. Non só Guzmán sofre, tamén o seu veterinario e os seus traballadores. As vacas non preñan en estrés por calor e os xatos nacen débiles. O rexurdir da fertilidade en novembro amontoa xatas nadas en agosto, que non serán boas vacas.

60%

52%

30 25

38%

37%

40%

32%

31%

17%

10 5

5 0

25%

50%

44%

43%

41%

15%14%

Febrero Febreiro

Marzo Marzo

Abril Abril

Mayo Maio

Junio Xuño

FERTILIDAD AA1.ª 1era FERTILIDADE IA IA

10%

0% Agosto Agosto

Julio Xullo

20%

13% 8%

Enero Xaneiro

30%

Setembro Septiembre

% TERNEROS/PARTO % MUERTE MORTE XATOS/PARTO

Outubro Octubre

Novembro Decembro Noviembre Diciembre

PARTOS/MES/VACAS PARTOS/MES/VACAS

E por último, o sufrimento da empresa láctea que recolle o leite. No verán as súas cisternas viaxan cun 40 % menos de leite e con moi baixo contido en sólidos.

12.000

10.000

8.000

6.000

12.000 12.000 12.000

3,56 3,56 3,563,56 8.000 8.000 8.000

7.220

3,44 3,44 3,443,44 6.000 6.000 3,49 3,41 3,496.000 3,493,493,41 3,393,413,41

4.000

3,40 4.000 4.000 4.000

2.000

2.000 2.000 2.000

3,40 3,403,40 3,38

Enero

3,58

7.220 7.220 7.220 6.009

3,39 3,393,39

3,34 3,38 3,383,38

3,31

3,8 3,8 3,8

3,8 3,70

10.055 10.055 10.055 10.055 9.698 9.830 9.830 9.830 9.830 9.698 9.698 9.698 10.000 9.419 10.000 10.000 9.419 9.419 9.255 9.255 9.255 9.255 9.419 8.980 8.980 8.980 8.980

7.429

3,58 3,583,58 8.131

3,38 3,38 3,383,38 3,423,42 3,423,42 3,343,34 3,34 3,343,34 3,343,34 3,32 3,42 3,32 3,323,32

3,23 3,233,23

3,70 3,703,70

3,7 3,7 3,7

8.131 8.131 3,6 3,6 8.131 3,6 3,6

7.699 7.699 7.699 7.429 7.429 7.429 7.699

6.279 6.279 6.279 6.009 6.009 6.009 6.279 3,47 3,47 3,47 3,47 3,49

3,31 3,313,313,30 3,30 3,303,30 3,29 3,29 3,293,29 3,26 3,26 3,263,26 3,23

3,703,70 3,703,70 3,7

3,5

3,5 3,5 3,5

3,49 3,493,49

3,44 3,42 3,423,42

3,4

3,44 3,4 3,4 3,443,44 3,4

3,3

3,3 3,3 3,3

3,2

3,2 3,2 3,2

00 0 3,1 3,1 3,1 3,1 Agosto Setembro Outubro Novembro Enero Febrero Marzo Mayo Julio Agosto Septiembre Octubre Noviembre Diciembre Xullo Decembro AbrilAbrilJunio MaioMayoJulioJunio XuñoJunio Xaneiro Febreiro Marzo Febrero Enero Enero Marzo Febrero Febrero Abril Marzo Marzo MayoAbril Abril Mayo Junio Agosto JulioJulio Septiembre Agosto Agosto Octubre Septiembre Septiembre Noviembre Octubre Octubre Diciembre Noviembre Noviembre Diciembre Diciembre

Series1 Series1 Series2 Series1 Series1 Produccióndiaria diaria Produción

Dividamos o campionato en tres fases: pretemporada, temporada e fase clasificatoria. A pretemporada é decisiva. Durante esta, a vaca tenta chegar aos 38 litros, que é o seu estado natural, pero as subidas bruscas de ITH impídenllo. Como as baixadas de produción non son moi intensas (1-1,5 litros), o gandeiro non se preocupa

Series2 % graxa grasa Series3 Series2 Series2 %

Series3 Series3 Series3 proteína %%proteína

moito, pero, ao acumulalas todas, a suma é cuantiosa. É unha fase de adestramento tamén do animal, onde pode perderlle medo ao estrés térmico ou gravar no seu cerebro: ITH igual a pasalo mal. Xa pintaches todo de branco? Colocaches máis sombra sobre sombra? Pelaches as túas vacas?

152 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 152

26/5/21 17:47

EL RUMEN: UN POTENTE MOTOR QUE IMPULSA EL RENDIMIENTO DE TU GRANJA

hasta

7 6 hasta

obtÉN más potencia del rumen DURANTE EL PERIODO DE ESTRÉS POR CALOR

% MÁS LECHE % MÁS CARNE

LEVUCELL SC, la Levadura Viva Específica para el Rumen, puede mejorar el rendimiento de tu granja durante todas las etapas de producción de leche y carne, incluso en situaciones de Estrés por Calor. LEVUCELL SC ayuda a maximizar la energía y a mejorar el pH del rumen (reduciendo el riesgo de acidosis subaguda ruminal), a favorecer el desarrollo del rumen y a aumentar la digestibilidad de la fibra. Alimenta cada día con LEVUCELL SC, la Levadura Viva Específica para el Rumen, y pon a punto tu granja para alcanzar la máxima eficiencia.

