Reserbado an gabos na derechos Š2012 Jaime Jesus Uy Borlagdan Pwedeng kopyahon an arin man na parte kan libro basta magpaaram sa may kapot kan derechos. Magsurat sa waterpatterns@yahoo.com
laog 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.
Pabrika x Empleyado X Empleyado X: Makina Empleyado X: Pag-uli Mekaniko X Pasyente X Terminal X Tinampo X Pamilya X: Balos Deding X: TY An Pandok kan Diyos An Konosur sa Kadlagan Brown out Babayi sa Kaunan Periko An paggurang ni Satanas An Lubong Paglaom Palabas pag Abril Pamahaw sa Chades Tapsilogan Sentro Pagpahuraw Manila Mall An liog kan bote na an laog luwayluway nagrarasay An Burabod
PABRIKA X Narumduman ko sana su sadiri ko kasubagong agang pigbubuksan ko su kandado kan pinto buda ngonian na bangging pigsasarado ko na gilayon. Sarong aldaw na palan ito. Sa linaogan ko panong lugar pag-isarado na an mga laogan, dawa oras dai makalaogluwas, pati espasyo de numero an gios. Nagiging sarong otonomiya, sarong saradong monotoni, sarong sagradong meditasyon sa simulakra kan salming an higot kan patanid. Kaya digdi an paghiro kan oras nasusukol sana sa pagpalaad buda pagpalsok kan ilaw, sa pagbukas buda pagpinto, sa pagbuhi buda pagla贸m. An tahaw kan duwang sagkodan na iyan, garo sa sarong pangaturugan na pano ki milya-milyang papel, ihalon na blanko, iluwang markado kan ngimot kan mga makinang dai napapaas ki ngawngaw. Kadiit-diit an takig kan papundir nang laad kan nakadurukong mga ilaw sa mga lamesang ngani garo luminig gilayon kaipuhan raoton dangan hamanon, gilayon, sa ibabaw an mga gamit na binawian ki orgulyo bako kan pagkalaspag sa serbisyo kundi kan paoro-otrong pagkahulog, unsag, batikal, pakawara na dai hinanap, nakukua na sana sa dai sa buot na paglimpya. An mga nagkadaraog na kasangkapan, sinalidahan ki mas maorag na makina, burarat an mata, namungnan sa simpleng kahaputan na: ano na ngonian? Dakulon na tataramon ki tawo an yaon sa mga lanob, sa mga nakabultong nagkaharaman, sa mga nagkasarala sa basurahan, sa pinto kan baradong kasilyasan, pero pati boses binawal kan mapoder na hurisdiksyun kan agrutong buda parangkal kan mga lansang. An isog kan lipot kan kandado sa kamot ko ngonian garo kagat na minapaumay sa nadesmayo. Pag-atubang ko sa luwas, sinabat ako kan mga emisaryo kan kahadean kan banggi: an hamot kan ilang, an maparat na kalamidong, buda an ikos na simaron. Sa paglakad ko pasiring sa hayahay na walat kan pagpasyar kan dai magakudan na huyop, luway-luway nag-uli sa payo ko an giromdom kan kinaban. Sa irarom kan langit na pinatarom kan riraw na mga bituon, naaraman kong garo dakulaon an kasalan na ginibo ko sa sadiri ko. Abril 16, 2011. Karangahan-Pawa.
EMPLEYADO X Sabi ko na saimo. Pag umininum kang Coke, mabalik na naman an. Mga kakanon na bawal saimo, iyan an dilema mo. Pirmi an. May Caffaine an Coke. Pampabungkaras an. Sa gabos na tawo ika an dapat dai mabungkaras. Makinigkigon ka. Nerbyoso. Hilinga an relo, ma-alas-syete na. Dai ka pa makahali sagkod dai napapaandar an xerox machine. Dakulon kang i-xexerox, kaipuhan ni Boss sa aga. Bako ka man takot sa Boss mo, takot ka sa aga. Ta sa aga, kun dai mo ma-xerox ining mga papel, matatakot ka sa Boss mo. Haloy pa garo ini. Nagsisibot na an lawas mo. Alas-syete kinse na. Pirang semana ka nang dai nag-exercise? Duwa na garo. Puon pa kan pagpa-Caramoan. Nagsusuriyaw na an lawas mo: Exercise! Nagpuon ka baga mag-exercise ta muya mo hingalon. Iyan su motibasyon mo. Pagpighihingal ka kaya mas namamate mong naghahangos ka— naghahangos ka pa. Maray an. Dulo na saimong health conscious bordering on acute hypocondriasis. Katakod pa an kan helang. An mga itatao mo kun may sarong pidaso kang Zoloft. Rumdom mo pa an Zoloft? Anom na bulan na langit. Saro sana an memorya mo kan mga maogmang aldaw na ito: an anyil na langit. Kaso ngonian rahay ka na baga daa. Makamison an pigbubulong, adi? Exercise—pwede daw dumalagan digdi sa highway? Mag-boxers ka sana. Ngani bako ka grabeng garong bua kaysa kun nakapan-opisina ka. May gym bagang harani, walking distance. Dai kang bado? Kaipuhan mananggad an. Fashion—gabos may fashion. Masiramon mag sakat baba sa sanribong tanggang hagyanan, sampulong balik, anom na set, may pasan na 10 lbs na girly dumbbells. Personal na pasakit. Dipisil na magkaigwang surplus na calorie. Baad mabilog na taba kun sain na ugat. Dipisil matiwì. Masupog. Ano na sana taramon kan iba—dai ta an kaya, dulo na an herak. Garo lanang iraramog sa makasupog nang kasusupgan. Importante an taramon kan tawo. Dapat pirmi maray. Dapat pirmi maogma gabos. Habo mong kaiwal. Habo mong kumprontasyon. An takig sa saimong laman, an rarom kan kurabkutab. Habo mo kaan. Kaipuhan pirmi kang relax, kalmado. Daing hassle. Bad an stress. Kaipuhan ipahinang. Stress na arog kaini: bardown an Xerox copier. Mga responsibilidad, mga bagay na nagtatao satong buhay. Buhay, iyan baga su life sa get a life. Kamugtakan. Ano ka sa kinaban. Loser? Major. Pinasulot ki generic na outfit from head to toe buda magturon-turon na garo clown. Cog in the wheel. Haloy ka nang dai nakakainom. An namit kan alak—garo ka nagrumdom ki crush. Sabi sa sarong medical journal delikado daang ma-adik sa alcohol an may helang na arog saimo. Baad daa maadik ka sa bagay na mapa-ogma saimo. Badtrip an masiram na bawal. Iyan nanggad an life sa get a life. Putang Xerox ini. Baad kaipuhan mong magpabasa, utuban si San Benito o Saint Jude nganing umandar. Magayunon garong maging yaon sa ibang lugar. Su dai kang takot. Muya mo magrabas, muya mong mawara. Su dai ki
nakakamidbid. Magayon garong sarong aldaw magimata kang dai kang dumanon. Su malakaw sana sa irarom kan aldaw, daing padumanan. Arog kay Sabrit, su bua sa may tulay na nagkadrereds na sana su buhok sa daing pakilabot. Su maglakaw sana, bako sa tinampo, kundi sa laog kan gubot mong payo. Dai na maandar an Xerox na ini. Paulia na man an technician. Bayai na an aga na mamroblema kan gigibuhon niya sa aga. Kun ano man mangyari. Paulia na man an sadiri mo. Patawada na. Hunyo 8, 2010. Pawa.
EMPLEYADO X: MAKINA Puminuon sana sa pagbua-bua kan kulor yelo. Dangan kaito pirmi na magtugang an problema. An paghirahay kaya may prosesong pig-aapod na isolation: pagbalo sarosaro kan mga posibilidad. Halawig na pagkuti-kuti, pero mas maray na an kaysa magtunganga. Mapuon ka ki sarong solusyon, kadaklan kaan ihanap sa pinaka obyus na lugar. Kaya, pagdai nagluluwas an kulor yelo, hahanapon an problema sa pigluluwasan kan tinta. May nakabara daw? Ta kadaklan baga pag may dai nakakaluwas may naguulang kaan, hain daw iyan nakaulang sa kadakulan kan pwedeng luwasan. Siring man sa obyus na lugar, natural tang eenoton sa kadakulan kan pwedeng luwasan, su pinakaharani sa material o su pinakapurong agihan—habo ta pang punan isipon an halawigon na posibilidad na sagkod ngonian saro pang misteryo. Duwa sana an kaya tang isipon na posibilidad an puro buda an puon. Kaya man baga, kun pakatapos sulsugon, palbagon kan solvent su purong luwasan, dai pa man gilayon, mabalyo kita sa puon. Sa puon yaon an ginikanan kan dai nakakaluwas, digdi hali su satuyang pighahalat na umabot na ngonian pigpoproblema ta kun ano nangyari sa tahaw kan saiyang paghali buda pag-abot. Baad sa puon pa sana igwa nang rimalaso? Barado su dagom? Haluga su tubo na nagkokonekta sa dagom? O baad yaon digdi su nag-umol na tintang biyong dai saimo nagpapakaturog buda kun mangaturog ka man mapapangaturugan mo. An parot na ati, an suwail na subo na an solamenteng kapaladan sa kinaban iyo an parot-paroton ka. Sa mga oras na arog kaini, maaaprisyar mo an nano machines. Kun pwede ka sanang sumakay sa saro buda laogon nindo an tubong ini, buda masabatan mo personal ining kaiwal mong traydor an kasaditan. Pero dai kitang oras para magpara hurop-hurop, kun dai mapugulan an pagrabas kan isip dapat nagdadalagan man gilayon an kamot. Ini an mga oras na dai mo na namamalisyahan an oras, dai mo na mati an tanglay kan walong oras na pagtindog sa hampang kan makina, dai na pig-aako kan saimong mga guramoy an pangangaipo kaini para matanglay. Uguton an isip mo, halos garo nagi mo na ining kalag—sarong trance arog kan mga tawong nakakalakaw sa kalayo o pigtitigbas an sadiri kan tabak na dai nalulugadan. Magigimata ka sana hali sa purong pagkaising ini pag panahon na para mag balo, o an pig-aapod na test print. Mantang piggigibo kan makina an mga rekositos niya pig-iilas ka ka na kan apat na linya ki kolor na dapat kumpleto an luwas. Ngana an saimong antisipasyon, gabos nakasarig sa apat na kulor. Pero naiisip mo naman na kun dai man lumuwas an piglalaoman mo, aram mo na an dapat mong gibuhon: an otrohon an pinunan, gibuhon gilayon an sinapar. Igwa ka nang panimbag sa mangarakngak sa kadaogan mo, sa masupon sa saimong predikamento. Sa totoo, garo aram mo nang dai man ki bagong mangyayari, an pag-balo mong ini garo na sana
parte kan halawigon na leksiyon na pigtatao saimo kan buhay. Matatapos na man sana ini gabos; duwa an kaluluwasan: an manggana o an sumuko. Pero an totoo ngani kaan, dai man kabale sa pagpilian an sumuko. Saro sana ining makasupog na pagiromdom ngani dai ka sumuko. Padagos sagkod makua an trayumpo. Nagluwas na su resulta. Dai mananggad. Otro naman. Pag-arog kaini dulo mong nasasabutan an buot taramon kan makina, sa dai kaini paggirom, pag hinagad mo ngaya na sige na, magpakaray ka na, dulo mong naaaprsiyar an sarong bagay na buhay, su arog man kaini kadunong pero paglinaktob mo, o linatak, minatultol.
