Ερρίκος Ίψεν, «Νόρμα ή ενός πολιτικού η αγάπη»

Ἑρρῖκος Ἴψεν

Νόρμα

ἢ ἑνὸς πολιτικοῦ ἡ ἀγάπη Μουσικὴ τραγῳδία εἰς πράξεις τρεῖς

Μετάφραση-ὑποσημειώσεις-πρόλογος-ἐπίλογος:

Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος

.

.

.

Νόρμα ἢ ἑνὸς πολιτικοῦ ἡ ἀγάπη

Ἐξώφυλλο: Περίγραμμα δρεπάνου ποὺ χρησιμοποιοῦσαν οἱ δρυΐδες. Βλ. σελ. 37, ὑπ. 35. Ἐκδότης: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος Σειρά: Ἴψεν Ἁγίας Ζώνης 55, 112 56 Ἀθήνα Τηλ.: 210 8662668 www.theodosispapadimitropoulos.gr info@theodosispapadimitropoulos.gr Ἱστολόγιο Διέλευση: http://dieleusi.map-in-box.gr Τίτλος πρωτοτύπου: Henrik Ibsen, Norma eller en politikers kjærlighed, Musik-tragedie i tre acter.

Copyright ©: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, 2018

ISBN: 978-618-83939-4-3

Ἀπαγορεύεται ἡ ἀναδημοσίευση, ἡ ἀναπαραγωγή, ὁλική, μερικὴ ἢ περιληπτική, ἡ μετάφραση ἢ ἡ ἀπόδοση κατὰ παράφραση ἢ διασκευὴ τοῦ περιεχομένου τοῦ βιβλίου μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ἠλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ἠχογράφησης ἢ ἄλλο, χωρὶς προηγούμενη γραπτὴ ἄδεια τοῦ ἐκδότη-μεταφραστῆ καὶ λεπτομερῆ, δηλαδὴ πλήρη, παραπομπὴ στὴν ἔκδοση αὐτὴ καὶ τὸν ἐκδότη-μεταφραστή της, ὅπως σαφῶς περιγράφουν οἱ Νόμοι 2121/1993, 2557/1997 καὶ ὅλοι οἱ κανόνες τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου ποὺ ἰσχύουν στὴν Ἑλλάδα. Τὰ ἀποκλειστικὰ θεατρικὰ καὶ ραδιοφωνικὰ δικαιώματα, καθὼς καὶ ἠχογράφησης καὶ ἀνάγνωσης, τῆς μετάφρασης, ἀνήκουν στὸν ἐκδότη-μεταφραστή, στὸν ὁποῖο μπορεῖ ν᾽ ἀπευθυνθῇ ἐνδιαφερόμενος παραγωγός, θίασος, ὀργανισμὸς ἢ καλλιτέχνης γιὰ τὴν παροχὴ γραπτῆς ἄδειας.

Ἑρρῖκος Ἴψεν

Νόρμα ἢ ἑνὸς πολιτικοῦ ἡ ἀγάπη Norma eller en politikers kjærlighed Μουσικὴ τραγῳδία εἰς πράξεις τρεῖς Musik-tragedie i tre acter

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος

Ἀθήνα 2018

.

Jeg herved tilbyder Thinget til Opførelse ved en eller anden festlig Leilighed. Musiken maa det selv sørge for, og da det jo eier Virtuoser paa alle mulige Instrumenter ligefra Trompet til Tromme og Basun, saa vil dette forhaabentlig ikke falde vanskeligt... Προσφέρομεν τὸ ἔργον τοῦτο διὰ νὰ παρασταθῇ εἰς ἑορταστικὴν ἢ ἄλλην εὐκαιρίαν... Ὀφείλουσι οἱ ἴδιοι ⟨οἱ ἀντιπρόσωποι ἐν τῷ Στόρτινγκ⟩ νὰ φροντίσωσι διὰ τὴν μουσικὴν ἐπένδυσιν· ἐφόσον, μάλιστα, ἔχουσι βιρτουόζους εἰς πᾶν ὄργανον – ἀπὸ τρομπέτες ἕως ταμποῦρλα καὶ τρομπόνια –, ἐλπίζομεν ὅτι δέν θὰ συναντήσωσι δυσκολίαν... Ἀπ᾽ τὸν Πρόλογο τοῦ δραματουργοῦ, σελ. 36.

.

Νόρμα, Βιβλιογραφία

9

Βιβλιογραφία

Ἐκδόσεις πρωτοτύπου: Andhrimmer Breve

HISe

Andhrimmer (Manden), Axelsens Forlag, Christiania 1909.

Breve fra Henrik Ibsen, udgivne med indledning og oplysninger af Halvdan Koht og Julius Elias, τόμ. I-II, Gyldendalske Boghandel-Nordisk Forlag, København-Christiania 1904.

Henrik Ibsens Skrifter (elektroniske utgaven), Universitetet i Oslo (=UO), Oslo, www.ibsen.uio.no

Μεταφράσεις: Oxford Ibsen MultiIbsen Sämtliche Werke

Viking Edition

Ibsen, edited by James McFarlane, τόμ. I-VIII, Oxford University Press, London 1960-77.

The Multilingual Ibsen, University of Oslo, Oslo, www2.hf.uio.no/polyglotta Henrik Ibsen, Sämtliche Werke in deutscher Sprache, durchgelesen und eingeleitet von Georg Brandes, Julius Elias, Paul Schlenther, τόμ. Ι-Χ, Fischer Verlag, Berlin 1903.

The works of Henrik Ibsen (Viking Edition), ed.

William Archer, τόμ. I-XII, Charles Scribner᾽s sons, New York 1911.

10

Ἀγριόπαπια

Ἕνας ἐχθρὸς τοῦ λαοῦ

Ἰωάννης Γαβριὴλ Μπόρκμαν Κατιλίνας

Μικρὸς Ἔγιολφ Νύχτα τ᾽ Ἁγιαννιοῦ Ὁ ἀρχιμάστορας Σόλνες

Ὅταν ξυπνήσουμε ἐμεῖς οἱ νεκροί Πέερ Γκύντ

Tάφος τοῦ πολεμιστῆ Διέλευση

Ἑρρῖκος Ἴψεν

Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ἡ ἀγριόπαπια, μτφ-ὑπ.-πρόλογος-ἐπίλογος: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐκδ. ΘΑΠ, 3η ἔκδ., Ἀθήνα 2018. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ἕνας ἐχθρὸς τοῦ λαοῦ, εἰσαγωγή-μτφ-σχόλια: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐπιμ.: Ἡρ. Ἀποστολίδης, ἐκδ.

Gutenberg, Ἀθήνα 2016. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ἰωάννης Γαβριὴλ Μπόρκμαν, εἰσαγωγή-μτφ-σχόλια: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐπιμ.: Ἡρ. Ἀποστολίδης, ἐκδ.

