p.10-11 edu4-09
19-08-2009
09:27
Pagina 10
Kinderen worden niet als democraat geboren, ze zijn democraat in opleiding
M Marijke Sluijter interviewt Micha de Winter
icha de Winter: al jaren luister ik gretig naar zijn lezingen en lees geboeid zijn artikelen over opvoeding tot burger van een democratisch land. Hij schreef een rapport voor de wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid over opvoeding, onderwijs en jeugdbeleid in het algemeen belang. De ondertitel is: 'De noodzaak van een democratisch-pedagogisch offensief'. In de gangen van de universiteit waar ik hem opzoek is het rommelig: ik kom midden in een grote verhuizing. Micha de Winter blijft er onverstoorbaar onder: “Zo'n verhuizing ruimt lekker op.” Hij maakt zich zorgen over belangrijker zaken: “We moeten niet denken dat de democratie zichzelf voortplant. Daar heb je mensen voor nodig met een democratisch besef, mensen die voor zichzelf op kunnen komen en tegelijk de belangen van anderen mee kunnen nemen. Enthousiast zet hij zijn visie uiteen Opvoeding en socialisatie staan in rechtstreeks verband met het in stand houden van onze democratische rechtsstaat. Zo'n rechtsstaat kan alleen functioneren als bij de burgers voldoende bereidheid en vermogen bestaat om deze rechtsstaat te ondersteunen en reproduceren.
Micha de Winter is verbonden aan de opleiding Pedagogiek van de UvU en bekleedt de Langeveld-leerstoel. Hij geeft onderwijs en verricht onderzoek op het gebied van maatschappelijke opvoedingsvraagstukken, jeugdbeleid en preventie.
Helaas gaat dat niet vanzelf. Hij maakt zich dan ook best wel zorgen over de houdbaarheid van onze democratie Geen kind wordt als democraat geboren. Democratisch burgerschap is een groeiproces, waar de ervaringen in de jeugd en de opvoeding een belangrijke rol in spelen. Ik vind het zorgwekkend dat het algemeen belang als oriëntatie in de opvoeding, het onderwijs en de socialisatie afwezig is. Kinderen zijn niet slechts een product of het bezit van hun ouders. Op zijn minst geldt ook dat kinderen toekomstige burgers van een vrije samenleving zijn. Dat betekent dat het collectief profiteert dan wel 'mede-lijdt' onder een al dan niet geslaagde opvoeding, inclusief die kinderen zelf.” “Vooral het grote aantal kinderen dat mishandeld
[ pagina 10 ] 4/2009
e du c a r e
wordt en de kinderen uit culturen waar van democratisch besef nog weinig sprake is baart mij zorgen. Deze kinderen leren niet van jongs af aan wat democratie is. Daarom kan je de opvoeding tot democratisch denkend burger niet alleen bij de ouders neerleggen. Democratie moet je leren, graag thuis, maar óók en juist op school. Dat is een oefenplek bij uitstek, hier komen immers alle toekomstige burgers bij elkaar!” Hoe kan je leren wat democratie is op een school die per definitie niet democratisch is? “Kinderen hebben leiding van volwassenen nodig. Democratie zit nu eenmaal niet in onze genen: democratisch denken en handelen moet je leren. Een school is de beste gelegenheid die we hebben. Aan onderwijsmensen de taak om kinderen in te leiden in de democratie. De Vreedzame School is een poging daartoe: kinderen leren op vredelievende wijze voor zichzelf en anderen op te komen, ze leren met conflicten om te gaan, op constructieve wijze hun ongenoegen te uiten en met woorden in plaats van met vuisten hun recht te halen. En verrassend genoeg leren kinderen ook dat het prettig kan zijn dat er regels zijn waar iedereen zich aan moet houden, maar óók dat je die eventueel democratisch kan veranderen.” Er lijkt een enorme verwarring te zijn over opvoedingsdoelen. Het 'Waartoe zijn wij op aarde' is toe aan revisie “De losmaking uit de knellende banden van de opgelegde socialisatie is voltooid. Levensbeschouwing en maatschappijvisie zijn naar de achtergrond verdwenen. Daardoor is de vraag weggevallen waartoe wij opvoeden. Zelfstandig zijn en prettig in de omgang, dat zijn de opvoedingsdoelen die bij Nederlandse ouders het hoogst scoren. Wij willen onze kinderen een zo prettig mogelijke jeugd bezorgen, waarbij ieders talent zo goed mogelijk tot zijn recht moet komen. We moeten ons gaan realiseren dat in een cultuur waarin burgers hun eigen belang voor het alge-
© MICHA DE WINTER
Het algemeen belang lijkt in de opvoeding geen punt van discussie. Vreemd eigenlijk, voor een prettige samenleving heb je toch bekwame, betrokken mensen nodig. En hangt het voortbestaan van de democratie niet af van de sociale vaardigheden van de burgers?