Risico's leren je leven

Risico’s leren je leven ‘Er is altijd een zeker risico als je leeft. En hoe meer je leeft, hoe meer risico er is.’ Henrik Ibsen

30

educare | maart 2013

Tekst Alberthe Papma Beeld Willem Blanken

Iedereen gunt kinderen een veilige (leef)omgeving waarin ze zich naar eigen vermogen kunnen ontwikkelen en ontplooien. Maar soms lijkt het wel of we alle risico’s voor kinderen willen afdekken.

Is er sprake van overbezorgd ‘opvoederschap’ en ontnemen we kinderen daarmee niet ongewild hun mogelijkheden voor groei?

‘Helikopterouders’ worden ze wel genoemd: ouders die hun kinderen willen beschermen tegen alle gevaren die het leven maar kan bieden. Als een helikopter hangen ze boven hun kinderen om alles in de gaten te houden en eventuele risico’s meteen de kop in te drukken. Vooral moeders schijnen zich aan dit gedrag schuldig te maken. Natuurlijk wil iedere ouder haar kind veiligheid en bescherming bieden tegen gevaar.

Ook ik, toch een fervent bomenklimmer in mijn jeugd, heb wel eens met kloppend hart onder een boom gestaan terwijl mijn dochter/zoons onbekommerd al hoger en hoger klommen. Tegelijkertijd zal ik ook nooit hun trotse blik vergeten toen ze weer heelhuids beneden waren. Loslaten is soms moeilijk maar levert veel op. Kinderen ontdekken nu eenmaal de wereld door te onderzoek en te experimenteren en hebben uitdagingen en grenzen nodig. Risico’s bieden kinderen rijke ervaringen en mogelijkheden tot groei.

Soms verwordt gezonde bezorgdheid tot bemoeizucht en betutteling. En krijgen ouders die besluiten hun kinderen vanaf jonge leeftijd eigen verantwoordelijkheid te gunnen al gauw het etiket ‘onverantwoordelijk’ of ‘slechte opvoeder’ opgeplakt. Dat ondervond ook Lenore Skenazy, een Amerikaanse journalist die een column schreef over het feit dat ze haar 9-jarige zoon het ritje met de metro naar huis zelf liet maken, omdat ze voelde dat hij daar aan toe was. Een golf van verontwaardiging stak op, er werd gesproken over verwaarlozing en over het bewust loslaten van een kind in een gevaarlijke en gewelddadige wereld. Skenazy, inmiddels betiteld als ‘America’s Worst Mom’ ging vervolgens op onderzoek uit en ontdekte dat de wereld weliswaar erg is veranderd, maar niet zo heel veel gevaarlijker is dan een generatie geleden.

Het zijn vooral de opvoeders die veel banger zijn geworden, daarin vaak gevoed door sensationele mediaverhalen. Ze schreef er een scherp en vermakelijk boek over, Free Range Kids, waarin ze betoogt dat ‘helikopterouderschap’ leidt tot een lege kindertijd. Skenazy’s actie groeide in Amerika uit tot een heuse Free-Range beweging.

Skenazy is bepaald niet uniek in haar visie dat het verstandig omgaan met reële risico’s juist kansen biedt voor de ontwikkeling van kinderen. Al eerder schreven de Britse Helen Tovey en Tim Gill en de Noorse Helene Guldberg boeiende boeken over het belang van vrij (buiten)spel voor een gezonde ontwikkeling van kinderen en de vaak krampachtige wijze

waarop ouders en maatschappij omgaan met risico’s. Door kinderen te veel te beschermen leren ze niet om te gaan met potentieel gevaarlijke situaties, mensen en materialen. En bovendien getuigt het niet alleen van weinig vertrouwen in medemensen als potentieel vangnet en maar ook in kinderen zelf.

Dat vindt Gever Tulley ook. Geïnspireerd vanuit het geluk zelf op te groeien in een landelijke omgeving vol mogelijkheden en uitdagingen en met ouders die hem de vrijheid boden die wereld te verkennen, organiseert hij ‘klooikampen’ voor kinderen en schreef hij 50 dangerous things (you should let your children do). Juist door kinderen te leren om te gaan met gevaarlijke dingen, worden ze weerbaar en krijgen ze verantwoordelijkheidsgevoel. Haal de zakmessen maar tevoorschijn!

Hoewel we onze Nederlandse situatie niet echt kunnen vergelijken met die in Amerika, en ons land evenals de Scandinavische landen zelfs wordt geroemd om de vrijheid die we onze kinderen gunnen, speelt ook hier nog maar zo’n 10% van de kinderen regelmatig onbegeleid in de natuur. Ter vergelijking: zo’n 30 jaar geleden was dat nog 50%. En daarmee doen we onze kinderen tekort.

Een maatschappij die alle risico’s voor kinderen probeert af te dekken, ontneemt hen niet alleen hun bewegingsvrijheid maar belemmert hen in de mogelijkheden uit te groeien tot verantwoordelijke en gelukkige volwassenen. Immers, wie als kind leert om risico’s in te schatten en er op een verstandige manier mee om te gaan, zal later beter bestand blijken tegen de grilligheden van het leven.

Meer lezen?

• No Fear. Growing up in a Risk-averse Society, Tim Gill, Calouste Gulbenkian Foundation, 2007 • Reclaiming Childhood. Freedom and Play in an Age of Fear, Helene Guldberg, Taylor & Francis Ltd, 2009 • Laat ze buiten spelen. Pleidooi voor gezonde risico’s, Helen Tovey, Garant, 2010 • Free-Range Kids. How to Raise Safe, Self-Reliant Children (Without Going Nuts with Worry), Lenore Skenazy, John Wiley and Sons Ltd, 2010

educare | maart 2013

31

Dit artikel kreeg je van Educare!

Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren.

Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites.

Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen

Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen.

De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan.

St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl