ނަމްބަރު 28 ،39 :ޑިސެންބަރު 2011އަގު20 :ރ
އަންނަ އަހަރު
ފޭސްބުކު ބަންދު ކުރަނީ ..
ދުނިކޮޔޭގެކާރަސްކޯ ބުއިލންާ
އެޑިޓަރުގެ ނޯޓް އަދަދު39 :
އެޑިޓަރު:
28ޑިސެންބަރު
2011
ސިނާން އަލީ
އެގްޒެކެޓިވް އެޑިޓަރުން: އަހުމަދު ޒާހިރު (ހިރިގާ) މުހައްމަދު އާމިރު ފަރެސް
ޑިޕިއުޓީ އެޑިޓަރު:
މުންޑޫ އާދަމް ހަލީމް
އެސިސްޓެންޓް އެޑިޓަރު: ސްޓާފް ރައިޓަރ:
އަލްއުސްތާޒު އަހުމަދު މާޖިދު
އިޔާޒު ނަސީމް
ލިޔުންތެރިން: އަބްދުﷲ އަޒްމީން ކަނީރު ޢަބްދުއްރަޙީމް ޢަލީ ޚާލިދު ޢަބްދުﷲ ޝިނާން މިންނު
ކޮލަމިސްޓުން: ސިކުނޑީގެ ތޫފާން :ސީނާ އަހުމަދު ޒާހިރު ކެޔޮނިރު :މުހައްމަދު ބުޝްރީ ފަސްމަންޒަރު :އަހުމަދު ޒާހިރު (ހިރިގާ) އަޅުގަނޑުމެންގެ މާހައުލުން :މީމުޒަވިޔަނި އުޑުދަށުން :މުހައްމަދު ގާސިމް ދިޔަތިކި :އަބްދުﷲ ފާރޫގު ހަސަން ސިއްކަ :ސިއްކަގޭ މުހައްމަދު ނަސީމް ދިޔަވަރު :މުހައްމަދު އާމިރު ފަރެސް ރަންދެލި :މުންޑޫ އާދަމް ހަލީމް
ސަން މަޖައްލާގެ 39ވަނަ އަދަދު ވިދާޅުވަމު ް ނ ގެންދަވާ ހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށް މަރުހަބާ ދަންނަވަމެވެ. ސަންގެ 38ވަނަ އަދަދަށް ދެއްވި ތަރުހީބަށް ޓަކައި ޝުކުރު އަދާ ކުރަމެވެ. ސަންގެ 38ވަނަ އަދަދުގެ ކަވަރު ސްޓޯރީ އަށް ވަނީ ވަރަށް ބޮޑު ތަރުހީބެއް ލިބިގެން ގޮސްފަ އެވެ .ބޮލީވުޑްގެ ރަސްގެފާނު ،އަމީތާބް ބައްޗަން ޤުރުއާން ކިޔަވާ ކަމަށް ދާދި ފަހުން މީޑިއާގައި ފެތުރިގެން ދިޔަ އަޑު ތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ސަން ގައި ޝާއިއު ކުރި ރިޕޯޓު ކިޔުންތެރިންނަށް ވަރަށް ވެސް ކަމު ދިޔަ އެވެ. އެއީ އާ ރަހަ އެކެވެ .ސަން ޓީމުން ވެސް ކުރި އާ ތަޖުރިބާ އެކެވެ. ވ އެންމެ ނިމިގެން ދިޔަ ހަފުތާގެ ބޮޑު ވާހަކަ އަކީ މި ރާއްޖޭގައި ފަހުގެ ތާރީޚުގައި ބޭއް ި ބޮޑު މުޒާހަރާ އެވެ .އިސްލާމް ދީނުގެ ހިމާޔަތުގައި ދިވެހިން އަޑު އުފުލުމަށް ބޭއްވި މި މުޒާހަރާގައި މުޅި ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުން އެއް ލައްކަ އަށްވުރެ ގިނަ މީހުން ބައިވެރިވި ކަމަށް މުޒާހަރާ އިންތިޒާމް ކުރި މަދަނީ އިންތިހާދުން ހާމަ ކުރި އެވެ .އެ މުޒާހަރާ ނިމިގެން ދިޔައީ ގިނަ ފިލާވަޅު ތަކެއް ދީފަ އެވެ .ދިވެހިންގެ ހިތްތަކުގައި އިސްލާމް ދީނަށް ދީފައިވާ ގަދަރާއި ލޯބި ދައްކުވައިދީފަ އެވެ .އިސްލާމް ދީނަށް ޓަކައި ހަށީގެ އެންމެ ފަހު ލޭ ތިކި ވެސް ގުރުބާން ކުރާން ދިވެހިން ތިބީ ތައްޔާރަށްކަން ދައްކައިދެމުންނެވެ. ފޭސް ބުކަކީ މިއަދު ދުނިޔޭގެ ޒުވާން ޖީލުގެ ވިންދެވެ .ހަޔާތުގެ ހާލު އަހުވާލާއި އަދުގެ ވާހަކަ ތަކާއި މާދަމާގެ ރޭވުންތައް ރާވާލުމުގައި އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔަކީ ވެސް ފޭސް ބުކް ކަމަށް މިއަދު މި ވަނީ ވެފަ އެވެ .ކުރުކޮށް ބުނާ ނަމަ މިއަދު ފޭސް ބުކް ވެގެން ގޮސްފައި މި ވަނީ ޒުވާން ޖީލުގެ މުނިފޫހި ފިލުވައި ދިނުމުގެ އެންމެ މުހިންމު ބައިވެރިޔާ އަށެވެ .މި ފަދަ މުހިންމު ބައިވެރިޔަކު ބީވެގެން ދިޔުމަކީ އެކަކު ވެސް އެދޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ .އެހެން ނަމަވެސް މިފަހަރު އޮތީ ހިތާމަވެރި ވާހަކަ އެކެވެ .އެއީ އަންނަ އަހަރު ފޭސް ބުކްގެ ޚިދުމަތް ހުއްޓައިލާ ވާހަކަ އެވެ .މިހާރު އެންމެ ގަދަޔަށް ދެކެވޭ އެއް ވާހަކަ އަށް މި ވާހަކަ ވަނީ ވެފަ އެވެ .ދުނިޔޭގެ ބައެއް މީޑިއާ ތަކުން މިހާރު ގަދަޔަށް ދައްކަމުން އަންނަ މި ވާހަކަ އަކީ ކިހާ ވަރެއްގެ ހަގީގަތެއް ކަމެއް ނޭނގުނު ނަމަވެސް މި ކަމާ ގުޅޭ ގޮތުން އެއީ ދޮގެކޭ ނުވަތަ ތެދެކޭ ވެސް ފޭސް ބުކް ގެ ފަރާތުން ރަސްމީކޮށް އަދި ބުނެފައެއް ނުވެ އެވެ .މީ މިފަހަރުގެ ކަވަރު ސްޓޯރީ އެވެ.
ފަންވަތް :އިމާދު ލަތީފު ކޮމާކޯޅި :ސިނާން އަލީ
މާކެޓިން: ސަން މީޑިއާ ގްރޫޕް މާކެޓިން ޓީމް
ކަލަރ ސެޕަރޭޝަން އެންޑް ޕްރިންޓިންގ: ނޮވެލްޓީ ޕްރިންޓާރސް އެންޑް ޕަބްލިޝާރސް ޕވޓ .ލޓޑ.
"ސަން" އަކީ 14ޖުލައި 2010ން ފެށިގެން "ސަންއެފްއެމްގެ މެނޭޖްމަންޓުގެ ފަރާތުން މަހަކު ދެ ފަހަރު ނެރޭ މަޖައްލާއެކެވެ.
ދުނިޔޭގައި އެކި ކަހަލަ ބުއިންތައް ތަޢާރަފުވެ ،ވާދަވެރި މާހައުލެއްގައި ދައުރު ކުރަމުން އަންނަ އިރު މިއަދާ ހަމައަށް ވެސް ކޮކާ ކޯލާ ނުވަތަ ކޯކާ ވާދަ ކޮށްލެވޭނެ ބުއިމެއް އެއްވެސް ބަޔަކަށް އުފެއްދިފައި ނުވުމުގެ ސިއްރަކީ ކޮބައިތޯ މީ ޝައުގުވެރި ވާހަކަ އަކަށް ވާނެ އެވެ .އަށާރަ ސަތޭކައިގެ އަހަރު ތަކުގެ ތެރޭގައި ދުނިޔެ އަށް ތައާރަފު ކުރި ކޯކް މިއަދު ވެސް އެއީ ދުނިޔޭގެ "ރަސް ބުއިން" ކަމުގައި ގަބޫލު ކުރާން ޖެހެ އެވެ .މުޅި އުމުރުގައި އެއް ފަހަރު ނަމަވެސް ކޯކް ނުބޯ މީހަކު ހުރުމަކީ ވަރަށް ނާދިރު ކަމެއް އެހެން ނޫންތޯ އެވެ! މި އާދަޔާ ޚިލާފު ބުއިމާ ގުޅޭ ގޮތުން ތައްޔާރު ކޮށްފައިވާ ވަރަށް ފުރިހަމަ ލިޔުމެއް މި ފަހަރުގެ އަދަދުގައި ހިމަނާފައި ވާނެ އެވެ. މީގެ އިތުރުން ވެސް ތިޔަ ބޭފުޅުންގެ މަގުބޫލު އެހެން ހުރިހާ ސޮފުހާއެއް ހުންނާނެ އެވެ. ވިދާޅުވަމުން ގެންދަވާށެވެ.
ސަންގެ އިދާރާ :ގ .ވިޔަވަތި ،ކަށިމާ ހިނގުން /މާލެ އީމެއިލްsun@sun.mv : ވެބްސައިޓްwww.sun.mv : ފޯނު ،3312747 :ފެކްސް3343789 :
ސިނާން އަލީ އެޑިޓަރު
ޙަޤީޤަތާ ޚިލާފު ފާޑުކިޔުންތަކާ
އިޢުތިރާޟުކުރުމާއި ،ކުށްދެއްކުމުގައި އެކި މީހުންގެ މިޒާޖު ތަފާތެވެ.
އިލްޒާމުތަކާ ކުރިމަތިލައްވަން ޖެހޭނެއެވެ .ކަލާގެ ދުވަސް ދުއްވައިލުމުގެ
ނަޞޭޙަތް ދޭން ނޭނގޭ މީހުންނެވެ .އެހެންކަމުން އެބައިމީހުން ވާހަކަދައްކާ
ކަލާގެ އަތްޕުޅުމަތީގައި ވަސީލަތްތައް ހުރިހައި ހިނދަކުއެވެ .ކަލާ
ގޮތުން ކަލާގެ ހިތްޕުޅަށް އަސަރުކުރުމަކީ ވެދާނެކަމެކެވެ .ބައެއް މީހުންނަކީ
އާބާދުވެވަޑައިގަންނަވާހައި ދުވަހަކުއެވެ .ކަލާގެ ނުފޫޒު ހިނގާހައި
ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ޙަސަދަވެރީންނެވެ .ހިތްނުބައި މީހުންނެވެ .އެބައިމީހުންގެ
ދުވަހަކުއެވެ .ކަލާ ކުރިޔަށް އަރައިވަޑައިގަންނަވާހާ ދުވަހަކުއެވެ.
މަޤުޞަދަކީ ކަލާގެ ހިތްޕުޅުގައި ޖެއްސުމެވެ .ފާޑުކިޔުމަކީ އަނެއް ބައެއްގެ
ކަލާގެ ކަންތައް މިދެންނެވި ގޮތަށް ހުރިހައި ހިނދަކު މީހުން ކަލާއަށް
ޠަބީޢަތުގެ ބައެކެވެ .އެފަދަ މީހުން މުޅި ދުނިޔެއާ މެދުވެސް ބަލަނީ
ފާޑުކިޔުން ހުއްޓައެއްނުލާނެއެވެ .ބިންގަނޑު ފަޅުއްވައިފައި ކަލާ
ކަޅުކުލައިގެ އަވިއައިނަކުންނެވެ.
އަޑިޔަށް ވަޑައިނުގަންނަވާހައި ހިނދަކުއެވެ .ކަލާ އެހެން މީހުންގެ ލޯތަކަށް
ބައެއް މީހުންނަކީ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ހެޔޮއެދޭ އިޚްލާޞްތެރީންނެވެ .އެކަމަކު
މަޝްރޫޢުތައް ރޭވޭނެއެވެ .ގަސްދުގައި އިހާނެތިކޮށް ހިތެވެމުންދާނެއެވެ.
ތަންދޮރު ނުދަންނަ ބައެއް މީހުން މާތްﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ
އޮބައިނުލާހައި ހިނދަކުއެވެ .ހަނދުމަފުޅު ކުރައްވާށެވެ .މީހުންގެ ތެރޭގައި
ޒާތުފުޅަށް ނިސްބަތްކޮށް ވެސް ބޭއަދަބީ ބަހުރުވައިން ވާހަކަދައްކައެވެ.
ކަލާ އުޅުއްވާހައި ހިނދަކު ކަލާޔަށް އިހާނެތިކަމާ ކުރިމަތިވަމުން ދާނެއެވެ.
އެކަލާނގެއީ ވަނިވިހައި ތަކެއްޗެއްގެ ޚާލިޤެވެ .މާލިކެވެ .ރިޒުޤުދެއްވައި
ލޯފުޅުން ކަރުނަ އޮހޮރޭތަން އަންނާނެއެވެ .އަވަހާރަފުޅު ނުލެއްޕެވޭ ރޭރޭ
ގެންގުޅުއްވާ ރަސްވަންތަ ފަރާތްޕުޅެވެ .އެކަލާނގެ ރަސްކަންފުޅު ފިޔަވައި
އަންނާނެއެވެ .ހަނދުމަފުޅު ބަހައްޓަވާށެވެ .ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނަށް ވެއްޓޭނީ
އެހެން އެއްވެސް އިލާހަކު ނުވެއެވެ .ކަންމިހެން ހުރިއިރު ،އަޅުގަނޑާއި
ފިސާރި ފަހުލަވާނުންނެވެ .ބިންމަތީގައި އިށީދެލައިގެންތިބޭ އަންހެންދުޅާ
ތިޔަބޭފުޅާގެ ޙައިޘިއްޔަތކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ކުށުގެ
މީހުންނެއް ނޫނެވެ.
މަޙައްލުގައިވާ މީހުންނެވެ .ފާފަކުރެވޭ މީހުންނެވެ .އެހެންކަމުން ކަލާއަށް އެހެން މީހުންގެ ޙަޤީޤަތާ ޚިލާފު ފާޑުކިޔުމާ ކުރިމަތިވާނެއެވެ .ދޮގު
އެތައްބަޔަކު ކަލާޔަށް ނަފުރަތުކުރަނީ ކަލާގެ ތަންދޮރު ދެނެވަޑައިގަތުމާ ހުރެއެވެ .ޤާބިލިއްޔަތާހުރެއެވެ .ޚުލުފުޤުފުޅު ރީތިކަމާ
ކުރިމަތިލައްވާނީ ކިހިނަކުންތޯއެވެ.
ޢަބްދުﷲ ފާރޫޤު ޙަސަން
ހުރެއެވެ .އެބައިމީހުންނަށްވުރެ ތަނަވަސް ދިރިއުޅުއްވުމެއް އުޅުއްވާތީއެވެ .
ބަންދުކުރެވޭނީ ކިތައް މީހުންގެ އަނގަތޯއެވެ .ކަލާ އެބައިމީހުންގެ
ކަލާގެ މިދެންނެވިހައި ނިޢުމަތެއް ނުދަނީސް އެބައިމީހުން
ފާޑުކިޔުމާ އަޅުއްވައިނުލައްވައި އެބައިމީހުންގެ މަސައްކަތަށް އެބައިމީހުން
ކަލާއަށް މަޢާފެއް ނުކުރާނެއެވެ .ކަލާގެ ހުރި ރަނގަޅު ހުރިހާ ކަމެއް
ދޫކޮށްލައްވައިފިނަމަ ކަލާއަށް އެބައިމީހުންގެ ނުޙައްޤު ފާޑުކިޔުންތަކުން
ބީނުވަނީސް އެބައިމީހުން ހިމޭނަކުން ނުތިބޭނެއެވެ .ކަލާގެ ބުރަދަން
ރައްކާތެރިކަން ލިބިވަޑައިގެންފާނެއެވެ.
ހުރި ވަރަކަށް މީހުން ކަލާޔާ ދިމާޔަށް ހޯބޯލަވާނެއެވެ .އެހެންކަމުން ކަލާ އެބައިމީހުންގެ ފާޑުކިޔުންތައް ބަރުދާސް ކުރައްވާށެވެ .އިހާނެތިކޮށް ހިތުމާއި
"ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުން ރުޅިއައިސްގެން މަރުވާށެވެ!"
އަގު ވައްޓައިލަން ކުރާ މަސައްކަތްތަކާ އަޅުއްވައިނުލައްވާށެވެ .އުޙުދު
(އާލުޢިމްރާން)119 :
ފަރުބަދައެކޭ އެއްފަދައިން ސާބިތުކަންމަތީ ހުންނަވާށެވެ .އެ ފަރުބަދައެއްގެ މައްޗަށް ގަނޑުފެން ފެއިބުމުން އެ ފެންތައް ވިރި ހުސްވެގެންދާ ފަރުބަދައެއް ފަދައިން ދެމިހުންނަވާށެވެ.
