14
1
Grote rivieren In Zuid-Amerika liggen drie grote stroomgebieden: van de
rivieren de Orinoco, de Amazone en de Paraguay/Paraná. De rivieren stromen in de richting van de Atlantische Oceaan (figuur 1.1). De stroomstelsels van de Orinoco en de Amazone zijn zeer breed en diep en hebben een hoge waterafvoer (debiet). Het stroomgebied van de Amazone beslaat 40% van het landoppervlak van Zuid-Amerika; de rivier voert een derde deel van het water van het continent af. De Paraguay/Paraná voert veel minder water af, doordat de rivier door een veel droger gebied stroomt.
240
debiet (m³/sec) x 1.000
200 Amazone
160 120 80
Orinoco
40
Paraná 0 jan
feb
FIGUUR 1.15
maa
apr
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov dec maand
Het regiem van de rivieren de Amazone, de Paraná en de Orinoco.
FIGUUR 1.16
Zuid-Amerika: continent van extremen
Het regiem van een rivier – de verdeling van de waterafvoer over een jaar – wordt vooral bepaald door de neerslag en de verdamping in de verschillende klimaatgebieden waar hij doorheen stroomt (figuur 1.15). Maar hier wordt het regiem ook beïnvloed door de jaarlijkse beweging van de intertropische convergentiezone. Bovendien speelt de afvoer van smeltwater van de bergen uit de Andes een rol. Ten slotte vertraagt de tijdelijke opslag van water in de ondergrond of in de overstromingsvlakte de afvoer van het water. Zo wordt de afvoer maanden tegengehouden door de opslag van water in de uitgestrekte wetlands (moerassen) van de Pantanal in het grensgebied van Brazilië, Bolivia en Paraguay. Pas vier maanden na de regenperiode in het noorden van de Pantanal stroomt het water in de rivier de Paraguay om zijn weg naar zee te vervolgen. Vooral de twee noordelijke rivieren vervoeren behalve water ook veel zand en klei. Het sediment kleurt de zijrivieren – afhankelijk van waar de rivier vandaan komt – wit, geelbruin, blauw of zwart (figuur 1.16). De Amazone vervoert elk jaar 1.200 miljoen ton (40 miljoen vrachtwagens vol) sediment, waardoor de rivier aan de monding een enorme delta kon opbouwen. Een deel van het sediment wordt door de Zuid-Equatoriale Stroom in de Atlantische Oceaan meegevoerd tot voor de kust van Venezuela. Behalve de natuur oefent ook de mens steeds vaker invloed uit op het regiem van een rivier. Vooral in de Amazone zijn veel stuwdammen gebouwd, waarmee de doorstroming van het water wordt gereguleerd. De waterkrachtcentrales bij de dammen produceren veel elektriciteit, die de opkomende economie van Brazilië nodig heeft. Bijkomend voordeel is dat er veel water wordt opgeslagen voor drinkwater en irrigatie.
De samenvloeiing van de Rio Negro en de Solimões.