Waar niets mag mislukken, kan niets nieuws ontstaan. Als iets mislukt is het de uitdaging om je te richten op datgene wat je ervan hebt geleerd om gewoon weer overnieuw te beginnen.
Kinderen geven ons signalen die we soms niet begrijpen. Het kind met pijn in de buik voor het naar school gaan, krijgt soms een middel tegen obstipatie. Het kind dat hoofdpijn heeft, krijgt een pijnstiller. Het kind dat druk is, krijgt een label. Het kind dat niet mee kan komen, wordt geremedieerd. Stel dat er niets aan de hand is met deze kinderen, maar dat zij ons willen tonen dat het onderwijs moet veranderen? Begrijpen wij hun signalen wel goed? Willen zij ons niet vertellen dat niet de scholen, maar het hele onderwijssysteem niet meer past bij deze tijd? En wat betekent dat voor ons opvoeden?
Wat zou er gebeuren als morgen de leerplicht werd opgeheven? Zouden alle kinderen dan stoppen met zich te ontwikkelen?
educare | februari 2015
23
Waarom binnen leren als het buiten kan? “Waarom zouden kinderen binnen, in de klas, moeten werken? Neem de lessen mee naar buiten. Wat dacht je van een techniekles over water? Kinderen van Aventurijn in Loenen maakten dit waterkunstwerk. Alle leeftijden, ieder op zijn niveau. Er kwam heel wat denkwerk bij kijken. Hoe zorg je dat het water weer in de vijver komt? Of hoe doet het water er zo lang mogelijk over om beneden te komen? Kan water ook omhoog? En dat molentje, hoe gaan we dat laten draaien? Ook proberen? Het frame is gemaakt van betongaas en drie palen. Op deze manier kunnen er kinderen aan twee kanten werken. Zorg voor heel veel kleurrijk materiaal waar water doorheen kan lopen: slangen, trechters, schoenen, kraantjes, een douchekop. De materialen kunnen bevestigd worden met tiewraps (kabelbinders). Succes verzekerd!” Hannah Beckers, www.aventurijn.org
Gelukkig
Conflictbehandeling “Tijdens mijn trainingen over onder andere vergadertechnieken en conflicthantering die ik geef bij bedrijven, stel ik vaak vast hoe ‘kinderachtig’ veel volwassenen met elkaar omgaan. Op Sudbury school Gent, waar ik meeloop, lossen ze problemen op in een comité waarin kinderen de leiding nemen. Een 12-jarige jongen zit de vergadering voor. Hij doet dat heel rustig en ernstig. De klacht die behandeld wordt, gaat over een uit de hand gelopen speel-vechtpartijtje. De jongens verwoorden heel goed hoe zij het gevecht en wat er gezegd is, ervaren hebben. Ze blijven mooi uit de valkuil van wie het slachtoffer is en wie de dader en begrijpen dat beiden aandeel hebben in wat er gebeurd is. Ze hebben geen volwassene nodig om de vergadering in goede banen te leiden, ze manen elkaar aan om onrustig gedrag te stoppen en bij de zaak te blijven. Zelfs de jongste deelnemer van vijf, zit er heel serieus bij en blijft luisteren. Met andere woorden, ik heb deze jongelui niets te leren.” Inge Vanderweege (Sudbury school Gent)
24
educare | februari 2015
“Volwassenen vragen vaak aan kinderen wat ze later willen worden. Kinderen vinden dit antwoord vaak lastig. Ze voelen dat er een verwachting ligt bij die vraag: dat je astronaut zou moeten zeggen, of neuroloog. Serieus, waarom zou je dat al moeten weten als je jong bent? Maar als je het een kleuter vraagt, krijg je vaak een eerlijk en simpel antwoord: “Ik wil gelukkig worden.” Logan LaPlante (13 jaar) geeft hierover een Tedx Talk (http://youtu.be/h11u3vtcpaY). Hij zegt: “Als ik groot word wil ik doorgaan met gelukkig zijn, zoals ik nu al ben.” Hij is een unschooler; hij ontwikkelt zich zelfgestuurd en vrij. Waarom brengen scholen ‘de kunst van leven’ niet bij? Hij heeft wel een idee wat hij later wil doen, maar als ze hem vragen wat hij wil worden, zal hij altijd antwoorden: Gelukkig.” Christel Hartkamp
Je kunt alles bereiken als je maar wilt “Stel dat je op een school zit en je wil graag koken. Wat zul je dan allemaal leren als je je eigen materiaal moet verzamelen, zelf je boodschappen moet doen en zelf je budget beheert? Dan leer je een heleboel. Je kunt ook zelf kiezen of je dat met of zonder hulp doet, hulp van volwassenen of van medeleerlingen, rekening houdend met de regels omtrent veiligheid op school. Zo hebben leerlingen op deze manier op een avond een restaurant verzorgd. Veertig mensen kwamen eten en konden een keuze maken uit een driegangenmenu. Toen ik als begeleider vroeg aan een meisje van 13 jaar waar ze het meest van had geleerd, zei ze: “Dat je alles kunt bereiken als je het maar echt wilt.” Kijk, dat is een les die je ze als volwassene graag meegeeft!” Sandra Schonig (Guus Kieft school)