*Saccharomyces cerevisiae CNCM I-1077

* No todos los productos están disponibles en todos los mercados ni las alegaciones asociadas están permitidas en todas las regiones.

vp024_publi_LALLEMAND.indd 153

14/5/21 9:54

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

SE NON ACTÚAS, O AZOUTE NAS ZONAS MÁIS PRIVILEXIADAS É TAMÉN PESADO. AS VACAS NON ESTÁN ACOSTUMADAS E AS INSTALACIÓNS NON ESTÁN TAN ACONDICIONADAS

--Litros/vaca/día

Cada sobrepasamiento de los 70 diurnos es un retroceso o una nueva bajada

28 26

Litros/vaca ITH D

Chega a temporada. Cada punto de ITH diúrno e especialmente nocturno é un mundo. Digamos que os partidos de primeiro tempo (día) e segundo (noite) son a matar. Acaba por fin a tempada. Chega o máis longo, a fase clasificatoria. O gan-

ITH N

Pero incluso un sobrepasamiento de 32 los 60 nocturnos, de una forma brusca, genera caídas de un 30 litro. Y estamos hablando de28 Diciembre. !ALGUIEN MIRA EL ITH26 NOCTURNO EN DICIEMBRE! 24

ITH D

--Litros/vaca/día

Litros/vaca

deiro cre que xa terminou todo, como xoga contra equipos débiles (ITH máis baixos) e acompáñano os resultados (aumento de litros), reláxase. Pero un pequeno gol en contra é un volver empezar. É ter que investir máis tempo en chegar todo o máis alto.

Este problema pode ser menor na cornixa cantábrica, aínda que, cando azouta, colle a todos desprevidos. Pero o que está claro é que cada ano que pasa os seus efectos son maiores. E non só polo cambio climático, senón pola maior produción das nosas vacas. Despois da fin das cotas, a produción española aumentou case todos os anos, especialmente en Galicia. Estes aumentos son por produción por vaca, non por máis vacas. Pero os aumentos son desiguais segundo en que época. As entregas de leite en agosto creceron moi lixeiramente respecto das de xaneiroabril. O resultado é un problema para a industria láctea, que prefire ir por leite fóra de España en agosto-outubro que pagarlle máis a un gandeiro que investirá a ganancia en aumentar produción invernal. Nos países nórdicos a baixada non é tan forte. Pero sucede o mesmo para os sólidos que para a produción: a máis graxa e máis proteína, máis forte caída. Vexan o exemplo da graxa en Holanda e en Francia (páx. seg.; gráfico inferior). Desta forma, toda Europa sofre a falta de materia prima útil nesta época. Os stocks van baixando ata outubro de forma dramática. Nova Zelandia non compensa nin de longo a falta de materia prima do hemisfe-

154 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 154

26/5/21 17:47

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

HAI QUE PENSAR EN RENDIBILIDADE, NON EN GASTAR MÁIS DO DEBIDO PARA QUE A VACA GAÑE EUROVISIÓN. SÓ QUEREMOS QUE SE CLASIFIQUE NOVAMENTE PARA O PRÓXIMO CAMPIONATO. CANTO ANTES

Ao recuperar electrólitos está menos cansa. Vai máis a comer A vitamina E e a niacina estimulan o apetito e melloran o metabolismo Ao eliminar a acidose come máis, selecciona menos. Os fermentos fan a súa dixestión máis rápida e menos “quente” O saborizante fai o seu alimento máis atractivo

Acción de choque

1. Obrigada a respirar a maior ritmo Para disipar calor, a vaca súa polo nariz e pola boca 7. Cansa

8. Menos saliva

2. Perde líquido

14. Máis competencia

Aviso Legal: los contenidos de esta podrán ser reutilizados, citando la fuente y la fecha, en su caso, de la última actualización. 9. Saliva depublicación peor calidade 3. Perde electrólitos 13. Acidose Como todo deportista en condicións extremas, perde sodio, potasio e magnesio. 10. Bebe máis

