Tableau Fine Arts Magazine 4/5-2017

Tableau tussen dromen & waken

een wereld extra van Tal R boodschapper in de ddr the american dream

meesters van dichtbij

hollands eredivisie in rusland beeldhouwen in quatre-mains

50 highlights

van flinck & Bol tot berserik, van modigliani tot michelangelo

+ english summaries 39ste jaargang nr. 4/5 december 2017 adviesprijs: € 9,95

1 december 2017 18 februari 2018

Parcours Les Deux Garรงons

december 2017

inhoud

70

Hollandse Meesters in de statige Tentzaal van de Hermitage in Sint-Petersburg hangen louter Hollandse meesterwerken van illustere kunstenaars uit de Gouden Eeuw. Ruim zestig daarvan zijn tijdelijk terug in Nederland.

Ruud van der Neut beschrijft het ontstaan van de collectie en het koopgedrag van de verzamelaars.

door tsaren verzameld

uit liefde & gulzigheid

94

En verder in dit nummer: Colofon/Editorial Kiosk

6 11-20

Boeken, beurzen, evenementen

Coderch & Malavia

Nederlandse Highlights

Twee Spaanse beeldhouwers werken op een zeldzame manier aan een gezamenlijk oeuvre.

Met opvallend en succesvol resultaat. Tableau zag de gelauwerde kunstenaars in actie in Valencia.

34

Bol & Flinck, Delvaux, Jongkind, Charlotte Salomon, Maelweal, Maris, Berserik, Parijse art deco, constructivisten, animaliers, de mooiste modernisten en nog veel meer...

+ Summaries in English

100

Internationale Highlights Modigliani, Franse impressioniste, opera en Skythen in Londen. In Parijs Amerikanen en Zorn. Millet in Lille. Een kijkje bij Renoir thuis en in de slaapkamer van Monet.

Joseph Beuys en Gerhard Richter in België. En in New York: Murillo, Stephen Shore, Josef Albers, Wiener Werkstätte, hedendaagse Chinezen en bovendien: Michelangelo.

Op de cover

Johan Barthold Jongkind (1819-1891), Jaagpad bij Overschie, 1865, olie op doek, 33,6 x 43,5, coll. Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid. In het Dordrechts Museum is t/m 27 mei de tentoonstelling Jongkind & vrienden te zien. Zie p. 48-49.

››

december 2017

inhoud

24

Academy of Tal R

In Museum Boijmans Van Beuningen is een imposant overzicht te zien van het kleurrijke oeuvre van de multidisciplinaire IsraëlischDeense kunstenaar Tal R. Tableau ontmoette de denker, dromer en doener vooraf in zijn atelier in Kopenhagen.

de wereld van tal r

‘ruimtes voor het onderbewuste’

86

Schilder achter de Muur

City tip: Keulen

Wolfgang Mattheuer (1927-2004) is een kunstenaar uit de voormalige DDR aan wie Museum de Fundatie een overzichtwijdt. Hij noemde zich ‘humanistisch politiek toegewijd beeldmaker’ en liet een dubbelzinnig oeuvre na.

Je bent er zo met de trein en er is altijd een aanleiding. Zoals nu een indrukwekkende hommage aan de Amerikaanse popart kunstenaar James Rosenquist (1933-2017).

81

60

En verder in dit nummer:

Amerikaanse dromen

Column

69

Jop Ubbens

Tentoonstellingsagenda

125-130

+ Summaries in English

In Assen en over de grens in het Duitse Emden wordt overal gevlagd met de ’Stars and Stripes’.

Aanleiding is een omvangrijke tentoonstelling over na-oorlogs Amerikaans realisme. Een bont en veelomvattend overzicht van ‘the American way of life’.

hollands

eredivisie in de Hermitage

De collectie Hollandse schilderkunst van de Hermitage in Sint-Petersburg telt ruim vijftienhonderd werken – de grootste verzameling buiten Nederland –, samengebracht door tsaar Peter de Grote en opvolgers. Hermitage Amsterdam kreeg meer dan zestig markante werken uit de zeventiende eeuw in bruikleen: de absolute eredivisie van deze Russische collectie Hollandse meesters, die uit liefde en in verzamelwoede ontstond. tekst: ruud van der neut fotografie: Hermitage State Museum, Ruud van der Neut

S

int-Petersburg, begin juni, voorafgaand aan de opening van de tentoonstelling in Amsterdam: ‘U moet weten dat van de 63 schilderijen die naar Amsterdam komen er 57 hier permanent op zaal hangen.

