Wet Zorg en Dwang - leidraad voor zorgverantwoordelijke en gedragsdeskundige

Wet zorg en dwang

Leidraad voor zorgverantwoordelijke en gedragsdeskundige

Goed om te weten

Aanpassing zorgplan door zorgverantwoordelijke en gedragsdeskundige

De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie).

Voor zowel de zorgverlening als de opname gelden aparte procedures.

In deze leidraad wordt je hierover geïnformeerd en wordt beschreven wat er van jou wordt verwacht in het zorgplan van bewoners/cliënten met onvrijwillige zorg.

Uitgangspunt: Geen onvrijwillige zorg, tenzij……

In de beleidsnota over onvrijwillige zorg bij Tragel is terug te vinden wat onze visie is op “Leven in vrijheid”, die helemaal aansluit op de insteek van de Wzd.

Beleidsuitgangspunt van Tragel is om (voorlopig) bij ambulante zorg cliënten geen onvrijwillige zorg toe te passen. Voor deze cliënten gelden wel de procedures voor een onvrijwillige opname.

De Wzd maakt onderscheid in de volgende opnametitels: 1. vrijwillige opname 2. een opname op basis van een

besluit tot opname en verblijf

van het CIZ (artikel 21 Wzd) 3. onvrijwillige opname (RM, IBS

of VWM)

Alle documenten die je hiervoor moet kennen, zijn beschikbaar op de SharePoint-pagina ‘Leven in vrijheid’ en Wegwijzer.

Voor wie?

Alle cliënten die bij Tragel wonen en/of werken.

2

Welke procedures?

Het zorgplan als uitgangspunt en buitenom het zorgplan

De Wet zorg en dwang (Wzd) stelt eisen aan het zorgplan: • voor een nieuwe cliënt is

uiterlijk binnen 6 weken het

zorgplan klaar • binnen 10 weken (4 weken na

start zorgplan) de eerste evaluatie • houd zoveel mogelijk rekening

met behoeften van cliënt en vertegenwoordiger • de zorgverantwoordelijke

bespreekt het zorgplan met de cliënt Ongeacht de opnametitel, kan je onvrijwillige zorg opnemen in het zorgplan.

Echter, er kunnen zich ook situaties voordoen die niet voorzien kunnen worden in het zorgplan. Dit zijn:

Wanneer spreken we bij een vrijheidsbeperking van onvrijwillige zorg en hoe leggen we dit vast in het zorgplan? Volg hiervoor de procedure ‘vrijheidsbeperking en onvrijwillige zorg’ op pagina 4/5.

Hoe handel je in deze situaties en hoe leg je de onvrijwillige zorg in onvoorziene of noodsituaties vast in het zorgplan? Volg hiervoor de procedure ‘onvoorziene of noodsituaties’ op pagina 6/7.

Situatie 1 Er doet zich een noodsituatie voor binnen 6 weken na aanvang zorg.

Of er doet zich een ernstig nadeel voor dat redelijkerwijs niet voorzien kon worden in het zorgplan.

Situatie 2 Ter voorkoming van noodsituaties kunnen bepaalde controlemogelijkheden worden uitgevoerd, ondanks dat de bewoner/cliënt zich daartegen verzet.

Procedure vrijheidsbeperking en onvrijwillige zorg

Situatie van bewoner / cliĂŤnt verandert (b.v. nieuw in zorg, andere zorgvraag of intrekken instemming)

Is er (aanzienlijk) risico

NEE

op ernstig nadeel?

JA Gaat het om?

Is er instemming over vrijheidsbeperking?

JA

1. Psychofarmaca niet volgens

richtlijn voorgeschreven

2. Insluiten 3. Beperken bewegingsvrijheid NEE NEE

Zorplan: onvrijwillige zorg Registreer in ONS bij zorgplan: nieuwe maatregel - situatie: opnemen in plan

4

* De gedragsdeskundigen gebruiken hiervoor de richtlijn wils(on)bekwaamheid. Let op: bij het vaststellen van wilsonbekwaamheid voor de cliënt wordt tegelijkertijd gekeken of hij/zij wel vertegenwoordigd wordt, zoals de Wzd van ons vraagt. Wanneer desbetreffende cliënt NIET vertegenwoordigd wordt, wordt dit doorgegeven via wzd@tragel.nl

Zorplan: vrijwillige zorg

JA

Is de bewoner / cliënt wilsbekwaam ter zake?*

NEE

JA

Registreer deze vrijwillige behandeling in ONS bij zorgplan

Doorloop het stappenplan onvrijwillige zorg (zie pagina 8)

Zorplan: wilsonbekwame cliënten

Procedure onvoorziene of noodsituaties

Wie is er verantwoordelijk?