Taal is overal “Op Newschool.nu is er vertrouwen in de eigen ontwikkeling van een kind. Ieder kind ziet de noodzaak van het leren lezen en schrijven, omdat je dit nu eenmaal op allerlei manieren in de school gebruikt. Bij binnenkomst moet je je intekenen bij je naam. Voor de schoonmaaktaken hangt de uitleg bij de taak. Van vergaderingen maakt de secretaris (vaak ook een kind) notulen die vervolgens opgehangen worden op een bord. Als je jong bent kun je hulp vragen bij het lezen of schrijven en tegelijk zie je dat andere kinderen dit al zelf kunnen. Kinderen hebben een hang naar onafhankelijkheid, ze willen niet iets missen en ze willen die dingen kunnen die anderen ook kunnen. Dit maakt dat iedereen op onze school leert lezen en schrijven: de ene door hulp te vragen, de ander geheel zelfstandig en allemaal op een geheel eigen tempo.” Christel Hartkamp (Newschool.nu)
Beheer je eigen budget en leer rekenen “Op democratische basisschool De Vallei beheren de kinderen een bepaald bedrag per jaar. Ze maken daarvoor elk jaar een begroting. Het geld wordt besteed aan zaken die hen aangaan in de school, zoals het knutselmateriaal, de keukeningrediënten, de techniekhoek, de schoolbibliotheek, schoolreisjes en excursies, sportdagen en het uitnodigen van experts van buiten. Door op deze manier te werken krijgen kinderen inzicht en leren ze rekenen. De knutselhoek heeft bijvoorbeeld honderd euro per maand. Als de verf op is, gaan kinderen dit zelf bestellen of ze gaan naar de winkel. Kinderen moeten hun inkopen verantwoorden. Ze moeten een bonnetje meenemen, in de budgettenmap opschrijven hoeveel ze hebben uitgegeven, waaraan ze het hebben uitgegeven en uitrekenen wat er nu nog over is van het te besteden budget. Kinderen die nog niet kunnen rekenen, worden natuurlijk geholpen. Soms door oudere kinderen en soms door de leerkracht. Gaandeweg leren ze het zelf te doen.” Maaike van Mourik (De Vallei)
educare | januari 2015
25
Bron van veranderend denken
Zet je eigen school op “Daarom, daarom, daarom start ik een democratische school. Ik krijg namelijk geen antwoord op al mijn vragen. Andere mensen doen het niet. Zij starten geen nieuwe scholen. Op een paar na! Voor mij zijn dat helden. Zij geloven ook niet zo maar iets. Zij praten geen anderen na. Zij denken zelf na en handelen daarnaar. Ik wil ook een held zijn. Ik wil kinderen een stem geven. Kinderen leren niet alleen dankzij ons, volwassenen. Ik zou bijna zeggen: ondanks ons leren ze. Laat ze leren van het leven, leren van elkaar en ook van volwassenen. Daarom een oproep! Ga weg voor en in die klas. Ga samen het leven beleven en leer wat je nodig hebt op jouw pad. Inspireer elkaar en faciliteer. We zijn zo’n rijk land, we hebben zoveel gepassioneerde mensen die houden van hun vak, die een talent hebben! Verbied mensen in een school die alleen maar standaardlesjes afdraaien. Onze kinderen verdienen meer! Start allemaal een nieuwe school!” Jacqueline de Theije (Democratisch Onderwijs Eindhoven)
Professor Peter Gray vormt een onuitputtelijke bron van veranderend denken over onderwijs en opvoeding. Hij zegt: “Kinderen zijn ontworpen door de natuur om hun eigen leren en ontwikkelen te sturen. Gedurende de menselijke geschiedenis ontwikkelden kinderen zich door observeren, verkennen, vragen stellen, spelen en deelname aan activiteiten. Deze instincten werken nog steeds mits de omstandigheden kinderen in staat stellen om zichzelf te ontplooien. Leren onder dwang, wat helaas de norm is in onze samenleving, onderdrukt nieuwsgierigheid en de natuurlijke manieren van ontwikkelen en bevordert angst, depressie en gevoelens van hulpeloosheid. Zelfgestuurd, autonoom leren bevordert eigenschappen als initiatief, creativiteit, speelsheid en liefde voor leren: eigenschappen die essentieel zijn voor succes in het leven in onze snel veranderende wereld.” (boek Free to Learn)
Leren van je kinderen “Onze dochter van 8 was ziek van school, verveelde zich en was depressief. Dat opende onze ogen voor een probleem dat niet met ons kind, maar met haar situatie te maken had. Voor haar zochten we een oplossing, een plek waar ze zichzelf kon zijn en haar zelfvertrouwen kon terugwinnen. Zij heeft onze ogen geopend voor een volledig andere manier van ontwikkelen. Onze oplossing was een school op te richten, waarin onze drie dochters zich konden ontwikkelen zonder dwang tot jonge mensen die zelfbewust, zelfverzekerd en met een groot gevoel voor verantwoordelijkheid in het leven staan. We veranderden onze opvoeding, gingen veel bewuster om met onze taal naar onze kinderen. Probeerden thuis in een huisoverleg tot een gezamenlijke overeenstemming te komen. Het loslaten van ingeroeste, vertrouwde patronen is niet altijd makkelijk geweest, maar heeft ons en hun leven enorm verrijkt.” Christel Hartkamp Kleine avonturen – spel voor ouder en kind
Aan dit katern werkten mee: Tekst Christel Hartkamp-Bakker, Hannah de Vos-Beckers, Sandra Schonig, Jacqueline de Theije, Inge Vanderweege, Maaike van Mourik Beeld Marion en Mervyn van Uden, Maaike Eggermont, Hannah de Vos-Beckers
Volgende keer: Spelen tot je groen ziet! 26
educare | februari 2015
Dit katern kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl