Vygotsky sprak in de ontwikkeling over de zones van actuele en naaste ontwikkeling (afbeelding 1.3). In de zone van actuele ontwikkeling bevindt zich dat wat het kind reeds beheerst. Eigenlijk is dat het gehele onderste deel van de leerlijn, maar voor het onderwijs is het goed om het onderscheid te maken tussen dat wat verder weg ligt en wat pas sinds kort wordt beheerst. Dat laatste is namelijk iets wat kinderen leuk vinden om nog vaker te doen.
1 Waarden en normen in het onderwijs
zelfbeeld, hoe beter een kind iets nieuws durft aan te pakken. De theorie die in Nederland ten grondslag ligt aan de aanpak van het omgaan met verschillen, is die van de Russische leerpsycholoog Lev Vygotsky. Volgens Vygotsky is de mens een product van de wisselwerking tussen biologische kenmerken en de sociaal-culturele omgeving. Ieder mens doet dit op zijn eigen manier en in een eigen tempo. Het is een dynamisch proces. Een mens ontwikkelt zich voortdurend. Het is een wisselwerking tussen dingen die rijpen (bijvoorbeeld lichamelijke dingen) en leren. Het afnemen van tests is volgens Vygotsky onnodig omdat het momentopnamen zijn, die bovendien suggereren dat verandering niet meer mogelijk is (Hooijmaaijers e.a., 2009). Dit is toch een bijzonder gegeven als je beseft dat het Nederlandse onderwijs vooral op de ideeĂŤn van Vygotsky is gebaseerd (met in zijn kielzog de Nederlandse pedagoog Van Parreren) en in Nederland de roep om steeds meer tests en toetsen is toegenomen!
Zone van frustratie
Zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky) Zone van actuele ontwikkeling (Vygotsky)
Deel van leerlijn dat reeds geĂŻnternaliseerd is
1.3 Leerlijn met zones In de zone van naaste ontwikkeling kan het kind de leerstof nog niet aan zonder hulp van anderen. Hier is het kind aan het rijpen en vindt het echte leren plaats. De zone sluit qua leerstof aan op de zone van actuele ontwikkeling. In afbeelding 1.3 is ook nog een onderscheid gemaakt naar een zone van frustratie: in deze zone ligt het niveau van de leerstof (nog) te hoog voor de
23