12. Menos visitas a comedeiro

4. Sen apetito Comer é xerar máis calor interna

11. Máis tempo diante da comida

5. Selecciona e rexeita fibra A fibra é o que máis quenta o seu bandullo

DECLARACIONES OBLIGATORIAS DEL SECTOR VACUNO DE LECHE

OCTUBRE 2020

6. O seu alimento deteriórase, sabe mal

III.EVOLUCIÓN EVOLUCIÓN DEDE ENTREGAS MENSUALES POR AÑOS ENTREGAS MENSUAIS POR ANOS

2017

MINISTERIO DE AGRICULTURA, PESCA Y ALIMENTACIÓN 670.000

2018 2019

650.000

2020

610.000

590.000

570.000

550.000

DICIEMBRE

NOVIEMBRE

OCTUBRE

AGOSTO

JULIO

SEPTIEMBRE

Fondo de Garantía Asistencial (Foga), outubro 2020

JUNIO

MAYO

ABRIL

MARZO

510.000

FEBRERO

530.000

ENERO

rio norte, que é o 85 % da produción mundial. E lembremos que as superproducións de América do Norte caen máis que as nosas no verán. En California as vacas cheiran todos os anos a árbore chamuscada. Cada litro perdido adoita valorarse no que se deixa de cobrar en leite, menos os que se deixa de pagar en penso. Moi mal feito. Cada litro perdido é: - Un desaproveitamento da unidade produtiva. Non amortizar tanque, sala de muxido, tractores... Todo o investimento faise para cando máis producen. - Todos os custos fixos son menos diluídos. A man de obra págase e é igual de dedicada cando as vacas baixan 10 litros. - Peor aínda. Os maiores problemas patolóxicos multiplícanse por 4 se as vacas baixan 10 litros. É un momento no cal todo traballador sofre tamén estrés; atópase desbordado de problemas que non é capaz de atender. Normalmente, é no verán cando os traballadores toman a decisión de irse. - O consumo de alimentos non baixa proporcionalmente. Hai moitos máis rexeitamentos. - A perda económica por perda de fertilidade e atraso reprodutivo é ben coñecida.

Kg x 1000 entregados sin ajustar

630.000

- A falta de preñeces nunha época e a acumulación de partos noutra obrigan a investir en instalacións. Ou xerarán maior amontoamento na peor época. A forma máis fiable é valorar a caída de cada litro a prezo de litro, uns 30 céntimos. Se un litro tarda 10 días en

recuperarse, perderías 5,5 litros (1,65 € por vaca). Guzmán en 2020 perdeu (ou deixou de gañar) 1.600 litros por vaca (480 euros). Na alta competición, resistir ou perder; é a gloria ou a ruína.

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 155

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 155

26/5/21 17:47

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

ACTUEMOS: EMPEZA A PRETEMPORADA Normalmente é aquí onde se fan os investimentos, corríxense os aspersores ou ventiladores ou colócanse novos. Sobre este punto lembra: 1. Non desaproveites a dirección da brisa natural. 2. Nunca molles camas. 3. Non molles a vaca cando o esfínter do teto estea aberto (ou que a auga non arrastre o ubre). 4. Molla máis a vaca que o aire, especialmente pola noite. 5. Ventila máis de noite e molla máis de día. 6. Non molles a comida. 7. Non xeres charcos onde escorreguen. 8. Ventila as camas. 9. Ventila a comida. 10. Ventila tamén a xente que moxe. 11. Fago forza nos bebedoiros. Por todas as partes e con auga fría. Non auga estancada. Pouco profundos. Asegúrate da correcta limpeza de comedeiros. Coloca superficie lisa. É custoso e pouco rendible cambiar nesta fase a dieta: máis húmida, graxas e proteínas bypass, fermentos, fibras moi dixeribles. Tampouco podemos estar a cambiar a dieta cando vén o empurrón de ITH, pero si anticiparnos a el e colocar no carro mesturador todo o que a vaca perde ou necesita para recuperar o seu metabolismo ou o seu apetito. Se mañá vén unha subida de ITH de 5 puntos ou unha superación do nivel de 70, coloca no carro xa esta noite e mañá pola mañá: - Sales electrolíticos: sodio, potasio e magnesio. Nunca cloro. - Maior dose de antiácidos (apaga o maior inimigo).

- Niacina e vitamina E (se curtas a oxidación metabólica, melloras o benestar). - Fermentos vivos, os seus metabolitos e fermentos autolisados. Os dous primeiros aceleran e suavizan a dixestión. Producirase menos calor interna. As terceiras captan as micotoxinas e as bacterias que se desenvolven exponencialmente con calor e humidade. - Un saborizante que as volva tolas. Xunto ao traballo de ventiladores e aspersores, e sempre que non falte auga, con estes aditivos romperías parte do círculo maléfico. A pretemporada deixouche un bo sabor de boca. Vive sempre atento á previsión de ITH ata que chegue a tempada.

ENTRAMOS NA TEMPORADA Cada zona ten unha época. Na conca mediterránea é de xuño a setembro (incluídos). 15 de xuño a 15 de setembro no interior. E xullo-agosto (incluídos) na cornixa cantábrica. Aínda que na cornixa cada verán é diferente. Para as mellores zonas do norte de España, é posible permitir as recomendacións da pretemporada e actuar só en ITH con subidas bruscas e por encima de 70. Pero se non actúas, o azoute nas zonas máis privilexiadas é tamén pesado. As vacas non están afeitas e as instalacións non están tan acondicionadas. A humidade contrarréstase peor que a calor. En tempada é necesario e rendible facer cambios na dieta e, ademais, colocar os aditivos mencionados dunha forma continua. Cada vez que se prevexa pasar de 80 de ITH diúrno e de 70 de ITH nocturno ten todo o persoal en alerta máxima: • Utiliza conservantes en silos e en comedeiros. Sempre mellor os familiares á vaca (acético e propiónico). • Pelexa contra as moscas. • Fai un par de empuxadas de comida no presebe polo día, entre o carro de mañá e o de noite, forzando a entrada en cornadizas. Móllaas todas, a pura mangueira. • Coloca un toldo ou plástico branco rodeando os arredores. • Pela as vacas que poidas. Especialmente as próximas a parir. Estamos esgotados. As vacas e nós. Pero salvamos moito. Un pequeno esforzo máis.