މީހުންގެ ފާޑުކިޔުންތަކާމެދު ފިކުރު ބޮޑުކުރައްވައި އެކަމަށް އަހައްމިއްޔަތު ދެއްވާން ފައްޓަވައިފިނަމަ އެމީހުން ކަލާގެ ދިރިއުޅުން ކިލަނބުކޮށްލަފާނެއެވެ .ދިރިއުޅުއްވަން ދަތިކޮށްފާނެއެވެ .އޭރުން
އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގެ މުރާދު ޙާޞިލުވީއެވެ .އެހެންކަމުން އެހެންމީހުންގެ ޙަޤީޤަތާ ޚިލާފު ފާޑުކިޔުމަށް އަޅުއްވައިނުލައްވާށެވެ .އެބައިމީހުނާ ފޭވެ ހުންނަވާށެވެ .ކުޑަވެސް ސަމާލުކަމެއް ނުދެއްވާށެވެ .އެހެނީ ކަލާއަށް
ހަމައެކަނި މިކަމެއް ނޫނެވެ .ކަލާގެ މަތިވެރިކަމާއި މާތްކަން އިތުރުކުރައްވާށެވެ .ކަލާގެ ނަފުސު ހިސާބުކުރައްވައި ހުރިނަމަ ހުރި އުނިކަންފުޅެއް އިޞްލާޙު ކުރައްވާށެވެ .މިގޮތުން ކަލާއަށް އެބައިމީހުންގެ ދޫތަކުގައި ތަޅުލެއްވިދާނެއެވެ .ނަމަވެސް ހަނދުމަފުޅު ބަހައްޓަވާށެވެ .ހުރިހާ ޢައިބެއް ފިލުއްވައިލައްވަވައި އެންމެންގެ ކުރިމަތީގައި މަޤްބޫލު މީހަކަށް ވެވަޑައިގަންނަވަން އެދިވަޑައިގަންނަވާނަމަ ،އެއީ ވުން އެކަށީގެންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ .ފުރިހަމަވުން ވަރަށް ދުރު އުއްމީދެކެވެ.
އަދަބާއި ފަންނު
އިސްލާމީ ފައްނުތަކުގެ ތެރެއިން ޚައްޠާއި ޒަޚްރަފާ ކެލިގްރަފީ ،ނުވަތަ ޚައްޠަކީ ނިޝާނާތަކަށާއި އަލާމާތްތަކަށް މާނައިން
ފުރިގެންވާ ،ތައުބީރީ ،އަދި ގުޅިއެކުލެވިގެންވާ ގޮތެއްގައި ވަކި ސިފައެއް
އިސްލާމީ ހަޒާރަތު ކަމަށް ވުމަކީ ހައިރާން ވާން ޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އިސްލާމީ ހަޒާރަތުގައި ޚައްޠުގެ ފައްނު އާއްމުކޮށް ބޭނުން ކުރެވިފައި
ދިނުމުގެ ފައްނެވެ .ތަންކޮޅެއް ތިލަ އިބާރާތުން ދަންނަވާ ނަމަ ،ކެލިގްރަފީގެ
ވަނީ ކީރިތި ޤުރްއާން ލިޔުމުގައެވެ .އަދި ޤުރްއާން ލިޔެވޭ ފަތްފުށްތައް ޒީނަތްތެރި
ފައްނަކީ އިންސާނުން ވާހަކަދައްކައި އުޅޭ ބަސްބަހުގެ އަކުރުތައް ލިޔުމުގައި،
ކުރުމުގައެވެ .މި ރޮނގުން ޚައްޠުގެ ފައްނު މުސްލިމުން ތަރައްގީ ކޮށްފައި ވަނީ
އެ އަކުރުތަކުގައި ފައްނީ ހުނަރުވެރިކަމާ އެކު ހާއްސަ ސިފަތަކެއް ޖައްސައި،
ހައިރާން ވާން ޖެހޭ ހައި މަތީ ދަރަޖައަކަށެވެ .މިސްކިތްތަކާއި ރަސްރަސްކަލުންގެ
ލޯތަކުގެ މިޔުޒިކެއް ކަމަށް ހިމެނޭނޭ ފަދަ ގޮތަކަށް ،އަދި ވަކި ހަމަތަކަކާއި
ގަނޑުވަރުތަކުގެ އެތެރޭގެ ޒީނަތެއްގެ ގޮތުގައި ވެސް ޚައްޠު ބޭނުން ކުރެވިފައި
ގަވާއިދުތަކަކަށް ތަބާ ވާ ގޮތަށް ،ލަފުޒުތަކާއި އިބާރާތްތައް އަތުން ލިޔުމުގެ
ވެއެވެ .މިގޮތުން މުސްލިމުން ޚައްޠު ލިޔެފައި ވަނީ އާއްމު ގޮތެއްގައި ޢަރަބި
ފައްނެވެ.
ލިޔުމުންނެވެ .ނަމަވެސް ފާރިސީ ލިޔުމާއި ތުރުކީ ލިޔުމުން ވެސް މުސްލިމުން ޚައްޠުގެ ފައްނު ތަރައްގީ ކޮށްފައި ވެއެވެ .ފަހުގެ ދައުރުތަކުގައި އުރްދޫ ބަހުގެ ޚައްޠަކީ ވެސް އިސްލާމީ ޙައްޠުގެ ފައްނުގެ ތެރެއަށް އިތުރު ވި ބައެކެވެ. އިސްލާމީ ހަޒާރަތުގައި، މުގައްދަސް ފަތްފުށްތަކާއި ތަންތނާ ގުޅިފައިވާ ފައްނެއްގެ ގޮތުގައި ޚައްޠުގެ ފައްނު އާދަޔާ ހިލާފަށް ތަރައްގީ ވެގެން ދިޔުމުގެ އެއް ސަބަބަކީ އިސްލާމް ދީނުގައި ބުދު ފަދަ ސޫރަތައް ހެދުން މަނާ ކުރެވިފައި އޮތުމެވެ .އޭގެ ސަބަބުން ކީރިތި ޤުރްއާން ލިޔެވޭ މުސްހަފުގައި ،ނުވަތަ މިސްކިތްތަކުގައި އެކި ކަހަލަ ސޫރަތަކާއި ބުދުތައް ބެހެއްޓުމަކީ މުސްލިމުން ކުރާ
ޚައްޠުގެ ފައްނަކީ ދުނިޔޭގެ ވަރަށް ގިނަ ހަޒާރަތްތަކުން
ކަމެއް ނޫނެވެ .އޭގެ ބަދަލުގައި މުސްލިމުންގެ ތެރޭގައި އުފެދުނު ފައްނަކީ ﷲ ގެ
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެނިފައި ވާ ފައްނެކެވެ .ޓިބެޓްގެ ލާމާއިންނާ ހަމައިން ފެށިގެން ގޮސް ،ޔޫރަޕުގެ މެދުޒަމާނުގެ ބައިބަލްތަކުން ވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް
މަތިވެރި ކަލާމްފުޅުގެ ބަސްތައް ހާއްސަ ގޮތްތަކަކަށް ލިޔުމުގެ ފައްނެވެ.
ޚައްޠާ ވަރަށް ބޮޑަށް ގުޅި ލާމެހިފައިވާ އަނެއް ފައްނަކީ ޒަޚްރަފާގެ
ޚައްޠުގެ ފައްނު ފެނެއެވެ .ފާހަގަ ކޮށްލަން ޖެހޭ އެއް ކަމަކީ މި ފައްނަކީ
ފައްނެވެ .މިއީ ވެސް ދުނިޔޭގެ އެހެން އެއްވެސް ބަޔަކަށް ވާދަ ކޮށްނުލެވޭނޭ
ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ދީނީ ލިޔުންތަކާއި ،ދީނީ އިމާރާތްތަކަށް ހާއްސަ ވެފައި
ފެންވަރަށް މުސްލިމުން ތަރައްގީ ކުރި ފައްނެކެވެ .ޒަޚްރަފާގެ ފައްނަކީ ޖިއޯމެޓްރިކް
އޮންނަ ފައްނެއް ކަމެވެ .މި ފައްނަށް ބޮޑަށް އިސްކަން ދޭ ދީންތަކަކީ
ކުރެހުންތަކެއް ،ސިމެޓްރިކަލް ނަމްތުތަކެއް ނުވަތަ ޕެޓަރންތަކެއްގެ ގޮތުގައި،
މުގައްދަސް ފޮތްތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާ ވެފައި ވާ ،އަދި ލިޔެކިޔުމަށް އިސްކަން
ކުރަހައިލުމުގެ ފައްނެވެ .މި ކުރެހުންތަކުގައި ހިމެނޭ ޖިއޯމެޓްރިކް ނަމްތުތައް
ދޭ ދީންތަކެވެ .އެގޮތުން ބަލާއިރު ،ދުނިޔޭގެ ތާރީހުގައި ޚައްޠުގެ ފައްނަށް އެންމެ
ހުންނާނީ މަންތިގީ ނުވަތަ ލޮޖިކަލް ހަމަތަކެއްގެ މަތީން ސިމެޓްރިކަލް ވެފައެވެ.
އިސްކަން ދިން ،އަދި އެ ފައްނު އެންމެ ބޮޑަށް ތަރައްގީ ކުރި ހަޒާރަތަކީ
އެހެންކަމުން އިންސާނުން ތަރައްގީ ކޮށްފައި ވާ ފައްނުތަކުގެ ތެރެއިން ހިސާބު
6
އަލްއުސްތާޛު އަޙުމަދު މާޖިދު ވެސް ޒަޚްރަފާގެ ފައްނު އާއްމު ވެގެން ދިޔައެވެ .ޔޫރަޕަށް މި ފައްނު ވެސް ވާސިލު ވެފައި ވަނީ ،ސައިންސާއި ފަލްސަފާ އާއި ފައްނުވެރިކަމުގެ އެހެން ބާބުތަކެކޭ ވެސް އެއްފަދައިން، އިސްލާމީ ހަޒާރަތުންނެވެ. ނަމަވެސް ޔޫރަޕުގައި އެ ފައްނު ތަރައްގީ ކުރެވުނީ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ސަގާފަތާއި އާދަކާދަތަކުގެ ގިއުގަނޑުގެ ތެރޭގައެވެ.
ޚައްޠާއި ޒަޚްރަފާ އަކީ
ފައްނުވެރިކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ އިލްމީ ދެ ފައްނު ކަމުގައި ބެލެވިދާނެއެވެ .ހަމައެއާއެކު ،މި ޒަމާނުގައި އެ ފައްނު ވަރަށް އިލްމާއި މަންތިގާ އެންމެ ބޮޑަށް ގުޅިފައި ވާ ފައްނަކީ ވެސް ޒަޚްރަފާގެ ފައްނެވެ.
ބޮޑަށް ވަޅު ޖެހިފައި ވާ ކަން ވެސް ފާހަގަ ކުރަން ޖެހެއެވެ .ހާއްސަކޮށް މާއްދިއްޔަތާއި އިސްލާމީ ފައްނުވެރިކަމުގެ މައިދާނުގައި ،ޒަޚްރަފާ އާއި
ފައިސާ ހޯދުން ފިޔަވައި އެހެން މަގުސަދެއް ނެތް މުޖުތަމައުތަކުގައި މި ބާވަތުގެ
ޚައްޠާ ގުޅިފައި ވާ ގުޅުން އެންމެ ބޮޑަށް ފެންނަނީ މުސްލިމުން ބިނާ
ފައްނުތަކަށް ޖާގައެއް ނޯންނަ ކަމީ ވަރަށް ބޮޑު ހަގީގަތެކެވެ .މިފަދަ ފައްނުތަކުގެ ހަގީގީ
ކޮށްފައި ވާ މިސްކިތްތަކާއި ގަނޑުވަރުތައް ފަދަ ތަންތަނާއި ،އަދި
އަގު ވަޒަން ކުރެވޭނީ ތަހުޒީބާއި ތަމައްދުންގައި ކުރި އަރައިފައި ތިބޭ މުޖުތަމައުތަކަށެވެ.
ކުރީ ޒަމާނުގައި މުސްލިމުން ލިޔެފައި ހުންނަ ފޮތްތަކުގައި ޒަޚްރަފާގެ
އިލްމީ މުޖުތަމައުތަކަށެވެ .އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި މި ފައްނުތަކަށް މާކަ
ކުރެހުންތަކެއްގެ ގޮތުގައި ޚައްޠު ލިޔެފައި ހުންނަ ހުރުމުންނެވެ.
ބޮޑު ޖާގައެއް ނޯންނަ ކަމީ ހައިރާންވާން ޖެހޭ ކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ.
ޒަޚްރަފާގެ ފައްނު އިސްލާމީ ދުނިޔޭގައި އެންމެ ބޮޑަށް ތަރައްގީ ވާން ފެށީ މީލާދީން 900 އިގެ އަހަރުތަކުގައެވެ .މި ދުވަސްވަރުގައި އިސްލާމީ ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި ޝަހަރުތައް ކަމަށްވާ ބަޣުދާދާއި ޤާހިރާ އާއި ދިމިޝްޤާއި ޤުރްޠުބާ ފަދަ ޝަހަރުތަކުގައި މި ފައްނުތައް އިންސާނުންގެ ބުއްދި ހައިރާން ކޮށްލާ ފަދަ ކާމިލު މިންވަރަކަށް ތަރައްގީ ކުރެވުނެވެ .އަދި މުސްލިމް މިއުމާރުން ،އިމާރާތް ކުރުމުގައި އެ ފައްނުތައް ވަރަށް ބޮޑަށް ބޭނުން ކުރިއެވެ. ފަހުން ،މީލާދީން 1500 އިގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ޔޫރަޕުގެ "ރެނެއިސެންސް" ގެ ދުވަސްވަރު ޔޫރަޕުގައި
7
ދުންފަތް
ދަރިންނާއި ދަރިންގެދަރިން ސަލާމަތް ކުރުމަށް އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަންޖެހިފައި
ގައިންގަޔަށް ނާރާ އެކިއެކި ބަލިބަލިން މަރުވުމާއި ،ދުންފަތުގެ
ވަކާލާތް ކުރާ ފަރާތް ތަކާއި ،ދުންފަތް އުފައްދާ ކުންފުނި ތަކާއި ،ދުންފަތު ގެ
އިސްތިއުމާލު ކުރުމާއި ހުރި ގުޅުމަކީ މިހާރު އިތުރަށް ބަހުސް ކުރާނެ ޖާގަ
ވިޔާފާރި ކުރާ ފަރާތްތަކުގެ ފިއްތުންތަކުގެ ސަބަބުން އެއްވެސް ޤައުމަކަށް އަދި
އެއް ނެތް ހަޤީޤަތެކެވެ .މިވަބާ އިން ސަލާމަތް ވުމަށްޓަކައި ތަރައްޤީ ވެފައިވާ
މިވަނީ މި ލަނޑުދަނޑި ޙާސިލު ނުކުރެވިފަ އެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ދުންފަތުގެ ވަބާއިން ސަލާމަތް ވެފައިވާ ޤައުމަކަށް
ޤައުމުތަކުގެ ސަރުކާރު ތަކުން ގެންގުޅުއްވި ހަރުދަނާ ސިޔާސަތު ތަކުގެ ސަބަބުން ދުވަހަކަށް ވުރެ ދުވަހެއް މަދު ވަމުންނެވެ .ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ނުކުރާ
ނާކާމިޔާބުވުމުން ދެން ފެނިގެން ދިޔައީ ޖެހިޖެހިގެން އައި ސަރުކާރުތަކުން
ގައުމެއް އުފެދިއްޖެނަމަ ސިއްޙީގޮތުން ދުޅަހެޔޮ ރައްޔަތެއްގެ އިތުރުން އެޤައުމެއް
ދުންފަތުގެ ސަބަބުން ދިވެހި ރައްޔަތުންނަށް ލިބޭ ގެއްލުންތައް ރަނގަޅު ނިޔަތުގައި
ވާހުށީ އިޤްތިސާދީ ގޮތުންވެސް ކުރިއެރުމެގެ ފުރުސަތުބޮޑު ޤައުމަކަށެވެ.
އަންގައިދިނުމަށް ޖެހިލުން ވެފައި ތިބި މަންޒަރެވެ .ނަމަވެސް 1990ވަނަ
މިހާރު އެޤައުމުތަކުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރާ ފަރާތްތަށް އަންނަނީ
ހެދުމުގެ އުއްމީދުގައި ،ފުރަތަމަ ދިވެހި ޖުމްހޫރިއްޔާ އިން ކުރި މަސައްކަތް
ދިރާސާ ތަކުން އެނގޭ ގޮތުގައި ،ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުން
އަހަރުގެ ފަހުކޮޅުގަޔާއި އައު ސާސްކަފުގެ ކުރީކޮޅުގައި ،ޚާއްޞަކޮށް ދިވެހި
މަދުކުރެވިފައި ވަނީ ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުތައް ތަންފީޒު ކުރުމުގައި ރައްޔަތުންގެ
ޒުވާނުންނަށް އަމާޒު ކުރެވިގެން ހިންގުނު ދުންފަތުން ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމުގެ
ބައިވެރިވުން ލިބިގެންނެވެ .މިގޮތުން އާބާދީގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރާމީހުން
މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާ ފެންނަން ފެށިކަން އޭރު ކުރެވުނު ދެ ދިރާސާއަކުން
ކާމިޔާބާއި އެކު މަދުކުރި ސަރުކާރުތަކުން އެޅި އެންމެ މުޙިއްމު ފިޔަވަޅު ތަކުގެ
ދައްކައެވެ.
ތެރޭގައި ދުންފަތުން ލިބޭގެއްލުމާއި ބެހޭގޮތުން ރައްޔަތުން ހޭލުންތެރި ކުރުމާއި،
ރާއްޖޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ރަސްމީކޮށް ޒުވާނުންގެ މެދުގައި ދުންފަތުގެ
ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ލިބޭ އަގު ބޮޑުކުރުމާއި ،އާއްމުންގެ ތެރޭގައި ދުންފަތުގެ
އިސްތިޢުމާލު ކުރުމުގެ އާދަ އަށަގެންފައިވާ މިންވަރު އަދި ސަބަބުތައް ދެނެގަތުމަށް
އިސްތިޢުމާލު ނުކުރެވޭ ފަދަ ޤަވާއިދުތައް ހަދާ ތަންފީޒުކުރުމާއި ،ދުންފަތުގެ
ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުމާއި ބެހޭ ދިރާސާއެއް ކުރެވިފައިވަނީ 2003
ބާވަތްތައް ސީދާގޮތުންނާއި ނުސީދާ ގޮތުން ނަމަވެސް އިސްތިހާރު ކުރުން
އަދި 2007ވަނަ އަހަރުއެވެ .ގޮލޯބަލް ޔޫތް ޓޮބޭކޯ ސަރވޭ ގެ ނަމުގައި މި
މަނާކުރުން ހިމެނެއެވެ .ދުންފަތުގެ ހަނގުރާމަ ކާމިޔާބު ކުރަމުންދަނީ ދުންފަތުން
ދެއަހަރު ކުރެވުނު ދިރާސާއިން ހޯދިފައި ވަނީ 2003ވަނަ އަހަރާ އަޅާ ބަލާއިރު
ލިބޭ ގެއްލުމަކީ ތިމާއަށް އެކަނި ލިބޭ ގެއްލުމެއްގެ އިތުރުން ،ތިމާ އެންމެ ލޯބިވާ
2007ވަނަ އަހަރު ޒުވާނުންގެ މެދުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލުކުރުން 6.9
ދަރިންނަށް ވެސް އަދި ގާތުގައި އުޅޭ ރައްޓެހިންނަށް ވެސް އޭގެ ނުބައި އަސަރު
އިންސައްތައިން 3.8އިންސައްތަ އަށް މަދުވެފައިވާ ކަމެވެ .މި ދިރާސާގައި
ކުރުމުގެ އިތުރުން ބަލިޖެހުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑުކޮށްދޭ ކަމެއްކަން އެޤައުމެއްގެ
އެންމެ ފާހަގަ ކޮށްލެވުނު ކަމަކީ ޒުވާނުންގެ މެދުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު
ރައްޔަތުން ބަލައިގަތް ޤައުމު ތަކުންނެވެ .ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުމަކީ
ކުރުން އެންމެ ބޮޑަށް ފެށޭ އެއް ސަބަބު ކަމުގައިވާ ރައްޓެހި ކުދިންގެ އެދުމާއި
އެއްވެސް ފައިދާއެއް ނެތް ،އޭގެ ސަބަބުން އެތައް ގެއްލުމެއް ލިބޭ ،މިކަމަށް ކުރާ
ޕްރެޝަރު ކުރުމުގެ ސަބަބުން ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރަން ފެށިކުދިންގެ
ހޭދައަކީ ކަނޑައެޅިގެން ކުރެވޭ އިސްރާފެއް ކަމަށް ޤަބޫލު ކުރި ޤައުމުތަކުންނެވެ.
އަދަދު ފާހަގަ ކުރެވޭ ވަރަށް މަދުވި ކަމުގައިވިޔަސް ގޭތެރެއިންނާއި ބޭރުތެރެއިން
ދުންފަތުން ދިވެހިން ސަލާމަތް ކުރުމަށް ޓަކައި ރާއްޖޭގައި ވެސް އެކިފަހަރު
ދުންފަތުގެ ދުމުން ރައްކާތެރި ވެވިފައިނުވާ ކަމެވެ .މި ދިރާސާގައި ބައިވެރިވި
މަތިން ވަރަށް ބޮޑު މަސައްކަތް ތަކެއް ވަނީ ކުރެވިފައެވެ .މިގޮތުން ދިމުކްރާތީ
ޒުވާނުންގެ ތެރެއިން 90އިންސައްތަ އެދިފައިވަނީ އާންމު ސަރަހައްދު ތަކުގައި
ވެއްޓެއްގައި ސިއްޙީ ގޮތުންނާއި އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ދުރުވިސްނުމެއްގައި އެޅުނު
ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ނުކުރެވޭގޮތް ހަދައިދިނުމަށެވެ .މިފަދަ ނަތީޖާއެއް އޭރު
އެންމެ ރަނގަޅު އެއްފިޔަވަޅު ދިވެހިން ވަނީ ބަލައި ނުގެންފައެވެ .އެއީ ރާއްޖޭގެ
ފެނިފައި ވަނީ ގިނަ މަސައްކަތް ތަކެއް ދުންފަތާ ދެކޮޅަށް ކުރެވިގެންނެވެ.
ފުރަތަމަ ޖުމްޙޫރިއްޔާ އިން ރާއްޖެއަށް ދުންފަތުގެ ބާވަތް ތައް އެތެރެ ކޮށް
މީގެތެރޭގައި އެއްވެސް ގޮތަކަށް ދުންފަތާއި އޭގެ ބާވަތް ތަކުގެ އިޝްތިހާރުކުރުން
ވިއްކުން ކޮންޓްރޯލު ކުރުމެވެ .މިއީ މިޒަމާނުގައި ތަރައްޤީ ވެފައިވާ ގިނަ ޤައުމު
މަނާ ކުރުމާއި އަދި ޞިއްހީ ޚިދުމަތްދޭ ތަންތާންގައާއި ސަރުކާރުގެ އިދާރާ
ތަކުން އެބައިމީހުންގެ ލަނޑުދަނޑި ކަމުގައި ހަދައިގެން މަސައްކަތް ކުރަމުން ދާ
ތަކުގައި އަދި ސްކޫލްތަކުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުން ވަނީ
އެއް އަމާޒެވެ .އެކަމަކު ތިމާއަށާއި ،ތިމާގެ ގާތް ރައްޓެހިންނަށް ވެސް ގެއްލުން
މަނާކުރެވިފައެވެ.
ލިއްބައިދޭ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުމަކީ ،ފަރުދީ މިނިވަން ކަމެއްކަމުގައި
8
މީގެ އިތުރުން ޞިއްޙީ ގެއްލުމުގެ އިންޒާރު ޖަހައިގެން ނޫނީ
ޑރ .އިބްރާހީމް ޔާސިރު އަހުމަދު ދުންފަތުގެ ބާވަތްތައް ނުވިއްކުމާއި 18އަހަރުން ދަށުގެ ކުދިންނަށް ދުންފަތް
ކުދިން ފުރަތަމަ ސިގިރެޓް ބޮއިފައިވަނީ ޢުމުރުން ސާދަ އަހަރު ނުވަތަ އެއަށްވުރެ
ވިއްކުން މަނާ ކުރުމުކީ ވެސް ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށް އެޅިފައިވާ
ކުރިންނެވެ .ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރާ ކުދިން ވެސް ދުންފަތާ ދުރުވާން
ފިޔަވަޅުތަކެވެ .މީގެ އިތުރުން 2003ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަނީ ދުންފަތުގެ
ބޭނުންކަން މިދިރާސާއިން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ހާމަވެއެވެ .އެއީ ދުންފަތުގެ
އިސްތިޢުމާލު ކުރުން ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާ ބެހޭ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާ
އިސްތިޢުމާލު ކުރުމަށް ސިގެރެޓު ބޯ ކުދިންގެ ތެރެއިން 60.5އިންސައްތަ ކުދިން
(ފްރޭމްވާރކް ކޮންވެންޝަން އޮން ޓްބޭކޯ ކޮންޓްރޯލް) ގައި ސޮއިކޮށްފަ އެވެ.
ސިގިރެޓު ބުއިން ހުއްޓާލުމަށް މަސައްކަތް ކޮށްފައިވެ އެވެ.
ދުންފަތުން ދިވެހިން ސަލާމަތް ކުރުމަށްޓަކައި ރާއްޖޭގައި އެޅުނު މުޙިއްމު
ދެހާސް ހަތަރު ވަނަ އަހަރު ކުރެވުނު އެހެން ދެ ދިރާސާއަކުން
އަނެއް ފިޔަވަޅަކީ ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާއި ބެހޭ ޤާނޫނު ވުޖޫދަށް އައުމެވެ.
ވެސް
މިޤާނޫނާއި ޤާނޫނު ގެ ދަށުން ހެދޭ ޤަވާޢިދު ތައް ރާއްޖޭގައި ތަންފީޒު ކުރަން
އެނގެއެވެ .އެ އަހަރު މިނިސްޓްރީ އޮފް ހެލްތުން މާލޭގައި ކުރި ގައިން ގަޔަށް
ފެށުމުން އޭގެ ފައިދާ ސީދާ ގޮތުން ޢާއިލާ ތަކަށާއި ސަރުކާރަށް ކުރާނެކަމީ
ނާރާ ބަލިބަލީގެ ދިރާސާއަކުން ދެއްކިގޮތުގައި މާލޭގެ އާބާދީގެ 27.4އިން ސައްތަ
ޝައްކެއް ނެތް ކަމެކެވެ .ނަމަވެސް ޤާނޫނު ހެދެމުން ދިޔަ މަރުހަލާ ގަޔާއި،
ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރެއެވެ .އަދި މީގެތެރެއިން ގިނަމީހުން ދުންފަތުގެ
އަދި ޤަވާޢިދު ތައް ހެދެމުން ދާ މަރުޙަލާގައި ވެސް ދުންފަތުގެ ވިޔާފާރީގެ
އިސްތިޢުމާލު ކުރަން ފައްޓާފައި ވަނީ ޢުމުރުން 18އަހަރު ވުމުގެ ކުރިން
ފައިދާ ލިބޭފަރާތް ތަކުން އެފަރާތް ތަކުގެ ނުފޫޒު ފޯރުވަން މަސައްކަތް ކުރާނެ
ސިގިރެޓަކުންނެވެ .އަދި ހަމަ އެއަހަރު ނެޝަނަލް ނާކޮޓިކް ކޮންޓްރޯލް ބިއުރޯއިން
ކަމީ ކަށަވަރު ކަމެކެވެ .އެހެން ނޫން ނަމަ މިޤާނޫނުގެ ދަށުން ދިވެހިންނަށް
ކުރި ރެޕިޑް އެސެސްމެންޓް ސަރވޭ އިން ދެއްކިގޮތުގައި މަސްތުވާތަކެތި
ލިބިދޭ ރައްކާތެރިކަން މިހާރު މިފެންނަ ދުވެއްޔަށް ވުރެ ހަލުވި މިނެއްގައި
ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ ތެރެއިން 90އިންސައްތަ މީހުން 10އަހަރާއި 19އަހަރާ
ފެންނަމުންދާނޭކަން ޔަޤީނެވެ.
ދޭތެރޭ ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރަން ފަށާފައިވެ އެވެ .މީގެތެރެއިން 86އިން
ދުނިޔޭގެ އެހެން ޤައުމުތަކެކޭ އެއްފަދައިން ދިވެހިންނަށް ވެސް ދުންފަތުން ލިބޭ ގެއްލުންތައް ޢާއްމު ގޮތެއްގައި އެނގުނު ކަމުގައި ވިޔަސް،
ރާއްޖޭގެ އާބާދީ ގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލުކުރުމުގެ އަމަލު ހުރިވަރު
ސައްތަ މީހުން ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރަން ފަށާފައި ވަނީ ސިގިރެޓުންނެވެ.
ދުންފަތުގެ ގެއްލުމުގެ ވާހަކަ ދެކެވޭއިރު ގިނައިން ދެކެވިފައި ހުންނަނީ
މި ގެއްލުން ތަކުން ތިމާއަށާއި ތިމާގެ ދަރިންނަށާއި ދަރިންގެ ދަރިންނަށް އަދި
ދުންފަތުގެ ސަބަބުން ސިއްޙީ ގޮތުން ލިބޭ ފަރުދީ ގެއްލުން ތަކެއްގެ ވާހަކައެވެ.
ޢާއިލާއަށް ލިބިދޭ ގެއްލުން ތަކުގެ ބޮޑުމިން އިޙްސާސް ނުކުރެވޭކަން ފާހަގަ
ނަމަވެސް ސިއްޙީ ގޮތުން ލިބޭ ކޮންމެ ގެއްލުމަކީ އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ތިމާއަށާއި
ކުރެވެ އެވެ .އެހެންނޫން ނަމަ ލިޔަންކިޔަން ދަތުމުގެ ރޮނގުން މިސަރަހައްދުގެ
ތިމާގެ ޢާއިލާއަށް ވެސްލިބޭ ބޮޑު ގެއްލުމަކަށް ވާހިނދު މިއީ ކިހާ ބޮޑު
ޤައުމުތަކުގައި ނަގާކިޔާ މިރާއްޖޭގައި ދުންފަތުގެ ވަބާގައި ޖެހޭ ޒުވާނުން މިހާރު
ގެއްލުމެއްކަން ގިނަބަޔަކަށް އިޙްސާސް ކުރަން ދައްޗެވެ .ބަލިވެގެން ޑޮކްޓަރަށް
މިފެންނަ ހަލުވި މިނެއްގައި އިތުރުވަމުން އަންނަ ތަނެއް ނުފެނުނީހެވެ.
ދެއްކުމާއި ޓެސްޓު ތައް ހެދުމާއި ފަރުވާ ހޯދުމަށް ކުރަން ޖެހޭ ޚަރަދު ތަކުގެ
ދެކުނު އިރުމަތީ ހުރިހާ ރަށްތަކަށް ބަލާއިރު ވެސް ދުންފަތުގެ ވަބާގައި
އިތުރުން ބަލީގައި ހޭދަކުރާ ދުވަސް ތައް ވެގެންދަނީ ތިމާއަށް އިތުރު އާމްދަނީއެއް
ރާއްޖޭގެ އާބާދީ ޖެހިފައިވާ މިންވަރު މަތިކަން ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ .ދުނިޔޭގެ
ހޯދުމުގެ ފުރުސަތު ބަންދު ވެގެންދާ ދުވަސް ތަކަކަށެވެ .އެހެންކަމުން ބަލިވެ
ސިއްހަތު ޖަމްޢިއްޔާ ފަހުގެ ތަފާސް ހިސާބުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ
ގިނަދުވަހު އުޅެން ޖެހުމަކީ ތިމާގެ އާއިލާ އަށް އޭގެ ވަރަށް ބޮޑު އަސަރެއް
ބޮޑެތި މީހުންގެ އާބާދީގެ 45އިންސައްތަ ފިރިހެނުން އަދި 11އިންސައްތަ
ކުރާކަމެކެވެ .އަދި ގިނަ ޢާއިލާ ތަކަކީ ފަހަށް ގިނަ ފައިސާ ތަކެއް ރައްކާ ކުރެވޭ
އަންހެނުން ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރެއެވެ .އަދި މިއަދަދު ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް
ވަރަށް ވުރެ އާމްދަނީ ހޯދުމުގެ ވަސީލަތްތައް މަދު ޢާއިލާ ތަކަކަށް ވާހިނދު
އިތުރުވަމުން އަންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެ އެވެ .ރާއްޖޭގައި ޤައުމީ ފެންވަރެއްގައި
މިފަދަ ވަގުތު ތަކުގައި އަތްމަތި ހުސްވެ ގާތްތިމާގެ މީހުންގެ އެހީ އަށް އެދުމުގެ
ސްކޫލް ތަކުގައި ކުރެވުނު ދިރާސާއެއް ކަމުގައިވާ 2009 ،ވަނަ އަހަރުގެ ގްލޯބަލް
އިތުރުން ސަލާން ޖަހަން މަޖުބޫރުވާ ޙާލަތަށް ދާކަމީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޯމަތިން
ސްކޫލް ބޭސްޑް ހެލްތް ސަރވޭ އިން ދައްކާ ގޮތުގައި މިދިރާސާ ގައި ބައިވެރިވި
މިހާރު ވެސް ފެންނަ ހަޤީޤަތެކެވެ .މިވަގުތު ބަލިމީހާ ތަޙައްމަލު ކުރަމުންދާ ތަދާއި
11.6އިންސައްތަ ކުދިން އެއްދުވަހަށް ވުރެ ގިނަދުވަހު ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު
ވޭނާއި ކެކުޅުން ،އަދި ބަލީގެ ސަބަބުން ތިމާގެ އުމުރުގެ ދެންއޮތްބައި ހޭދަކުރެވޭނެ
ކުރުމަށް ސިގިރެޓް ބޭނުން ކޮށްފައިވެއެވެ .އަދި މީގެ ތެރެއިން 65އިންސައްތަ
ގޮތަކާއި މެދު ވިސްނުމުން ލިބޭ ނަފްސާނީ ގެއްލުމަކީ ރުފިޔާ އިން އެއީ ކިހާ
9
އިތުރު އާމްދަނީއެއް ލިބޭނެއެވެ .ދުންފަތުގެ ހަނގުރާމަ ކާމިޔާބުކުރަމުން އަންނަ ބައެއް ޤައުމުތަކުން ސީދާ ދުންފަތުން ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީގެ ބޮޑު ބައެއް ދުންފަތުގެ ސަބަބުން ރައްޔަތުންނަށް ލިބޭ ގެއްލުންތަށް އަންގައިދީ ،ސިއްހީ ގޮތުން ދުޅަހެޔޮ ރައްޔަތެއް ތައްޔާރުކުރުމަށް ބޭނުންކުރަމުން ދެއެވެ. ދުންފަތުގެ ސަބަބުން ސިއްޙީ ގޮތުންނާއި އެހެނިހެން ގޮތްގޮތުން ސަރުކާރު ތަކުން ކުރަންޖެހޭ ހޭދަ ،ލިބޭ އާމްދަނީއަށްވުރެ މާބޮޑު ކަމީ ދުނިޔޭގެ އެކިހިސާބުގައި ކޮށްފައިވާ ދިރާސާތަކުން އެނގޭ ޙަޤީޤަތެކެވެ.