Gutenberg, Ἀθήνα 2014. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Κατιλίνας, μτφ-ὑπ.-πρόλογοςἐπίλογος: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐκδ. ΘΑΠ, 3η ἔκδ., Ἀθήνα 2018. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ὁ μικρὸς Ἔγιολφ, εἰσαγωγή-μτφσχόλια: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐπιμ.: Ἡρ. Ἀποστολίδης, ἐκδ. Gutenberg, Ἀθήνα 2014. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ἡ νύχτα τ᾽ Ἁγιαννιοῦ, μτφ-ὑπ.πρόλογος-ἐπίλογος: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐκδ. ΘΑΠ, Ἀθήνα 2018. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ὁ ἀρχιμάστορας Σόλνες, εἰσαγωγή-μτφ-σχόλια: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐπιμ.: Ἡρ. Ἀποστολίδης, ἐκδ. Gutenberg, Ἀθήνα 2014. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ὅταν ξυπνήσουμε ἐμεῖς οἱ νεκροί, εἰσαγωγή-μτφ-σχόλια: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐπιμ.: Ἡρ. Ἀποστολίδης, ἐκδ.

Gutenberg, Ἀθήνα 2014. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Πέερ Γκύντ, εἰσαγωγή-μτφ-σχόλια: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐπιμ.: Ἡρ. Ἀποστολίδης, ἐκδ. Gutenberg, Ἀθήνα 2016. Ἑρρῖκος Ἴψεν, Ὁ τάφος τοῦ πολεμιστῆ, μτφὑπ.-πρόλογος-ἐπίλογος: Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, ἐκδ. ΘΑΠ, 3η ἔκδ., Ἀθήνα 2018. Ἱστολόγιο Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλου: http://dieleusi.map-in-box.gr/category/ἑρρῖκος-ἴψεν

Νόρμα, Βιβλιογραφία

11

Γιὰ τὸ ἰψενικὸ ἔργο: Bowers

CCI

Figueiredo Gosse Heiberg

Hοkstad

Ibsen-arkivet Ibsen-biblio IbsenStage Koht

Meyer Μόσχος

James Bowers, Henrik Ibsen and nordic myth, folklore archetypes in his early plays, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken 2012.

The Cambridge Companion to Ibsen, editor James McFarlane, Cambridge University Press, Cambridge 1994.

Ivo de Figueiredo, Henrik Ibsen, Mennesket og masken, Aschenhoug, Oslo 2010.

Edmund Gosse, Henrik Ibsen, Charles Scribner᾽s sons, New York 1908.

Hans Heiberg, Ibsen, a portrait of the artist, translated by Joan Tate, University of Miami Press, Coral Gables-Florida 1972. Øyvind Hokstad, Ibsen i Hellas, en studie av Ibsens popularitet i Athen og Pireus i 1920-åra, Masteroppgave i historie, NTNU, Trondheim 2014.

Ibsen-arkivet, Universitet i Oslo, Oslo, www.hf.uio.no/is/tjenester/kunnskap/ibsen-arkivet Den internasjonale Ibsen-bibliografien, Nasjionalbiblioteket, Oslo, www.nb.no/bibliografi/ibsen IbsenStage, Ibsen stage performance database, UO, Oslo, http://ibsenstage.hf.uio.no Halvdan Koht, The life of Ibsen, translated by Ruth Lima McMahon, τόμ. Ι-ΙΙ, The AmericanScandinavian Foundation, New York 1931.

Michael Meyer, Ibsen, Penguin Books, Suffolk 1985. Γιάννης Μόσχος, Ὁ Ἑρρῖκος Ἴψεν στὴν ἑλληνικὴ σκηνὴ ἀπὸ τοὺς Βρυκόλακες τοῦ 1894 στὶς ἀναζητήσεις τῆς ἐποχῆς μας, ἐπιμ.: Βάνια Παπανικολάου, Ἀμολγός, Ἀθήνα 2016· διδακτορικὴ διατριβή, ἐπιβλέπων: Νικηφόρος Παπανδρέου, τόμ. Α΄-Β΄, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2012.

12

Ἑρρῖκος Ἴψεν

Γιὰ τὴ Νορβηγία, τὴ γλῶσσα καὶ τὴν ἱστορία της: de Vries Falk-Torp

Grunnboknorrønt Haugen

NAOB

ODS SNL

Jan de Vries, Altnordisches etymologisches Wörterbuch, Brill, 2η ἔκδ., Leiden 1977.

H. S. Falk - Alf Torp, Norwegisch-Dänisches etymologisches Wörterbuch, Carl Winter᾽s Universitätsbuchhandlung, τόμ. I-II, Heidelberg 1910.

Odd Einar Haugen, Grunnbok i norrønt språk, Ad Notam Gyldendal, 2η ἔκδ., Oslo 1995.

Einar Haugen, Norwegian-English dictionary, Universitetsforlaget-University of Wisconsin Press, Oslo-Madison 1974.

Det Norske Akademis Ordbok, Det Norske Akademi for Språk og Litteratur, Oslo, www.naob.no Ordbog over det Danske sprog, Kjøbenhavn, www.denstoredanske.dk Store Norske Leksikon, https://snl.no

Γενικώτερα: A Greek-English Lexicon, compiled by H. G. Liddell and R. Scott, revised by Sir H. S. Jones with assistance of R. McKenzie, Clarendon Press, 9η ἔκδ. ἐπαυξημένη, Oxford 1996.

Nestle-Aland Novum Testamentum Graece, herausgegeben von Barbara Aland unter anderen, Deutsche Bibelgesellschaft, 28η ἔκδ., Stuttgart 2012.

RahlfsSeptuaginta, edidit Alfred Rahlfs, editio Hanhart altera Robert Hanhart, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 2006.

RE Paulys Real-Encyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, 1ste R.: τόμ. I-XXIV, 2te R.: τόμ. Ι-X, Sup.: τόμ. Ι-XVI, J. B. Metzlerscher Verlag - Alfred Drückenmüller Verlag, Stuttgart - München 1894-1980. Μπαμπινιώτης Γ. Δ. Μπαμπινιώτης, Ἐτυμολογικὸ λεξικὸ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, Κέντρο Λεξικολογίας, Ἀθήνα 2010.