Het zijn stuk voor stuk topstukken die het hart vormen van ons Staatsmuseum. Het opvullen van alle leemtes die ontstaan als ze (gelukkig tijdelijk) naar Amsterdam gaan vormt nog een helse klus. Want je kunt niet even zomaar een ander werk uit het depot ophangen, of de resterende werken iets opschuiven om te maskeren dat er gaten vallen in de presentatie. Dat kun je de honderdduizenden bezoekers die vaak specifiek voor ons museum naar SintPetersburg komen niet aandoen’. Dr. Irina Sokolova, hoofdconservator Hollandse Meesters van de Hermitage Sint-Petersburg en coördinator van de tentoonstelling in de Amsterdamse vestiging leidt me rond in de statige Tentzaal waar de fine fleur van de Hollandse schilderkunst hangt. Het zijn louter meesterwerken van illustere kunstenaars uit de Gouden Eeuw, alleen Johannes Vermeer en Pieter Saenredam ontbreken. Irina Sokolova: ‘Je kunt stellen dat alle genres hier zijn vertegenwoordigd.

Van landschappen van Jan van Goyen en Ruijsdael, stil-

levens van Willem Kalf, Pieter Claesz en Willem Heda, stadsgezichten van onder meer Gerrit Berckheyde en Jan van der Heyden, karakteristieke interieur- en genrestukken van Jan Steen, Pieter de Hooch en Gerard ter Borgh, portretten van Frans Hals, Govert Flinck en Caspar Netscher en – niet in de laatste plaats – religieuze thema’s, verbeeld door Gerard van Honthorst, Pieter Lastman en natuurlijk Rembrandt van Rijn. Van Rembrandt hebben we maar liefst 23 schilderijen in de collectie; meer dan enig ander museum wereldwijd’!

Er zijn zes schilderijen van Rembrandt naar Amsterdam gekomen, waaronder de iconische Flora, het dromerige portret dat hij in 1634 maakte van zijn jonge echtgenote Saskia, gehuld in een kostbaar gewaad met bloemen in het haar. En de tegenhanger van Vermeers Meisje met de parel, het in 1656 door Rembrandt geschilderde portret van een jonge vrouw met een kostbare oorbel met peervormige parel. Het is een van de in de top-tien genoemde kunstwerken en publiekslievelingen van het Russische museum. Heel bijzonder dat ook dit werk uitgeleend wordt en tijdelijk onderdak heeft gekregen in zijn stad van herkomst. ››

Rembrandt van Rijn (1606-1669), Flora, 1634, olie op doek, 125 x 101 cm, in ca. 1770 verworven uit de collectie van Herman Aarentz., Amsterdam

Tal R:

portier van het Onderbewuste Museum Boijmans Van Beuningen presenteert een indrukwekkend overzicht van het oeuvre van de Israëlisch-Deense kunstenaar Tal R, die bekend staat als een van de meest actieve en productieve kunstenaars van deze tijd. Hij combineert vrijelijk technieken en materialen: schildert, tekent, maakt collages, houtsneden, sculpturen en meubels.

Onder de titel ‘Academy of Tal R’ worden we uitgenodigd zijn kleurrijke wereld te betreden, die even speels en poëtisch als raadselachtig en duister kan zijn. Tableau nam vooraf een kijkje in het ‘Paradis’ van denker, dromer en doener Tal R in Kopenhagen. tekst: anja frenkel fotografie: Museum Boijmans van Beuningen Louisiana Museum e.a.

Tal R met zijn hond Fanny in zijn atelier voor een schilderij uit de serie Habakuk, 2017, still uit videodocumentaire, Louisiana Museum of Modern Art, Kasper Bech Dyg

Nederland

HigHlights

dromen & Waken Kunst kan louter een spiegel zijn van de wereld om ons heen, maar in veel verhalende kunst draait het om voorstellingsvermogen. Hoe moet een scène uit de bijbel of mythologie er eigenlijk uit zien? Vanuit het genie van de kunstenaar ontstonden in de loop van historie navolgingen en afspraken. In moderne tijden zijn die codes deels losgelaten en nog steeds de basis voor wat wij herkennen. Er zijn ook kunstenaars die hun dromen, hun onderbewuste, gebruiken om kunstwerken te realiseren. Andere werelden die ook onze fantasie prikkelen.