Buiten kantoortijd: bereikbaarheidsdienst Gedragsdeskundigen (GDK) Binnen kantoortijd: zorgverantwoordelijke

Situatie 1 Onvoorziene of noodsituatie van bewoner / cliënt: er is (aanzienlijk) risico op ernstig nadeel

Situatie 2 Controlemaatregelen uitvoeren bij bewoner / cliënt: ter voorkoming van noodsituaties

Algemeen

Toepassen van onvrijwillige zorg Dit is niet opgenomen in het zorgplan, maar direct handelen is noodzakelijk.

Toepassing van?

1. onderzoek aan kleding of lichaam 2. onderzoek van de woon-of verblijfsruimte op gedrag beïnvloendende middelen en gevaarlijke voorwerpen 3. onderzoek van poststukken die bestemd zijn voor de bewoner / cliënt

De zorgverantwoordelijke en gedragsdeskundige zijn de sleutelfiguren bij deze procedure. De gedragsdeskundigen hebben bereikbaarheidsdienst en kunnen buiten kantoortijden gebeld worden bij situaties die niet kunnen worden voorzien in het zorgplan. Er is altijd afstemming tussen gedragsdeskundige en zorgverantwoordelijke, of andersom. In principe pakt de zorgverantwoordelijke de regie in deze procedure: bij het vastleggen in het zorgplan, voor overleg en informeren van betrokkenen.

6

Overleg met de bij de zorg betrokken Arts Verstandelijke Gehandicaptenzorg (AVG)

JA

Gaat het om?

1. medisch of therapeutisch handelen 2. beperken van de bewegingsvrijheid 3. insluiten Zorgplan: onvrijwillige zorg NEE

Registreer in ONS bij zorgplan: nieuwe maatregel - situatie: onvoorzien of nood

Informeren van bewoner / cliĂŤnt en vertegenwoordiger en Wzd-functionaris

JA

Doorloop het stappenplan Wzd (zie pagina 8)

Zal het ernstig nadeel zich na 2 weken nog voordoen?

NEE

BeĂŤindig de onvrijwillige zorg in het zorgplan

Stappenplan Wzd Maximale periode toepassing onvrijwillige zorg

Bij de besluitvorming betrokken zorgverleners

1

Heroverweging van het zorgplan / opname van onvrijwillige zorg in het zorgplan.

Zorgverantwoordelijke

2

Arts*

Wzdfunctionaris

Deskundige van andere discipline

Arts*

Deskundige die niet bij zorg betrokken is

Wzdfunctionaris

3 maanden

Derde verlenging van de periode waarin onvrijwillige zorg verleend kan worden.

Zorgverantwoordelijke

5

3 maanden

Tweede verlenging van de periode waarin onvrijwillige zorg verleend kan worden om extern advies te vragen.

Zorgverantwoordelijke

4

3 maanden

Eerste verlenging van de periode waarin onvrijwillige zorg verleend kan worden.

Zorgverantwoordelijke

3

Deskundige van andere discipline

Deskundige van andere discipline

Arts*

Deskundige die niet bij zorg betrokken is

Externe deskundige

Wzdfunctionaris

6 maanden

Vierde en iedere volgende verlenging van de periode waarin onvrijwillige zorg verleend kan worden.

Zorgverantwoordelijke

Deskundige van andere discipline

Arts*

Deskundige die niet bij zorg betrokken is

Wzdfunctionaris

6 maanden

* De arts wordt bij de besluitvorming betrokken als de zorgverantwoordelijke zelf geen arts is en onvrijwillige zorg wordt verleend uit de categorieĂŤn medische handelingen en overige therapeutische maatregelen, beperking van de bewegingsvrijheid of insluiten.

8

Stappenplan Wzd Toelichting

• met bewoner/cliënt en/of vertegenwoor-

diger afstemmen hoe ze bij de besluit-

effecten weg te nemen?

2. zijn er mogelijkheden om deze

vorming (lees: dit stappenplan) betrokken

willen worden

zorg doelmatig d.w.z. in staat om

3. is de gekozen vorm van onvrijwillige

• de zorgverantwoordelijke (eerste bege-

ernstige nadeel weg te nemen?

leider) en deskundige van andere

(doelmatigheid)

discipline (gedragsdeskundige) zijn de

sleutelfiguren bij het doorlopen van het

vorm van zorg mogelijk om het

4. is er mogelijk een minder ingrijpende

stappenplan

ernstige nadeel af te wenden?