LSJM

Νόρμα, Γενικὲς σημειώσεις

13

Γενικὲς σημειώσεις

Ἂν κ᾽ οἱ ὑποσημειώσεις ἀποτελοῦν ἑρμηνευτικὴ ἐργασία ἐπὶ τοῦ πρωτοτύπου, πρῶτα ἡ ἴ δ ι α ἡ μετάφραση εἶναι ἀδιάλειπτη ἑρμηνεία καὶ θέση γιὰ τὸν τρόπο ποὺ πρέπει νὰ προσεγγίζεται ὁ Ἴψεν στὴν Ἑλληνική. Ἡ στίξη τῆς μετάφρασης εἶναι ἀναπόσπαστο μέρος τῆς ἐδῶ ἐργασίας: Δηλώνει ρυθμούς, προσῳδίες, ὑποκριτικοὺς δρόμους -λεπτὲς ἀποχρώσεις τῶν χαρακτήρων καὶ τῆς δράσης. Ἡ δὲ ἱστορικὴ ὀρθογραφία, πέραν τῆς αὐτόματης ἐτυμολογικῆς καὶ σημασιολογικῆς σύνδεσης μὲ τὴ συνόλη γλωσσικὴ παράδοση, ἐπιτρέπει χειρισμοὺς λεπτοὺς γιὰ τὴ δήλωση μετρικῶν καὶ ἄλλων φαινομένων (βλ. λ.χ. παρακάτω γιὰ τὸ μετρικὸ χασοτόνισμα). Ὅπου ἡ μετάφραση ἀπομακρύνεται οὐσιωδῶς ἀπ᾽ τὸ νορβηγικὸ κείμενο, ἀναφέρεται σ᾽ ὑποσημείωση ἡ σχεδὸν κατὰ λέξη ἀπόδοση. Ἡ ἐργασία βασίστηκε στὴν κριτικὴ ἔκδοση τοῦ πρωτοτύπου: HISe. Γιὰ τὴν ἀπόδοση νορβηγικῶν λέξεων χρησιμοποιήθηκαν τὰ λεξικά: Haugen· NAOB, γιὰ κάποιες δανικὲς λέξεις καὶ χρήσεις τό: ODS. Ἐλήφθη ὑπ᾽ ὄψιν ἡ ἀγγλικὴ μτφ: Oxford Ibsen, τόμ. I, σελ.

188-99 (ἀπ᾽ τοὺς J. W. McFarlane καὶ G. Orton). Γιὰ τὴν ἱστορικὴ ὀρθογραφία, χρησιμοποιοῦνται συνδυαστικὰ τὰ λεξικά: LSJM· Μπαμπινιώτης· γιὰ τὴν ἐδῶ ἀπόδοση στὴν Καθαρεύουσα, ἡ Γραμματικὴ τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γλώσσης τοῦ Ἀχιλλέως Τζαρτζάνου, καθὼς καὶ τὸ Συντακτικόν του.¹

1. ΟΕΔΒ, ἐν Ἀθήναις 1965· 1966.

14

Ἑρρῖκος Ἴψεν

Οἱ ἐμφαντικοὶ ὀξυτονισμοὶ ὑποβοηθοῦν τὴν ἀνάγνωση καί, σὲ συνδυασμό μὲ μή τονισμένες λέξεις (ὅμως τονιζόμενες στὸν καθημερινὸ λόγο), καταδεικνύουν τὸ μετρικὸ χασοτόνισμα,² ἕνα γλωσσικὸ μηχανισμὸ ποὺ δέν ἐξαντλεῖται στὸ στιχηρὸ λόγο... Τὰ πρόσωπα αὐτοῦ τοῦ ἔργου, μὰ καὶ κάθε ἄλλου ἀναφερόμενου θεατρικοῦ, τυπώνονται μὲ κεφαλαῖα στοιχεῖα· τὰ ξενικὰ ὀνόματα προσώπων, στὴν πρώτη τους ἀναφορά, τονίζονται παρὰ τὰ κεφαλαῖα, γιὰ διευκόλυνση τῆς ὀρθῆς ἐκφορᾶς. Τὰ ἀποσπάσματα τῶν ἰψενικῶν κειμένων, πλὴν τῆς Ἀγριόπαπιας, τοῦ Κατιλίνα, τοῦ Τάφου τοῦ πολεμιστῆ καὶ τῆς Νύχτας τ᾽ Ἁγιαννιοῦ, πρωτομεταφράζονται ἐδῶ, ἢ ἀποτελοῦν καινούργια μετάφραση -ἀκόμα κι ἀπὸ κεῖνα τὰ ἔργα στὶς ἐκδ. Gutenberg μὲ μτφ ΘΑΠ (βλ. Βιβλιογραφία, σελ. 10). Γιὰ τό: Ἰδού ὁ ἄνθρωπος!, τὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα στὴν Σύλληψη κ᾽ ἔκδοση καὶ τὴν Ἀνάλυση τοῦ ἔργου, ἀντλεῖται ὑλικὸ ἀπ᾽ τὴν ἔκδ. HISe, τὶς σημειώσεις τῆς ἀγγλικῆς μτφ: Oxford Ibsen, τόμ. I, σελ. 592-4, τὸ σύγγραμμα: CCI, τὴν ἐπιστολογραφία τοῦ δημιουργοῦ: Breve, τὶς βιογραφίες τῶν: Meyer· Figueiredo· Gosse· Heiberg· Koht, καθὼς καὶ τὸ ἐγκυκλοπαιδικὸ λεξικό: SNL. Τὰ ἐδάφια τῆς Καινῆς καὶ Παλαιᾶς Διαθήκης ἀκολουθοῦν τὶς ἱστορικοκριτικὲς ἔκδ. τῶν Nestle-Aland καὶ Rahlfs-Hanhart.

2. Βλ. Θρασύβουλος Σταύρου, Νεοελληνικὴ Μετρική, Ἰνστιτοῦτον Νεοελληνικῶν Σπουδῶν-Ἵδρυμα Μανώλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 1974, σελ.

20-5.

Νόρμα, Συντμήσεις

15

Συντμήσεις

ἀρχαιοσκ. βλ. ἔκδ. ἐκδ. ἐπιμ. ΘΑΠ κ.ἑ. κεφ. λ.χ. μτφ ὅ.π. πρβλ πρωτ. σελ. στ. στρ. τ. τόμ. ὑπ. ed.

: : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

ἀρχαιοσκανδιναβικός/ή/ό βλέπε ἔκδοση ἐκδόσεις ἐπιμέλεια Θ. Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος καὶ ἑξῆς κεφάλαιο λόγου χάριν μετάφραση ὅπου παραπάνω παράβαλε πρωτότυπο σελίδα/ες στίχος στροφή τεῦχος τόμος ὑποσημείωση/ειώσεις editor (ἐπιμελητής)

Οἱ ἀντικρυστὲς ἀγκύλες ([]) δηλώνουν ἀπαλοιφή· τὰ ἐντὸς ἀγκυλῶν, προσθήκη τοῦ μεταφραστῆ· τὰ ἐντὸς τριγωνικῶν παρενθέσεων (⟨⟩), ἐπεξηγηματικὲς προσθῆκες· τὸ σύμβολο >, ἐτυμολογικὴ ἀναγωγὴ τοῦ δεξιοῦ μέλους στὸ ἀριστερό· <, τοῦ ἀριστεροῦ στὸ δεξιὸ ἀντίστοιχα· τὸ σύμβολο * ἐμπρὸς ἀπὸ λέξη, μή μαρτυρημένο τύπο.

.

Νόρμα ἢ ἑνὸς πολιτικοῦ ἡ ἀγάπη

.