Bol & Flinck Ferdinand Bol (1616-1680) en Govert Flinck (1615-1660) zijn een van de bekendste leerlingen van Rembrandt van Rijn (16061669). Al in zijn vroege Leidse jaren had Rembrandt enkele leerlingen en vanaf 1631 in Amsterdam, met de groeiende roem van de meester nam het aantal sterk toe. Toen hij net in Amsterdam was, gaf Rembrandt les in het huis van de kunsthandelaar Hendrick van Uylenburgh aan de Breestraat. Later, toen hij het pand ernaast (het huidige museum Rembrandthuis) had gekocht, werden de lessen daar gegeven. De leerlingen hadden een eigen werkplek in de zogenoemde ‘Cleyne Schildercaemer’, waar plaats was voor ongeveer vijf leerlingen tegelijk. Govert Flinck was geboren in het Duitse Kleef, werd in Leeuwarden opgeleid en kwam in 1634 naar Amsterdam om zijn opleiding bij Rembrandt te voltooien en heeft een jaar of anderhalf op de Breestraat gewerkt.

Ferdinand Bol kwam uit Dordrecht en meldde zich begin 1636 in de nieuwe werkplaats van Rembrandt, die hij een jaar eerder was begonnen. Bol bleef wel zo’n vier jaar bij Rembrandt, waardoor hij meer onder invloed van de meester ondervond dan Flinck.

Rembrandt was op het hoogtepunt van zijn roem, schilderde dramatische, contrastrijke Bijbelse en mythologische taferelen op groot formaat en domineerde de portretmarkt dankzij zijn gave om mensen én hun kleding verbluffend levensecht vast te leggen. Voordat leerlingen naar levend model mochten werken, moesten zij tekeningen, prenten en schilderijen natekenen en naschilderen. Ook zijn eigen schilderijen liet Rembrandt kopiëren. Pas in een laat stadium mochten leerlingen zelf schilderijen maken (ontwerpen en schilderen), die soms door de meester werden gecorrigeerd. Zowel de kopieën naar Rembrandt als ook de door leerlingen zelf opgezette werken werden door Rembrandt verhandeld. Ook Bol schilderde werken van de meester na en deed dat op een gegeven moment zo nauwgezet dat zijn portret van Elisabeth Bas lange tijd toegeschreven werd aan Rembrandt.

Flinck ontpopte zich na zijn vertrek bij Rembrandt als een virtuoos met bravoure die in verschillende stijlen werkte, afhankelijk van de opdracht. Bol was minitieus en geduldig, hield langer vast aan wat hij van Rembrandt had geleerd en ontwikkelde pas rond 1650 een helderder kleurenpalet en een gladdere, meer clas- ››

Govert Flinck, Zelfportret, detail, ca. 1640, olie op paneel, 59 x 47 cm, bruikleen privécollectie aan Wallraf-Richartz-Museum, Keulen Govert Flinck, Isaac zegent Jacob, ca. 1642, olie op doek, 117 x 141 cm, Rijkmuseum Amsterdam < Ferdinand Bol, Dame met een parelketting, detail, olie op doek, 143,5 x 178 cm, 1649, Philips Electronics NV Collectie, Eindhoven december 2017 Tableau Fine arts magazine | 35

Ralph Goings (1928), Amsterdam Diner, 1980, olieverf op doek, 111,8 x 149,9 cm, courtesy Louis K. & Susan P. Meisel, New York / The estate of Ralph Goings

intieme beelden van de glanzende buitenkant

American

Dreams

In een omvangrijke dubbeltentoonstelling presenteren het Drents Museum in Assen en de Kunsthalle in Emden Amerikaans realisme van 1945 tot nu. Aan de hand van tweehonderd werken van beroemde en minder bekende kunstenaars wordt een brede kijk op â&#x20AC;&#x2DC;the American way of lifeâ&#x20AC;&#x2122; gegeven. Tussen droom en onbehagen, uiterlijk vertoon en stille vertwijfeling. tekst: beate verschuur

Veilingen te Keulen 1–2 december Moderne kunst; Fotografie; Hedendaagse kunst 8–9 december Aziatische kunst 31 januari 2018 Kunst van Afrika, Oceanië en Amerika (te Brussel) Kijkdagen te Brussel: Belangrijke collectie van fotos van Heinrich Kühn: 7–11 november Fotografie, Moderne kunst, Hedendaagse kunst: 7–11 november

Hermann Max Pechstein. Zwei Kutter im Hafen von Leba. 1922. Olieverf op doek, 81 x 100 cm. Veiling 1 dec.