EMPLEYADO X: PAG-ULI Halos wara na akong buhay kan makaabot sa sadiring pinto. Sa gabos na pinto na binuksan ko buda sinarado naatas an siklo kan paglaom-disganar, sagkod magkatukal an duwa, sagkod wara nang pagkakaiba. Pinto kan opisina, elebeytor, bus, CR, beerhouse, motel, fire exit. Paglaom-disganar, disganar-paglaom. Sinabat ako kan sakong patenteng kristal, salog na marmol, sopang unit ki hayop, ogma kan telebisyon, buda hagong, kimlat, takig kan sakong mga makinang kawatan. Bilog na aldaw kong pigkakanigo an sadiri sa sarong bangko buda lamesang terno an kulor sa sarong kwartong opisina na sayon an itsura sa sarong bilding na kompanya, ngonyan sagkod magmuklat naman ako sa aga ngani maging numero sa kwadradong karton na pigpapakaon sa relong may bagting, nanamiton ko an duga kan ribo-ribong oras na nagma’wot akong yaon sa ibang lugar. An kintab, halnas, kimat-kimat, yumok kan mga natipon na panlinga baad lamang makumbinsi akong, iyo, may kamugtakan an buhay ko. Hunyo 1, 2011. Karangahan.
MEKANIKO X Saka sana siya garo nakahangos kan puminino na su tanog kan makina. Kan nahubas na su saiyang tinipon na inadalan, an guminanasa hudyan iyo su binalo niyang rambang. Sa haloy na pagduko sa mga sarabod sabod na koneksiyon buda pyesa, saka niya sana naisipan pahidon an nagtatabog-tabog na hinang sa pandok niya. An pagpahid kaini sa alangan, baad pumahiling na siya nadidipisilan. Marindi an makinang pigkakaptan niya. Apisar sa iyo na sana ini an solamenteng yunit na abilable, siya na sana an solamenteng tatao magpakaray kaini. Pag dai ini dumalagan,dai man madalagan su iba. Garo puso, garo kalag. Siya man garo diyos. Kaya pag nagpapakaray, yaon an bilog na kumpanya sa likod niya naghahalat. Pirmi an. Garo siya parabulong ki sarong imposibleng helang; garo siya salamangkero na may ba’gong pampapukaw na milagro. Isakayan niya man an palabas na ini sa pag pahiling na kontrolado niya an gabos. Itapos niya an halipot na presentasyon sa sarong ulok. An ulok sa pandok niya minahatod ki mas dakulang ulok, buda baad mas totoo, sa hipidon na lalaking kasubago pa nakapamiadan sa tangod niya, kasubago pa nakagakod an mata sa lambang hiro niya. Pinasikrapan kaini an bulawan sa saiyang pulso: an relo niyang pirak an pigsusukol bako oras. Tinalpi kaini sa abaga an mekaniko buda tinaram an pasalamat sa paagi kan saiyang tanggurangan. Ini na man an nagsubol sa mga miron na bumalik na kun sain sinda hali. Kan nawa’ran nang tawo, namati kan parapakaray na saiya gilayon an sadit na kwartong ito kan mga makina. Siya na sana buda an danay na hagong kan mga makinang istiraduhon, rason para ihinulid niya an saiyang kapagalan sa sarong butaka buda hali duman pagsunudon na sana an dalagan kan napapakaray pa sanang pusong yunit. Paabot pa sana kuta su pirot sa saiyang mata kan may sarong luminaog sa pinto, pasiring sa natutukawan niya buda paoro-otro siyang linabok, sinuntok,tinangko, pinangkol, tinumpo, siniko, sinapuyong, rinaot, kwinadrado, binalanggado. Sa sobrang kaskas dai niya ngani aram kun ano an nasa hampang niya. An naaraman niya sana ba’go mawara su saiyang pagkaisi, iyo su pagmati kan mga gugom na lansang buda su nataram niyang; “Habo ko na.” Mayo 7, 2011. Pawa.
PASYENTE X
Sa sarong klinik: Nagngangana na naman baga tabi dok. May mga bagay akong nagkakamaratean na darai man kan enot. U-hmm. Tapos, ano pa? Dawa sa pangiturugan ko yaraon na an mga pigkakatakutan ko pag muklat. U-hmm. Arog kasubanggi. Napangiturugan kong haranihon daa ako sa Mayon. Maasuhon ini, buda berdehon. Nakatindog ako sa bukana nanggad kan kali na pig-aagihan kan lahar. U-hmm. Tapos. Tapos masakay daa ako sa bus pero dai ko kaya. U-hmm. Ginibo ko na man su mga sabi mong breathing exercises pero dai nagtatalab. Namimiss ko su mga bulong mo. U-hmm. Tapos. Muya ko sana garong kasiguruhan. Na pagnagdrive ngaya ako o naglaog sa trabaho dai ko ito magkamaratean. U-hmm. Tapos. Dai pa talaga dok available su Zoloft? Baad pwede mo na ako tawan. Dai ko na kaya. U-umm. Sabi mo kan enot mag-tiwala sa Dios mantang dai pa su bulong. Pero iyan an saro ko
pang problema. Dai ko narurumduman an Dios. Pirmi sana kagadanan. Kua mo dok? U-hmm. Tapos. Pero aram mo, sa gabos na nadevelop ko lugod kan pakakua ko kan helang na ini. Aram mo kun ano dok? Subterfuge. Aram mo an? U-hmm. Dakol na an naghuhuna na rahay na ako. Matibayon ako mag-cope up pag nag-aabot na an mga attacks. Matibayon na ako mag-parasite. U-hmm. Pero nag ngangana na siya dok. Nasusupog naman ako sa sadiri ko. Nugad muya ko nang isaradong dagos an mata ko pag i-abtan ako ki sarong pirot na dai mo aram kun sain hali. Garo tinukawan ki sarong banwang sarabayan nagtataram an saimong agimadmad buda muya mo sanang lumubog. Mawara. Plop! U-hmm. Pero nugad naiisip ko. Ano pa an pighahalat kong kagayunan kan buhay? Baad saro ko sanang ideya an. Maparahay ako para sain? Sa aga? Sisay makakataram na yaon pa ako sa aga? O ika dok. Baad tadtaod mabagsakan ka kan book shelf mong an na kulang ki sarong turnilyo. U-hmm. Bako sana halipot an buhay kundi nagpupuon sana ini sa hangos na pinunan mo buda natatapos pag ibinuga mo na daing kasiguraduhan kun tawan ka pang sunod. U-hmm. Pigsasayang ko an oras ko digdi dok. Bako sa ika—ta pigsasayang mo man an oras mo sako, apwera kan 300 na ibabayad ko sa sekretarya mo pagluwas ko digdi—kundi ako. Nagpapara reklamo ako digdi saimo manungod sa buhay na garo baga may fireworks display akong pighahandaan sa katapusan kan sakong buhay na dai ta man ngani aram kun nuarin. Na sierto akong dai man nganing fireworks. Maluwas na ako dok, pighahalat na ako kan mga kumpromiso ko.
Naghali na su pasyente. Nagburad su duktor sa mayumok niyang tukawan. Hiniling niya su orasan na napatahawan kan mga kinwadrong mga papel na nagpapatunay kan saiyang kaaraman buda naginibuhan. Alas-otso singkwenta kan pagkabanggi. Ma-kinse minutos man su nabawas sa oras niya. Hinuba niya su puti niyang roba, buda isinabit sa laog kan sarong kabinet. Nagi na siyang kaarog satuya sa ordinaryo niyang polo buda slacks. Pinalsok niya su ilaw sa klinik. Nawalat sa diklom an luminos na kamot kan relo
na nagsasabing limang minuto an nadugang sa edad kan kagabsan. Hunyo 12, 2010. Karangahan.