Νόρμα, Πρόλογος τοῦ δραματουργοῦ

33

Πρόλογος τοῦ δραματουργοῦ

[Σύντομο ἱστορικὸ σημείωμα: Ἡ δέκατη τρίτη θητεία τοῦ Νορβηγικοῦ Κοινοβουλίου (τοῦ Στόρτινγκ), τὸ 1851, ἀναμενόταν ν᾽ ἀποδειχθῇ ριζοσπαστικῶς μεταρρυθμιστική. Ἤδη, ἀπ᾽ τὸ 1848, ὑπῆρξε σκέψη τῆς Ἀντιπολίτευσης γιὰ καταφυγὴ στὸ σουηδικὸ Στέμμα – ὑπὸ τὴν ἐξουσία του βρίσκονταν καί ἡ Σουηδία καί ἡ Νορβηγία –, ὥστε νὰ δηλωθῇ ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης πρὸς τὴν Κυβέρνηση καὶ νὰ προχωρήσουν οἱ φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Ὁ Ἀδόλφος Μπρέντο Στάμπελλ (1807-65· ἀρχισυντάντης τῆς κυβερνητικῆς ἐφημερίδας Morgenblad, τραπεζίτης κι ἀντιπρόσωπος τοῦ Ἄκερσχους, «νομοῦ» ποὺ περιβάλλει τὸ Ὄσλο καὶ τὸ φιόρδ του, ἀπ᾽ τὸ 1848 ὥς τὸ ΄58) κι ὁ Οὖλε Γαβριὴλ Οὔελαντ (1799-1870, ἡγέτης τῶν ἀγροτῶν), συγκατελέγονταν στοὺς μεταρρυθμιστές. Στὰ τρία χρόνια ὅμως ποὺ μεσολάβησαν, ὁ φιλελεύθερος χῶρος ἐπηρεάστηκε βαθύτατα ἀπ᾽ τὴν ἀνερχόμενη ἐργατικὴ τάξη καί, κατὰ συνέπεια, οἱ πλέον συντηρητικοὶ τῆς Ἀντιπολίτευσης, ἀντιδρῶντας προσέγγισαν τὶς κυβερνητικὲς θέσεις· μεταξὺ αὐτῶν, ὁ Στάμπελλ, ὡς κύριος ἐκφραστὴς τῆς «ἀλλαγῆς»... Ὁ Ἴψεν ἐναντιώθηκε στὴν πρακτικὴ τοῦ τελευταίου, κατηγορῶντας τον γιὰ καιροσκοπισμό· οἱ ἐνέργειές του φαίνονταν προδοτικές -ὅπως ἡ ἀποκήρυξη ἑνὸς παιδιοῦ ἀπ᾽ τὸν πατέρα του... Ὁ δραματουργὸς διαφώνησε καί μὲ τὸν Οὔελαντ ποὺ προσπαθοῦσε νὰ ἐπιτύχῃ «μεσοβέζικες» λύσεις. Ὁ Τόμας Νάτβιγκ (1803-90, νεοεκλεγμένος ἀντιπρόσωπος τοῦ Σταβάνγκερ στὸ Στόρτινγκ μὲ τὴν Ἀντιπολίτευση) ὑποστήριξε τὴν κυβερνητικὴ πολιτικὴ καὶ ψήφισε κατά τῆς πρότασης ἀπ᾽ τὴν παράταξή του.]

34

Ἑρρῖκος Ἴψεν

Τὶς προάλλες ηὑρέθημεν ἐντὸς τῆς αἰθούσης τοῦ Στόρτινγκ· τὸ θέμα πρὸς συζήτησιν, συνηθισμένον τι -δέν δυνάμεθα πλέον νὰ ἐνθυμούμεθα διὰ ποῖον πρᾶγμα ὡμίλουν... Ἔλαχε νὰ λάβῃ τὸν λόγον ὁ Σὺντς¹⁸ καί, καθὼς δέν ὑπῆρχε ὁ,τιδήποτε συγκρατήσῃ τὴν προσοχὴν ἡμῶν, ἄφησα τὴν ἡμετέραν Φαντασίαν ἐλευθέραν παραδοθῆναι παιγνιωδῶς εἰς ἐκείνην τὴν κατάστασιν αἰωρήσεώς¹⁹ τινος ἐντὸς τῆς ἐξ ἀδιαιρέτου ἐπικρατείας τῆς Πραγματικότητος καὶ τῆς Μή Πραγματικότητος -εἰς ταύτην παραδιδόμαστε ἑν ὥρᾳ χαλαρότητος, ὅταν ἡ ψυχὴ αἰσθάνηται κόπωσιν, ἢ ὁ ἐξωτερικὸς κόσμος παρέχῃ ἡμῖν... ὑπνηλία!.. Παρουσιάσθη ἡμῖν ἡ ἑξῆς σκέψις: Μετάξυ τῶν 106 τούτων κεφαλῶν – μερικῶν μετὰ περουκῶν, ἄλλων ἄνευ – ἀνευρίσκεται ἡ Πεμπτουσία τῆς Ἀριστείας καὶ τοῦ Πολιτιστικοῦ Ταλάντου, ἃ ἡ «γρηα-Νορβηγία» ἔχει ἐπιδεῖξαι ἀπὸ τὸ Βόρειον Ἀκρωτήριον ἕως τὸ Λίντεσναίς, καὶ ἀπὸ τὸ Σβίνεσούντ ἕως τὸ Σταβάνγκερ (ὅπου ἐξελέχθη – βεβαίως-βεβαίως – ὁ Νάτβιγκ). Ἐδῶ!, ἡ Εὐφυΐα, ἡ Εὐγλωττία, ὁ Πατριωτισμός, ἡ Ἐλευθεροφροσύνη -συμπεπιεσμένα ὅλα των εἰς μᾶζα συμπαγῆ·²⁰ ἐξ αὐτῶν τῶν διακεκριμένων ποιοτήτων, ἐ δ ῶ ἀντιπροσωπεύονται αἱ σπανιώταται πραγματώσεις των ἐν τῷ Κόσμῳ... Λ.χ. κάποια nuance²¹ εὐφυΐας εἰς τὸν Σιέρκχολτ,²² ἰσοπόσου εὐγλωττίας εἰς τὸν Πάρνεμαν²³ κ.ο.κ., κ.ο.κ. Τὸ λυρικὸν χάρισμα ἀποκαλύπτεται, προφανῶς, διὰ τοῦ Νάτβιγκ ὅς, οὕτως εἰπεῖν, οἰκοδομεῖ γέφυρα μεταξὺ Ποιήσεως καὶ Πολιτικῆς!.. Συνέχισα στοχαζόμενος τοιουτοτρόπως διὰ ἐπαρκὲς χρονικὸν διάστημα, ἕως ὅτου ὁλοκληρώσῃ ὁ Σύντς· τότε, διεκόπησαν τὰ ὑψιπετῆ ἡμῶν φανταστικὰ ταξίδια...