Grote Hertstraat 6 1000 Brussel T +32-2-514 05 86 brussel@lempertz.com Neumarkt 3 50667 Keulen T +49-221-92 57 290

Het toonaangevende Duitse veilinghuis

Sfeerbeeld van Cologne Fine Art (COFA) • James Rosenquist (1933-2017), Hey! Let’s Go for a Ride, 1961, olie op doek, 68,7 × 91,1 cm, privécollectie, foto: courtesy Estate James Rosenquist • De Dom van Keulen

Wunderkammern in Keulen

Met de feestdagen in het verschiet en een aantal mooie evenementen op de kunstkalender, ging Tableau poolshoogte nemen in Keulen en beleefde een verrassend inspirerende dag weg. Hooguit tweeënhalf uur met de razendsnelle ICE trein en dan ben je er al. Voor rijkgevulde stands op een sfeervolle kunstbeurs, een kathedraal vol eeuwenoude schatten of museumzalen met pop art rondom.

Plus ‘wunderbare’ kerststallen in de Altstadt. tekst: Beate Verschuur

Internationale

HigHlights

dichterbij

Wanneer je dichterbij komt zie je meer, letterlijk en figuurlijk. Nog meer studie met de (technische) mogelijkheden van nu brengen nieuwe ontdekkingen en nog meer kennis en feiten boven tafel.

Details van een kunstenaarsleven, hoe, wanneer en waar hij woonde en werkte, zijn karakter, gewoontes, familie, vrienden en liefdes.... brengen je nog dichter bij het kunstwerk. Het publiek wil ‘beleving’ en tentoonstellingsmakers zoomen dan ook steeds verder in.

tekst: dieke andrea

modigliani in het echt Tijdens zijn korte en turbulente leven ontwikkelde Amedeo Modigliani (Livorno 1884-1920 Parijs) een unieke stijl. Hoewel hij er maar weinig succes mee had in zijn tijd, behoren zijn intense portretten en verleidelijke naakten nu tot de meest geliefde schilderijen van de twintigste eeuw. Het portret Jeanne Hébouterne (au foulard) uit 1919, behaalde vorig jaar een recordprijs van 50,2 miljoen euro, het hoogste bedrag op een Europese veiling voor een portret van Modigliani, maar niet zijn duurste werk ooit.

In 2015 werd zijn Nu Couché geveild voor 158 miljoen euro. De populariteit van de werken van Modigliani zorgt ook voor problemen: ze zijn gevoelig voor vervalsing. Afgelopen zomer heeft de politie van Genua na een tip drie dagen voor afloop van de expositie van 60 schilderijen 21 doeken in beslag genomen voor onderzoek. In 2013 gebeurde dat ook al in Rome met 59 mogelijk vervalste doeken. Kenners zeggen dat er minstens duizend vervalsingen wereldwijd bestaan. Er zijn zelfs ook vervalste vervalsingen. Op de grootse retrospectieve tentoonstelling in Tate Modern is alle risico uitgesloten. De ruim honderd schilderijen, sculpturen en tekeningen die zijn samengebracht zijn recent uitgebreid onderzocht en hebben verschillende nieuwe aspecten van Modigliani’s leven en werk aan het licht gebracht. De tentoonstelling, met een focus op culturele context, begint met de aankomst van de kunstenaar in Parijs in 1906. Modigliani, geboren in Livorno in een welgestelde familie, studeerde daarvoor korte tijd aan de academies in Florence en Venetië.

Daar ging de aandacht ging uit naar kunst uit de renaissance en schilders als Carpaccio en Titiaan. Maar in Parijs kon hij kennismaken met de werken van de Franse avant-garde. Op zijn twintigste belandde hij – en met hem vele andere buitenlandse kunstenaars – in de armoedige wijk Montmartre en dook er in het leven als een bohèmien, compleet met drank, drugs en vrouwen. In zijn vroege doeken zien we dat hij, geïnspireerd door de kunst van Cézanne, Gauguin, Toulouse-Lautrec en Picasso, begon te experimenteren. In The Jewish Museum in New York worden op dit moment in de tentoonstelling Modigliani Unmasked, 150 vroege tekeningen in potlood, inkt, gouache en kleurpotlood van Modigliani getoond, direct van de kunstenaar verworven door zijn latere vriend en beschermheer, de arts Paul Alexandre. Volgens de New Yorkse tentoonstellingsmakers hielp Modigliani’s Sefardische joods-Italiaanse achtergrond bij het ontwikkelen van een complexe culturele identiteit die ›› Amedeo Modigliani (1884-1920): > Nu allongé, 1917, olie op doek, 89 x 146 cm, privécollectie Modigliani in zijn atelier in Parijs, ca. 1918 < Jeanne Hébuterne,1918, olie op doek, 100 x 65 cm, Norton Simon Art Foundation, Pasadena CA december 2017 Tableau Fine arts magazine | 101