• de zorgverantwoordelijke vraagt een

(subsidiariteit)

accoord van de Wzd-functionaris voor de

onvrijwillige zorg in het zorgplan; dit

in verhouding tot het doel (wegnemen

verzoek wordt (voorlopig) voorgelegd via

van ernstig nadeel)? (proportionaliteit)

wzd-functionaris@tragel.nl. Het Medisch

• na elke stap past de zorgverantwoorde-

Secretariaat ondersteunt de Wzd-functio-

lijke het zorgplan aan. Bij aanpassing

naris voor een adequate opvolging.

van het zorgplan moet gelet worden op:

• van de deskundige die niet bij de zorg

1. welk ernstig nadeel en welke vorm

betrokken is, wordt de frisse blik van een

van onvrijwillige zorg?

buitenstaander verwacht, waardoor

wellicht nieuwe inzichten ontstaan en

het toepassen van deze onvrijwillige

onvrijwillige zorg niet meer nodig is. Deze

zorg?

persoon heeft de rol van overlegpartner

3. duur en frequentie onvrijwillige zorg

van de zorgverantwoordelijke.

4. termijn onvrijwillige zorg

• via het Medisch Secretariaat kan een

5. hoe wordt onvrijwillige zorg

afgebouwd?

externe deskundige geregeld worden

5. staat het middel (onvrijwillige zorg)

2. welke zorgverlener(s) zijn bevoegd tot

• organiseer een MDO in de stappen 1, 2, 4

en 5. Zolang de onvrijwillige zorg niet

effecten minimaliseren?

afgebouwd kan worden, wordt stap 5 elk

half jaar herhaald. De volgende vragen

zorg en hoe dit is geborgd

moeten in een MDO beantwoord worden:

1. heeft deze onvrijwillige zorg nadelige

kwaliteit van de onvrijwillige zorg en

effecten op de lichamelijke en geestelijke effecten van de cliënt en op zijn deelname aan het maatschappelijk leven?

6. zorgvuldigheidseisen: hoe nadelige 7. de continuïteit van de onvrijwillige 8. hoe bewaakt Wzd-functionaris de

houdt deze toezicht hierop?

Begrippenlijst

Uitleg van begrippen

Onvrijwillige zorg Onvrijwillige zorg kan bestaan uit: 1. toediening van vocht, voeding

en medicatie, medische

controles en andere medische

handelingen en therapeutische

maatregelen, vanwege de

verstandelijke beperking of een

somatische aandoening 2. beperken van de bewegingsvrijheid 3. insluiten 4. uitoefenen van toezicht op cliënt 5. onderzoek aan kleding of lichaam 6. onderzoek van de woon- of

verblijfsruimte op gedrags beïnvloedende middelen en

gevaarlijke voorwerpen 7. controleren op de aanwezigheid

van gedragsbeïnvloedende middelen

10

8. aanbrengen van beperkingen

in de vrijheid het eigen leven

in te richten, die tot gevolg

hebben dat cliënt iets moet

doen of nalaten, waaronder

gebruik van communicatie middelen 9. beperken van het recht op het

ontvangen van bezoek Verzet Wanneer er geen instemming is, is er sprake van verzet. Verzet is iedere vorm van verbale of lichamelijke weerstand tegen iets.

Soms heel duidelijk, verbaal of niet verbaal, maar soms helemaal niet zo duidelijk, bijvoorbeeld passief of gehospitaliseerd verzet. Verzet kan zowel vanuit de cliënt als vanuit de vertegenwoordiger komen.

Ernstig nadeel Er is in ieder geval sprake van ernstig nadeel wanneer de volgende situaties voorkomen of als de kans heel groot is dat dit gaat gebeuren: • er is een gevaar dat de cliënt

overlijdt (levensgevaar) • de cliënt raakt ernstig gewond

of heeft veel pijn (ernstig

lichamelijk letsel) • de cliënt loopt ernstige

psychische, materiële, immate riële of financiële schade op • de cliënt is ernstig verwaar loosd of loopt kans alles te

verliezen, bijvoorbeeld uit huis

gezet worden, verliezen sociaal welzijn • de ontwikkeling van de cliënt

raakt ernstig verstoord

• de cliënt is onveilig, bijvoor beeld omdat hij onder invloed

van een ander is geraakt, zoals

een loverboy of drugsdealer • de cliënt veroorzaakt met

hinderlijk gedrag agressie van anderen • de cliënt veroorzaakt gevaar

voor de algemene veiligheid van

personen of goederen

Redactie: Organisatieontwikkeling Kwaliteit & Veiligheid - Tragel Opmaak: Cows & Stars Vragen?

Neem contact op via wzd@tragel.nl

Dit is een uitgave van Tragel, 2020