ދުނިޔޭގެ އެކިކަންކޮޅު ތަކުގައި
ކުރެވިފައިވާ ފަހުގެ ދިރާސާ ތައް ދައްކާގޮތުން ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރާ މީހުން ދުއްވާ އުޅަނދުތައް އެކްސިޑެންޓް ވުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑެވެ .މިހެން ދިމާވާ އެންމެ ބޮޑު ސަބަބަކީ ހަނދާން ނެތުމާއި ،ހިނގަމުންދާ ކަންތައްތަކަށް ވިސްނުމުގެ ބާރު ދަށްވުމާއި، ދުއްވުމުގައި ކުރެވޭ ކުށްތައް އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ .ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލުކުރާ ޒުވާނުން ގިނަވަމުންދާ މި ދިވެހި މާޙައުލުގައި ފަހަކަށް އައިސް ހިނގަމުން އަންނަ ބޮޑެތި އެކްސިޑެންޓު ތަކަކީ އޭގެ ސަބަބުން އެތައް އާއިލާ ތަކެއް އިޤްތިޞާދީ ވަޅުގަނޑަކަށް ވެއްޓެމުންދާ ކަމެއް ކަމުގައިވާއިރު، އާމްދަނީ ލިބޭފަރާތްތައް ފަގީރުކުރާ އެއްޗަކަށްވީ ހިނދު ،މީގެއަސަރު ފަޤީރު ޢާއިލާ
ގުޅުމެއް ހަމަ ނުވާނެބާއޭ ސުވާލު ކޮށްލަން ޖެހެއެވެ.
ތަކަށް ކުރާނެ މިންވަރު އިޙްސާސް ކޮށްލައްވާށެވެ .ދުންފަތުން ދިވެހިން ސަލާމަތް
ޒުވާންކުދިން ދުންފަތުގައި ޖެހި ހަލާކުވެގެން ދާ މިންވަރު އިތުރުވާނަމަ
ކުރުމަށް ޓަކައި ފާސްކުރެވިފައިވާ ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމާއި ބެހޭ ޤާނޫނާއި،
ކުރިމަގުގައި ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށް ވަރަށް އުނދަގޫ ވާނެއެވެ .އަދި
މިޤާނޫނުގެ ދަށުން ހެދޭ ޤަވާޢިދު ތައް ރާއްޖޭގައި ތަންފީޒު ކުރަން ފެށުމުން
ދުންފަތް ކޮންޓްރޯލު ކުރުމުގެ ޤާނޫނު ތަންފީޒު ކުރުމަށް ހުރަހަކަށް ވާނެއެވެ.
އޭގެ ފައިދާ ސީދާ ގޮތުންކުރާނެ ފުރަތަމަ ފަރާތަކީ ފަޤީރު ޢާއިލާ ތަކެވެ .އެފަދަ
ދިރާސާ ތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ދުންފަތުގެ ސަބަބުންޖެހޭ ބަލިބަލީގެ ބޮޑުއަސަރެއް
ފަރާތްތަކުން ދުންފަތުގެ ބޭނުން ކުރުން މަދުވުމުން ލިބޭ އާމްދަނީ އާއިލާގެ ޒަރޫރީ
އަންހެނުންނަށް ކުރެއެވެ .ޚާއްސަ ކޮށް ވިހާއުމުރު ގެ އަންހެނުންނާއި މާބަނޑު
އެހެން ބޭނުންތައް ފުއްދުމުގައި ބޭނުން ކުރުމުގެ ފުރުސަތު ލިބިގެންދާނެއެވެ.
މީހުން ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުމަކީ ލިބޭ ދަރިފުޅުގެ ޞިއްޙަތަށް އޭގެ
މިންވަރެއް ކަން މިނެލެވޭނޭ ވަރަށް ވުރެ ބޮޑު ގެއްލުމެކެވެ.ދުންފަތަކީ މެދުފަންތީގެ
ރާއްޖޭގައިވެސް ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުމާއި އެކްސިޑެންޓުތައް ގިނަވުމާއި
ރާއްޖޭގެ ތަފާސް ހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު 2010ވަނަ އަހަރު
ނުރަނގަޅު އަސަރު ކުރުވާނެ ކަމެކެވެ .ކޮންމެ ޒުވާނަކީ ވެސް މަންމައަކަށް
ރާއްޖެއަށް ދުންފަތުގެ ބާވަތްތަކުން ސިގިރެޓް އެތެރެކުރެވިފައި ވަނީ
ނުވަތަ ބައްޕަ އަކަށް ވާން ތައްޔާރުވާ ފަރާތަކަށް ވާއިރު ،ޢާއިލާގެ ޒިންމާދާރު
46،371،400ސިނގެރެޓެވެ .މިއީ ކޮންމެ ސިގިރެޓަކުން ތިރީސް ލާރި
ވެރިންނަށް ވުމުގެ ރީތި ނަމޫނާ އެއް ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރާނަމަ
ކަސްޓަމް ޑިއުޓީ ނެގޭ މާއްދާއެއް ކަމުގައިވާއިރު ސަރުކާރުގެ އާމްދަނީއަށް
ދެއްކޭކަށް ނެތެވެ .އެހެންކަމުން ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުމަކީ ޢާއިލީ
103911420ރުފިޔާ ލިބިފައިވާނެއެވެ 2012 .ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން
ޒިންމާއަށް ވެވޭ އިހްމާލެކެވެ .ރާއްޖޭގެ ޒުވާން އަންހެންކުދިންގެ ތެރޭގައި މިހާރު
ދުންފަތުގެ ބާވަތްތަކުން ނެގޭ ޑިއުޓީ 200އިންސައްތަ ބޮޑުކުރުމުން 2010
ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުމުގެ އާދަ އިތުރުވަމުން އަންނަ ދުވަސް ވަރެއްގައި
ވަނައަހަރު އެތެރެކުރި ވަރަށް 2012ގައި އެތެރެކުރި ކަމުގައި ވިޔަސް މީގެ
ކުރިމަގުގައި ދުޅަހެޔޮ ޖީލެއް ބިނާކުރެވޭނީ ލިބޭ ދަރިންގެ ޞިއްޙަތު ރަނގަޅު
ތިންގުނަ ކަމުގައިވާ
311734260ރުފިޔާ ސަރުކާރުގެ ޢާމްދަނީއަށް
ވަންނާނެއެވެ .މީގެއިތުރުން ދުންފަތް ގަންނަފަރާތްތަކުން ނެގޭ ޖީ.އެސް.ޓީ އިން
10
ވެގެންކަން ވިސްނާ ހުރިހާ ފަރާތަކުން ވެސް ޒިންމާތަކެއް އުފުލައިގެން މެނުވީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުސްތަޤްބަލް ފެހި އަދި ފާގަތި މުސްތަޤްބަލަކަށް ހެދޭކަށް ނެތެވެ.
ސަން މާފާނު
އިބްނު ހައިޘަމް
އިޔާޒު ނަސީމް ހަމަ އެހެންމެ ނަފްސާނީ އިލްމާއި ޖޯމެޓްރީ އާއި ބޭސްވެރިކަމާއި އިސްލާމީ ފިގުހު ފަދަ އިލްމުތަކުގައި ވެސް އޭނާއަކީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ބޭފުޅެކެވެ. އިބްނު ހައިޘަމް އަކީ މި ޒަމާނުގެ ސައިންސުގެ ބިންގާ ކަމުގައިވާ "ސައިންޓިފިކް މެތަޑް" ގެ ބާނީއެވެ .އެހެން
ކަމުން ހަގީގަތުގައި އިބްނު ހައިޘަމް އަކީ ޒަމާނީ
އަބޫ ޢަލީ އަލްޙަސަން ބިން އަލްޙަސަން
ސައިންސުގެ ބައްޕައެވެ.
ބިން އަލްހައިޘަމް އަކީ މުސްލިމް ސައިންސްވެރިއެކެވެ.
އިބްނު ހައިޘަމްގެ ހަޔާތުގެ ބޮޑު ބައި ހޭދަ
އަދި ޕޮލިމެތެކެވެ .އޭނާ އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ މީލާދީން
965ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހުގެ 1ވަނަ ދުވަހު
ކުރައްވާފައިވަނީ މިޞްރުގައެވެ .އިބްނު ހައިޘަމް އިލްމީ ގޮތުން ހޯއްދަވާފައިވާ ހޯއްދެވުންތައް އަދިވެސް
މިހާރުގެ ޢިރާޤުގެ ބަޞަރާގައެވެ .އިބްނު ހައިޘަމް ނުވަތަ އަލްބަޞަރީ އަކީ ފެނުމާ ބެހޭ އިލްމަށް ވަރަށް ބޮޑެތި
ފުރިހަމައަށް ދިރާސާ ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ .އޭނާގެ އިލްމީ
ހިދުމަތްތަކެއް ކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ .ދުނިޔޭގައި އެންމެ
މަސައްކަތްތަކުގެ ތެރެއިން މިހައިތަނަށް ދިރާސާ ކުރެވިފައިވާ މަސައްކަތްތަކަށް ޓަކައި މީގެ އެއް ހާސް އެތައް އަހަރެއް
ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ފޮޓޯ ނަގާ ކެމެރާއެއް އީޖާދު
ކުރީން އުޅުއްވި އެ އިލްމުވެރިޔާގެ އިލްމީ ގާބިލުކަމާ މެދު
ކުރެއްވީ ވެސް އޭނާއެވެ .ފިޒިކްސް އާއި ފަލަކީ
މިހާރުގެ އިލްމުވެރީން ހައިރާންވެ އަންތަރީސްވެއެވެ.
އިލްމާއި ހިސާބުގެ އިލްމާއި ލޮލަށް ފެނުމާ ބެހޭ
އިލްމާއި ފަލްސަފާ އާއި މަންޠިޤު ފަދަ ރޮނގުތަކުގައި
އިބްނު ހައިޘަމް އަވަހާރަވީ މީލާދީން 1040ވަނަ
އަހަރުގެ މާރިޗު މަހުގެ 6ވަނަ ދުވަހު މިޞްރުގެ ޤާހިރާގައެވެ.
އޭނާއާ ވާދަކުރެވޭ ވަރުގެ އިލްމުވެރިޔަކު އެ ޒަމާނުގައި ނެތެވެ.
ހަރިޔާނާ އަޅުގަނޑުމެން އެ ސަރަހައްދަކަށް ނިސްބަތް ވާ ދެކުނު އޭޝިޔާ
ސަރަހައްދަށް އަހުލުވެރިވެ ،އާންމު މައުލޫމާތު މުއްސަނދި ކުރުމަށް ޓަކައި، ހުށަހަޅާ ލިޔުންތަކުގެ މި ސިލްސިލާގައި މި ފަހަރު ބަލައިލާނީ އިންޑިޔާގެ ސްޓޭޓުތަކުގެ ތެރެއިން ހަރިޔާނާއަށެވެ. ހަރިޔާނާގެ ވެރިރަށަކީ ޗަންޑީގަޅެވެ .ޗަންޑީގަޅަކީ ހަރިޔާނާގެ
އިތުރުން ޕަންޖާބު ސްޓޭޓުގެ ވެސް ވެރި ރަށެވެ .އެހެން ކަމާއެކު އިދާރީ ގޮތުން ޗަންޑީގަޅު ހިންގަނީ ޔޫނިއަން ޓެރިޓަރީއެއްގެ ގޮތުގައެވެ .ހަރިޔާނާ ސްޓޭޓުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ފަރީދު އާބާދެވެ .ހަރިޔާނާގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ހިންދީ ބަހާއި ޕަންޖާބީ ބަހެވެ.
ހަރިޔާނާގެ އުތުރުގައި އޮތީ ޕަންޖާބާއި ހިމާޗަލް ޕްރަދޭޝްއެވެ.
ހުޅަނގާއި ދެކުނުން ހަރިޔާނާގެ އިން ގުޅެނީ ރާޖަސްތާނާއެވެ .ހަރިޔާނާގެ އިރުމަތީ އިމުން އުއްތަރުކަންދާއި އުއްތަރުޕްރަދޭޝްއާ ގުޅޭ ރޮނގު ކަނޑައަޅައިދޭ ފާހަގައަކީ ޔަމުނާ ކޯރެވެ .އިންޑިޔާގެ ވެރިރަށް ،ދިއްލީގެ އުތުރާއި ހުޅަނގާއި ދެކުނު ބިތް ގުޅިފައިވަނީ ހަރިޔާނާގެ އިމާއެވެ .ހަރިޔާނާ ސްޓޭޓުގެ އެންމެ މުހިންމު ކޯރަކީ ގަހއްގަރް-ހަކްރާ ނުވަތަ ހާގަރު (ހާޖަރު) ކޯރެވެ .ގަދީމީ ވާހަކަތަކުގައި ކިޔޭ ގޮތުގައި ހާގަރަކީ ބްރަހްމާއަށް ސަރަސްވަތީ ކުރި ހަދިޔާއެކެވެ .މި ވާހަކަ އާއި މި ނަންތަކުން މި ވާހަކައާ އިބްރާހީމްގެފާނުގެ ވާހަކައާ ގުޅުން ހުރިކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ .ބްރަހްމާ އާއި އިބްރާހީމް ،ސާރާ އާއި ސަރަސްވަތީ ،އަދި ގަހއްގަރް ނުވަރަ ހާގަރް އާއި ހާޖަރު ،މި ނަންތަކުގައި
ކޯރުތަކަށް ވެސް ނަންދެވިފައިވަނީއެވެ.
ހަރިޔާނާގެ އާބާދީއަކީ 26މިލިޔަނެވެ .އާބާދީގެ ގޮތުން ބަލާއިރު ހަރިޔާނާ އަންނަނީ އިންޑިޔާގެ ސްޓޭޓުތަކުގެ ލިސްޓުން 16ވަނައަށެވެ .ބިމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު 20ވަނައަށެވެ .އިދާރީ ގޮތުން ހަރިޔާނާ ބަހައިލެވިފައިވަނީ 21
ޑިސްޓްރިކްޓަށެވެ.
ބުއްދީގެ ފުރާގު "މީހެއްގެ ގޮތާއި ބާވަތް ދެނެގަތުން އުނދަގޫ ވެއްޖެ ނަމަ އޭނާގެ ރަހުމަތްތެރީންނަކީ ކޮން ކަހަލަ ބައެއްތޯ ބަލާށެވެ.
ވަރަށް ބޮޑު އެއް ގޮތް ކަމެއް އެބަހުއްޓެވެ .މި ނަންތަކަށް ނިސްބަތްކޮށް
11
ކައުންސިލްތަކުގެ ނިޒާމު މަގުސަދަށް ފެއްތުން މުޙައްމަދު ޢާމިރު ފަރެސް
އެވެ .ރާއްޖޭގައި މިކަމުގެ އިލްމާއި ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވާ މީހުންގެ އިލްމާއި ތަޖުރިބާގެ ސައްހަ މައުލޫމާތު ރައްޔިތުންނާ ހަމައަށް ސީދާގޮތެއްގައި ފޯރައިފައިވާ
މިހާރު ރާއްޖޭގައި ގާއިމު ކުރެވިފައިވާ ،ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން އަތޮޅުތައް
މިންވަރު ވަކިން ކުޑަ އެވެ .ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުން ކައުންސިލްތަކުގެ ކޮންޓްރޯލް
ހިންގުމުގެ ނިޒާމު އޭގެ ރޫހުގައި ރަނގަޅަށް މަސައްކަތެއް ނުކުރެއެވެ .އޭގެ
ހޯދުމަށްޓަކައި ފެތުރި ވާހަކަތަކުގެ ރޫހާއި ސައްހަކަމާ ގުޅިފައިވާ ކަންތައްތަކެއްގެ
ސަބަބުތައް އެބަހުއްޓެވެ .އެހެންކަމުން މި ސަބަބުތައް އިތުރަށް ހޯދައިބަލައި
ސަބަބުން ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުންތަކެއް އެރި އެވެ.