18. Γιὲνς Σύντς (1792–1859)· νομικός, ἀντιπρόσωπος τοῦ Μπέργκεν (1833-54)· ξακουστὸς γιὰ τὴ λεπτολογικὴ τήρηση τῶν κοινοβουλευτικῶν κανόνων, μὰ καὶ γιὰ τὴν ἐν γένει ἀδράνειά του...

19. Πρωτ. (HISe): Svævenom [<svæve (=αἰωροῦμαι) + om]· νεολογισμὸς τοῦ Ἴψεν.

20. Πρβλ τὴ συμπαγῆ πλειοψηφία στό: Ἕνας ἐχθρὸς τοῦ λαοῦ.

21. =χροιά· Γαλλικὰ στὸ πρωτ. (HISe).

22. Χάλβορ Τόργιουσσεν Σιέρκχολτ (1809–74)· ἀγρότης, νεοεκλεγμένος ἀντιπρόσωπος μὲ τὴν τότε Ἀντιπολίτευση.

23. Γιάκομπ Κόνραντ Πάρνεμαν (1813-94)· ὑπάλληλος καὶ νεοεκλεγμένος ἀντιπρόσωπος μὲ τὴν κυβερνητικὴ τότε παράταξη.

Νόρμα, Πρόλογος τοῦ δραματουργοῦ

35

Τὸ ἴδιον ἀπόγευμα, εἴδομεν τὴν Νόρμαν ⟨τοῦ Μπελλίνι⟩, καὶ ἐξαίφνης κατενοήσαμεν: Τὸ Στόρτινγκ ἀποτελεῖ ταλαντοῦχον λυρικὸν θίασον!.. Δέ θὰ ἐπαναλάβωμεν, εἴτε εἰς ἑμαυτούς, εἴτε εἰς τὸν ἀναγνώστην, τὴν ἅλυσον τῶν ἐπιχειρημάτων ἃ ὡδήγησαν ἡμᾶς εἰς τὸ συμπέρασμα τοῦτο· διατί, ποῖος, ἀλήθεια, δέν γιγνώσκει τὴν μαγευτικὴν δύναμιν τῆς Μουσικῆς, ποῖος ἀγνοεῖ ὅτι εἰς τὴν Μουσικήν ἐδόθη ἡ ἁρμοδιότης νὰ κόπτῃ, μετὰ τοῦ ἀλεξανδρείου φασγάνου,²⁴ τὸν Γόρδιον Δεσμὸν²⁵ τῆς Σκέψεως καὶ νὰ ἐκτινάσσῃ ἡμᾶς πέραν τῆς σπειροειδοῦς ἀτραποῦ τῆς Λογικῆς²⁶ μετὰ ταχυτήτος φωτός -νὰ μᾶς ἐναποθέτῃ εἰς τόπον ἀνέλπιστον προτέρως;!. Ὅμως, ὅσο προσεκτικώτερον ἐξητάζομεν τὴν περίπτωσιν, τοσοῦτον ἐναργεστέρα καθίστατο: Ὁ Χόλμμπόε²⁷ εἶναι ὁ σεβαστὸς πατὴρ τοῦ θεατρικοῦ ἔργου· ὁ Μότσφελτ,²⁸ ὁ Λάνγκε²⁹ καὶ ὁ Χάρρις,³⁰ ⟨καθεὶς ἐξ αὐτῶν,⟩ εἶναι ὁ γηραιός, δύστροπος θεῖος ἐκ τοῦ ὁποίου ἀπουσιάζει πᾶν αἴσθημα διὰ τὴν Ποίησιν τῆς Ζωῆς καί, ἀπ᾽ ἐναντίας, εἶναι ἀρκούντως ἐνάρετος, ὥστε ἔχῃ, ὡς ἀπόθεμα, τὴν πεζὴν αὐτοῦ κοσμικὴν σοφίαν καὶ προβαίνῃ εἰς ἐχθροπραξίας κατὰ τῶν ἐναερίων κάστρων³¹ τῶν νέων ἐραστῶν... Ἡ Ἀντιπολίτευση εἶναι ἡ

24. Φάσγανον=σπαθί· ὁμηρικὴ λέξη.

25. Ἀναφορὰ στὴν ἀποφασιστικότητα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, κατὰ τὴν ἐπίσκεψή του στὸ ἀνάκτορο τῶν βασιλέων τῆς Φρυγίας: Ὁ δεσμός, στὸ ἅρμα τοῦ Γόρδιου, πατέρα τοῦ Μίδα, ἦταν τόσο περίπλοκος, ὥστε εἶχε προφητευτῆ πὼς ὅποιος κατάφερνε νὰ τὸν λύσῃ, θὰ γινόταν κυρίαρχος τῆς Ἀσίας. Ὁ Ἀλέξανδρος, κατὰ τὴν παράδοση (Quinti Curtii Rufi Historiae Alexandri Magni III 1,14-6· Ἀρριανοῦ Ἀλεξάνδρου ἀνάβασις B΄ 3,7· Πλουτάρχου Βίοι παράλληλοι, Ἀλέξανδρος ΙΗ΄ 2), δέν κάθησε νὰ βρῇ τὴ λύση -ἔβγαλε τὸ σπαθί καὶ τὸν ἔκοψε!..

26. Κιρκεγκωριανὴ ἐπίδραση ἀπ’ τὸ Εἴτε - εἴτε.

27. Χάνς Χόλμμπόε (1798-1868)· πρύτανης τῆς Σχολῆς τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τοῦ Μπέργκεν κι ἀντιπρόσωπος μὲ τὴν Ἀντιπολίτευση.

28. Οὔλρικ Ἄντων Μότσφελντ (1807-65)· καθηγητὴς τοῦ Δικαίου, ἀντιπρόσωπος τοῦ Ἔστφελντ, ἀρχικὰ μὲ τὴν Ἀντιπολίτευση κ’ ἔπειτα μὲ τὴν κυβερνητικὴ παράταξη.

29. Ὄττο Βίνκεντ Λάνγκε (1797-1870)· ἀντιπρόσωπος τοῦ Ἄρενταλ καὶ τοῦ Γκρίμσταντ στὸ Στόρτινγκ· τὸ 1854 ἔγινε ὑπουργὸς Ἐπικρατείας, Οἰκονομικῶν καὶ Τελωνείων.

30. Ἄντων Τέοντορ Χάρρις (1804-66)· νομικός, μέλος τῶν συντηρητικῶν.

