Wortels in Nederlands-IndiĂŤ
Initiatief en productie Stijn Schenk Beeldverhalen door Abe Borst, Coco Ouwerkerk, Dido Drachman, Els Deckers, Jeroen Steehouwer, Karida van Bochove, Marlon Teunissen en Roel Smit Kleur Marloes Dekkers Lettering Frits Jonker Vormgeving Alfred Boland Coverbeeld Dido Drachman ‘Wortels in Nederlands-Indië’ is een project van STICHTING IN LIJN Uitgevoerd door REAL COMICS Dit project is mogelijk gemaakt met CEWIN gelden vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Het project is mede ondersteund door Het Bank GiroLoterij Fonds De verhalen zijn los beschikbaar voor hergebruik. Hierover kunt u contact opnemen met Stijn Schenk via stijn@realcomics.nl Online versies zijn te vinden op issuu.com/thegraphicstory Uitgeverij Real Comics © 2019, Amsterdam
Persoonlijk voorwoord Indonesië dat land ver weg, dat historisch zo sterk verbonden is met ons kleine Nederland. Het Nederlands-Indië waar mijn opa vocht en mijn moeder in 1948 is geboren. Voor de oorlog in Nederland uitbrak, was mijn opa van plan geweest om te emigreren, net als zijn broer voor hem. Maar de plannen veranderden. Hij bleef in Nederland om hier, in het verzet, te vechten. Het heldenepos van de familiegeschiedenis. Halverwege de oorlog had hij, net als andere verzetsstrijders, ervoor getekend om na de oorlog de Indonesische archipel te bevrijden. Toen ik in 1976 werd geboren was het vooral de Wajangpop in de kast die nog herinnerde aan deze familiegeschiedenis. Daarnaast was er de diepe afkeuring voor alles dat de Nederlanders in Indonesië hadden gedaan. De schaamte voor de misdaden die tijdens de oorlog begaan waren en de ongedefinieerde rol die mijn opa daarbij gespeeld had. Maar de relatie tot het voormalig Nederlands-Indië is veel omvangrijker dan deze oorlog. Het is een relatie die honderden jaren terug gaat. Een complexe geschiedenis van handel; onderdrukking en uitbuiting. Maar ook een van liefde; levens en familiebanden. Het is een geschiedenis die, tot op de dag van vandaag, op vele manieren doorwerkt in de Nederlands samenleving en cultuur. Deze uitgave is een ode aan de historische verbondenheid. Vormgegeven in dertien beeldverhalen over 2e en 3e generatie Javanen, Molukkers, Indo-Europeanen, ’Papoea’s en Totoks. We laten de gedeelde geschiedenis zien en de prachtige mensen en relaties die hieruit voorgekomen zijn. Het is pas in de loop van dit project dat ik besefte hoezeer deze onzichtbare verhalen ook mij raken. Hoe zeer dit verhalen zijn van ons allemaal.
Stijn Schenk
Inhoud IN BEELD Dido Drachman in gesprek met Peter van Dongen
6
HOLLANDS GETOGEN Karida van Bochove in gesprek met Mei Li Vos
10
KECIL Dido Drachman, een familie verhaal
14
GANDONG Els Deckers in gesprek met ‘Lady Soul’
18
ÉÉN VOLK Marlon Teunissen in gesprek met Deborah Siahaya
22
CUCU Abe Borst in gesprek met Leila Hamer & Oesman Hamer
26
SLAMETAN Karida van Bochove geïnspireerd op werk van Reggie Baay
30
IN DIALOOG Roel Smit in gesprek met Bo Tarenskeen
33
ENA EN DE VISSEN Coco Ouwerkerk in gesprek met Ellen Hitipeuw NANCY GORENG Abe Borst in gesprek met Melvin Aoys (Nancy Goreng)
38 42
IK VERGEET ONS NIET 45 Els Deckers in gesprek met Nico Jouwe IK GA NAAR INDONESIË EN NEEM MEE Dido Drachman in samenwerking met Jasper Albinus
49
ERESCHULD Jeroen Steehouwer naar een verhaal van Martijn Daalder storyboard door Peter van Dongen
55
Wortels in Nederlands-Indië ‘Wortels in Nederlands-Indë’ bestaat uit 13 artistieke co-creaties. Het project is begonnen met een bijeenkomst van een groep bijzondere artiesten met persoonlijke affiniteit met de NederlandsIndische geschiedenis. Samen zijn wij op zoek gegaan naar belangrijke onderwerpen en mogelijke gesprekspartners. Daarbij keken we naar thema’s als muziek, kunsten, cultuur en eten, maar ook het koloniaal verleden, familiebanden, emigratie, schaamte en identiteit. De keuze voor de twaalf gesprekspartners is op basis daarvan gericht gemaakt. Naar aanleiding van de resulterende ontmoetingen zijn verhalen geschreven die, al kaatsend tussen de tekenaar, de betrokkenen en mij, langzaamaan zijn bijgeschaafd en geperfectioneerd. Dit resulteerde in gelijnde beeldverhalen, die met conceptteksten naar Marloes Dekkers zijn doorgestuurd. Marloes is een kleurder die met haar kleur extra betekenis en emotionele lading weet toe te voegen. De uitzondering hierop is het gedicht dat Dido Drachman maakte. In de samenwerking met Jasper Albinus heeft zij de ruimte gekregen om de vertaling zowel in beeld als in kleur zelf vorm te geven. De verhalenbundel is, al met al, een unieke bloemlezing geworden van het spel tussen kleur en beeld. Na het kleuren van de pagina’s, zijn deze naar meester-letteraar Frits Jonker gegaan. Deze heeft alles handgeletterd en vervolgens teruggestuurd naar de tekenaars, die de bundel samenvoegden. De uiteindelijke presentatie en opmaak is door grafisch vormgever Alfred Boland gedaan. Hoewel Alfred zelf niet uit de stripwereld komt, weet hij feilloos de fijne lijn tussen kunst en populaire cultuur te bewandelen. Zodoende geeft hij het werk de presentatie die het verdient als een unieke, toegankelijke kunstvorm die zowel het hart als het hoofd van de lezer weet te raken. Enkele weken voordat de uitgave naar de drukker moest, kwamen wij tot slot het verhaal “ereschuld’ tegen. Dit is een beeldverhaal uit 1991, en toch een vertelling die ook vandaag nog uiterst relevant en actueel is. Het verhaal was een belangrijke aanvulling op de andere bijdragen. Op het laatste moment is daarom besloten het door Marloes opnieuw te laten kleuren en het op te nemen in het project. Wij hopen met deze bijzondere uitgave veel lezers te inspireren. De gemeenschap te erkennen. En ons samenzijn te vieren.