އެންމެ ފައިދާހުރި ގޮތަކަށް އަމަލުކުރުމަށް އިތުރު ވިސްނުމަކަށް ދާން ވަނީ ޖެހިފައެވެ.
ރައްޔިތުންނަށް ރަނގަޅަށް މި ނިޒާމު އޭގެ މަގުސަދާ އެއްގޮތަށް
ދޭހަނުވީ މި ނިޒާމު ތައާރަފުކޮށް އޭގެ މައުލޫމާތު އެންމެ ބޮޑަށް ފެތުރީ ލާމަރުކަޒީ ޒަމާނުއްސުރެ އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް ހިންގަމުން އައި ނިޒާމު ބަދަލުކޮށް
އުސޫލުން ހިންގުމުގެ އިލްމާއި ތަޖުރިބާ ހުރި މީހުންކަމަށް ނުވުމުންނެވެ .ސިޔާސީ
އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް ހިންގުމަކީ ރައްޔިތުންގެ ވޯޓަކުން އިންތިޚާބު ކުރާ ބަޔަކު،
ޕާޓީތަކުގެ ހަރަކާތްތެރިން «ދަންނަ» ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމެއް ވޯޓުލާ މީހުންނާ
ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން ކުރާ ކަމެއް ކަމުގައި ހަމަޖެހި މިހާރު މިދަނީ އެގޮތުގައި
ހަމައަށް ގެންދެވުމެވެ .ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުން ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމާއި ކައުންސިލްތަކުގެ
ހިނގަމުންނެވެ .މި ބަދަލު ގެނެވުނީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގާނޫނު
ދައުރު ރައްޔިތުނަށް ކިޔައިދީފައިވަނީ އެމީހުން «ދަންނަ» ގޮތަށެވެ .އެހެންކަމުން
އަސާސީ އިން އެބަދަލަށް އަމުރުކުރާތީ އެވެ .ގާނޫނު އަސާސީގެ ދަށުން ހެދިފައިވާ
މައިގަނޑު އެއް މަގުސަދެއްގައި ގާނޫނުގެ ރޫހާ އެއްގޮތަށް މި ނިޒާމު ރައްޔިތުންގެ
ގާނޫނު އެގޮތަށް އަމުރުކުރާތީ އެވެ .ނަމަވެސް ގާނޫނު އަސާސީ އާއި ގާނޫނުގެ
ގިނަ ބަޔަކަށް ސާފުވެފައެއް ނުވެއެވެ .މި ގޮތަށް ސާފުކޮށްދޭކަށް ޕާޓީތަކަށް
މަގުސަދު އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ހާސިލްވަމުން ނުދާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ .މި
ވަގުތެއް ވެސް ނުލިބެ އެވެ.
މަގުސަދު ފުރިހަމައަށް ހާސިލް ނުވުމުގެ ސަބަބުތައް އެބަހުއްޓެވެ.
މަޝްހޫރު ގާނޫނީ ވަކީލު މުޙައްމަދު ނަޝީދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ،ކަން
ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް ހިންގުމަކީ ދިވެހިންނަށް އާކަމެކެވެ.
މިހެން ދިމާވުމުން ،ލާމަރުކަޒީ ވިސްނުމަކީ ކޮބައިކަން ދެނެގަތުމަށް އާންމު މީހާއަށް
މިކަމުގެ އިލްމާއި ތަޖުރިބާ ހުރި މީހުންގެ ރާއްޖޭގައި ވަރަށް މަދެވެ .އެހެންކަމުން
ދަތިތަކެއް ދިމާވެއެވެ .ލާމަރުކަޒީ ވިސްނުމަކީ ކޮބައިކަން ސިޔާސީ ފިކުރެއްގެ
ގާނޫނު އަސާސީ ޑްރާފްޓް ކުރި މަރުހަލާގައި ވެސް މައްސަލަތަކަކާ ކުރިމަތިވި
ތެރެއިން ނޫންގޮތަކަށް އެނގެން އާންމު މީހާއަށް ބޭނުންވެ އެވެ .ނަޝީދުގެ ޚިޔާލު ފުޅުގައި ކަމަކާ މެދު ސިޔާސީ ގޮތުން ފިކުރެއް ބައްޓަން ކުރަންވާނީ ވެސް، ފުރަތަމަ އެކަމަކީ ކޮބައިކަން ރަނގަޅަށް އެނގިގެންނެވެ. ރާއްޖޭގައި ކަން ހިނގައިފައިވާ ގޮތް ރަނގަޅަށް ދަންނަ މީހުންނަށް ނަޝީދުގެ ވާހަކަ ފުޅު ގަބޫލު ކުރަން ފަސޭހަވެދާނެ އެވެ .ނަމަވެސް އެއާ ގުޅިގެން އަމަލުތަކެއް ކުރާނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ކިތައް މީހުންކަމެއް ބުނާކަށް ނޭނގެ އެވެ .ނަމަވެސް މިއީ ތަޖުރިބާގެ މައްޗަށް އަމަލު ކުރަން ރަނގަޅު ވަގުތެކެވެ .އަނެއް އިންތިޚާބު ބޯމަތިވުމުގެ ކުރިންނެވެ .ކައުންސިލްތަކުން އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް ހިންގޭ މިންވަރަށް ބަލައިގެންނެވެ .ރަނގަޅަށް ކުރެވޭ ކަންކަމާއި ރަނގަޅަށް ނުކުރެވޭ ކަންކަމުގެ ސަބަބު ހޯދައިގެންނެވެ .ވަކި ސިޔާސީ ފިކުރެއް އޮތަސް ކަމުގެ ހަގީގަތް ބަލައިގެންނެވެ .ވޭތުވެދިޔަ ތަނުގެ ޒިންމާ ހަމައެކަނި އެއްފަރާތުގެ ބޮލުގައި އެޅުވުމުގެ ބަދަލުގައި ކަމުގެ ހުރިހައި ސަބަބަކަށް ބަލައިގެންނެވެ.
އަޅުގަނޑު ދުށްތަނުގައި ކައުންސިލްތަކުން އެންމެ އެދެވޭ ނަތީޖާ ނުނުކުންނަ ސަބަބުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ .އެއް ސަބަބަކީ ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމެއްގެ
12
ވިސްނުން ލިބިފައިވާ މިންވަރު ކުޑަވުމެވެ .ހޮވިފައިވާ ބައެއް ކައުންސިލަރުންގެ
މިހާރު އޮތް ގާނޫނާ އެއްގޮތަށެވެ .ނަމަވެސް މިބާވަތުގެ ގާނޫނަކީ ރާއްޖޭގެ
އިލްމާއި ތަޖުރިބާ އެވެ .ބައެއް ކައުންސިލްތަކުންނާއި ސަރުކާރުގެ ބައެއް
ތަރައްގީގެ މިސްރާބުތަކާ ގުޅިގެން ،ނުވަތަ ކުރެވޭ ތަޖުރިބާތަކާ ގުޅިގެން
އިދާރާތަކުން ދައްކަމުންދާ ސުލޫކެވެ .ގާނޫނީ ދައުލަތެއްގެ ވިސްނުން
ބަދަލުގެނެވޭނޭ ،އަދި ބަދަލު ގެންނާން ޖެހޭނޭ ގާނޫނުތަކެވެ.
ލިބިފައިވާ މިންވަރެވެ .ކައުންސިލެއްގެ ދައުރާއި ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ބާރު
ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން ހިންގުމުގެ ގާނޫނަކީ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅި
ކަމަށްވާ ސަރުކާރުގެ ދައުރަށް ގިނަ ފަހަރަށް ރަނގަޅަށް ބަލައިނުލެވޭ ކަމެވެ.
ފަހުން ގިނަ ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައިވާ ގާނޫނެކެވެ .އެ ގާނޫނު ބަދަލުވެގެން
ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތް ދިނުމުގެ ރޫހަށް ދެވަނަ ދަރަޖަ ލިބި ،ހުއްޓުވުމާއި ވިޔަ
ދިޔަ ގޮތުގެ ތަޖުރިބާ އަކީ ބައެއް މީހުން މަސައްކަތަށް ވަރުބަލި ކޮށްފާނެ
ނުދިނުމުގެ ރޫހު އިސްކުރެވޭ ފަރާތްތަކެއް މިކަމުގައި ޝާމިލްވުމެވެ .ނަތީޖާ
ސަބަބެކެވެ .ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިޔާސީ ލީޑަރުން އެއަށްވުރެ
އަކީ ބައެއް ކަންކަން ނުވުމެވެ .ބައެއް ކަންކަން ލަސްވުމެވެ .ބައެއް ކަންކަން
ހަންބޯވެފައި ތޮށި ވަރުގަދަ ވާނެ ކަމަށް ގަބޫލު ކުރަމެވެ .އަޅުގަނޑުމެންގެ
ބަލައިނުގަނެވުމެވެ .ހުރިހާ ކަމެއްގެ އާޚިރު ނަތީޖާ އަކަށް ވަނީ ރައްޔިތު
މަޖިލިސްގެ މެންބަރުން އެއަށް ވުރެ މާ އުންމީދު މަތިވެރިވެފައި މުރާލިވާނެ
މީހާއަށް ލިބެން އޮންނަ ޚިދުމަތް ނުލިބުމެވެ .ނުވަތަ ލަސްވުމެވެ .ނުވަތަ ފޭރާން
ކަމަށް ގަބޫލު ކުރަމެވެ.
ދެރަވުމެވެ.
ކައުންސިލްތަކުގެ އިންތިޚާބަށް ބަލާއިރު ފާހަގަ ކުރެވޭ ވަރަށް ބޮޑު
އެހެންކަމުން ވަގުތު އޮއްވައި މިކަންކަން ހަމަ މަގަށް ގެންނާން ވެއްޖެ އެވެ .މައުލޫމާތު ދީގެންނެވެ .އޮޅުންފިލުވައިދީގެންނެވެ .ތެދުމައުލޫމާތު
ކަމެއް އޮވެއެވެ .އެއީ އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް ހިންގުމުގެ ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވާ
ދީގެންނެވެ .އޮޅުވައި ނުލައެވެ .މިހާރު ކުރެވޭ ތަޖުރިބާ ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ.
ކައުންސިލަރުން މާ ބޮޑަށް މަދުވުމެވެ .ބައެއް ކައުންސިލްތަކުގައި އެއްގޮތަކަށް
ގާނޫނުތަކަށް ބަދަލު ގެންނާން ޖެހޭނަމަ އެ ބަދަލެއް ވެސް ގެނެސްގެންނެވެ.
ވެސް ނެތުމެވެ .މިހެން ވާންޖެހުނު ސަބުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ .އެއްކަމަކީ ސިވިލް
މި ދެންނެވި ހުރިހައި ބަދަލެއް ގެނައުމާއި ނުގެނައުން ،އެއަށް އަމަލު ކުރުމާއި
ސަރވިސްގެ ވަޒީފާއެއްގައި ތިބެފައި ތިން އަހަރުގެ ކުރު ދައުރަކަށް ކުރިމަތިލައި
ނުކުރުން ،ލާމަރުކަޒީ އުސޫލު ކާމިޔާބު ވުމާއި ނުވުން އޮންނާނީ އެކަންކަމުގެ
ވަޒީފާގެ ޔަގީންކަން «ނަގާލުމަށް» ބައެއް މީހުން ބޭނުން ނުވުމެވެ .އަނެއް ކަމަކީ
މައުލޫމާތު ސައްހަ ގޮތުގައި ،މަގުސަދާ އެއްގޮތަށް އެންމެންނަށް ލިބިގެންނެވެ.
ރައްޔިތުންގެ ވޯޓަށް ބާރު ފޯރުވޭ ވަރުގެ މީހުންގެ ރުހުން އެފަދަ ބައެއް މީހުންނަށް
އިތުބާރު ކުރެވޭ ގޮތުގައި މި މައުލޫމާތު ފަތުރައި އާންމު ހޭލުންތެރިކަން އެތައް
ނެތުމެވެ .އޭގެ ސަބަބުން އިންތިޚާބުގެ ކާމިޔާބާ މެދު ޔަގީންކަން ކުޑަވުމެވެ.
ތަނަކުން އިތުރު އިތުރުކުރާން މިވަނީ ޖެހިފަ އެވެ .މި ހޭލުންތެރިކަން އިތުރު
މީގެ ސަބަބުން އިންތިޚާބީ ވާދައަކަށް ގޮސް ރައްޔިތުން ކަނޑައަޅާ ނިޔާއަކާ
ކުރުމުގައި ރާއްޖޭގައި ތިބި މިކަމުގެ އިލްމާއި ތަޖުރިބާ ހުރި މީހުންގެ ދައުރު
ކުރިމަތިލާން ކެރޭ ވަރަށް ޑިމޮކްރެސީ އާއި ލާމަރުކަޒީ ވިސްނުން ފައްކާވެފައި
ފުޅާކޮށް ވަރުގަދަ ކޮށްގެން ނޫނީ ސާފު މަގުސަދާ ހަމައަށް ދިއުމަކީ ދަތިކަމަށް
ނެތުމެވެ .މިނޫން ވެސް އެތައް ސަބަބަކެވެ .ކޮންމެ ސަބަބަކާ ހުރެ މިކަން މިހެން
ވާނެ އެވެ.
ވިޔަސް ތައުލީމާއި ތަޖުރިބާ ހުރި މީހުންގެ ތަޖުރިބާ އަކީ އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް
ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް ހެޔޮ ގޮތުގައި ހިންގަން
ހިންގުމަށް ބޭނުންތެރި އެއްޗެކެވެ .ބޭނުން ހިފާން ޖެހޭ އެއްޗެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުން ނަމަ މި ނިޒާމުގެ ސައްހަ މައުލޫމާތު މުޅި ރައްޔިތަށް
މި ހުރިހައިކަމަކުން ރައްޔިތުންނަށް އަސަރުތަކެއް ކުރަމުން އެބަދެ އެވެ.
ސާފުކޮށް އޮޅުން ފިލުވައިދޭން ވެއްޖެ އެވެ .މިހިނދަށް ހުރި ގާނޫނާއި
މާޔޫސްވަމުން އެބަދެ އެވެ .ފޫހިވަމުން އިތުބާރު ގެއްލެމުން އެބަދެ އެވެ .ސިޔާސީ
ގަވާއިދުތަކަށް ބަދަލުތައް ގެންނާން ވެއްޖެ އެވެ .ފުލުފުލުގައި އަންނާން އޮތް
އަޑުތަކާއި ތަރައްގީގެ ވާހަކަތަކުގެ އިހުސާސް ކުޑަވަމުން އެބަދެ އެވެ .ރައްޔިތުންގެ
ދެ އިންތިޚާބުގެ ހޫނުކަމުގައި ކައުންސިލްތަކުގެ އިންތިޚާބުގެ ވަގުތު ކުޑަވެގެން
ބައިވެރިވުން ކުޑަވަމުން ބުރަހެލި ވަމުން އެބަދެ އެވެ.
ނުދަނީސް ތަޖުރިބާގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް މި ނިޒާމް މުރާޖިއާ ކުރުމުގެ
ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން އެއްބަޔަކު ދެކޭ ގޮތުގައި އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް
މަސައްކަތް ފަށާން ވެއްޖެ އެވެ .މި ދެއްކި ވާހަކަތައް މިނޫން ގޮތްގޮތަށް ދެކޭ
ހިންގުމަށް ހޮވައިފައިވާ ކައުންސިލަރުންގެ އަދަދު މާ ގިނަ އެވެ .އެ މީހުންގެ
މީހުންގެ އަޑުގެ އިއްވާން ވެއްޖެ އެވެ .ރައްޔިތުންނާ ގާތުން ޚިދުމަތް ދިނުމާއި
ފަރާތުން ލިބޭ ޚިދުމަތަށްވުރެ އެމީހުންގެ މުސާރައަށް ދާ ޚަރަދު ބޮޑެވެ .ނަމަވެސް
ޚިދުމަތް ލިބިގަތުމުގެ ކާމިޔާބު މުސްތަގުބަލަކަށްޓަކަ އެވެ .ފައްކާ ވެފައިވާ
އެއީ މިހިނދަށް އޮތްގޮތެވެ .ކައުންސިލްތަކުގެ ކަންކަން މިހިނދަށް ހިނގާނީ
ޑިމޮކްރަސީ އަކުން ރައްޔިތުން ބާރުވެރި ކުރުމަށްޓަކަ އެވެ.