Wolfgang mattheuer

Boodschapper in de DDR

Wolfgang Mattheuer was een van de bekendste kunstenaars in de voormalige DDR. In het jaar dat hij 90 zou zijn geworden biedt een retrospectief ​​ in Museum de Fundatie een uitgebreide kennismaking.

Zijn geschilderde kritiek op het systeem en zijn precieze landschappen zijn verrassend en boeiend. De tentoonstelling is als een reis terug in de tijd door een verdwenen land. tekst: beate verschuur

Wolfgang Mattheuer (1927-2004): De stap van de eeuw, 1984, brons h. 250 cm, privécollectie < Verloren midden, 1982, olieverf op board, 100 x 125 cm, Stiftung Moritzburg Halle (Saale), Kunstmuseum des Landes Sachsen-Anhalt

Atelierportret

94 | Tableau Fine arts magazine

december 2017

Coderch & Malavia

Quatre-mains De Spaanse beeldhouwers Juan Coderch en Javier Malavia vormen net twee jaar een kunstenaarsduo, maar maken nu al furore met sculpturen die wereldwijd de aandacht trekken. Ze werken op een uitzonderlijke manier samen, met vier handen aan één beeld.

Tableau nam een kijkje in hun atelier in Valencia. tekst: Anja Frenkel Fotografie: courtesy coderch & Malavia

Coderch & Malavia werkend aan het beeld van Don Tancredo, links het model. Don Tancredo was een soort paljas die wit geschilderd en roerloos als een beeld staand op een verhoging de stier misleidde als deze de arena betrad. De ‘Don Tancredo-truc’ wordt nog steeds uitgevoerd.

Xxxx

De mooiste reis door de kunstwereld!

HigHlights

Het magazine voor liefhebbers, verzamelaars en professionals

Tableau 36ste jaargang nr. 1 - februari/maart 2014

baanbrekers in beeld

rosso, brancusi & man ray

trend: romantiek

groots, meeslepend, gevoelig en intiem

de waarde van wanders

design & vintage

top 10 internationale veilingresultaten

de primeurs van

tefaf 2014

36ste Jaargang nr. 1 februari/maart 2014 Adviesprijs: € 9,95

highlights in brussel • londen • parijs • new york WERF FEBRUARI 2014.indd 4

13-02-14 18:36

Tableau Tableau nu extra dik + english summaries

37ste jaargang nr. 1 - maart 2015

gerrit dou

gestel

grenzeloos vernieuwer

top 10

veilingen wereldwijd

beroemder dan rembrandt

zwagerman

kiest kunst in dialoog

lille/rijsel

metropool bomvol kunst 36ste Jaargang nr. 2 april/mei 2014 Adviesprijs: € 9,95

highlights in brussel • londen • parijs • new york

WERF APRIL 2014.indd 3

interview met heinz mack

02-04-14 14:32

masterclass

extreem dichtbij

lessen van rembrandt

beelden van lotta blokker

out of africa

de meesters ontmaskerd

de schreeuw van

francis bacon

de man van zero

connaisseur quiz

pan amsterdam

de geheime collectie

49 highlights

in binnen- en buitenland: van hynckes tot schiele 36ste Jaargang nr. 5 november 2014 Adviesprijs: € 9,95

rijksaankopen 1940-1945

7 eeuwen kunst op

tefaf maastricht

international highlights: van gauguin tot björk INHOUD feb2015.indd 3

Neem nu een abonnement of geef er een cadeau!

Bel 0900-2265263 of ga naar www.tableaumagazine.nl

37ste Jaargang nr. 1 maart 2015 Adviesprijs: € 9,95

22-02-15 10:57

Nú voor

€35

aanbiedingen zijn alleen geldig2017 in Nederland, voor adressen buiten Nederland gelden andere tarieven, hiervoor kunt u bellen met Fine arts magazine oktober | Tableau 118 Deze Klantenservice Abonnementenland 0900-2265263. Voor overige informatie betreffende abonnementen ga naar www.tableaumagazine.nl/colofon.