31. Διατύπωση τοῦ Αύγουστίνου: in aëre aedificare (Sermones de Scriptoris

36

Ἑρρῖκος Ἴψεν

κοκκεταρία ᾗ κάθε νεαρὸς ἐπιθυμεῖ νὰ προσφέρῃ φιλοφρονήσεις, ἀλλὰ στοχάζεται σοβαρῶς κατὰ πόσον ὀφείλει νὰ νυμφευθῇ ταύτην (ἰδίως, ἐφόσον ὁ ἀντεραστὴς κομίσει ἔτι μεγαλυτέραν προῖκα)... Ὁ Στάμπελλ ἀποτελεῖ, προφανῶς, τὸν ἥρωα τῆς ἴντριγκος· ἕναν ἐκ τῶν αὐθεντικωτέρων δραματικῶν χαρακτήρων, ὅπως περιέγραψε τούτους ὁ Χάιμπεργκ:³² ὧν, μᾶλλον, ὀφείλει τις μαντεύσῃ παρὰ νὰ παρατηρήσῃ τὴν συμπεριφοράν, καί, κατὰ τὸ τέλος τοῦ δράματος, εὑρίσκονται εἰς σημεῖον ὅλως ἀπρόσμενον ὡς πρὸς τὰ ἀρχικὰ δεδομένα... Τοιαῦται σκέψεις ὡδήγησαν ἡμᾶς εἰς τὴν σύνθεσιν τῆς μουσικῆς τραγῳδίας: Νόρμα ἢ ἑνὸς πολιτικοῦ ἡ ἀγάπη -τὸ τυπωθὲν κείμενο ἕπεται· προσφέρομεν ταύτην διὰ νὰ παρασταθῇ εἰς ἑορταστικὴν ἢ ἄλλην εὐκαιρίαν... Θὰ πρέπει οἱ ἴδιοι ⟨οἱ ἀντιπρόσωποι ἐν τῷ Στόρτινγκ⟩ νὰ φροντίσωσι διὰ τὴν μουσικὴν ἐπένδυσιν· ἐφόσον, μάλιστα, ἔχουσι βιρτουόζους εἰς πᾶν ὄργανον – ἀπὸ τρομπέτες ἕως ταμποῦρλα καὶ τρομπόνια –, ἐλπίζομεν ὅτι δέν θὰ συναντήσωσι δυσκολίαν... Προφανῶς, γιγνώσκομεν καλῶς ὅτι τὸ Κοινοβούλιο, μέχρι νεωτέρας, εἶναι ἐξόχως ἀπησχολημένον·³³ παρὰ ταῦτα, ἴσως, δέν εἶναι ἀδύνατον διὰ τὴν Μεγαλειότητά του (φοβούμενος ἐπικινδύνους καταστάσεις ἐκ τῶν ὑπερβολικῶν προσπαθειῶν, ἰδίως κατὰ τὰς Ἡμέρας τοῦ Κυνός³⁴) νὰ παράσχῃ ἀργία μέχρι νεωτέρας,.. ὁπότε ἀγαθή, χρήσιμος καὶ τερπνὴ θὰ ἦτο μία διασκεδαστικὴ ἐνασχόλησις...

de Novo Testamento 67). Πρβλ τὸ ποίημα τοῦ δραματουργοῦ: Οἰκοδομικὰ σχέδια (HISe, Digte, Byggeplaner, στ. 5).

32. Γιόχανν Λούντβι Χάιμπερκ (1791-1860)· Δανὸς ποιητής, θεατράνθρωπος, κριτικὸς καὶ φιλόσοφος.

33. Οἱ συναπτὲς συνεδριάσεις τοῦ Στόρτινγκ, δέν μποροῦσαν νὰ ὑπερβαίνουν τὸ διάστημα τῶν τριῶν μηνῶν· διαφορετικά, ἔπρεπε νὰ ἐκδοθῇ βασιλικὸ διάταγμα ποὺ νὰ τὸ ἐπιτρέπῃ. Αὐτό συνέβη στὶς 26/04/1851: Μέχρι νεωτέρας, οἱ ἀντιπρόσωποι μποροῦσαν νὰ προσέρχωνται στὰ ἕδρανα...

34. Πρωτ. (HISe): Hundedagene (<dies caniculares -Λατινικά)· οἱ μέρες μεταξὺ 23 Ἰουλίου καὶ 23 Αὐγούστου. Ἡ λατινικὴ ὀνομασία τοῦ Σείριου: Canis Maioris· οἱ Ρωμαῖοι κ᾽ οἱ Ἕλληνες πίστευαν πὼς τὸ ἄστρο συνδέεται μὲ τὴ θερμότητα ποὺ προκαλεῖ ἐρημώσεις καὶ παραισθήσεις, λόγῳ χαλασμένων τροφίμων. Βλ. SNL.

Νόρμα, Τὰ τοῦ δράματος πρόσωπα

37

Τὰ τοῦ δράματος πρόσωπα

Ν΄ΟΡΜΑ· ἑρμηνευομένη ὑπὸ τῆς Ἀντιπολιτεύσεως. ΑΝΤΑΛΤΖ΄ΙΖΑ· ἑρμηνευομένη ὑπὸ τῆς Κυβερνήσεως. ΣΕΒ῀ΗΡΟΣ· ἑρμηνευομένη ὑπὸ φιλελευθέρου (ἤ, εἰς περίπτωσιν ἐλλείψεως, ὑπὸ τοῦ κ. Στάμπελλ). ΑΡΙ΄ΟΒΙΣΤΟΣ· ὁ γέρος πατήρ-δρυΐδης τῆς ΝΟΡΜΑΣ· ἑρμηνευομένη ὑπὸ τοῦ κ. Οὔελαντ. ΟΙ ΔΥΟ ΦΥΜΑΤΙΚΟΙ ΥΙΟΙ ΤΗΣ ΝΟΡΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΕΒΗΡΟΥ· ἑρμηνευομένοι ὑπὸ τῶν ἐκκλήσεων τοῦ 1848 καὶ 1851 ⟨πρὸς τὸν Βασιλέα⟩. ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΔΡΥΪΔΩΝ· ἀποτελούμενος ἐξ εὐαισθήτων μελῶν τῆς Ἀντιπολιτεύσεως, ὁμοῦ μετὰ τοῦ Σιέρκχολτ. ΧΟΡΟΣ ΕΞ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΔΡΥΪΔΩΝ· ἀποτελούμενος ἐκ βωβῶν μελῶν τοῦ Κοινοβουλίου. Σημείωσις: Οἱ δρυΐδαι ἦσαν κύνες-παγανισταί,³⁵ οἵ – δίκην γλαυκὸς ἢ νυκτερίδος – προυτίμων τὴν ἐκτέλεσιν τῶν τελετουργιῶν των ἐν μελάνοις δρυμοῖς, ὅπου τὸ φῶς – ἐξ Ἡλίου καὶ Σελήνης – δέν εἰσήρχετο ⟨ἐντὸς τὼν φυλλωμάτων⟩...

35. Κέλτες ἱερεῖς, δάσκαλοι καὶ δικαστὲς ποὺ τοὺς πρωτοπεριέγραψε λεπτομερῶς ὁ Ἱούλιος Καῖσαρ στό: Commentarii de Bello Gallico. Ἐπηρέαζαν ἐπίσης τὶς πολιτικὲς ἐξελίξεις. Ἔφεραν δρέπανο πρὸς συλλογὴ βοτάνων γιὰ τὶς τελετὲς στὰ ἱερά τους ἄλση ὅπου γίνονταν κι ἀνθρωποθυσίες. Βλ. RE, τόμ. V 2, στῆλες 1730-8, Druidae τοῦ M. Ihm.