13
ކޯކާކޯލާ
އެއް
ގަރުނަށް
ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވީ އިރު ވެސް ދުނިޔޭގައި އެންމެ މަޝްހޫރު ބުއިމެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ކޮކާކޯލާގެ މަގުބޫލު ކަމަކަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް އައިސްފައެއް ނުވެއެވެ .ކޮކާކޯލާގެ ތާރީހަށް ބަލާލާއިރު މި ބުއިމުގެ ރެސެޕީއަކީ އެމެރިކާގެ ޖޯޖިޔާ ސްޓޭޓުގެ ފާމަސިސްޓެއް ކަމުގައިވާ
ގަރުނެއް ވީ އިރު ވެ ް ސ މަގުބޫލު ކަމަށް ބަދަލެއް ނާ ދޭ
,,
ޖޯން ޕެންބަރޓަން އުފެއްދި ރެސެޕީއެކެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ކޮކާކޯލާ ވިއްކަން ފަށާފައިވަނީ ޖޯޖިޔާގެ އެޓްލާންޓާގައި 8 މެއި 1886ގައެވެ .އެންމެ ފުރަތަމަ ކޮކާކޯލާ ވިއްކަން ފަށާފައިވަނީ ފުޅީގައި ބަންދުކޮށްގެންނެއް ނޫނެވެ .އޭރު އެންމެ
ގަރުނެއް ވެގެން ދިޔަ އިރު ވެސް މި ބުއިމުގެ
ފަސް ސެންޓަށް ވިއްކި މި ބުއިން ފުޅީގައި ބަންދުކޮށްގެން ވިއްކަން ފެށުމުން މުޅި ދުނިޔޭގައި
ރެސެޕީ އާންމު ވެފައެއް ނުވެއެވެ .މިއީ ދުނިޔޭގައި
ވެސް މި ބުއިމަށް ވަރަށް ބޮޑު މަގުބޫލުކަމެއް ލިބިގެން
ވިޔަފާރީގެ އެންމެ ބޮޑު ސިއްރެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ
ދިޔައެވެ.
ރެސެޕީއެވެ .ކޮކާކޯލާގެ އޮރިޖިނަލް ރެސެޕީ ރައްކާ
ގަރުނެއް ވެގެން ދިޔަ އިރު ވެސް މި ބުއިމުގެ ރެސެޕީ
އާންމު ވެފައެއް ނުވެއެވެ .މިއީ ދުނިޔޭގައި ވިޔަފާރީގެ އެންމެ ބޮޑު
ކުރެވިފައިވަނީ އެޓްލާންޓާގައި ހުންނަ ސަން ޓްރަސްޓް
ސިއްރެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ ރެސެޕީއެވެ .ކޮކާކޯލާގެ އޮރިޖިނަލް ރެސެޕީ
ބޭންކުގެ މައި ވޯލްޓުގައެވެ.
ރައްކާ ކުރެވިފައިވަނީ އެޓްލާންޓާގައި ހުންނަ ސަން ޓްރަސްޓް ބޭންކުގެ މައި ވޯލްޓުގައެވެ .ރަހައިގެ ގޮތުން ކޮކާކޯލާގެ ރަހައާ ވަރަށް އެއްގޮތް ބުއިންތަކެއް އުފެއްދޭތޯ އެތައް ބަޔަކު މަސައްކަތް ކުރި ނަމަވެސް އަދި މިހާ ތަނަކަށް ކޮކާކޯލާގެ އަސްލު ރަހައާ އެއްގޮތް އެއްވެސް ބުއިމެއް ދުނިޔޭގެ މާކެޓަށް ނެރެވިފައި ނުވާކަން ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހެއެވެ .ކޮކާކޯލާއާ އެންމެ ގާތްކުރާ ބުއިންތަކުގައި ވެސް މާ ބޮޑަށް ފޮނި ރަހަ ގަދަވުން ފަދަ ނުވަތަ ހިތި ރަހަ
މިލިޔަނަށް ވުރެ ގިނަ ކޭސް ކޮކާކޯލާ ޒީރޯ ވިކިފައިވެއެވެ .މިހާރު ދުނިޔޭގެ 130 ގައުމަކުން މި ބުއިން ލިބެން އެބަ ހުށްޓެވެ.
އިންޓަރބްރޭންޑްސްގެ ބެސްޓް ގްލޯބަލް ބްރޭންޑް 2011ގެ ވޯރލްޑްސް މޯސްޓް ވެލުއެބްލް ބްރޭންޑުގެ މަގާމު ލިބިފައިވަނީ ވެސް ކޮކާކޯލާ
ގަދަވުން ފަދަ މައްސަލަތައް ހުންނަކަން ގިނަ ބަޔަކު ފާހަގަ ކުރެއެވެ.
އަށެވެ .ކޮންމެ ދުވަހަކު 1.7ބިލިއަން މީހުން ކޮކާކޯލާ ކުންފުނީގެ އުފެއްދުންތައް
ދުނިޔޭގެ ވަރަށް ގިނަ ގައުމުތަކުގައި ކޮކާކޯލާ ފެކްޓަރީތައް ވަނީ ގާއިމު
ބޭނުން ކުރެއެވެ .މިއީ ދުނިޔޭގެ އާބާދީގެ ކޮންމެ ހަތަރު މީހަކުން އެކެކެވެ.
ކުރެވިފައެވެ .މި ގޮތުން ކޮކާކޯލާ ކުންފުނީގެ 300އަށް ވުރެ ގިނަ ގޮފި ސ ދުނިޔޭގެ 200އަށް ވުރެ ގިނަ ގައުމުގައި ހުރެއެވެ .މި ހުރިހާ ފަރާތަކުން ވެ ް 139600މުވައްޒަފުން މަސައްކަތް ކުރެއެވެ .ކޮކާކޯލާ ކުންފުނީގެ ޗެއަރމަން ކޮކާކޯލާ ފުޅީގައި ބަންދުކޮށް ހަދާއިރު ،އަސްލު ރެސެޕީ ނެރޭ މާއްދާ އަންނަނީ ކޮކާކޯލާ ކުންފުންޏަށް 125އަހަރުވެފައިވާއިރު ،މި ކުންފުނީގައި
މައި މަރުކަޒުންނެވެ .އެހެން ކަމުން ކޮކާކޯލާގެ ރެސެޕީގެ ސިއްރު ހާމަވުމުގެ ފުރުސަތެއް ނެތެވެ.
މިއަދު ކޮކާކޯލާ ކުންފުނިން ގެންދަނީ ކޮކާކޯލާގެ ތަފާތު ވައްތަރުތައް ބާޒާރަށް ނެރެމުންނެވެ .މީގެ ތެރޭގައި ހަކުރު ބަލީގެ މީހުންނަށް އަމާޒުކޮށްގެން
އަދި ސީއީއޯ ކަމުގެ މަގާމު 2008ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ފުރުއްވަމުން
ގެންދަވަނީ ތުރުކީ ދަރިކޮޅުގެ ބޭފުޅެއް ކަމުގައިވާ މުހްތާރު ކެންޓެވެ .މުހުތާރު ކެންޓް ހަތަރު ފަހަރެއްގެ މަތީން ދިވެހިރާއްޖެ އަށް ޒިޔާރަތް ކޮށްފައިވެއެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ކުރިޔަށް އޮތް ތިން ގަރުނުގެ ތެރޭގައި ވެސް ކޮކާކޯލާގެ މަގާމު އަތުލެވޭ ފަދަ އެހެން ބުއިމެއް ބާޒާރަށް ނުނެރެވޭނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން
ހަދާފައިވާ “ކޮކާކޯލާ ޒީރޯ” އާއި ޑައެޓް ކުރާ މީހުންނަށް އަމާޒުކޮށްގެން
ކޮކާކޯލާ ކުންފުންޏަށް އެބައޮތެވެ .އެހެންކަމުން އަދިވެސް ކޮކާކޯލާގެ ކުރިމަގު އޮތީ
ނެރެފައިވާ “ޑައެޓް ކޯކް” އަދި “ލައިޓް ކޯކް” އާއި ތަފާތު ފްލޭވަރތަކުގެ ބުއިންތައް ފާހަގަކުރެވެއެވެ .މީގެ ތެރޭގައި ޗެރީ އާއި ވެނީލާފަދަ ފްލޭވަރތަކުގެ ކޮކާކޯލާ ހިމެނެއެވެ .މީގެ ތެރެއިން މި ވަގުތު އެންމެ ބޮޑު ތަރުހީބެއް ހޯދަމުން އަންނަ އެއް ބުއިމަކީ ކޮކާކޯލާ ޒީރޯއެވެ .މިއީ އެއްވެސް ކެލަރީއެއް ނުހިމެނޭ ގޮތަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ބުއިމެކެވެ 2009 .ވަނަ އަހަރު އެކަނި ވެސް 600
އުޖާލާކޮށް ކަމަށް ބުނަން ޖެހެއެވެ.
ގަރުނެއް ވެގެން ދިޔަ އިރުވެސް ރަހަޔަކަށް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ. މަގުބޫލު ކަމަކަށް ވެސް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ .އެހެން ކަމުން އަދިވެސް ދުނިޔޭގެ ރަސްބުއިމަކީ ކޮކާކޯލާއެވެ.
17
އަންނަ އަހަރު ފޭސްބުކު ބަންދު ކުރަނީބާ؟ އާދަމް ނަސީރު
ދުނިޔޭގެ އެންމެ ގިނަ ބަޔަކު ބޭނުންކުރަމުން އަންނަ ސޯޝަލް
ފަހުން މުޅިން ފޭސްބުކު ބަންދު ކުރާނެއެވެ .އެއް އަހަރުގެ މުއްދަތެއް ދިނުމަށް
ނެޓުވޯކަކީ ފޭސްބުކެވެ .ފޭސް ބުކުގެ ތެރެއަށް ވަދެ ގެއްލި ތިބެ ދުވާލަކު 8
ޒުކަބާރކު ބޭނުންވާ ސަބަބަކީ ފޭސް ބުކަށް ދެވި ހިފާފައިވާ ފަރާތްތަކަށް އެކަމުން
ގަޑިއިރު ހޭދަ ކުރާ އެތައް ލައްކަ ބަޔަކު މިދުނިޔޭގައި އެބަ އުޅެއެވެ .ހަތްސަތޭކަ
ދުރުވުމަށް މުހުލަތެއް ދިނުމެވެ .އެހެނަސް މި ޚަބަރާއި ގުޅިގެން ގިނަ ބަޔަކު
މިލިއަނަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން ރަޖިސްޓުރީ ވެފައިވާ މަޝްހޫރު ފޭސްބުކުގެ ބާނީ
ބުނަމުންދަނީ މީ އަދި ހަޤީޤީ ޚަބަރެއް ނޫން ކަމަށެވެ.
މާރކު ޒުކަބާރކު އަބަދުވެސް ބުނަމުންދާ ވާހަކަ އަކީ އެތަކެއް ބިލިއަން ޑޮލަރު
މި ޚަބަރާއި ގުޅިގެން ތަފާތު ވާހަކަ ތައް ހުދު ފޭސްބުކު ތެރޭގައި
އެފަރާތަށް ފޭސްބުކުގެ ސަބަބުން ލިބުނު ނަމަވެސް އެއާއި އެކު ލިބޭ ނުތަނަވަސް
ވެސް ދެކެވެމުންދާއިރު ފޭސްބުކު ބަންދު ކުރުމާއި ދެކޮޅަށް ދަނީ ޕެޓޝަނެއްގައި
ކަމާއި ބޮލުގެ ރިހުން ވެސް ވަރަށް ބޮޑުކަމަށެވެ .އަދި ލިބެމުންދާ އިތުރު ވަރަށް
ސޮއިކުރަމުންނެވެ .އޮންލައިން ޕެޓިޝަން ހިންގާ ވެބުސައިޓެއް ކަމަށްވާ ޕެޓިޝަން
ގިނަ އުނދަގޫތައް ވެސް އެބަހުރިކަމަށް އެންމެ ޒުވާން އުމުރުގައި ބިލިއަނަރަށްވި
އޮންލައިން ވެބުސައިޓުގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން ފޭސްބުކުގެ ތެރެއިން ދީފައިވާ
މާރކު ޒުކަބާރކު ދަނީ ބުނަމުންނެވެ.
ޚިޔާލު ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމާއި ،ވިޔަފާރިތައް އިޝްތިހާރު ކުރުމަށް ލިބޭ
އިންޓަނެޓުގެ ވަރަށް ތަފާތު ޚަބަރުތައް ގެނެސްދޭ ވެބުސައިޓެއް
ބޮޑު ފުރުސަތުގެ އިތުރުން ދުވަހެއްގެ ތެރޭގައި އެކަކު އަނެކަކާއި ކުރެވޭ ތަފާތު
ކަމަށްވާ ވީކުލީ ވޯލްޑު ނިއުސް ކިޔާ ސައިޓަކުން ބުނާ ގޮތުގައި އަންނަ އަހަރުގެ
މުޢާމަލާތްތަކަށް ފޭސްބުކު ހުއްޓާލައިފި ނަމަ ވަރަށްބޮޑަށް ބުރޫ އަރާނެއެވެ.
މާރޗު 15އިން ފެށިގެން ފޭސްބުކު ހުއްޓާލާނެއެވެ .އަދި އިތުރު އެއްވެސް
އެހެންކަމުން ފޭސްބުކު ހުއްޓާލުމަކީ ފޫނުބެއްދޭނެ ފަދަ ގެއްލުން ތަކެއް އެތައް
ފަރާތަކަށް ފޭސްބުކުގައި ރަޖިސްޓުރީ އެއް ނުކުރެވޭނެވެ .އަދި އޭގެ އެއް އަހަރު
މިލިއަން ބަޔަކަށް ލިބިގެން ހިނގައިދާނެ ކަމެއް ކަމަށް ދަނީ ބުނަމުންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވެސް އެތައް ހާސްބަޔަކު ބޭނުން ކުރަމުންދާ
ފޭސްބުކުގެ އަވާގައި ޖެހިފައިވާ
އެތަކެއް ބަޔަކު އެބަ ތިއްބެވެ .ހާއްސަކޮށް މިއަދު އިންޓަނެޓުގެ މައި ދޮރުއަށްޓަކީ ފޭސްބުކު ކަމުގައި ދިވެހިން މިވަނީ ބަލައިގަނެފައެވެ. ޒުވާނުން އެމީހުންގެ ދުވަހުގެ ހުރިހާ ކަމެއް
18
ރާވަމުންގެންދަނީ ފޭސްބުކުގެ ތެރޭގައި ތިބެގެނެވެ .ރައްޓެހިވެގެން އުޅޭ ކުއްޖާއަށް
ގިނަބަޔަކު ކަންބޮޑުވަނީ އެހެންވެއެވެ .އެހެނަސް އެ ވެބުސައިޓުގެ ނާޒާއިޒު ފައިދާ
އެދުވަހުގެ މޫޑު އަންގާލަދެނީ ފޭސްބުކުގައި ލިޔެލާ ސުޓޭޓަސް މެދުވެރިކޮށެވެ.
ނަގާ މީހުންގެ ސަބަބުން ފޭސްބުކު އުފެއްދި ބާނީ މާރކު ޒުކަބާރކުގެ ބޮލުގެ
ކޮފީއަށް ނުވަތަ ކެއުމަކަށް ދާނެ ގަޑި އަންގާލަދެނީ ފޭސްބުކު ޗެޓު މެދުވެރިކޮށެވެ.
ރިހުން ދަނީ ހައްތަހާ ގަދަވަމުންނެވެ .ތަފާތު އެތަކެއް ވައިރަސްތަކެއް އިއްޔެ
ރައްޓެހިންގެ ލިސްޓަށް ފޯރުކޮށްލަދޭ މެސެޖު އަމިއްލަ ވޯލްގައި ޕޯސްޓު ކޮށްލާ
ވެސް ފޭސްބުކުގެ ތެރޭގައި ފެތުރެމުންދިޔަ އެވެ .ނިވާކަންކުޑަ ތަފާތު ފޮޓޯ ތަކެއް
ކަމަށްވެއެވެ .ފޭސްބުކު ބޭނުންކުރުމަށް ފޯނާއި ،ތަފާތު ޓެބުލެޓުތައް ބޭނުން
އެކިއެކި މީހުންގެ ވޯލްގައި އެކިއެކި ރައްޓެހިންގެ ނަމުގައި ޕޯސްޓު ކުރެވެމުންދިޔަ
ކުރަމުންދާއިރު ،އާދައިގެ ޓޯޗުބައްތި ނޮކިޔާ ފޯނަކުން ފޮނުވާލެވޭ އެސް.އެމް.އެސް
ނަމަވެސް ހަޤީޤަތަކީ އެއީ ހުސް ވައިރަސް އަށްވުމެވެ .ވަރަށްގާތް ރައްޓެހިން
އަކުންވެސް ފޭސްބުކުގެ ހަރަކާތްތައް ކުރިއަށް ގެންދެވެއެވެ.