TERMINAL X Saro ining terminal kun sain may nag-aarabot buda may naghaharali. Magayon na kinaban ki mga tukawan buda basahon, igwang kaunan, mga tindahan ki kun ano-ano, mga telebisyon, gabos ini yaon ngani maging matrangkilo an paghalat. Bako karawkaraw an paghalat digdi sa terminal ta dai ki nakakaaram kan eksaktong oras kan byahe. Kaya ngani maaling, minahanap kitang makakahuron, o kun bako man minapurupasyar kita ngani mahiling ki ibang ta’nawon, nugad ngani kun ngana na an satong langkag minahanap kita ki kalwagan o kulugon, o nugad nakikiiwal kun nadidingkilan o kun may muyang umagaw kan satong tukawan, o nugad minahanap ki mamamaruan sa kasilyasan. An iba sato minabasa-basa kan mga basahon, an iba minakaon-kaon sa kakanan, an iba minatangka sa hampang kan darakulaon na telebisyon, an iba an kaogmahan sa pagbitbit ki mga magabaton na pinamakalan sa mga souvenir shops buda bazaars, ta masakit saparon an paghalat--makabua. Sa nganang takot tang mabore sa paghalat na-master ta an pag-arat sa sadiri. Tuminibayon kita sagkod sa nalingwan ta na kun nata kita yaon sa terminal: nag-abot kita para humali. Nalingawan ta baya ini dawa oras-oras man igwang naghahali, oras-oras igwang nag-aabot. An sabot ta sana gabos kitang yaon pa digdi, kaipuhan maghalat: an iba mas haloy kaysa iba, arog kaitong kuruba na sa saiyang tukawan na su gabos niyang kataning nagharali na lamang siya dai pa; an iba man minaabot pa sana, turutadtaod nakakahali na. Digdi garo sa terminal namukna an kaogmahan, sa pagkalingaw, digdi man nakrear an kamunduan, sa pakarumdom. Makangalas ngani kun nata naging makamundo an paghali kun ini mismo an minaparumdom sato kan rason kun nata kita anion. Ugaring makamundo baga mananggad kun sa tahaw kan magayon na huron kan ba’go mong kamidbid, aapudon ka na kan kunduktor; o mantang nagkauyon na kamo kan kataning mo sa channel kan telebisyon, oras niya nang sumakay; o mantang dakulon ka nang pinamakal na kaunon, mahungit ka na sana, yaon na su saimong lunadan. Sisay an dai mapupungaw sa sarong tawong matatapos na su nobelang pigbabasa, dangan man kaipuhan humali: Dai niya na maaaraman kun ano an katapusan kan pinu’nan. An iba ugaring na mga nakakasabot, mataram, arog talaga kaan digdi sa terminal: Bilang an oras. Sarong kabuahan an mamuyang umigad digdi, ta saro sana ining istasyon, sarong punto kun sain kita pipaghalat, baad pigpapaipos o pigtuturuan, ba’ go pumasiring sa sunod naman na dumanon. Dapat gayod hurop-huropon ta kun arin mananggad an mas nagkakanigong ipagrokyaw: an umabot digdi sa alanganin, sa daing kasiguraduhan, sa lugar na ginibo para bayaan o an humali?
TINAMPO X 1: Sa mas bakong sadistang kina’ban, yaon sa baba kan food pyramid an gabos na malana buda maaskad na kakanon. Lechon, chicharon, adobo, inasinan, chichiriya, kiyamoy, crispy pata, bikol express. Sa mas bakong sadistang kina’ban, dadagitan ka kan duktor kun dai mo kaunon an mga ini. Kun titioson mo an ragsip kan prinitos na unit kan manok pigdutdot sa suka. Isaw. Balut. Uru-aldaw na bitamina an sigarilyo, buda esensyal an walong basong alak. Ngonian na banggi, sa gilid kan tinampo, yaon si 2, pig-single an sarong bilog na agua de pataranta. Maagi si 3, hali sa pag-jogging. Magkaugos an duwa, ugaring mas ugos kaito. Arog kan nakaugalian buda an sibil buda sibilisadong gibuhon sa kontexto kan mga harampangan, tatangruon ni 2 ki baso si 3. Imbes kuahon su baso kan bugsok na likido, kinua kaini su bote kan mineral sa saiyang rosang napsak buda ito an ininom. Kun mahihiling na maray su bote may nakasurat duman na alkaline. Duman mapuon an hali’pot nindang huron: 2: Sisay an mas nabuhay na maray? Su gurang o su nasiraman? Su dasok o su halaba? Gabos na abiso satuya dalan pasiring sa halabang buhay, pasiring sa paggurang. Nata dai ka mainom, dawa masiram? Ngani dai ka magadan tulos? 3: May pagkakaiba man baga an masiram sa maogma. An iba man kaya pigaataman ninda an saindang lawas ngani mas magibo ninda an muya nindang gibuhon sa kina’ban. Mag travel, mag-enjoy. Gibuhon an muya. 2: Enjoy sa pagmaan ki mga pintura? Magdangog ki makapirot na opera? Magkahararap sa kababasa ki libro? Magpitik-pitik ki gasgas nang ta’nawon? Nagibo ko na man baga an; nagibo ta na an. Mga pigsasabing muya ta. Pugol na kaogmahan. Buda iyo daw talaga ito an muya tang gibuhon? Sigurado ka daw na an uru-idolo mong vegetarian na film-maker buda an mga socio-political niyang mga kua, daing sikretong obsesyon na gumibong pelikula ki sarong babaying pigmamaruan ki gadya? Malay ta, ito an totoong matao saiyang kaogmahan. Ito an “gibuhon an muya” para saiya. Kun bako sana siyang paslo sa sadiring self-consciousness buda kan tataramon saiya kan iba. 3:
An kaogmahan dawa pugol, pag natipon nagiging dakol.
2:
Konsepto naman an kan halaba bako kan dasok, kan pano.
3: Pa’no matataram na maogma ka na, kun nagkapira pa sana an saimong nabalo? Pa’no mo mataram na ngonian ka na sana maogma buda sa aga dai na? Nahiling mo na an “sa aga”? 2: Ah, iyan palan an paliwanag mo kan nakaagi, pagbalo! Nuarin ka man ngaya mataram na maogma ka na? Nauubos man an pagbalo? Na-eeskedyul man an? Pa’no ka maoogma kun pigpupugol mo an kaogmahan? 3: Pigdidiit-diit sana. Pigkukuna-kuna. Hilingon mo, kun sagadon ko an kasiraman pwedeng dai na sa aga. Ubos na. Baad sa pagsagad ko, ikatapos kan sakong buhay. Masiram mananggad baga saparon an ruhab kan behikulo, pero pag harani ka na sa bangin, bua ka kun dai ka mapreno. Pag tapos na an buhay mo, natural tapos na man an ogma. Kun diniit-diit ko, luway-luway sana pero—sierto. Diit na siram, diit na tios. Diit na kaon, diit na pahinang. Diit na pugol, diit na buhi. An mandiriit-diit, sabi ko na ngani, kun tipunon mo, minadakol. Napalawig mo pa su saimong hinangos. Mas dakol kang nahiling, mas dakol kang natanaan. Mas dakol na nasapar. Bakong iyan an mas maray? 2: May mga kasiraman na dai pwedeng kuna-kunaon. Dai pwedeng diit-diiton. Daing pakilabot kun sierto. Kaipuhan ibuhos mo gabos. Ubos kun ubos! Pagkamoot. Pagkamoot na sana. Makuna-kuna mo an? Kun didiit-diiton man sana, aw maray pang dai na! 3: Nata ano man maraot kan nag-iingat? Ano man maraot kan nag-aadangadang? Masiram an pagkamoot kun mamumu’tan ka man. Pa’no kun dai? Masiram an pagkamuot kun sagkod pa man. Pa’no kun bako? Bakong kun ruminuso ka sa dai mo aram ika an lugi? Kun luway-luway ka sana, usol-sibog sana an banog, bakong kun dai ka man mauyunan o panhiridalian sana bako lamang makulog na maray? 2:
Pa’no kun mauyunan ka? Pa’no kun daing sagkodan?
3:
Aw, di maray!
2:
Sigurista.
3:
Nag-iingat sana.
2:
Mekanikal, matematikal na pagkaminuotan.
3:
Nata, pwede man bagang sumupang na sana an sa laog kan relasyon?
2:
Arog kan nangyari saimo sa kahaluyan.
3:
Dai ko kaipuhan simbagon an.
2: Bako man ito kahaputan. Dai mo aram na yaon sa sakit, lanit, kulog, duso, hibot-hibot an siram kan trayumpo! 3:
Arog kan nangyari saimo. Hay. Ugaring warang trayumpo.
2: An trayumpo kun dai mo man sinakitan, dai mo man pinaduguan, warang namit an balik kaan. Pag nag ma’wot ka, itaya mo gabos, ta para sain pa man an ngonian kundi para saparon na bilog, daing duwa-duwa. Ta dai mo sierto kun anion ka pa sa aga. 3:
Kaya ka yaon digdi? Kun maogma ka nata yaon ka pa digdi?
2: Siring man saimo. Dawa uru-aldaw ka ki jogging, dawa dai ka nagsisiba ki taba, dawa uru-aldaw ka ki gulay, saroon ka sana. 3: Iyo, may nagkapirang kaso. Pero bakong mas dakol man giraray an bilang kaitong dai nag-iingat? 2:
Dawa paburubalintukon mo, gabos man kita magagadan.