CHEGA A FASE CLASIFICATORIA Ao desescalar nesta fase o ITH diúrno e nocturno, parécenos que pasou o perigo e que todo será aumento progresivo de produción. A verdade é que hai un momento en que os litros, a graxa, a proteína e a reprodución soben a bastante velocidade. En condicións ideais (sen estrés), as vacas recuperan un litro en 4 días. A graxa e proteína soben aínda máis rápido. Pero se partes de moi abaixo (15 litros no caso de Guzmán), necesitas dous meses. En dous meses no outono poden pasar moitas cousas. E é outono, non esquezamos a humidade, especialmente a nocturna. O exemplo é o que mostramos na gandería de Guzmán. Ao final, episodios de ITH de 70 nocturnos e 60 diúrnos, especialmente cando son subidas violentas, dan retrocesos dun ou ata máis litros, que volven necesitar outros 4 ou máis días de recuperación. Toma e daca. Despois de 4 meses, desde o 15 de setembro, as vacas aínda non chegaran á súa media. Isto non nolo podemos permitir, hai que anticiparse novamente a estes ITH e utilizar as curas puntuais, como fixemos en pretemporada. As vacas están moi esgotadas do verán e estas axudiñas agradécenas inmensamente. Lembra, carro unifeed de noite antes e repetir mañá e noite, ata que pase o episodio. O aromatizante sempre fai á vaca cheirar, os conservantes tamén. Para esta época está moi afeita, recíbeo como un premio. O normal é que as vacas non só non baixen, senón que mesmo suban ao aplicarlles estes aditivos. Cando os ITH son moi severos, mantelas é un logro. Son coñecidos desde hai moitos anos; non son pos milagrosos e caros, que ninguén coñece. Hai que pensar en rendibilidade, non en gastar máis do debido para que a vaca gañe Eurovisión. Só queremos que se clasifique novamente para o próximo campionato. Canto antes. Es un campión, gandeiro, fillo de campións. Se che estresou ler este artigo, pídoche desculpas. Creo que o pillaches todo e fíxente reflexionar. Pero se tes dúbidas, inquietudes ou experiencias que contarme, aquí me tes.

AGRADECEMENTOS O meu agradecemento a Guzmán, a Paco Sebastián (o seu veterinario) e a Danone, polas informacións ofrecidas e por todo o seguimento realizado durante 2020 e agora en 2021.

156 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_alfonsoRafin_galego.indd 156

26/5/21 17:47

Más vacas preñadas en el grupo CRYSTALYX

LACTACIÓN

CONTROL (n=21)

CRYSTALYX (n=18)

Media BHB +3

0,80

0,69

Media BHB +20

0,51

0,42

Media BHB +60

0,42

0,37

Con CRYSTALYX, mayor rendimiento de leche durante condiciones de estrés por calor

(12/16)

(9/18)

Kg/ vaca/ día

% de vacas p reñadas ( 4 inseminaciones)

40,8 39,2 36,8 34,9

45 CONTROLC

RYSTALYX

100

Días en la leche (DIM) CONTROL

vp024_publi_crystalyx_ok.indd 157

39,1

37,3

CRYSTALYX

19/5/21 12:21

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

Fotos 1 e 2. As mallas e cortinas de plástico son medios de sombreado sinxelos e económicos

Reflexións e ideas sobre algúns factores que poden afectar á efectividade de mitigación do estrés por calor en granxas leiteiras Neste estudo abordo algúns factores que, indirectamente, poden contribuír de forma significativa á efectividade do tratamento de arrefriamento que se lles dá ás vacas para reducir o impacto negativo do verán na súa produtividade e na rendibilidade das granxas. Israel Flamenbaum, Ph.D Cow Cooling Solutions Ltd. Israel e Cowcooling Flamenbaum & Seddon Ltd. Brasil israflam@inter.net.il, www.cool-cows.com

unha enquisa que realizamos recentemente en Israel, atopamos unha gran variación entre granxas en termos de número de horas do día en que as vacas están en condicións de estrés por calor (temperatura corporal superior á normal). Esta variación correlaciónase co rendemento produtivo e reprodutivo durante os meses do verán. A medida que as vacas enfrontan estrés por calor máis horas por día, a caída na produción de leite e a taxa de concepción no verán (en comparación cos niveis de inverno) son maiores. Os temas que abordarei a continuación inclúen o impacto negativo da radiación solar directa e indirecta nas vacas, a dispoñibilidade e a calidade da auga potable, así como o impacto da calidade e intensidade da humectación e a ventilación forzada na efectividade do proceso de arrefriamento.