6
Dido Drachman didodrachman.com
in gesprek met
Peter van Dongen kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
10
Karida van Bochove karidaillustratie.com
in gesprek met
Mei Li Vos
kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
14
Dido Drachman didodrachman.com
kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
18
Els Deckers elsdeckers.com
in gesprek met
Francis Parinussa ‘Lady Soul’ kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
22
Marlon Teunissen dreamchasergallery.com
in gesprek met
Deborah Siahaya  bangsa.online
kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
26
Abe Borst squabe.nl
in gesprek met
Leila Hamer & Oesman Hamer kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
30
Karida van Bochove karidaillustratie.com
GeĂŻnspireerd op werk van
Reggie Baay
kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
33
Roel Smit
in gesprek met
Bo Tarenskeen kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
38
Coco Ouwerkerk instagram.com/colourbee4
in gesprek met
Ellen Hitipeuw kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
42
Abe Borst squabe.nl
in gesprek met
Melvin Aoys (Nancy Goreng) kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
45
Els Deckers elsdeckers.com
in gesprek met
Nico Jouwe
freewestpapua.eu kleur Marloes Dekkers lettering Frits Jonker productie Stijn Schenk
49
Dido Drachman in samenwerking met
Jasper Albinus
didodrachman.com lettering Frits Jonker
55
Jeroen Steehouwer
verhaal
Martijn Daalder storyboard
Peter van Dongen kleur Marloes Dekkers
lettering Jeroen Steehouwer
In 2019 kreeg een aantal projecten subsidie vanuit de CEWIN-regeling (Collectieve Erkenning Indisch en Moluks Nederland). Dit als gebaar van erkenning van Nederland voor wat de Indisch-Molukse gemeenschap tijdens de oorlog en vervolgens bij aankomst in Nederland heeft meegemaakt. ‘Wortels in Nederlands-Indië’ is gefinancierd vanuit de eerste Cewin ronde. Andere projecten uit deze ronden zijn Meer Dan Babi Pangang www.meerdanbabipangang.nl Een online platform voor de Chinees-Indische gemeenschap in Nederland. PINDA* www.pinda-magazine.nl De glossy met een Indisch tintje.
Café Riboet www.castelbianco.nl Bewerkte verhalen over Nederlands-Indië en de oversteek. In video’s, muziek en kleinkunst. Tracing Your Roots www.zieraad.org/tracing-your-rootsop-zoek-naar-indisch-moluksewortels/ Lesprogramma dat inspeelt op de vraag van de jeugd naar hun afkomst. De lange reis van Poesaka www.lmpublishers.nl Een bundel van dertig persoonlijke portretten, allen met een Indische, Chinese of Molukse achtergrond. SENANG www.tggoedgezelschap.nl Muzikale theatervoorstelling over afkomst, tradities en botsingen.
Herinneringen eerste generatie Indische Nederlanders in Nederland www.igv.nl Een boek over familienetwerken die tot vijf generaties terug gaan. Finding ENOK, sporen van de Njai www.stichtingfilmproject.nl Een filmproject en zoektocht naar de vergeten Njai’s. Getuigen aan het woord www.federatie-indo.nl Beeld en geluid van de eerste generatie Indische Nederlanders. Zendingserfgoed www.zendingserfgoed.nl Een tentoonstelling, publicatie en documentaire over de Molukse christelijke gemeenschap.
Museum Sophiahof, Den Haag www.museumsophiahof.nl Op 28 juni 2019 opende koning Willem-Alexander museum Sophiahof, het museum over voormalig Nederlands-Indië en haar gemeenschap in Nederland. Het museum staat in het teken van herdenking en contextgebonden zorg en is een ontmoetingsplek voor iedereen die verbonden is met de Nederlands-Indische geschiedenis of daarin geïnteresseerd is.