އެފަދަ ކަމެއް ނުކުރާނެ ކަން ޔަޤީން ވިޔަސް ފޭސްބުކުގެ ތެރޭގައި މިނޫން
,,
ވެސް އެތަކެއް ކަމެއްދަނީ ހިންގަމުންނެވެ .އެގޮތުން މީހުންގެ ވަރަށް ވެސް ޒާތީ
އެހެންކަމުން މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިއުޅުމާއި އެންމެ ބޮޑަށް
ގުޅިޅާމެހިފައިވާ އެކައްޗަކީ ފޭސްބުކު ސޯޝަލްނެޓުވޯކު ކަމާއިމެދު ޝައްކެއް ކުރާނެ
ފޮޓޯތަކާއި ވީޑިއޯތައް އަބަދުވެސް ލީކުވެ ބޭޒާރުވަމުންދެއެވެ .އެހުރިހާ ކަމެއްގެ
ބަޔަކު ނޫޅޭނެއެވެ .އެވެބު ސައިޓު ހުއްޓާލަފާނެ ކަމަށް ދެކެވޭ ވާހަކަތަކާއި މެދު
ހުތުރު ނަން ލިބޭ ފަރާތަކީ ފޭސްބުކު އުފެއްދި ފަރާތްކަމަށްވާ މާރކު ޒުކަބާރކެވެ. އެހެންކަމުން ޒުވާން މި ހުނަރުވެރިޔާގެ ހަޤީޤީ ދިރިއުޅުން މިހާރު ވެގެން ގޮސްފައިވަނީ ހާސްކަމާއި ބޮލުގެ ރިހުންގިނަ ނުތަނަސްކަމުން ފުރިގެންވާ ދިރިއުޅުމަކަށް ކަމަށް ބުނެވެއެވެ .ޒުވާން އުމުރުގައި ލިބެމުންދާ ބިލިއަން ޑޮލަރަށް ހިތްހަމަ ޖެހުމެއް ނުގަނެވިގެން އުޅެނީ މަތީގައި ދެންނެވި ގިނަ ސަކުވާތަކެއް ކޮންމެ ދުވަހަކުވެސް ޒުކަބާރގާ ހަމަ އަށް ފޯރާތީއެވެ .ކިތަންމެ
އިންޓަނެޓުގެ ވަރަށް ތަފާތު ޚަބަރުތައް ގެނެސްދޭ
ވަރަކަށް ފުރޭނިގެން މައްސަލަތައް އެންމެ މަތީ ފަންތިއަށް ގެންދިޔަ ނަމަވެސް
ވެބުސައިޓެއް ކަމަށްވާ ވީކުލީ ވޯލްޑު ނިއުސް
އެ މައްސަލަތައް ހައްލުކުރަން ދޭންޖެހޭ ގިނަ ވަގުތާއި ހެދި ޒުވާން އުމުރުގައި
ކިޔާ ސައިޓަކުން ބުނާ ގޮތުގައި އަންނަ
އުޅެން ބޭނުންވާ ހިތްހަމަ ޖެހޭ ދިރިއުޅުމުން މަހުރޫމް ވެފައިވާ ކަމަށް ޒުކަބާރކުގެ ރައްޓެހިން ކައިރީ އަބަދުމެ ދަނީ ބުނަމުންޏެވެ .އެހެން ކަމުން ފޭސްބުކު
އަހަރުގެ މާރޗު 15އިން ފެށިގެން ފޭސްބުކު ހުއްޓާލާނެއެވެ .އަދި އިތުރު އެއްވެސް ފަރާތަކަށް
އުފެއްދުމުގެ ކުރިން އުޅެމުން ދިޔަ މަޖާ އުފާވެރި ދިރިއުޅުން އަލުން ހޯދުމަށް ފޭސްބުކު ބަންދު ކޮށްފާނެ ކަމަށް ބެލުމުގެ ފުރުސަތު އެބައޮތެވެ.
އެހެނަސް ބިލިއަން ޑޮލަރު ލިބެމުންދާ މިބޮޑު ވިޔަފާރި ހަމަ
ފޭސްބުކުގައި ރަޖިސްޓުރީ އެއް ނުކުރެވޭނެވެ .އަދި
ކުއްލި އަކަށް ހުއްޓާލަފާނެ ކަމާއި މެދު ގިނަބަޔަކު ދަނީ ޝައްކުގެ ނަޒަރަކުން
އޭގެ އެއް އަހަރު ފަހުން މުޅިން ފޭސްބުކު ބަންދު
ބަލަމުންނެވެ .ސަބަބަކީ ޒުކަބާރކު ފޭސް ބުކު ހިންގުމާއި ދުރުވެލިޔަސް ފޭސްބުކު
ކުރާނެއެވެ.
ހިންގޭނެފަދަ އެތައްސަތޭކަ ބަޔަކު ތިބުމުނެވެ .އެހެނަސް ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ ހަޤީޤަތަކީ އަމިއްލަ ދަރިން ބަލަން އެހެން މީހެއްގެ އަތަށް ދިނުމަކީ ގިބަ ބަޔަކު ހިތްހަމަ ޖެހޭ ކަމެއްނޫން ކަމެވެ.
19
ބޮޑު މުޒާހަރާގެ މެސެޖު
އިސްލާމް ދީން ވަނީ ދިވެހީންގެ ލެޔާ އަލްއުސްތާޛު އަޙުމަދު މާޖިދު
އެންމެ ބޮޑު މުޒާހަރާއެވެ .މަދަނީ އިއްތިޙާދުގެ ފަރާތުން ހާމަ ކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި އެ މުޒާހަރާގައި މުޅި ރާއްޖޭގައި ލައްކައަކަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން ބައިވެރިވިއެވެ.
ހަމައެކަނި މާލޭގައި މުޒާހަރާއަށް ޖަމާވި މީހުންގެ އަދަދަށް ބެލިޔަސް ،މިއީ ރާއްޖޭގައި
މި ޑިސެންބަރު މަހުގެ 23ވަނަ ދުވަހަކީ ރާއްޖޭގެ މި ޒަމާނުގެ
ތާރީހުގައި އެންމެ ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ އެއް ދުވަހެވެ .އެދުވަހު ދިވެހީންގެ އެތައް
މިހާތަނަށް ބޭއްވުނު އެންމެ ބޮޑު މުޒާހަރާ ކަން ފެނިގެން ދެއެވެ .ނަސުރުގެ
ހާސް ބަޔަކު ވަނީ އިސްލާމް ދީން ފިޔަވައި އެހެން ދީނެއް ،އަދި ހަޔާތުގެ އެހެން
މައިދާނަށް އެއްވި މީހުންގެ އަދަދަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 20000ކަމަށް މަދަނީ
ނިޒާމެއް އެމީހުން ގަބޫލު ނުކުރާނެކަމުގެ މެސެޖު ދީފައެވެ .އިސްލާމް ދީނަށް
އިއްތިޙާދުން ވަނީ ބުނެފައެވެ.
ފުރައްސާރަކޮށް ،ފުރައްސާރަ ކުރުވުމަކީ ދިވެހީން ގަބޫލު ކުރާނެ ކަމެއް ނޫންކަން ހާމަކޮށްދީފައެވެ.
ނަން ހާމަކުރަން އެދިވަޑައިނުގަންނަވާ ޕޮލިސް އިންސްޕެކްޓަރަކު ވިދާޅުވި
ގޮތުގައި ،ނަޞްރުގެ މައިދާނަށް އިސްލާމް ދީނުގެ ޙިމާޔަތުގައި ނިކުތް މީހުންގެ ޢަދަދު 25000އާ ގާތް ކުރާނެ ކަމަށް ފުލުހުންގެ ހިސާބުތަކުން ދައްކައެވެ.
އިސްލާމް ދީނުގެ ހިމާޔަތުގައި މުޅި ރާއްޖޭގައި ބޭއްވުނު “ބޮޑު މުޒާހަރާ” އިންތިޒާމު ކުރީ މަދަނީ އިއްތިޙާދުގެ ފަރާތުންނެވެ .އިދިކޮޅު ސިޔާސީ
އޭނާއަކީ މުޒާހަރާގެ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަވަން އުޅުއްވި ފުލުހުންގެ ޔުނިޓްތަކުގެ
ޕާޓީތައް ވެސް މި މުޒާހަރާގައި ބައިވެރިވެފައި ވެއެވެ .މުޒާހަރާގެ ތެރޭގައި ވާހަކަ
ތެރޭގައި ހަރަކާތްތެރިވެވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅެކެވެ.
ދައްކަވަމުން ،ޢަދާލަތު ޕާޓީގެ ރައީސް ޢިމްރާން ޢަބްދުﷲ ވަނީ މާލޭގައި މުޒާހަރާ ބޭއްވުނު ސުނާމީ ބިނާ ސަރަހައްދަށް “ނަސުރުގެ މައިދާން” މި ނަމުން ނަން
ހަޖަމު ނުކުރެވުނީ ކީއްވެ؟
ދެއްވައިފައެވެ.
ނަސުރުގެ މައިދާނުގައި ދިވެހީންގެ އެތައް ހާސް ބަޔަކު ދައްކުވައިދިނީ
އިސްލާމް ދީނުގެ ޙިމާޔަތުގައި ދިވެހީން ތިބިކަމަށް ބުނެ ކުރާ
އިސްލާމް ދީން ދެކެ ދިވެހީން ހަގީގަތުގައި ވެސް ލޯބިވާ ކަމެވެ .މުޒާހަރާ
މުޒާހަރާއެއް އިއުލާން ކުރުމާ އެކު ،ސަރުކާރު ހިންގާ އެމްޑީޕީގެ އެކި ފެންވަރުގެ
ކުރިޔަށް ދަނިކޮށް މަޣްރިބް ނަމާދާއި ޢިޝާ ނަމާދުގެ ވަގުތު ޖެހުމުން ،މުޒާހަރާގެ
އެކި ބޭބޭފުޅުން އެކަމާ ދެކޮޅަށް ވާހަކަދައްކަވަން ފެއްޓެވިއެވެ .މިއީ ހައިރާން ވާން
ބައިވެރީން މޫދުގެ ލޮނުފެނުންނާއި ،ކުދި ފެންފުޅިތަކުން ވުޟޫ ކޮށްގެން ނަމާދު
ޖެހުނު ކަމެކެވެ .މަދަނީ އިއްތިޙާދުގެ ފަރާތުން އިދިކޮޅު ޕާޓީތަކާ ގުޅިގެން އިއުލާން
ކުރިއެވެ .ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް ބޭއްވުނު އެންމެ ބޮޑު ނަމާދުގެ ޖަމާއަތް
ކުރީ ދިވެހި ސަރުކާރު ވައްޓާލަން ކުރާ މުޒާހަރާއެއް ނޫނެވެ .އެމްޑީޕީއާ ދެކޮޅު
ކަމުގައި ވުން އެކަށީގެންވާ އެ ޖަމާއަތުގައި ދިވެހި މުސްލިމު އަޚުންނާއި
މުޒާހަރާއެއް ނޫނެވެ .އިސްލާމް ދީން ދެކެ ދިވެހީން ލޯބިވާކަން ހާމަކުރާ ،އިސްލާމް
އުޚުތުންގެ އެތައް ހާސް ބަޔަކު އެކީގައި ރުކޫޢުކޮށް ،ސަޖިދަކޮށް ،އެއްކައުވަންތަ
ދީނާ ދެކޮޅަށް ސަރުކާރުން ކުރާ ކަންތައްތަކާ ދެކޮޅަށް ކުރާ މުޒާހަރާއެކެވެ.
މަތިވެރިވަންތަ މާތްﷲ ގެ އިލާހުވަންތަކަމުގެ ހައްގު ނިދާ އިއްވަމުން ދިޔަ އިރު
އެމްޑީޕީއަށް ވެސް އެ މުޒާހަރާއަށް ދައުވަތު ދެވިފައި ވެއެވެ .އެހެންވިއްޔާ،
އެފެނުނު މަންޒަރަކީ ދިވެހި ޖައްވުން ފަހަކަށް އައިސް އަޅުގަނޑަށް ފެނުނު
އެމްޑީޕީން އެ މުޒާހަރާގެ ދައުވަތަށް އިންކާރުކޮށް ،މުޒާހަރާއަށް ދެކޮޅު ހެދުމުގެ މާނައަކީ ،ބޭނުމަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟
އެންމެ ރީތި މަންޒަރެވެ .އެންމެ އަސަރުގަދަ މަންޒަރެވެ .އެ މަންޒަރަކީ މި ފަސްގަނޑުގައި ހައްގުގެ އަޑު އަދި މަރުވެގެން ނުދާ ކަމުގެ ސާބިތު ހެކި
ސަރުކާރުގެ މިނިސްޓަރުންނާއި އެމްޑީޕީގެ އިސް ވެރީން ވަނީ މުޒާހަރާއާ
ތަމްސީލު ކޮށްދިން މަންޒަރެކެވެ .އެ މަންޒަރަކީ ލޮލުން އުފަލުގެ ކަރުނަ ހިލުވާލި
ދެކޮޅަށް އެކިއެކި ތުހުމަތުތައް ކޮށްފައެވެ .އިސްލާމް ދީނުގެ ހިމާޔަތުގައި މުޒާހަރާ
މަންޒަރެކެވެ .ދުވަހަކުވެސް ހަނދާނުން ފިލައިނުދާނެ މަންޒަރެއް މެއެވެ.
ކުރަނީ ހައްދުފަހަނަޅާފައި ތިބޭ މީހުން ކަމަށް ބުނެ “ހޭޓްސްޕީޗް” ދައްކަވައިފައެވެ. އެންމެފަހުން އެމްޑީޕީން ނިންމީ ބޮޑު މުޒާހަރާގެ ވަގުތުގައި ،އެ މުޒާހަރާއާ ދެކޮޅަށް
މިހާތަނަށް ބޭއްވި އެންމެ ބޮޑު މުޒާހަރާ
23ޑިސެންބަރުގެ ބޮޑު މުޒާހަރާއަކީ މި ގައުމު މިހައިތަނަށް ދުށް
20
އެހެން މުޒާހަރާއެއް ކުރާށެވެ .ބޭނުމަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟
އެމްޑީޕީގެ މެންބަރުންގެ ތެރޭގައި ހިޔާލު ތަފާތުވުންތަކެއް އުފެދުމާ ގުޅިގެން 23 ،ޑިސެންބަރުގައި އެ ޕާޓީން ބޭއްވި މުޒާހަރާ ބޭއްވުނީ
ގުޅިފައި “ބައްދަލުވުމެއްގެ” ގޮތުގައެވެ .އެ ބައްދަލުވުމުގައި ރައީސް ނަޝީދު
އެހެރީ ބަހައްޓާފައޭ ،އަދިވެސް ބަހައްޓާނަމޭ ،ކަލޭމެންނަށް ކުރެވޭނެ އެއްވެސް
ބައިވެރިވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ .ތަގުރީރު ވެސް ކުރެއްވިއެވެ .އެމަނިކުފާނުގެ
ކަމެއް ނޯންނާނެޔޭ” ބުނެ ޖެއްސުންކުރުންތަކުން ރައްދުދީފައެވެ.
ތަގުރީރުގައި އިސްލާމް ދީނުގެ ހިމާޔަތުގައި ކުރެވުނު ބޮޑު މުޒާހަރާގެ ބައިވެރީންގެ
މުޒާހަރާގެ ބައިވެރީންގެ ދެވަނަ ގޮވައިލުމަކީ ދުނިޔޭގައި މިހާރު އޮތް އެންމެ ނުބައި ،އެންމެ އަނިޔާވެރި ،އެންމެ ރަހުމު ކުޑަ އެއް ގައުމު ކަމަށް ވާ
ބޮލުގައި ތުހުމަތު ތަކެއް އެޅުއްވިއެވެ.
އިޒްރޭލުގެ ގައުމީ އެއަރލައިނުގެ ފްލައިޓުތައް ރާއްޖެއަށް ބާއްވަން ސަރުކާރުން
ނަމަވެސް ހަގީގަތަކީ ބޮޑު މުޒާހަރާ އިއުލާން ކުރެވުނީއްސުރެ މިއަދާ ހަމަޔަށްވެސް ރައީސް ނަޝީދު ވިދާޅުވި ފަދަ ކަމަކަށް މުޒާހަރާގެ ހަރަކާތްތަކުގެ
ނިންމާފައިވާ ނިންމުން ބަދަލުކުރުމެވެ .ފަލަސްތީނުގެ ނިކަމެތި ރައްޔިތުންނަށް
އެއްވެސް ބައިވެރިޔަކު ގޮވާލާފައި ނުވާކަމެވެ 23 .ޑިސެންބަރުގެ ހަވީރު 4
ރެޔާއި ދުވާލު އިޒްރޭލުން ދެމުންދާ ރަހުމު ކުޑަ އަނިޔާތަކާ މެދު އެއްވެސް
ޖެހީއްސުރެ އެ ރޭގެ ދަންވަރު 12ޖަހާކަށްހާއިރު ވަންދެން މުޒާހަރާ ކުރިޔަށް
ހިތެއް ފިތެއް ނެތި ލޯމަރާލައި ،ފަލަސްތީނުގެ ނިކަމެތި ރައްޔިތުންގެ މޫނަށް
ދިޔައިރު ވެސް ރައީސް ނަޝީދު ވިދާޅުވިފަދަ ގޮވައިލުމެއް މުޒާހަރާގެ އެއްވެސް
ކުޅުޖެހުމާ އެއްފަދަ މި ނިންމުން ސަރުކާރުން ނިންމާފައި ވަނީ ވެސް ރާއްޖޭގެ
ދިމާއަކުން ނުއިވެއެވެ.
ކަންކޮޅުތަކުގައި އެކަމާ ދެކޮޅަށް އެކި ފަރާތްތަކުން އަޑު އުފުލަމުން ދަނިކޮށެވެ.