PREVENCIÓN DA EXPOSICIÓN DAS VACAS Á RADIACIÓN SOLAR A xeración de calor polas vacas leiteiras é moi alta, debido ao metabolismo intensivo. Unha vaca de alto rendemento xera ao redor de 2.000 watts de calor (20 veces máis que unha persoa) e necesita disipala ao medio ambiente. Esta vaca non pode disipar esta cantidade de calor nos meses de verán e mesmo a ventilación forzada, dada como único tratamento, non pode facelo soa. Cómpre un tratamento de arrefriamento máis intensivo e pódese facer ao evaporar auga da superficie da vaca (arrefriamento directo) ou do aire (arrefriamento indirecto). O arrefriamento directo intensivo permítelles disipar a súa calor corporal coa condición de que estas vacas non estean expostas á radiación solar directa ou indirecta. A súa exposición á radiación solar directa aumentará a “cantidade de calor” que o animal necesi-

ta para esvaerse ao medio ambiente en 1.600 watts máis (case duplicando a xeración de calor metabólico), facendo imposible a súa capacidade para disipar a calor. Nas instalacións da granxa, onde poden sufrir as vacas a exposición á radiación solar? Isto depende, por suposto, do tipo de instalacións nas que se aloxan. No sistema de confinamento completo poden estar expostas á radiación solar mentres camiñan cara á sala de muxido (especialmente en granxas a grande escala), onde teñen que trasladarse durante centos de metros cara á sala de muxido e de regreso 2-3 veces por día. A radiación solar pode penetrar indirectamente, en certas horas do día, segundo os espazos dos edificios da granxa, como se pode ver nas fotos deste artigo. Pódense instalar medios de sombreado sinxelos e económicos, como mallas e cortinas de plástico sobre corredores (fotos 1 e 2), ao longo dos costados dos patios de espera (fotos 3 e 4), liñas de alimentación (foto 5) e áreas de descanso. Por certo, as cortinas instaladas nos costados do patio de espera tamén poden axudar a bloquear os ventos cruzados laterais que poden afectar a intensidade de ventilación forzada dos ventiladores colocados nestes sitios.

AUGA POTABLE A auga potable considérase o “ingrediente alimenticio máis importante” na dieta das vacas. Estas consomen aproxi-

158 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_flameubaum2_galego.indd 158

26/5/21 11:56

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

É MOI IMPORTANTE ASEGURARSE DE QUE AS TUBAXES QUE LLES SUBMINISTRAN AUGA AOS BEBEDOIROS ESTEAN BEN ENTERRADAS NO CHAN OU QUE ESTEAN BEN ILLADAS

Fotos 3 e 4. Tamén se poden colocar ao longo dos costados dos corredores de espera

demasiado longa, as vacas atoparán auga quente no bebedoiro e tomarán menos, o que afectará o consumo da súa inxestión. Recoméndase encarecidamente asegurarse de que as tubaxes que fornecen auga aos bebedoiros estean ben enterradas no chan ou que estean ben illadas. Foto 5. Outro espazo de sombra axeitado son as liñas de alimentación 5

madamente 4,5 litros de auga por litro de leite producido. No verán, o consumo de auga aumenta nun 50 % ou máis, en comparación co de inverno, co obxectivo de utilizalo como medio de arrefriamento. Para permitir un consumo óptimo de alimentos no período estival, a temperatura da auga debe os-

Flamenbaum - Mexico 2021

cilar entre 15 e 20 graos centígrados. A temperaturas máis altas, suprimirá a inxestión de alimentos e aumentará a temperatura corporal da vaca. Para permitir o consumo máximo de auga no verán, recoméndase instalar polo menos dous bebedoiros por grupo de vacas (isto evitará que unha vaca dominante suprima o consumo de auga de vacas máis débiles). En rexións cálidas, recoméndase proporcionar un espazo de polo menos 15 cm de bebedoiro por vaca, de modo que en calquera momento estean dispoñibles para o 20 % do grupo. Deben colocarse á sombra e non a unha distancia de máis de vinte metros das vacas. A súa profundidade permitirá unha limpeza frecuente e un fluxo rápido de auga, o que a manterá limpa e fresca. Vin moitos casos onde a tubaxe que abastece os bebedoiros está exposta ao sol e, se esta tubaxe é

REQUISITOS DE HUMECTACIÓN E VENTILACIÓN Nun dos meus artigos fago referencia á importancia de optimizar a humectación e a ventilación forzada, así como o tempo ao longo do día, requiridos para alcanzar a disipación total da carga de calor da vaca. Para obter unha boa humectación, débense usar esparexedores de pingas grandes que, xunto coa presión de liña adecuada e durante o tempo de humectación adecuado, permitan que a auga penetre na pelame da vaca e estea en contacto coa pel. Só cando isto sucede e a auga que toca a pel se evapora, as vacas arrefríanse adecuadamente. Na foto 6, pódese ver unha vaca que se humedeceu adecuadamente e na foto 7, as pequenas pingas de auga que permanecen nos extremos da pelame (humectación deficiente), polo que o contacto directo coa pel non ten lugar. Dado que a calidade de humectación está influenciada por diferentes con-

05.2021 | Vaca Pinta n.º 24 | 159

vp024_especialEstresCalor_flameubaum2_galego.indd 159

26/5/21 11:56

E S P E C I A L : E S T R É S P O R C A LO R

O MEU CONSELLO É ARREFRIAR OS ANIMAIS COMBINANDO APLICACIÓNS CURTAS DE AUGA CON VENTILACIÓN FORZADA, DURANTE 45-60 MINUTOS EN CADA SESIÓN DE ARREFRIAMENTO, CADA 4 HORAS DURANTE O DÍA