3:
Pero, may maiinot, may mahuhudyan. Mas maray na an mahudyan.
2:
Bako man paraiso an paggurang na dapat ma’woton.
3:
An gurang mas may magiginibo kaysa sa tu’lang.
2: Mas muya ko nang maging tu’lang, kaysa sa gurang na nagmamakimaherak nang magadan. 3: Iyo, dipisil an paggurang, kaya ngani mantang aki pa pig-iiposan. Nagpapakusog kita para sa mag-abuton. May nahiling akong 80 anyos na nakakapushup pa. 2:
May nahiling akong 80 anyos na nagsisiba kan sadiri niyang udo.
3: Duwa ngani iyan: positibo, negatibo. Kayang mainaan an negatibo kun ngonian pa sana pag-iposan na. 2:
Ah, iyo, ubuson ta an satong kaakian sa pag-ipos kan satong paggurang.
3: Pwede mo hilingon an siring kaan. Pero dai ta malilikayan an paggurang. Dulo na an kagadanan.
2: Ugaring iyan an piggigibo mo, bako? Naglilikay ka sa alak, sa sigarilyo, sa taba, sa ngana buda tunay na pagkamuot, na garo baga sa paglikay kan mga ini, malilikayan mo an kagadanan, na dai ka lunudon kan pagmati. 3: An kaakian ta bako man sana garo para magpabutod sa bisyo. Dulo na sa pagmati. 2: Pwede mong hilingon na siring kaan. Pero, pwede mong hilingon na pagbuhi sa normal na konsepto kan buhay na dapat halawig. Na garo baga an nagagadan na gurang sana an nagadan na trangkilo, maogma buda may nahaman. Buda an nagadan na aki, kanugon, sayang, daing naabutan. An mamuot na maray, na daing sukol, kabuahan. Trahedya. Romantikong kasayangan. 3:
An buhay dapat halaba. An pagkamuot, muklat.
2: Pano’ dapat an buhay. Halaba man o hali’pot. Dai nauuraw an pagkamuot. Dai nanganganog. Takot sa katotoohan an naghuhuna na yaon pa sinda sa aga. Kapatalan an pagplano, dulo na an nagpaparataram na sa aga na! Ika, sierto mo daw na ikang nagpapaka-ipokrito sa namit kan alak, nag-uukay-ukay sa gym uru-aldaw, nagtitilamtilam sa hampang kan fastfood, magigimata pa? 3: Dai mo sako pagpamation na daing kamugtakan an buhay ko, tamili dai mo kayang pugulon an sadiri mo. Katoninungan. Hinalat ni 3 an simbag ni 2. Bako ta muya niya ining madangog, kundi ta sa pagtubod niya, ito an disenteng gibo. Kan namati niyang garo haluyon na su silensiyo, kuminiling ini sa kahuron, garo pigsisigurong yaon pa ito duman. Sa bilog na pasimbagan nakahiling an duwa sa tinampo, garo duwang abogadong nagpapasuway sa hampang kan dai-hiling na huwes. Kan kuminiling si 2 sa hudyan, ngani magsabatan an saindang maan—kasuarin hudyan nangyari?—sarong reyalidad an puminatahaw sainda. Sisay kita kaito, ngonian buda sa aga? 1: Sa mas bakong sadistang kinaban, aram mo kun pano, sain, buda nuarin ka magagadan. Buda an pagkamuot, an pagkamuot, an pagkamuot, kun taramon mong paorootro, nakakakumbinsi ki tawo.
PAMILYA X: BALOS Kun arog man sana kaini an pag-ibahan ta, maray pang magpakayô na ako sa iba!” sabi kan babayi mantang pigbibistidahan kan pan-eskwela su aki niya. “Sige na ta ginibo ko na an!” Nawara su lalaki sa kwarto sa paglagapak kan pinto. Kinabanggihan sa kaunan. Nagkakaon su lalaki kairiba su aki niya, kan luminaog su babayi. Minaabot pa sana ini hali sa kun sain na lakaw. Tuminangad su lalaki hali sa saiyang pigkakaon. Hiniling niya ining malaen ta garo iyo ini an pighahagad kan sitwasyon. Pero an totoo pigsasaro-saro niya an itsura kan saiyang agom. Yaon na gabos duman an istorya kan maghapon kaini. Tuminindog su lalaki buda inubo su aki ninda pasiring sa sala. Dangan buminalik ini sa saiyang pigkakaunan. “Sain ka hali?” Daing taram-taram na ruminani su babayi buda isinângat su saro niyang páa sa lamisa sa hampang kan lalake. Sa nakaburikat na diklom sa irarom kan palda kan agom niya an misteryong tuomon niya na. “Huyan parunga, an luminaog-luwas diyan kasubago bako saimo! Pero aram mo naman an, bako? Aram mo kun sisay? Bai na, ta dawa ako dai ko midbid.” Uminulok ini mantang pigbaba su saiyang bitis hali sa lamisa. Umininom su lalaki ki tubig. “Aram mo kun sisay tinira ko?” Hinalat kaining makua su bilog na attensiyon kan agom. “Su pamangkin mong nakiistar digdi dati.” Nagpadagos su lalaki sa pagkakan. “Ako nakaenot saiya.” Haloy na hiniling kan babayi su lalaki. Baad pighahalat niyang hilingon siya kaini giraray nganing maliudan niya ini o masampilong. Pero padagos na su lalaki magkaon na garo ini sana an nasa lamisa. Sa kahaluyan napatukaw naman su babayi, nagkuang plato buda nagluwag man. Su pinakûlaw na pakó garo daing natok; su kusido garo daing alsum. Sa haloy na panahon, kan banggi sanang ito nagkapareho su saindang pig-iisip. Pagkatapos kaito mga tanog
na sana kan mga kubyertos na nagtatamĂ sa porselana. Buda sa harayo su urulukan sa telebisyon na pighihiling kan aki ninda.
DEDING X: TY Magayon festival su night of the living dead kaito kan na feel niyang magkadilakad sa gilidar kan road widening kan Karangahan Bulevels. Super chenelin sparkle su mga stars of the night sa Imeldific niyang mga brilyanteng 100 carats na jafake na naglaylayar sa saiyang neck na jinekwat niya sa friendship niyang pokahontil. Need niya nang mag sabitar ki kun ano-ano sa saiyang nyawas ngani may I attract an mga mola na huna rica an sa tunay puritang shokla. Sabagay dipisil ever na maka-nyada, kaya may I gamitar na ki mga desperate measures an Thunder Cats na bekla. One time nag Lydia de Vega siya hali sa plaza pasiring sa saiyang home for the aged kan pig buko juice siya kan boylet na tini way kan Mary Walter na jokla. May I emotar si manay mo mantang super blowing in the wind an wavy hair niya sa summer breeze, buda nagjujurukdag an mga deding na leaves kan akasyels sa saiyang Havayanas. Wa tawo sa global warming, kaya you and me against the world an drama kan lola mong juper tigangar na. Buda mala hadabar sa nyada an manay mo, huni na naman siya rampa ever dawa wa datung. Pagpagkotar niyang yosi nailawan kan nyutane niyang lightels an fez kan sarong minola na naka jambay sa saradong store. May I approach an namamagat na baklita. Dai niya ma-sight na maray su feature presentation kan lalakels pero sa juit na ilawar hali sa lamp post office of the city mayor, Winnona Ryder an karatula kan Adonis. Kaya boka tulos si mama mo ki indecent proposal sa jumbay. Dispwes kaan, may I disappear su kyuwa sa darkness. The next day, huringhuding sa city of love an na-sight na dedsu sa nyarong vacant lottery. Brutal ever daa su pagka dedsu, grabe daa su dagitar kan killer whale. Jinigbas daa su neckril, halos jarong dangaw na sana bago ma-disconnect su head & shoulders anti dandruff shampoo. Buda sa ngushpak daa kan deding nakasalamog sa jupga, may nakasusuar na pekeng diamond necklush. Miss Japan embassy!