38

Ἑρρῖκος Ἴψεν

[Περίληψη τῆς παρῳδούμενης ὄπερας τοῦ Βιτσέτζο Μπελλίνι: Ὁ Σεβῆρος (Πολλιόνε στὴν ὄπερα), Ρωμαῖος ἀνθύπατος, ἀποπλανᾷ τὴ Γαλάτισσα ἱέρεια Νόρμα, κόρη τοῦ ἀρχιδρυΐδη Ἀριόβιστου (Ὀροβέζο στὴν ὄπερα), κάνοντας μαζί της δυὸ παιδιά. Ὅταν ἡ Νόρμα μαθαίνῃ πὼς ὁ ἐραστής της συνδεόταν καὶ μὲ τὴν παρθένο Ἀνταλτζίζα³⁶ στὸ δάσος τοῦ Ἴρμινσουλ, προσπαθεῖ νὰ ξεσηκώσῃ τοὺς Γαλάτες κατά τῶν Ρωμαίων· μάλιστα, θέλει ἀκόμα καὶ νὰ σκοτώσῃ τὰ παιδιά της, γιὰ νὰ ἐκδικηθῇ τὸν πατέρα τους -πρᾶγμα δέ γίνεται τελικά. Σὰν ἐκεῖνος φτάσῃ στὴν ἐκτέλεση, γιὰ νὰ βοηθήσουν οἱ θεοὶ στὴν ἐπανάσταση, ἡ Νόρμα κάνει πέρα τὸν παληό της ἐραστὴ καὶ προθυμοποιεῖται νὰ πέσῃ κείνη στὴ φωτιά. Ὁ Σεβῆρος μένει ἔκπληκτος ἀπ᾽ τὴν ἀγάπη της καὶ συμφιλιώνονται πιὰ οἱ δυό τους μές στὴν πυρά...]

36. Πρβλ τὴ σχέση τοῦ ἥρωα μὲ τὴ ΦΟΎΡΙΑ, στὸν Κατιλίνα.

Νόρμα, Πρᾶξις πρώτη

39

Πρᾶξις πρώτη

Πυκνὸν ἄλσος μετὰ τοῦ δέοντος ἡμίφωτος· εἰς τὸ βάθος, «νορβηγικὰ ἀπόκρημνα βράχια»· κυαναὶ ἀνεμῶναι καί «φιλελεύθεραι κονκάρδαι»³⁷ θάλλουν ὑπὸ τῆς ἐλάτης. Ἐν τῷ μέσῳ τῆς σκηνῆς, ἱερὸν εἴδωλον μετὰ ἐνσωματωθείσης ὑαλισμένης ἐπιγραφῆς: ΕΡΓΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.

Σκηνὴ πρώτη

Ὁ ΑΡΙΟΒΙΣΤΟΣ, ἄνδρες καὶ γυναῖκαι ΔΡΥΪΔΑΙ εἰσέρχονται, συνοδευόμενοι ὑπὸ τρομπετῶν.

ΑΡΙΟΒΙΣΤΟΣ: ῾Ιστάμεθα ἐδῶ, εἰς τὴν ἐλευθέραν ἡμῶν τὴν χώραν, εἰς τὸν γηραλέον, ὤ ναί, τὸν πανάρχαιον Βορρᾶν! (Κατ’ ἰδίαν:) ῎Ω, διὰ τὴν Νορβηγίαν, θάνατος καὶ ἐλάτη: χώρα ἀρχαία. ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΔΡΥΪΔΩΝ: Ναί, ναί, ναί, ναί! Ναί, ναί, ναί, ναί! ΟΛΟΙ ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΥ: Εἰς τὸν γηραλέον, τὸν πανάρχαιον Βορρᾶν!

37. Ποὺ δίνονταν, ὡς παράσημα, γιὰ τὸ ἐπιδεικνυόμενο φρόνημα...

40

Ἑρρῖκος Ἴψεν

ΑΡΙΟΒΙΣΤΟΣ [Δεικνύει τὸ εἴδωλον]: Εἰς τόν, ὡς δρυός, σκληρὸν καὶ ὑψηλόν κορμόν, ὑαλίσατε καὶ στερεώσατε τῆς Ἐλευθερίας τὸν βωμόν! Δυνατὸς καὶ στέρεος εἰς τὴν πέτραν ἐντός..κρῖμα, κρῖμα! Δέν γίγνεται πλέον ἀνεκτός! ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΔΡΫΙΔΩΝ: Κρῖμα, κρῖμα! Δέν γίγνεται πλέον ἀνεκτός! Κρῖμα, κρῖμα, κρῖμα, κρῖμα! ΑΡΙΟΒΙΣΤΟΣ: Πρέπει νὰ προσέχωμεν καὶ νὰ προσπίπτωμεν τὸ τίμιον ἱερὸν ἡμεῖς νὰ προστατεύωμεν! Οἱ βάρβαροι – ἀλίμονον! – θὰ τὸ συλήσωσι καὶ εἰς ἄλλον μέρος θὰ τὸ τοποθετήσωσι!: ᾽Εκεῖ ὅπου ὁ Ἥλιος λάμπει, λάμπει συνεχῶς, καὶ τὴν νύκτα ἡ Σελήνη, κάπου-κάπου, ἀγλαῶς. ᾽Ιδού, λοιπόν,.. τὸ φορτίον προβάλλει ἡμῶν: Νὰ φυλάξωμεν τῆς Ἐλευθερίας τὸν θησαυρόν! Ναί, κάτι πρέπει καὶ θὰ γένῃ..- σαφές αὐτὸ ἡμῶν... ΔΡΥΪΔΑΙ: Ναί, κάτι πρέπει καὶ θὰ γένῃ..- λέγε: Τ ί;.. ΑΡΙΟΒΙΣΤΟΣ: Δῆτε, παῖδες! Ἤγγικεν ἡ ὥρα τώρα – ἀκριβῶς! – νὰ πράξωμεν δεόντως καὶ νὰ κινηθῶμεν εὐπρεπῶς! Θὰ τὸ κρύψω εἰς τὸ στῆθος μου, ἐκ τῶν λῃστῶν! Μὲ κλειδὶ καὶ κλειδονιὰ εἰς κρυψῶναν ἀσφαλῶς! Νὰ τὸ εὕρῃ κάποιος, ἐφόσον ὁ Κόσμος μας χαθῇ· νέον, καινουργὲς καὶ φρέσκον ἵνα διατηρηθῇ! Τὰ ὄρη τοῦ Βορρᾶ – καθὼς γιγνώσκετε καλῶς – μόνα ἐκεῖνα εἰς τὴν συντέλειαν, θὰ ἵστανται ὀ ρ θ ῶ ς! ᾽Ελᾶτε ὀλίγον νὰ ἐξαπαστάσωμεν εἰς ἄκρην, διὰ νὰ ἔχωμεν δύναμιν μεγάλην εἰς τὴν μάχην! (Κατ᾽ ἰδίαν:) ῏Ητο, πάντοτε, ἀρχὴ ἐμοῦ κομβικωτάτη, παιδιόθεν, τοῦ χρόνου μῆκος ἵππου νὰ συγκρατῶμαι ἐγὼ μακρόθεν!