Fotos 6 e 7. Na imaxe esquerda vemos un exemplo de humectación correcta; na dereita a humectación foi deficiente

dicións que varían dunha granxa a outra, non é posible dar unha recomendación xeral do tempo de humectación requirido e isto debe determinarse empiricamente en cada granxa e para cada grupo de vacas. O meu consello é que, para definir unha duración óptima da humectación, o granxeiro debe estar atento ás vacas cando se realiza a humectación e determinar a súa duración desde o momento en que comeza ata que se inicia o escorremento da auga. En granxas leiteiras con control computarizado da operación do sistema de arrefriamento (principalmente nos patios de espera/arrefriamento) recoméndase estender o primeiro ciclo de humectación ao redor de dous minutos, o que pode permitir empapar completamente a vaca, mentres que o resto das aplicacións de auga seguen sendo máis curtas, na forma que se aconsella arriba. No que respecta á ventilación, recoméndase unha velocidade do vento nas costas da vaca de 3 metros/segundo cando se trata de ventilación como parte do proceso de arrefriado, que combina tamén a humectación. Recoméndase unha velocidade do vento de 2 metros/segundo cando se trata de ventilación de vacas en áreas de descanso, sempre que non se mollen. Para establecer e definir as distancias entre os ventiladores, é aconsellable usar un anemómetro, medir a velocidade do vento no nivel das costas da vaca e ter en conta o posible efecto de ventos cruzados laterais que pode afectar á velocidade do vento real producida polos ventiladores. Duración do tratamento de arrefriamento Con respecto á duración total do tratamento de arrefriamento ao longo do día e a frecuencia dos tratamentos de arrefriamento, gustaríame presentar aquí os resultados

dun experimento realizado por investigadores israelís (Honig et al., 2012), publicado na revista Journal of Dairy Science. A investigación comparou o arrefriamento das vacas combinando humectación e ventilación forzada en dúas duracións e frecuencias ao longo do día. Un grupo de vacas arrefriouse durante cinco sesións de arrefriamento de 45 minutos cada unha (30 segundos, aspersión cada 5 minutos e ventilación continua) e un total de 3,5 horas acumuladas por día. O outro grupo de vacas arrefriouse 8 veces ao día e durante 6 horas acumuladas por día. As vacas que se arrefriaron durante máis tempo e máis veces ao día consumiron máis alimento e produciron significativamente máis leite. Estas tiñan unha temperatura corporal máis baixa e, a pesar da obriga de permanecer máis tempo paradas, debido a que se arrefriaron máis tempo durante o día, descansaron e rumiaron durante máis horas ao dia. Con base nos achados deste experimento e á experiencia adquirida en “granxas exitosas” en Israel (con alto índice de rendemento de verán a inverno), a miña recomendación é arrefriar os animais combinando aplicacións curtas de auga con ventilación forzada, durante 45-60 minutos en cada sesión de arrefriamento, cada 4 horas durante o día. O devandito tratamento pode permitir que as vacas de alto rendemento manteñan a temperatura corporal normal e melloren significativamente o seu rendemento de verán, o que permitirá incrementar a rendibilidade da granxa.

160 | Vaca Pinta n.º 24 | 05.2021

vp024_especialEstresCalor_flameubaum2_galego.indd 160

26/5/21 11:57

KetoRisk INNOVACIÓN

¿Qué harías si pudieras saberlo antes de que suceda?

KetoRisk es LA PRIMERA herramienta basada en inteligencia artificial que permite identificar vacas en riesgo de cetosis. Elanco ayuda a cada vaca lechera a alcanzar su máximo potencial. Pregunta a tu veterinario o contacta en Elanco con suarez_alfredo@elanco.com (647 303 926) The Vital 90 Days™, Elanco y la barra diagonal son marcas registradas de Elanco o sus filiales. © 2021 Elanco Animal Health, Inc. o sus afiliadas. PM-ES-21-0181

vp024_publi_elanco.indd 161 PM-ES-21-0181 Anuncio A4 Ketorisk ES.indd 1

18/5/21 19:07 06/05/2021 11:12:37

EL ORDEÑO COMBINADO, LA ELECCIÓN DE CASA DO POLO Viajamos hasta la parroquia lucense de San Xulián de Cabarcos (San Cosme de Barreiros, Lugo) para conocer la ganadería Casa do Polo, donde en mayo de 2020 comenzaron a ordeñar con un robot V300 de DeLaval, pero sin dejar de emplear su antigua sala de ordeño. TINO DÍAZ

“En El robot tEnEmos la posibilidad dE Explotar mEjor la capacidad productiva dEl rEbaÑo”

¡En vídeo!

CASA DO POLO

FRAN FERNÁNDEZ

Localización: San Xulián de Cabarcos (Barreiros, Lugo) Propietario: Tino Díaz, junto con su hermana y su cuñado Vacas en ordeño: 100 Media de producción en el robot: 42,5 kg/vaca/día Media de producción en la sala: 38 kg/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,90 % Porcentaje de proteína: 3,30 % Recuento celular: 180.000 cél./ml ROBOTIZAR PARA REDUCIR EL TIEMPO DE ORDEÑO “Se decidió poner el robot porque teníamos una sala poco dimensionada, entonces el tiempo de ordeñar nos parecía que era un poco excesivo: por las mañanas nos íbamos a cerca de tres horas y, ante la decisión de hacer reforma, aumentar la sala de ordeño o coger un robot, nos decidimos por el robot para intentar subir de la media de dos ordeños”, explica Tino Díaz, quien dirige, junto con su hermana y su cuñado, esta ganadería ubicada en A Mariña lucense.