AN PANDOK KAN DIYOS
"Dai ka na makarani" sabi kan Kagurangnan, "Hubaa an saimong sandalyas, ta an natiti'makan mo banal na daga." Dangan nagtaram an Kagurangnan, "Ako an Kagurangnan kan saimong ama, an Kagurangnan ni Abraham, an Kaurangnan ni Isaak buda an Kagurangnan ni Hakob." Digdi, tinahuban ni Moyses an saiyang pandok, ta takot siyang maghiling sa pandok kan Kagurangnan. Iyo an an apod kan bulod na ito. Sa mga kangalasan na yaon sa tahaw kaini, wara daang tultol na tawong suminakat digdi an nagbabang dai nabua. Pwedeng bako insigida kundi diit-diit sa mga aldaw pakalugsot. Saro ako sa mga nakasakat digdi. Sa enot, para sakuya anas sana osipon an mga pagkabua kan mga nagtukad sa Pandok kan Diyos. Sa paglibot-libot sa kinaban dakol na akong mga kangalasan na nahiling, nadangog, naparong, nahapros , natanaan: bugsok na mga tawo, hinghing kan mga nephelim, burak sa paraiso kan pagmukna, bungo ni San Juan kan aki pa ini, asul na dugo ki tawo, buda iba pa, pero gabos ini naging ordinaryo sa mga nasapar ko sa Pandok kan Diyos. Ni habo kong isurat digdi an mga girabo buda kigkig na yaon duman ta an mismong diskripsiyon kan mga ini garo naulakitan kan birtud kan saindang pigti’tino. Garo an pagsawod sainda, pag-agda kan saindang kapangyarihan na magpahiling gilayon. Sagkod ngonian dai pa akong katurog, igwa sana piyong sa diklom. La’bason pa sa hutok an girumdom kan gabos na garo minalugsot pa sana ako kasuogma. An mga itoon duman garo na uministar sa sakuyang pirok, nagkakawat sa sakong alinawnawan na garo tagdo sa tubig na dai napapara. An namating kaogmahan na dai dapat mantang nagkakarigos sa maimbong na burabod kan pula, an marangis na busay kan…may mga nakaistar duman, sierto na ako ngonian na bako mga tawo, mga ano sinda…an banggi kan siram sa lugar na itong garo daing kara’tan, gabos siram buda mga daghan na bulanon, mga lindok na sain paghali-hali o daing pinaghalian. Sisay an dai mamumuot? Sisay an dai mama’wot na dai na humali? Ugaring iyan an kautoban. Pakalugsot sa Pandok kan Diyos, aram kong dai na akong mapapadumanan. An kinaban na sakong babalikan, sa isog kan sakong mga nagkataranaan, aram kong dai ko na mananamitan. Dangan na nagtundag an pagbasol. Kun nata pa ako nagsakat, nagdunong sa mga patanid. Sa kawa’ran ki kusog na tanoson an inabtan, suminunod na su nganang kamunduan. Pairarom ki pairarom sagkod masampot an unod kan dagit. Napukaw ini buda ruminampahog, kuminargang kikilat sa sakong kamot buda malsok. Pero sa gabos an kuminastigo sakong dulo iyo an dai malikayan na paglaom! Pirang beses akong nagbalo, pignigaran an kasyertohan kan mga namamatean buda naglamu’taw man gilayon sa kahibabawan kan buhay: nag-agom, nagtrabaho, nag-intra
sa mga paturutaralibong na kawat kan sibilisasyon. Sa hudyan gabos ko man sana ini rinumpag na daing pagkauraw, garo nagrumpag ki harong-harong na baybay, garo nagpasa ki gading-gading na kuron. May mga nakulugan ako, pero dai akong namati ni tagdo ki pagbasol. Mas halangkaw an mga boses na nadadangog ko kaysa sa hinghing kan konsensiya. Nagpadagos akong arog kaini, pigmamaanan an gabos sa paagi kan sarong malabog na salming. Naatas su sakong mga amigo, binayaan ako kan mga kadugo, igwa ako dating ayam na kakurukairiba sa pagsaro pero dai ko na namangnohan kun naglayas ini o nagadan sa punaw. Nakamaan sana ako sa piggigibo ko, dai ko magkapurugulan. Dai ko mapugulan an sadiri na dai magkaon kan sadiring ati, siring man dai ko mapugulan an sadiri na dai magtipon ki ihi buda ikarigos ini sa sadiri. Garo ako pagkaisi na nakalaom sa sarong lansang na lawas na nakaprograma na para sa karaotan. Garo wara na akong maray na magiginibuhan kundi an magadan. Pero an paglaom na ini, dai pigbubutsan an pulso kan sakong daghan. Iyo na daw ini an pigtataram nindang pagkabua? An diputang paglaom na ini, tuda an taram na bako pa, bako pa. Mayo 16, 2011. Karangahan.
AN KONOSUR SA KADLAGAN Ano man daw su nangyari ta kasubago sana yaon siya nakalitad sa eroplano pasiring sa sarong kumbensiyon ki mga luto buda pagkaon kan bigla na sanang huni na siya sa sarong kadlagan. Dai man matataram na huminugpa su eroplano ta wara ni gira kaini digdi. Siya sana nanggad sa hampang ki sarong tribo ki mga sanggatos na tawo, huba, gabos nakamaan saiya, naghahalat. May mga kun anong laogan an nasa ibabaw kan lamesa sa may saiya. Saro sa tribo, su lalaking halos puti na su payo, an nagpasabot kan saiyang ngimot buda kamot, mantang pigtuturo su mga nakababaw. Kaonon niya daa. Sa laog kan sarong mangko, yaon an sarong putaheng kun dai siya nasasala hinugot na mga bitis ki bulaw na kalibubog. Isinalamog ini sa taba kan balugo buda kina’ganan ki tinarakod-takod na burak ki pulang santan. Garo madalion sana ining pinaagi sa kalayo ta luyos sana su mga tanom. Sa saro naman, mga karabaw na atibagros na prinitos sa lana ki gumamela, kina’gan ki burak ki tapayas buda tinuktok na dahon ki kamoteng kahoy, pinirisan pa ini ki si’pon ki kalunggay buda bunay ki lawa. Sa iba naman, pisog ki hubal na abokado, binudbudan ki kininit na dahon ki ba’gangan, inubayan ki rinumos na ugbos kan mangga, buda binangutan ki malumuton na buhay na gapo. May dumig sa mata kan konusur mantang saro-saro niyang pigkaag sa ngimot su mga kaonon sa hampang niya. Dai siyang pinalaen, nilinig niya su lambang laogan. Sinimot niya pa su yaon sa saiyang kamot. Dai niya hinidaw su sampulong klase ki kubyertos; dai niya hinanap su napkin na pamunas. Su dila niyang an tarom sa pagpili nagpasu’lot saiya ki kurbata urualdaw buda makakaon sa mga kwartong pano ki kurtina buda mapasaon na gamit, nalingawan su naukdan na sibilisasyon, nadiskubre gilayon an sarong namit na harayuon na sa panahon. Kaitong an sirbi kaini bako sa pagtana kundi pagnamit kan buhay. Sa harayo, sarong huni ki pitson na rignos an garo pinatahaw kan saralak-salak na ribok sa makahoy, an nagpapaaram sa gabos na para sa saro may mangyayaring pinakaenot na beses. Mayo 12, 2011. Karangahan.
BROWN OUT Brownout sa dakulang harong. Kasuba’go pa. Ngani makatipid, gabos yaon sa sala, nakapalibot sa saro sanang kandila sa lamesa. Su ama an haranihon digdi ta nagbabasa ini ki peryodiko. Su ina sa kataning niya nagkakawat sa saiyang cell phone. Su duwa nindang aki yaon nakalapiga sa paril, su matua pigbibilog su saiyang robotrobot,mantang su ngohod, pigbabaduan su saiyang gading-gading. Paros sana hali sa luwas an naggigibong tanog buda an napapaaging mga lunadan. Sa laog kan harong garo pati boses nawa’ran ki elektresidad. Ata kun dai sinda maghiro, huna mo parte sinda kan tukawan. Arog kaan kagadan an ritrato. Biglang napakiling an aking ngohod sa saiyang likod. Pakatapos, hinadukan kaini su saiyang gading-gading dangan ihinulid sa ginibo niyang huruhigdaan. Dai niya nilingawan na ini o tamungan. Minaanan niya saro-saro su saiyang pamilya: an ama buda an peryodiko kaini, an ina buda an saiyang cell phone, buda an matua niyang tugang buda an saiyang robot. Dai ni saro sainda an makakamalisya. Buminuhat su aki buda luway-luway na naglakaw pasiring sa diklom. Mayo 7, 2011. Pawa.
BABAYI SA KAUNAN Sa sarong maliwanag na kaonan, natata'naw ko an sarong babayi, ta dai malilikayan. Ubakon an saiyang paglaad, garo muya niyang higupon an gabos na maan na yaon sa laog buda luwas kan kaonan. Nakilingan ko siya saktong pig-uuruitaas an duwa niyang kamot na garo nanggana sa lotto o natugaan ki mahamis, buda dawa dai ko madangog an saiyang pigtataram, mala sa salming buda rayo ko sa pigtata'naw, aram kong naggagasod siyang "Yes, yes, yes!" Kun ano an tinaram para mag-arog siya kaini, wara akong pakiaram, an rason kun nata ko tina'wan an ta'nawon na ini ki hawong iyo an ta makusog an pagmati kong may sarong tawong daing pagkaisi na pigpapabakal niya na an saiyang sadiri. Ta sa irarom kan garo "wara sanang" reaksiyon kan nakapalipot saiya--may importanteng pighuhurunan su duwa sa gilid niya, su sa huruharayo mas nagkakaon kaysa nagdadangog, su garo nakahimate sa saiyang wala taros an hiling saiya--yaon an uyam o pwede nganing dagit sa "ngana" niyang ugot o kun iroromantisays ta "pasyon" para sa kun anong bagay , na syempre dai ko man maaaraman ta dai man akong pakilabot. Sa kumersiyo kan sosyalisasyon na pig-uutob sa lugar na ini, kaomaw-omaw an gibo kan mga pag-iriba kan babayi sa kaonan: bako maray na magpadayaw ki nganang emosyon, mas maray nang magsagin na daing namamate kaysa mahiling, igwang pigtutugutan na bolyum ki boses na pigdidikta an katanosan buda an polisya kan matarom na maan, igwang mga hiro na pinadad mismo kan itsura kan desenteng bado; sa siring kaining basehan su gibo kan babayi, sarong kasusupgan--o nagkakanigong bansagan na kapay, turos, o durat. Sa kinaban ko, simple sana an sintensiya ko saiya-padayawon sana. Pero sisay man an bako? Gabos man halos na nagdigdi muyang mati'no, buda igibo ninda ini sa manlaen-laen na paagi: higot na pagbado, sa pagsabon ki tapayas, sa pagkulintas kan saindang PSP, sa pagbitbit ki dakulon na binakalan. Yaman o materyal na kapasidad bilang poder an pigmimidbid kan galang buda omaw. Pero pwede kong igilid an sakong pagkauyam, o lingawan an kantidad kan saiyang gubing o kwentahon an sukol kan saiyang buhok kontra sa presyo kan rebond, buda basahon an saiyang "ugot" o "pasyon" bilang sarong karahayan, sarong kurahaw ki buhing kaogmahan o selebrasyon kan mismong buhay. Mayo 11, 2011
PERIKO Parrot sa ingles. Sarong bayong na sa enot na dangog garo nagtataram pero kun gagamiton mo an saimong hutok, marereyalisar mong ngangangarog man sana ini ki tanog. Pagtinaraman mo ining “Magayon ka” ootrohon niya sana an tinaram mo. Dai pang periko na tinaraman kaan an nagsimbag ki “Salamat.” Ipaputol ko an bitis ko kun igwa. Kun dai ka nagtutubod sakuya, baluang haputa an periko ki “Magayon ako?” ta an isisimbag kaan mismo su hapot mo. Siring sa kamelyon na kayang isulot an kulor kan saiyang palibot para makadulag sa saiyang mga predator, an periko sa buhi, nangangarog man ki tanog, bako ugaring para makadulag kundi mangagda ki kapades. Saro ining pangalas, pasali kan saiyang kapasidad na mangarog para makakuang agom. Sa laog kan hawla, dakula an ugma kan mga nag-aataman na periko pagnakakasawod na ini ki nagkapirang tataramon. Napataram daa ninda an saindang ataman. Yahoo. Pero iyo ngani an pakatapos kan ngalas, masasabutan mo sa hudyan na an bayong naini dai man ki nasasabutan sa saiyang pigtatararam, an huni niya daing pinagkaiba sa atot na dai mo maaraman kun anong tataramon. Nadadagka ako ngonian. Nangangandam sa pagdakol kan mga periko. Laen na pating mga lahi ini. Gabos buhi. Parasadpasad na sa bilog na banwa sa pagpanali kan saindang mga huni. Enot ko ining nareyalisar kan sarong aldaw namarapara ako sa sarong mall para manaod. Sa pasilyo kan mga timotimoon, nakadangog akong sarong periko na pig-apod su saiyang aki “Jessie, come here to mommy now—mommy angry now.” Mga san ribong beses niya itong inorootrto sagkod sa magdurugo su talinga ko buda kinaipuhan kong bumalyo ki ibang pasilyo. An makangalas duman ta su ibang iritoon garo dai sana ki nadangog, garo baga ako sana su napulnga. Duman ko nataram na ako palan su iba, ta sinda gabos mga periko man. An nalaogan ko sarong mall kan mga periko. Sa ideya na napapalibutan ako ki mga periko, dai akong duwa-duwang buminuklos paluwas.