Νόρμα, Πρᾶξις πρώτη

41

Σημείωσις: Θὰ προσέξῃ τις ὅτι οἱ κατ᾽ ἰδίαν στίχοι ἔχουσι διαφορετικήν τινα δομὴν ἐκ τῶν ὑπολοίπων. Αὐτὸ δέν ἀποτελεῖ, ἐπ᾽ οὐδενί, παράλειψιν, ἀλλὰ προσεκτικὴν παρατήρησιν:³⁸ Ὅπως γνωρίζουν οἱ καλῶς πληροφορημένοι, οἱ πολιτικοὶ ἡμῶν ὑ π ο κ ρ ι τ α ί, ἀκόμα καὶ εἰς τὴν καθημερινήν των ὁμιλίαν, χρησιμοποιοῦσι ἰδιάζον ⟨λυρικὸν⟩ μέτρον, ὅταν ὁμιλῶσι κατ᾽ ἰδίαν... Φεύγουσι.

Σκηνὴ δευτέρα

Εἰσέρχεται ὁ ΣΕΒΗΡΟΣ μετὰ στομφώδους συναισθήματος ἀ λὰ Morgenblad.³⁹

ΣΕΒΗΡΟΣ: ῏Ω τοῦ ἄλσους σκιά, εἰς τὴν ὑμετέραν τὴν ἀγκάλην κρύπτω τὴν ὁσίαν καὶ υψηλήν ἐλευθερίαν!.. (Ἐξετάζων τὸν περίγυρο:) Ἀνάθεμά των, ἔφυγον ὅλοι ἐξ αὐτῶν! Ἄλλως, θὰ διέφευγον καὶ ἐγὼ ὁ ἴδιος ἐκ τούτης τῆς ἀνοησίας... Σιωπή, λοιπόν... Κάλλιον προσεκτικός χρυσοῦς κανών: Νὰ εἶμαι πάντα τακτικός! ᾽Ωιμέ! Ἐὰν ἡ Νόρμα ἐδῶ μὲ εὕρῃ, ποῖαι, αἱ σκέψεις ἅστινες θὰ γνέθῃ;.. Εἶναι γυνὴ εὐερέθιστος πολύ, καί, παρ’ ὅ,τι ἀσυνήθιστος εἰς αὐτά, στέκει αὐστηρή, εἰς ἤθη καὶ ἔθιμα χρηστά. Διὰ τοῦτο πρέπει, ὡς προεῖπον, politico modo,⁴⁰ φροντίδα νὰ ἐπιδείξω,

38. Εἶχαν κατηγορήσει τὸν Ἴψεν γιὰ μετρικές «ἀτασθαλίες» στὸν Κατιλίνα, σελ. 39, ὑπ. 26.

39. Βλ. σελ. 33.

40. =πολιτικῷ τῷ τρόπῳ· Ἰταλικὰ στὸ πρωτ. (HISe).

42

Ἑρρῖκος Ἴψεν

δῶρα πρέποντα εἰς τὸν βωμόν των κομίσω, καὶ σπονδὰς πρὸς τιμὴν τῶν ἐπιφυλλίδων⁴¹ ἀποτίσω... Μὰ ποῖος προβάλλει εἰς τὸ σκότεινον τὸ ἄλσος;.. Εἶναι ἡ Ἀ ν τ α λ τ ζ ί ζ α! Ὤ, ἡ καρδία μου κτυπᾷ! Καὶ ἡ σκέψις ἡ ἐντός μου, ἀνεξέλεγκτος βοᾷ;!. Τὸ θῦμα ἐ γ ώ, ὁ εἰς πάθος ἄθλιον ἐκπεπτωκώς!

Σκηνὴ τρίτη

Ὁ ΣΕΒΗΡΟΣ καὶ ἡ ΑΝΤΑΛΤΖΙΖΑ.

ΑΝΤΑΛΤΖΙΖΑ (Εἰς ὕφος ρετσιτατίφο): ᾽Εφόσον σύ, ὦ S. T.⁴² Σεβῆρε, μὲ ἐκάλεσες ἐδῶ εἰς τοῦτο τὸ ἄλσος, ἀναλαμβάνω πλέον μετριοφρόνως ἐνώπιόν σου νὰ παρουσιασθῶ! ΣΕΒΗΡΟΣ: ῏Ω φωνὴ γλυκυτάτη καὶ ἔπη γοητείας, ἀκούσατε τὰ βαθέα μυστικά μου τῆς καρδίας! (Ἕτοιμος νὰ προσπέσῃ, μά... τὸ σκέπτεται...) Καὶ ὅμως, ὄχι! Unter uns gesagt,⁴³ ἀλήθεια, δέν γιγνώσκεις τί, πράγματι, ἐντὸς τῆς ψυχῆς ἐμοῦ κινεῖται -σπαρταρᾷ;..

41. Πρωτ. (HISe): Bladets Spalter (=στὶς στῆλες τῶν φύλλων)· ἀναφέρεται στὴν Morgenblad.

42. =Salvo Titulo (=δίχως τίτλο)· μὲ μή ἀκριβῆ ἀναφορὰ στὸ τιμητικὸ ἀξίωμα τοῦ προσώπου.

43. =ὁμιλοῦντες μεταξὺ ἡμῶν· Γερμανικὰ στὸ πρωτ. (HISe).

.

ibsen.gr

Τὸ Κοινοβούλιον ἀποτελεῖ ταλαντοῦχον λυρικὸν θίασον!.. Ὡς ἐκ τούτου, προσφέρομεν τὴν μουσικὴν τραγῳδίαν ταύτην διὰ νὰ παρασταθῇ εἰς ἑορταστικὴν ἢ ἄλλην εὐκαιρίαν... Θὰ πρέπει οἱ ἴδιοι οἱ ἀντιπρόσωποι νὰ φροντίσωσι διὰ τὴν μουσικήν ἐπένδυσιν· ἐφόσον, μάλιστα, ἔχουσι βιρτουόζους εἰς πᾶν ὄργανον – ἀπὸ τρομπέτες ἕως ταμποῦρλα καὶ τρομπόνια –, ἐλπίζομεν ὅτι δέν θὰ συναντήσωσι δυσκολίαν... Ἀπ᾽ τὸν Πρόλογο τοῦ δραματουργοῦ γιὰ τὸ ἔργο, σελ. 36.