vp024_publi_DELAVAL.indd 162

“Gracias al sistEma incontrol, nos podEmos conEctar dE forma rEmota En cualquiEr momEnto”

La máquina en cuestión es un V300 de DeLaval, marca por la que han decidido apostar pensando, fundamentalmente, en factores como la puerta selectora que regula el tráfico del robot y la utilidad del foso a la hora de poder hacer ordeño manual o aplicar algún tratamiento. En el momento de la instalación, y todavía hoy, tenían un número de animales en ordeño superior al que puede abarcar el robot, razón por la que siguen empleando también la sala (68 animales están en el robot y, el resto, en la sala). En cuanto al criterio para

dividir los que van al robot y los que se quedaran en la sala, cuenta que “dejamos para la sala de ordeño a los que iban para desvieje, a los que se les tenía que aplicar oxitocina para el ordeño y a los que nos pareció que por problemas de ubre o de temperamento podrían dar más problemas”. Junto con el robot, también disponen de otros productos DeLaval, entre los que se encuentran un cepillo rascador, un ventilador y un nuevo tanque. Además, están trabajando con el sistema de gestión DelPro. “En nuestro caso,

19/5/21 12:10

ina

ue ue os es oror n-

en os or, ema o,

estamos compaginando dos programas: usamos la aplicación que utilizan los veterinarios de CLUN que nos llevan la gestión de la reproducción y de mamitis y, a mayores, empleamos el DelPro sobre todo para controlar los datos de producción”.

Cow Cooling

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas

CLARAS DIFERENCIAS PRODUCTIVAS Y DE TRABAJO “Cada sistema tiene sus animales asignados, así que manejan el rebaño sin problemas. El robot los tiene “Teníamos “Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia asignados en el programa informásolución solución soluciónde de deenfriamiento, enfriamiento, enfriamiento,pero pero pero tico y el resto se gestionan de fortuvimos tuvimos tuvimos problemas problemascon con conel el eltráfico tráfico tráficode de de Gracias al robot han logrado reducir a la mitad el tiempo en problemas la ma individual en la sala de ordeño”, sala de ordeño vacas, vacas, vacas,visitas visitas visitasal al alVMS VMS VMSyyysalud salud saludanimal. animal. animal. explica Fran Fernández, gerente de Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de la distribución de la zona occiden- aunque es un cambio importante y enfriamiento enfriamiento enfriamientode de devacas vacas vacasDeLaval, DeLaval, DeLaval,las las las tal-asturiana y A Mariña. lleva unos meses adaptarse totalvisitas visitas visitashan han hanvuelto vuelto vueltoprácticamente prácticamente prácticamenteal al alnivel nivel nivel La diferencia de producción entre un mente, Tino asegura que “hoy comque que que tenemos tenemos tenemos en en en invierno. invierno. invierno. Lo Lo Lo mismo mismo mismo grupo y otro es notable, sobre todo paginamos perfectamente los dos ocurre ocurre ocurrecon con conla la laproducción producción producciónde de deleche.” leche.” leche.” en los animales que ya están en su sistemas, la sala de ordeño es un José José José María María María Miguel, Miguel, Miguel, ganadero. ganadero. ganadero. segunda lactación en el robot: “Las sistema distinto, con menos informaTalavera Talavera Talaverala la laNueva, Nueva, Nueva,Toledo Toledo Toledo vacas que se incorporaron cuando ción, pero, como es un ordeño preempezamos con el robot ya estaban sencial, eso lo vemos en el momento con una lactación iniciada y en ese del ordeño”. Así y todo, admite las momento no hubo un aumento muy ventajas del sistema informático del notable. Sin embargo, al iniciar la robot, “que nos da toda la informaTino valora muy positivamente la puerta selectora nueva lactación de esos mismos ani- ción que queramos revisar de cada que regula el tráfico en el robot males sí se les notó, sobre todo en el animal en cada momento, mientras pico de la lactación”, dice Díaz. que en la sala nos tenemos que baAdemás de este incremento –de sar en la percepción de la persona unos cuatro litros por vaca y día–, que está ordeñando”. apenas hayan tenido que acudir a Tino remarca que tienen animales “Precisamente una de las grandes la explotación por urgencias, puesto que están llegando a topes de cinco ventajas del robot es que podemos que nunca han tenido grandes proordeños diarios gracias a la puerta controlar cada animal de forma indivi- blemas con el robot: “Las incidencias selectora del robot. dual, darle un trato personalizado y sa- que surgieron al principio nos las puCuenta que tenían vacas que no es- car así la máxima rentabilidad de cada dieron solucionar, en un periodo de taban alcanzando su máximo poten- uno”, señala el técnico de la marca. tiempo muy corto, conectándose en cial en sala, donde estaban limitadas En lo que se refiere a la organización remoto a través del ordenador”. “GraSisu suexplotación explotación esta en unclima clima endel elque que lastemperaturas temperaturas exceden de22°C, 22°C, nosistema necesita quelala lainvestigación investigación Si Si su explotación esta esta en un clima en elel que las las temperaturas exceden exceden de de 22°C, no necesita necesita que que investigación por los dos ordeños: “Enen el un robot te- en trabajo, cuenta Díaz que los horacias no al InControl que incluye leinforme informe sobrelala lacaída caída deproducción producción en los días enlos losdemasiado. quelas lastemperaturas temperaturas son altas.Cuando Cuando latemperatura temperatura lele informe sobre sobre caída de de producción en en los los días días en en los que que las temperaturas son altas. altas. Cuando lala temperatura nemos la posibilidad de explotar me- rios no han variado “Ve- esteson dispositivo, nos podemos coexcedede de22°C, 22°C,las lasvacas vacascomienzan comienzanaaasufrir sufrirstress stresspor porcalor. calor.Esto Estoprovoca provocaque quecoman comanmenos menosyyyproduzcan produzcan excede excede de 22°C, las vacas comienzan sufrir stress por calor. Esto provoca que coman menos produzcan jor su capacidad productiva”, dice. nimos al establo aproximadamente a nectar de forma remota en cualquier menosleche, leche,hasta hastaun un25% 25%de deperdidas. perdidas. El Elstress stresspar parcalor calorpuede puedetambien tambienllevar llevaraaaíndices índicesde depreñez preñezmas masbajos bajos menos menos leche, hasta un 25% de perdidas. El stress par calor puede tambien llevar índices de preñez mas bajos Así señala la mayorpeso libertad yel la misma hora y una de las personas, momento cuando el ganadero nos terneras conmenos menos peso enel elnacimiento. nacimiento. yyyaaamismo, terneras terneras con con menos peso en en nacimiento. margen de trabajo que les deja el con- normalmente yo, atiende a los anima- necesita, con lo cual el seguimiento tar con un sistema robotizado: “Ahora les de la sala de ordeño, mientras que es continuado”, añade Fernández. el ordeño en sala consume menos de otra va al robot, comprueba si hubo Hablando sobre si se plantean la una hora; eso te deja entre tres y cua- algún incidente durante la noche, lo adquisición de una segunda unidad, tro horas al día para hacer otras ta- lava y, tras revisar que todo funcio- Díaz dice que ya fue algo que barajareas. Cuando más lo notamos es por ne correctamente, se encarga de las ron en el momento de instalar el prila tarde, al poder finalizar la jornada otras rutinas (arreglar los cubículos, mero, pero requeriría de una reforma una hora u hora y media antes”. atender a la recría…)”. importante en el establo, por lo que explica que “no está descartado, LA DECISIÓN CORRECTA VALORACIÓN Y PERSPECTIVAS porque la verdad es que la experien“En cuando a la transición, explican DE FUTURO cia con este es positiva, pero tenque la incorporación de animales al Tino dice valorar la buena atención dríamos que hacerlo planteándonos robot fue paulatina para no causar del soporte técnico, si bien lo que eso mismo, una inversión importandemasiado trastorno y cuentan que, más destaca es el hecho de que te en la granja”.