Puon kaito pirmi na ako naghihimati para sa mga periko. Pigsusukol ko kun gurano na sinda kadakol. Buda sigon sa mga datos na nakua ko, nasakop na ninda an bilog na banwa. Sarong hapon ngani hali sa trabaho napaagi ako sa sarong fastfood buda duman hinunihan ako ki sarong periko na “Good morning ser, may I take your order?” Kan sinimbag ko siya sa tataramon na aram kong aram niya dati, huminuni man gilayon siya ki “Ser, your order? Please may I take?” Muya ko kutang taramon saiya na allergic na ako sa sairing kaan na tanog pero baad i-usip niya ako sa nakaputing perikong de badil sa may pintuan na paglaog ko ngani hinunihan man aki ki “Good morning ser to you, welcome to us...” Pag-abot ko sa harong yaon su pamilya ko sa hampang kan telebisyon. “Dad, where na yung mga Jollibee namin?” Yudiputa. Nalingawan kong pati mga aki ko palan periko man. “Dad, naman! You are always.” Ito su agom ko. Muya ko kutang taramon sainda na “Dai ako nakabakal sa Jollibee ta ngana na an takot ko sa mga periko” pero baad pagtinaram ko an turukaon ninda ako. Kaya suminakat na sana ako pasiring sa kwarto. Sa hagyanan nadadangog ko an turukisan ninda mantang nagpapan-agawan kan telepono para mag-order kan muya ninda sa fastfood kan mga periko. Dai naghaloy nawaran na akong kahuron digdi sa banwang sinakop nang plos kan mga periko. May mga beses na pagnaghuhuruni sinda sa kakanan, irinuman, opisina, gasolinahan, kubeta, booksale garo dai ko na mapugulan an sadiri kong maghuyaw buda burusngalan an saindang mga ngimot. Maray sana ngani ta pirming may banyo o bakanteng kwarto akong nadadalaganan bâgo dagos akong mapanô. Kaya naisip kong dai na sana magtaram. An pamilya ko, mga kaamigo, mga katrabaho huna sako raot na an payo ta dai na ako nagkakaálo. Sagkod ngonian yaon ako digdi sa sadit na kwarto na pinagdarhan ninda sako dakol nang taon an nakalihis. Uru-aldaw may nagbibisita sako na dai ko mga midbid. Sa taramon nindang periko pigpapa-arog ninda ako. Garo hayop na pigtutûran magtaram. Pero pakatapos na dai ninda ako mapasunod, minabalyo sinda sa ibang mga kulungan. Pirang bulan man may arog kaini, tapos diit-diit nawara. Sagkod dai na ki nakarumdom na yaon pa ako digdi, apisar garo sa nagbabahog sako. Ngonian na namamate ko nang parani na an sakong kagadanan, sinurat ko ini. Matâwan sana lamang na diit na dignidad an sakong giromdom, buda baad saro naman na balos sa nangyari sako. Na ako si Romeo Boton, tawo, linaom kan mga periko, pero nungka naghuning siring sainda. Ining mga hudyan na aldaw na ini, pigsusoysoy ko an kada natatada sakong mga aldaw sa pagkanta ki sarong kanta na naukdan ko pa sa sakuyang ina, na naukdan niya man sa saiyang magurang, na naukdan man ninda sa saindang magurang, pabalik pa sa diklom kan giromdom sagkod sa dai na ki mariraw na kamugtakan, sarong kanta na ako na sana an nakakakanta. Ipaputol ko pa an sakong bitis kun igwa pang iba. Minalataw ini sa ibabaw kan ribok kan sarong banwang periko. Daing padumanan, daing talingang mauulian. "Turog na aki kong bugtong Ta ibakal takang payong
Siring saimo kagayon Gamiton kun maoranon Dai ka magparahibi Ta magayonon kan aki Si nanay mo ay ma-uli May darang kurokawali." Disyembre 10, 2010. Nawara buda sinurat gilayon sa Pawa.
AN PAGGURANG NI SATANAS Gurang na lawas an saiyang sinu’lot kan naglakaw sa kinaban, sarong udtong an aldaw nakatangod na sa alimpuro sa sarong mataraom na puntukan. Daing pirok-pirok an sildang, pipagbaga an tinampo, ipayungko an mga tinanom dawa ba’gong supang, pabalik sa nababaybay na daga. Sa gabat kan girumdom sa saiyang tu’lang, bilang an saiyang lambang ti’mak, an liog muya nang butsan an pamandukon na ya’ya sa pagkakalag-kalag sa pisog kan pagbasol na winaltak sa daga. Muya niyang agyaton bako an isog kan langit kundi an masuripot kaining pagkamuot, na kun totoong orog ini kadakula, an siring saiya pwede pa maglaom na mahugasan, pakatapos kan gabos-gabos na saiyang nahaman sa ibong na puro kan karahayan. Daing koryente sa banwa, kaya gabos nakahuba’, sa may pinto buda bintana kadaklan nakatambara, nangangapod an tagoy ki huyop na sa alingahot mapasa na lambang oras nagngangana. Sa pag-agi kan gurang an mga maan mga buhing ayam, nakaikog sa luway kan sarong madali nang mautsan. An mga hapot, langaw na nalumay sa nagmamarang ipot: Sain daw hali? Kasuarin hudyan na nagkakan? Makakua daw ki limpoy na hingaluan? Pirang aldaw an nawawalat ba’go magadan? An kawa’ran ki labot nagpadagos siring kan ragit kan aldaw pero nakamaong siyang jacket buda kalo na tao kan pulitiko. Mayo 24, 2011.