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp024_publi_DELAVAL.indd 163

19/5/21 12:10

KENT

La Mesquería KENT Crsuhabull CRUSHABULL x HIGH OCTANE x ATWOOD

KENT procede dunha profunda familia de vacas con 8 xeracións MB ou EX e amosa un perfil xenómico con excelente morfoloxía, trazos de produción positivos e destacados índices funcionais ou de saúde.

+2,93

+3,01

ÍNDICE TIPO (IXT) Angulosidade I. CAPACIDADE (ICAP) Estatura Anchura peito Profund. corporal Anchura grupa Ángulo grupa I. PATAS E PÉS (IPP) Membros e apromos Ángulo podal Vista lateral Vista posterior Mobilidade ÍNDICE UBRE (ICU) Inserción anterior Altura ins. posterior Ligamento suspensor Profundidade ubre Col. tetos anter. Col. tetos post. Lonxitude tetos 0 -1

2,93 2,54 1,92 2,60 0,75 1,69 1,81 -0,53 0,75 1,35 0,61 0,46 -0,33 1,07 3,01 2,89 2,78 1,67 4,06 0,82 0,10 0,08

-1

+217 kg

115

106 108

117 -1

Fontao - Esperante - 27210 LUGO -Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com vp024_contraportada.indd 164

@xeneticafontao 21/5/21 11:49

Vaca Pinta 24. Edición galego

Articles inside

Reflexións e ideas sobre algúns factores que poden afectar á efectividade de mitigación do estrés por calor en granxas leiteiras

Streptococcus uberis, a mastite

Xestionar a ración para mellorar os sólidos totais

A alta produción de leite non é sinónimo dunha menor fertilidade en condicións de estrés por calor

Mellora da eficiencia ruminal co uso de minerais de orixe mariña

A xestión como ferramenta para o control das mastites e o RCS

NA GRANXA

A dermatite do ubre

Oferta formativa en Fonteboa

Volve o Máster en Produción de Leite ao Campus Terra da USC

O III Encontro Gandeiro Galicia-Israel retransmitiuse en vivo en Vaca TV

Novos retos para a formación dos futuros gandeiros

ANEMBE

SAÚDE PODAL

A USC súmase á loita contra a resistencia aos antibióticos baixo o enfoque One Health

O LEITE

OPINIÓN

EN VACA TV