AN LUBONG Ito an enot na kagadanan na saiyang sinapar. Mantang pighihiling an kalot na luwayluway natatahuban ki dugi, garo may pagkaising dungan nagsusupang sa saiyang payo. Sa hapin kan kamunduan na iyo an pagmateng kagdaog sa saiyang laog sa ngonian, nagbubutwa an sarong ha’dit para sa nasabing nagbubuskad na pagkaisi. Dai nakapangipos an hubal niyang hutok sa pagdaguso kan ba’gong pagkaaram, kaya garo nasingkog su dalagan kan saiyang pagsabot sa kalot. Ugaring orog na naglabaw-labaw an gabat sa daghan kaya su sa payo garo napalimanlimanan. Duwa sana sindang itoon duman. Siya buda si ama niya na iyo an nagpili kan lubungan duman sa higod sa likod kan saindang harong. Kinaipuhan lubungon tulos an nakapatos sa tamong, dawa tuda na an uran buda naghahagong na an paros. Dai na kayang pahaluyon. Siya ngani pirang otro tinaraman kan saiyang ina na dai na magluluwas ta maraot saiya, ugaring pinirit niyang maghiro gamit an saklay kan kaitong lolohon niya. Dipisil su mga enot na pagbalo sa ayudang bitis dulo na bilog na buhay mong natuod kang tumindog sa duwa. Ugaring mala ta ma’wot niya nanggad na mahiling an paglubong, nagpursa siya. Pakatapos ki pirang tumba, tigaya, lapanak, nakaukod na siya magsarig sa ba’gong bitis. Nakakalot na si ama niya kan nakaabot siya sa higod. Muya pa man kuta kan saiyang ama na ta’wan ki seremonyal na lawig an paglubong ugaring nagbabalinghaw na an panahon. Hinakbot niya su nakapatos sa tamong dangan hinulid sa ma-sarong tuhod na kalot. Ba’go niya puruton su pala, nganing isulit su kinalot na daga, pinasikrapan niya su aki na aram niyang warang ibang kayang hilingon sa kinaban ngonian kundi itong kinaag niya sa kalot. Puon ngonian, kaipuhan na patuodon kan ama an saiyang pagrumdom na ito na an itsura kan saiyang aki, sarong nakasarig sa saklay. Ini na an ba’go niyang pagkanitawo; an saklay parte na kan saiyang lawas, panugpon sa nawara. Kan wara na su kalot. Nagpuon na magtalikod su aki. Muya kuta kan ama na kahurunon ini ki diit, ta’wan ki diit na sarig sa paagi kan kugos o dawa pagduot ba’go sinda maglaog sa harong, ugaring sa pangyaring ito, dai niya sabot kun ano an pigsasapar kaini, kaya bilang ngohod sa pagsakit, dai na sana siya naggirom. Pati pagtabang kaini sa paglakaw pighiling kan ama na garo kasa’lan, ta garo ini pag-otro kan aram na man
sana. Kaya minaanan niya sana ining nagdidiit-diit kan pagpatukal-tukal kan kada lakad kan bitis buda kahoy. Sa kada ragubdob kan langit, maparangkal an mga sim na nahuhuklab sa mga atop, maragi’nit an mga nagigisi buda minalayap pasiring sa kun sain, makiling saiya an saiyang aki na garo nakakarumdom ki sarong makangirhat na pangyari. Sa pandok kaini an gabat kan pigpapa’san buda an ba’gong tagas na naukdan. Digdi minatango sana an ama, pasabot na pumadagos sana siya. An madu’gi niyang kamot nakalaylay sa gilid kan saiyang pantalon, gadan, warang maginibo. Sa kada pagtango kan ama minapadagos an aki, sagkod sa dai na ini nagkiling dawa pigpapaksing na kan paros an palibot. Digdi, su ama na sana an padagos na nagmaan. Dai niya mahali an mata sa gira sa dugi kan linakawan kan aki kun sain an kapades na bitis nawawara. Nagbalik saiya an aldaw kan enoton na nakaukod su aki niya maglakaw. Pero pinugol niya an makusugon na kaluyahan na nag-uugbos sa saiyang daghan. Bako pa ini an panahon kan pagmarati kan sakit. Dai niya pa ngani aram kun ano pa an dara kan dulo pang nagdidiklom na langit. Hunyo 1, 2011. Karangahan.
PAGLAOM Sa sarong dai masabutan na pangyari, sarong lalaki an bigla na sanang suminilyab na garo uhot sa tahaw kan kasiributan sa saod. Mantang nasusulo, duminalagan ini pasiring sa sarong poste ki telepono. Pinindot kan nagraraba-raba niyang mga guramoy an numero para sa sarong emergency. Nagring su ibong na linya, dai siyang ibang naginibo kundi an maghalat buda maglaom na igwang sumimbag. Mayo 16, 2011. Karangahan.
PALABAS PAG ABRIL Igwa akong naduman na palabas ki mga tawong nagsasakat sa halangkaw na lugar. Duman sa itaas tulo an naghahalat, sa may lamesang may nakaluwag na nakalasong kintab. Halawig an linya kan mga masakat, sulot an kolor kan dampog buda nagbubururak an saindang tikab. Pano ki ngipon an saindang mga pandok, pero su mga halaba an buhok, nagdudurugo an ngabil buda sa pisngi buda palibot kan mata hinabas an kolor kan bulalangaw. Nagngangaw-ngaw an hayop na nakalaom sa itom na kahon. Masaga an mga pinidasong aldaw sa baso-basong naglalataw. Nagiging malipot na hangos an rabas kan tulong nag-iitok na tabak sa hawlang nagkikiling-kiling. Su dai naaabot kan paros naghihibi an unit, muya nang humali, kaso may nakaulang sa agihan na isog na nagtago sa tapis na kurtina. An lambang parasakat ihahatod sa halangkaw na lamisa kan sarong an pandok pano ki ginurutan, malungsi an buhok, buda garo naghihiro sa tubig. Duman hihilingon kan parasakat an daga mantang gagakudan kan tulong bantay an saiyang liog ki lasong may kintab. Dawa garo ayam, maogma siya sa hampang kan paragibong kikilat. Sa kamot ming naghihiling an tanog kan uran. Garo katukal kan bugkos sa saiyang liog, kukuahon kan mga bantay an saiyang kamot. Maburutungan sinda, pero dai niya itatao. Bubutungon man an kamot kan naghatod saiya. Pagdai natangkas pwede na sindang lumusad pabalik samuyang parahiling kan palabas.
PAMAHAW SA CHADES TAPSILOGAN Minabalik ako digdi na sarong tawong raot na an buot. Dai ko na rumdom kun ano su itsura ko kan hudyan na nagkaon digdi. Mas aki gayod, mas mataba o maniwang. Dai ko na man tanda su hudyan kong kinakan. Lechonsisi garo, o porksisi. Ngonian, agang malumlom, tadtaod pa sana su enot na sildang, yaon ako sa saro sa mga lamesa sa luwas. Garo hali sa gera, sarong suldados na nagbalik sa kawatan. Makaulok isipon na an kaogmahan, yaon nugad sa mga lugar na bakong maogma. Arog kan lugar na ini. Sa gabos na mga tawong nagdigdi buda naghali, garo dai ining pagkaaram sa tataramon na “permanente�. Dai ining nakaagi, gabos nag-aagi sana digdi. Mga platong napapasa, natutukalan. Dawa su mga ritrato sa lanob. Su mga nagsirbi sakuya, buda su iba pang yaon duman kaito, su kadsadiri na sana an natada. Pero dawa na ngani ining nakahiling sa harayo, sa likod kan kahang may bagting, bako na arog kaito. Aram kong dai niya na ako midbid, saro sana ako sa mga hidaling pandok na nag-agi sa saiyang payo. Pero yaon na ako giraray digdi. Garo nagbalik sa sarong kamidbid, pigkukumpara su samong mga lugad, su samuyang pinagbago. Mas garo naging daing laog su itsura mo. Ika man, mas garo duminakol su puti sa saimong payo.
SENTRO Haloy ko nang namamate na ako an sentro kan gabos, buda kamo buda an gabos na nahihiling ko nag-iitok sako. Yaon kamo ngonian, nag-aagi sa hampang ko, o yaon sa likod ko nagsusunod sa sakong anino, o nagliliod o nagtitino, mala kaipuhan mamate kong igwa akong kairiba, buda an kinaban sarong mahewason buda kumplikadong lugar. Pero namamate ko na, dawa garo dai kamong paki-aram sakuya, dawa garo kun tratuhon nindo ako dai nag-e-exist, na garo igwa man kamong sikretong maogmang kinaban na dudumanan, ako man giraray an sentro kan saindong kinaban. An naaabot sana kan sakuyang mata an totoong yaon. Sa puro kan bulod, an likod kadikluman kan paghalat na makrear. Kaya sa sakuyang paglibot an palibot napapara, naglalataw sa pagligid kan sakuyang paghiling. Kami sana kan Nagmukna sakuya an yaon digdi sa kinaban. Kami sanang duwa an magkarelasyon. Kamo, mga aging padaba buda pagmati na pinadara Niya sakuya ngani dai ako mamundo. Ngani bukagon an sakong katoninungan, ngani rapakon an sakong daghan, ngani raoton ako, dangan mamati ko an kamunduan kan kahewasan, an lipot kan lugar na ini, buda m창woton ko an sarong ulian. An daing hinayang o takot na talikudan an ilusyon kan planetang ini, an ubakan an sakuyang puso kan hilaw na pagkamuot, ngani maipaluwas an pagkamuot na nagmukna kan liwanag sa tahaw kan kahewasan. *
*
*
Dangan ako man saro sanang ilusyon sa saimong kinaban. Sa saimong kahewasan, ginibo sana ako ngani busulon ka, paogmahon ka o pahibion, buhian an hayop o kadayon an masupgon na aki hali sa saimong daghan. Ta arog sakuya, ika sana buda an saimong Kagmukna an totoong may relasyon, kaming nasa palibot mo, mga lawas sanang aso. An hewas kaining palibot simbolo kan rayo mo sa Kagurangnan, an kagayunan na nakukua mo hali sa hewas na ini senyal na madidipisilan ka sa pagsusog kan dalan pauli sa tunay mong harong. Magayon an kinaban pagtawo ka, pero sa kalag, daing
namit an lugar na ini. Nata mamundo an banggi? Mala pagmakaturog na an lawas, na maogmahon digdi sa daga, naghihidaw an kalag para sa saiyang uulian sa daing kasagkodan. Muya mong mahiling an tunay na itsura kan kinaban? An istura kaining nahihiling kan mapungaw tang mga kalag? Ipiyong mo an saimong mata. Agosto 30, 2007. M-13 DBPMCF, 4 kan KH. nakahiling sa dagat sa Natunawan.
PAGPAHURAW Namalisyahan kong ako an sentro mala sa uran. Pirmi an. Garo pagdulo-dulo. Ngonian na aga rinuso ko su uran hali sa klase. Tagisti pa sana pagsangkay ko sa motor. Sa katahawan kan dalagan dangan buminagtak. Dai ko na namati su polo ko, anas na sana tubig pasabat sa paros. Pag-abot sa harong saka man tuminunong. Nagpamahaw ako dangan nag-ipos kan pangaduwang trabaho. Nanghinayang ako para sa Martes, ta pigsusukol ko an aldaw sa sulot kong pantrabaho. Pagmati ko ngonian Miyerkules, pakasanli ko ki bagong polo. Handa na ako para sa luwas—pero kasubagohon pa ito, ta nakasagkod sana ako sa pinto, kan huni na naman su uran, huni na naman tuda an sungô-sungô. Garo an nagpapa-uran, dai ko aram kun muya sana akong karawan o dagit sakô. * Hinapot ko na kaito kun ano daw humuba na sana ako. Lumakaw sa mga danaw buda sa tagisting palalay. Ta aram kong bako man uran, bako man an uran an may kasâlan na takot akong madumog. Bako helang, bako sangaw kan daga, bako kikilat o dalugdog. Kundi ining hipid kong sulot, ining balat kong sapatos, an medyas kong puti, an papeles kong ikim, an itsura ko sa salming, an buhok kong kurong, an eyeliner kong itom. An gayon na madalion raoton. Ako an sentro kan kalwag-uyam, an pasakit na an kagibo man sana ako. Ako na kan mga marang harong hipidan sarong oripon buda disipulo. Kagadanan kan kalag an pagmuda kan dampog, pakig-iwal sa Kagurangnan an pagribok manungod sa dumog. An hubang burak an nagsugo sa uran, an daing supog na gapo an nagbubuot kun nuarin mahuraw. Bae na pagpalaom sa mukna mo man sanang kahon. Balua, asi balua na pumauran ka, dangan mo matataram na sindang mga nagsisirirong an garo bua. Hunyo 29, 2010. Tabaco City Hall.
MANILA MALL 1. An pagbuswak iyo ini: pagbinalo mong laogon kan saimong hutok an buhay ki riboribong dai mo midbid. Papasibugon ka kan meditasyon pakurikot sa mamundo mong sadiri. Pero apisar kan takot na mawara o mabutsan mo an pagkaisi pag suminabat ka, mapuon an saimong pagmalisya. 2. Namumuyahan sana kan mga yaraon digdi an lugar na ini, an baha ki mga pandok, mala ta nakatutok sinda sa mga bagay—an makulor buda makintab nindang para-arat. Pero kun rusuon mo an sarong rawog ki mga tawong dai kang ideya kun pano nabubuhay, dai mo kakayanon an misteryo. At least, ako dai ko kaya. Dai ko matios an mga taluntong kan kompleksidad. Naggagasod an saindang manlaen-laen na intensiyon sa paagi kan paoro-otrong mall music, na kun daing takot mong seryosohon na dangogon, dai ini mapupugulan kan saimong sistema, raraudason kaini an kudal kan saimong katadungan.
An tanog kan ribo-ribong ngimot na nagtataram. Garo ini huyop na nagdadaguso sa
sarong mahewason na kweba, mantang nagpipiot an kweba kan saimong halunan; sarong lawas na hinaman ki ribo-ribong kamawotan na magluwas kan saindang namamatean, mantang nalalmos an saimong intwisyon kan padangadang na mga data. 3. Malipot buda hipid na kinaban, mga lugar kun sain pirming handa an sakuyang mga armas. Dai digding pagkamuot sa luwas kan satuyang lawas buda pagkatawo; nagtiripon sana kita digdi para sa satuyang lambang sadiri. An mga ulok kan nagtitindang daga buda harong sa harayo buda berdeng subdibisyon, puon sana alasdiyes kan aga sagkod sa pagpalsok kan mga ilaw tadtaod na matangâ. Dai kitang lalaoman digding imbong kan sarong tawo, ta duwang klase digdi an manikin: su gadan buda su buhay na gadan. Pareho ulok ki sarong istatwa: magayon pero daing kamugtakan.
4. An pagbuswak arog kaini, an burak sa saimong hutok nag-uubak kan saiyang kahubalan, dangan an malumoy na mga ngabil na pahingurag an mata, mamaan. Mayo 20, 2010. Megamall. Syudad kan Mandaluyong.
AN LIOG KAN BOTE NA AN LAOG LUWAYLUWAY NAGRARASAY Banggi, bangin na kasugpon an liog kan bote na an laog luwayluway nagrarasay, naguunay sa pagsaray kan sadiri sa sakuyang bakanteng tanke, bodega buda bangketa, pyesta kan kada pyesang pinasa, pinasadit, pinadiit, pinaduot sa sugot, na maggutgot, maghugot, maghulbot ki bulot, sumûlot ki pan-kalot, magdúlot ki dulo-dulo, sa linuho kan luha buda paha, nasâsâ sa kahahalhal sa mga halâ-halâ, halawig na linawig sa lawod, sagkod an lalawgon sa gogon buda balagon, binalangibog an labog, sa hibog kan kulog sa kulonkugon buda pugon, sa pagsusog kan puon buda pundasyon na koneksiyon kan punda sa puntal sa kwartong makanto, maengkanto buda maengkwentro, nanenerno sa hurno kan impyerno sa pagdangdang kan karne kan karnero o karne norte, dawa anong korte buda kurtina, basta tinina kan tinta kan kinanta kinatapusan, kinaluwasan, sa luwas na wagas an banggi na bangin buda kasugpon an liog kan bote na an laog luwayluway nagrarasay... Nobyembre 22, 2010 , 11:05 kan banggi
AN BURABOD Igwa daang burabod sa tahaw kan kadlagan na nahaharungan kan mga rimuranon na talapang. Mala nasa rona ninda an solamenteng burabod ki tubig kun sain an ibang mga hayop nag-iinom, sinda an nauutob sa bilog na kadlagan. Sa totoo, dai man baga ki may sadiri kaini, ugaring sindari ini kaining mga naghahade-hade. Ngonian, mala mga kadsadiri kan sarong importantehon na produkto, may poder sindang magmando, sa patakot na huhudungon ninda an burabod kan saindang rimuranon na dila. Kaya su mga hayop, dawa su mga darakula, leyon, upon, musang, dai nakaka-aser sa mga kuluguhon. Iyo na ito su pagluwas kan mga sugo na an dapat sana daang kaonon sa kadlagan su arog kan pigkakaon ninda, namok, layug-layug buda langaw; an dapat sanang paghururon sa kadlagan sa tataramon na Kokak. Bako man ngani pagmakasadiri daa an mâwot kan mga katalapangan, kundi an pagsararuon an kakadlaganan na nagtatalibong an buhay sa burabod ninda. Kaya sa bâgong sistema, su agila nagkaon ki diwit, mantang su halas nag-kakanta ki Kokak. Magayunon sa pagdangog kan mga kabakab, pero dai ito naghaloy. Naniwang su orig kan anas sana insekto, buda nabilot su salampati kan anas sana Kokak. Pero dai sindang naginibo kundi an umutob ta mas dai ninda matios an saindang pahà . Sarong aldaw, sarong ayam an napaagi sa burabod. Garo dayo ini duman ta dai ngani kaini hinade su talapang na nakabantay sa magapo—ta sainda baga, an talapang kapantay man kan iba. Sinita ini kan talapang na dai lamang daa ini nagpatabi saiya. Nagpatabi su ayam buda naghagad ki dispensa. Dai nauyunan kan talapang ta Batok an ginamit niyang pakihuron, muya kan talapang su opisyal na Kokak an gamiton. Nangalas su ayam ta sainda dai man ki arog kaining kabuahan. Kan tinaram niya ito sa talapang, sabi kaini, iba daa digdi, digdi daa, sararo an gabos na hayop, buda mala iyan saindang mga talapang buda sa Kokak, kaya dapat sumunod man daa siya kun muya niyang maka-inom. Nagsayuma su ayam; pinawara siya kan talapang. Daing naginibo su ayam kundi maghanap na sanang lukohan sa sarong limpoy buda ikaturog na sana an paha. Pero sa ngana niyang kamawotan na makainom ki tubig, nagpara kamaskamas siyang garo na mauutsan. Sa ngana niya garong paha, su kamaskamas niya naging bulot, dangan, kalot, dangan bubon. Kan nakaabot ito sa ibang hayop, saro-saro sinda naghingowa. Su manok, turuwang-
tuwang sa pagkayas; su kino ginamit su saindang ngimot; sinuag-suag kan damulag su saiyang natindugan. Dawa sain nagkaigwang bubon, dawa sain nagkaigwang tubig. Sa pagtalingkas kan gabos sa tahaw na burabod nag-awit an mga bayong sa sadiri nindang huni, nagwawaratihan an mga ukay sa sainda man paagi, nagsabsab giraray ki awot an baka, buda apwera kan mga talapang na naibalik sa dati kun sisay talaga sinda, nag-ogma an kadlagan, nag-ogma an gabos buda nag-ogma pa. Agosto 3, 2010. Karangahan Blvd., Bombon, Tabaco City.
MANUGOD SA KAGSURAT Si Jaime Jesus Uy Borlagdan buda si Jimple Borlagdan saro. Kagsurat siya ki tulong koleksiyon ki tula buda rawitdawit: Maynila: Libro ng Pobya (1999), Que Lugar Este (2009), buda Suralista (2010). Tulong beses siyang ginawadan kan Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikol para sa saiyang mga rawitdawit, buda saro para sa saiyang osipon. Iginawad man saiya an 2009 Parasurat kan Taon kan Tomas Arejola Foundation. An “X� an panlima niyang libro. Yaon siya namumuhay sa Syudad kan Tabaco sa Albay, kairiba an saiyang agom buda aki.