23ޑިސެންބަރުގެ މުޒާހަރާ އެތައް ގަޑިއެއް ވަންދެން ކުރިޔަށް
އެއްވެސް ޢިލްމީ ބިންގަލެއް ނެތި އިސްލާމް ދީނުގެ ހައްދަކަށް ހަޖޫ
ދިޔުމަށް ފަހު ،އެ ރޭ 11ޖަހަން ވީ އިރު އެމްޑީޕީގެ އިސް ލީޑަރުން ތިބީ
ޖަހައި ޕިއްލޭ ދެއްކި ވާހަކަ ތަކަށް ރައީސް ނަޝީދު މާފަށް އެދިވަޑައިގަތުމަކީ
އެމްޑީޕީ ހަރުގޭގައެވެ .އެތަނުގައި ތިއްބަވައިގެން އެމްޑީޕީގެ ލީޑަރުންގެ ތެރެއިން
މުޒާހަރާގެ އަނެއް ޑިމާންޑެވެ .ހަމައެއާއެކު މާލޭގައި ގިނަވެފައިވާ ޒިނޭހާނާތައް
ރީކޯ މޫސައާއި ޑރ .ޑީޑީ ފަދަ ބޭފުޅުން ތަގުރީރު ކުރައްވައި ،ބޮޑު މުޒާހަރާގެ
ބަންދުކުރުމާއި ،ރާއްޖޭގެ މީހުން އުޅޭ ރަށްރަށުގައި ބަނގުރާ ވިއްކަން ސަރުކާރުން ކުރާ މަސައްކަތް ހުއްޓާލަން ވެސް މުޒާހަރާގައި ގޮވާލެވިފައި ވެއެވެ.
ބައިވެރީންނާ ދެކޮޅަށް އެތައް އިންޒާރެއް ދެއްވިއެވެ .ދަންވަރު 12ޖަހަންވާ އިރަށް މުޒާހަރާ ނުހުއްޓައިފި ނަމަ ބާރުގެ ބޭނުންކޮށްގެން މުޒާހަރާ ރޫޅައިލާނެކަމުގެ
ނަމަވެސް މިހާތަނަށް އެމްޑީޕީގެ ޒައާމަތާއި ސަރުކާރުން މި
އިންޒާރުތަކެވެ .ފުލުހުންނަށް ވެސް މައިތިރި ނުކުރެވޭނެ ވަރުގެ މުޒާހަރާތައް
ގޮވައިލުންތަކަށް ވެސް ޖަވާބު ދީފައި ވަނީ މަލާމާތާއި ފުރައްސާރަ ކުރުން ކަމަށް
ބާއްވާނެކަމުގެ ބިރުވެރި އިންޒާރުތަކެވެ.
ބސެލެވޭނޭފަދަ ގޮތްގޮތަށެވެ .ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުއަސާސީއާއި ،ޤާނޫނުތަކާއި ،އަދި އިންސާނީ ތަހުޒީބުގެ އެންމެހައި އުސޫލުތަކަކާ ހިލާފަށް ،ބޮޑު މުޒާހަރާގެ ސުލްހަވެރި
މުޒާހަރާގެ ރީތި ނަމޫނާއެއް
ބައިވެރީންނާ ދެކޮޅަށް މިފަދަ ޓެރަރިސްޓް އިންޒާރުތަކެއް ދެއްވުމަށް ފަހުގައި ވެސް ،އެމްޑީޕީގެ ޕާރލަމެންޓޭރިއަން އިމްތިޔާޒު ފަހުމީ ،ބޮޑު މުޒާހަރާގެ
23ޑިސެންބަރުގެ މުޒާހަރާއަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް ބޭއްވުނު
ބައިވެރީންނަށް ނިސްބަތް ކުރައްވައި ވިދާޅުވީ “އަހަރެމެން ޓެރަރިސްޓުންނާ
އެންމެ ކާމިޔާބު މުޒާހަރާއެވެ .އެ މުޒާހަރާއަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެންމެ ގިނަ
މުއާސަލާތެއް ނުކުރަމޭ” މިހެންނެވެ.
ބަޔަކު ބައިވެރިވި މުޒާހަރާއެވެ .ގާތްގަނޑަކަށް އަށް ގަޑި އިރަށް މުޒާހަރާ ދެމިގެން ދިޔައެވެ .މުޒާހަރާގެ ތެރޭގައި ވިއްސަކަށް ބޭފުޅުން ވާހަކަ ދައްކަވާފައި
މުޒާހަރާގެ ޑިމާންޑްތައް
ވެއެވެ .ނަމަވެސް އެއްވެސް މީހަކާ ދިމާޔަށް ހުތުރު ބަހުން އެއްޗެހި ގޮވައި، ފުރައްސާރަ ކުރުމުގެ އިބާރާތްތައް މުޒާހަރާގެ ސްޓޭޖުން ވެސް ،މުޒާހަރާގެ
މުޒާހަރާގެ ބައިވެރީން ސަރުކާރަށް ފަސް ކަމަކަށް ގޮވާލިއެވެ.
ބައިވެރީންގެ ތެރެއިން ވެސް އިވިފައެއް ނުވެއެވެ .އެއްވެސް މީހެއްގެ ފުރާނަޔާއި
އެއް ކަމަކީ އައްޑޫ ސިޓީގައި ބަހައްޓާފައި ހުރި ޣައިރު ދީންތަކުގެ
މުދަލާއި މިނިވަންކަމާއި އަބުރުގެ ހައްގަށް އަރައިގަތުން ފަދަ އަމަލެއް ހިންގުމަށް
ކަލާނގެތަކުގެ ބުދުތައް ނެގުމެވެ .އެފަދަ ބުދުތަކެއް މުސްލިމުންގެ ތެރޭގައި
މުޒާހަރާގެ އެއްވެސް ބައިވެރިއަކު ގޮވާލައިފައެއް ނުވެއެވެ .މުޒާހަރާ ފެށި،
ބެހެއްޓޭނެ އެއްވެސް ގޮތެއް ނޯންނާނެ ކަމަށް ދީނުގެ ދަންނަ ބޭކަލުން
ކުރިޔަށް ގޮސް ،ނިމިގެން ދިޔައީ އާދަޔާ ހިލާފު ސުލްހަވެރިކަމާއެކު ،އެއްވެސް
ވިދާޅުވަމުން ގެންދެވި އިރު ވެސް ސަރުކާރު ހިންގާ އެމްޑީޕީން ވަނީ “ބުދު
ކަހަލަ ހަރުކަށި އަމަލުތަކެއް ފެނުމަކާ ނުލައެވެ .އެއީ މުޒާހަރާ ކުރާނެ ގޮތާމެދު
21
އެމްޑީޕީއަށް ނަގައިދެވުނު ފިލާވަޅެއް ކަމަށް ވެސް ބައެއް ފަރާތްތަކުން ދަނީ
އޮތީ އެމެރިކާގައެވެ .ނަމަވެސް ހަމައެކަނި ކުށްކުރުމުގެ ނުބައި ވަބާ ކޮންޓްރޯލް
ސިފަކުރަމުންނެވެ.
ކުރުމަށް ވެސް އެމެރިކާ ވަނީ ނުކުޅެދިފައެވެ.
ވެރިކަން ކުރާ އެމްޑީޕީގެ މުޒާހަރާތަކުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް
ދެތިން މިސާލެއް ދަންނަވާލާނަމެވެ .ދުނިޔޭގައި ޖަލަށް ލެވިފައިވާ
މުޅީންހެން ފެންނަނީ މިއާ ތަފާތު މަންޒަރެކެވެ .މީގެ ދުވަސްކޮޅެއް ކުރީން
މީހުންގެ 25އިންސައްތައަކީ އެމެރިކާގެ ޖަލުތަކުގައި ތިބި މީހުންނެވެ .އެމެރިކާގެ
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސުޕްރީމް ކޯޓު ދޮށަށް އެމްޑީޕީގެ ލީޑަރުންގެ ބައެއް ބޭފުޅުންނާއި
ނެޝަނަލް ސެންޓަރ ފޯރ އިންޖުރީ ޕްރިވެންޝަން އެންޑް ކޮންޓްރޯލުގެ
އެކްޓިވިސްޓުން އެއްވެ ކުރި މުޒާހަރާއަކީ އެންމެ ރީތި އެއް މިސާލެވެ .އެ
ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކާގޮތުގައި އެގައުމުގައި ކޮންމެ އަހަރަކު އެވްރެޖްކޮށް،
މުޒާހަރާގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުތަކާ ހިލާފަށް ސުޕްރީމް ކޯޓު ދޮށަށް އެއްވެ،
4.8މިލިއަން އަންހެނުންނަށް ފިރީން ނުވަތަ އެކީގައި އުޅޭ ފިރިހެނުންގެ
އެކޯޓުގެ ޝަރީއަތުގެ މަޖިލީހަށް ނުފޫޒު ފޯރުވަން މަސައްކަތް ކޮށްފައި ވެއެވެ.
ފަރާތުން ޖިންސީ ނުވަތަ ޖިސްމާނީ އަނިޔާތައް ލިބެއެވެ .އެމެރިކާގެ ނެޝަނަލް
އެ މުޒާހަރާގެ ބައިވެރީން ވަނީ މުޒާހަރާ ނިންމާލުމުގެ ގޮތުން މއ .އެންދެރިމާގޭ
ކްރައިމް ވިކްޓިމައިޒޭޝަން ސަރވޭއިން ދައްކާގޮތުގައި 2006ވަނަ އަހަރު އެކަނި
ދޮށަށް އެއްވެ ،އެ ގެއަށާއި ކައިރީގައި ހުރި އެހެން ގެއަކަށް ހަމަލާ ދީ ،ބޮޑެތި
އެގައުމުގައި 232960އަންހެނުން ރޭޕްކޮށްލެވިފައި ވެއެވެ .އެއީ ދުވާލަކަށް 638
ގެއްލުންތަކެއް ދީފައެވެ 23 .ޑިސެންބަރުގެ މުޒާހަރާއާ ގުޅިގެން ،އެރޭ އެމްޑީޕީގެ
ރޭޕެވެ .ގަޑިއަކަށް 26ރޭޕެވެ .ކޮންމެ ފަސް މިނެޓަކަށް 2ރޭޕެވެ .އެމެރިކާއަކީ
ހަރުގޭގައި ބޭއްވުނު ބައްދަލުވުމުގައި ވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިވިގެން ދިޔައީ
ފަހެ އިންސާނީ މުޖުތަމައެއް ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ރޭޕް މެޝިނެއް ހެއްޔެވެ؟
ދާދި އެއްކަހަލަ އަޑުތަކެކެވެ .މީސްމީހުންގެ ގޭދޮށަށް އެއްވާނެ ވާހަކަޔާއި ،ހަމަލަ
ދޭނެ ވާހަކަޔާއި ،އަނިޔާކުރާނެ ވާހަކަޔާއި ،މުދާތައް އަތުލައިގަންނާނެ ވާހަކައެވެ.
މިއީ 14ޓްރިލިއަން ޑޮލަރާއި 5760 ،ޔުނިވަރުސިޓީއާއި“ ،އެންމެ
މޮޅު ގާނޫނީ ނިޒާމު” އޮތް އިރު ވާ ވަރެވެ .މުސްލިމުން އިސްލާމީ ޝަރީޢަތް
ގާއިމުކުރި ދުވަސްވަރުގެ ތާރީހު ބައްލަވާށެވެ .ފަގީރުކަން ނެތި ،އަދުލު އިންސާފުގެ
ކުރިމަތީގައި ހުރިހާ އެންމެން ހަމަހަމަވެ ،އަންހެނުން އެކަނިމާއެކަނި އަމިއްލަ
ދިވެހި ފުލުހުންނަށް ސާބަސް
ވަޒަނުން ނިކުމެ ،ރައްކާތެރިކަމާއެކު އެތައް މޭލެއް ކަޑައްތުކޮށް މައްކާއަށް
23ޑިސެންބަރުގެ މުޒާހަރާއާ ގުޅިގެން ދިވެހި ފުލުހުންގެ ވާޖިބު އަދާކޮށްފައިވާ ގޮތާ މެދު ތައުރީފު ކުރަން ޖެހެއެވެ .ފުލުހުންނަށް ސާބަސް ދީ،
ޒިޔާރަތް ކުރަމުން ދިޔަ ޒަމާން މުސްލިމުން ވަނީ ގެނެސްފައެވެ.
ދިވެހީން މުޒާހަރާ ކުރީ ރޫހާނީ އަދި އަހުލާގީ ބަނގުރޫޓުވުމުން
ސެލިޔުޓް ކުރަން ޖެހެއެވެ .މުޒާހަރާގެ ބައިވެރީންގެ ހައްގުތަކަށް އިހުތިރާމުކޮށް،
އެމީހުން ސަލާމަތްވާން އޮތް ހަމައެކަނި ގޮތަކީ މަތިވެރިވަންތަ ﷲ ގެ އިލާހީ
މުޒާހަރާގެ ކަންތައް ޤާނޫނާ އެއްގޮތަށް ގެންދިޔުމުގައި ފުލުހުން ވަނީ ފުރިހަމަ
ޝަރީޢަތް ކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވިގެންނެވެ .އިސްލާމީ އަގީދާ އަކީ ދިވެހީންގެ
އެއްބާރުލުން ދީފައެވެ.
މިއަދާއި މާދަމާގެ ބާއްޖަވެރިކަމުގެ ތަޅުދަނޑިކަން ދިވެހީންނަށް ޔަގީން ވާތީއެވެ.
ބޮޑު މުޒާހަރާގެ ހަރަކާތްތައް ކުރިޔަށް ދަނިކޮށް އެމްޑީޕީން
އިސްލާމީ އިބާދާތުގެ ނިޒާމަކީ ހަގީގީ އަދި ދެމިހުންނަނިވި ހިތްހަމަޖެހުމާއި
އާރޓިފިޝަލް ބީޗުގައި ބޭއްވި އެއްވުން ނިންމާލުމަށްފަހު ،އެ އެއްވުމުގެ ބައެއް
ބުއްދީގެ ހަމަޖެހުން ލިއްބައިދޭ ވަސީލަތް ކަމުގައި ގަބޫލު ކުރާތީއެވެ .ނުބައި
ބައިވެރީން ބޮޑު މުޒާހަރާގައި ހަމަނުޖެހުން އުފެއްދުމުގެ މަގުސަދުގައި ނަސުރުގެ
ފާހިޝްކަންތައްތަކާއި ނުބައި ޖަރީމާތަކުގެ ހާއްޔަކަށް މި ގައުމު ބަދަލުވެގެން
މައިދާނަށް ވަންނަން ވެސް މަސައްކަތް ކުރި ކަމަށްވެ އެވެ .ނަމަވެސް ފުލުހުން
ދިޔުން ހުއްޓުވާނެ ހަމައެކަނި މަގަކީ އިސްލާމީ ޝަރީއަތް ކަމުގައި ވާތީއެވެ.
ވަނީ ހަމަނުޖެހުމަކަށް ދޮރު ހުޅުވުނަ ނުދޭންވެގެން ،އެމީހުން ނަސްރުގެ މައިދާނަށް
އިސްލާމް ދީން ފިޔަވައި އެހެން “ޒަމް” ތަކަށް މި ޒަރޫރީ މަގުސަދުތައް
ވަނަނުދީ ހިފަހައްޓާފަ އެވެ .އެހެންކަމުން ވަރަށް ގިނަ ފަރާތްތަކަކުން ވަނީ
ހާސިލުކޮށް ނުދެވޭނެތީއެވެ.
ފުލުހުން އެމީހުންގެ ޒިންމާތައް އަދާކުރި ގޮތަށް ތައުރީފު ކޮށްފައެވެ.
23ޑިސެންބަރުގެ މުޒާހަރާގައި ދިވެހިން ދިން މެސެޖު ވަރަށް
ސާފެވެ .އެ މެސެޖަކީ ،އިސްލާމް ދީން ވަނީ ދިވެހީންގެ ލެޔާ ގުޅިފައި ކަމުގެ
އިސްލާމް ދީނަށް ގޮމެއް ނުޖެހޭނެ!
މެސެޖެވެ .އިސްލާމް ދީނަކީ ހަރުކަށިކަމުގެ ދީނެކޭ ،އިސްލާމް ދީނަކީ ތަރައްގީގެ ދުޝްމަނެކޭ ،އިސްލާމް ދީނަކީ ދޮގުވެރި ދީނެކޭ ބުނެ ނުބައި މީހުން ދައްކަމުންދާ
އިސްލާމް ދީނަކީ ހައްގު ދީނެވެ .އިސްލާމީ ޝަރީއަތަކީ ވަޟަޢީ
ވާހަކަތަކަކީ ދިވެހީން ގަބޫލު ކުރާނޭ ވާހަކަތަކެއް ނޫންކަމުގެ މެސެޖެވެ .އިސްލާމް
އެންމެހައި ގާނޫނުތަކަށް ވުރެ ފުރިހަމަ ގާނޫނެކެވެ .ޔޫރަޕު އަނދިރިކަމުގައި
ދީން ގޮނޑަށް އެއްލާލައި ،ވަޟަޢީ ގާނޫނުތަކާއި ހުޅަނގުގެ ލާދީނީ ފިކުރުތަކާއި
އޮއްވައި ،ޔޫރަޕުގައި ތަހުޒީބުގެ ބައްތިތައް ދިއްލައިދިނީ މުސްލިމުންނެވެ .ޔޫރަޕުގެ
އުސޫލުތައް ރާއްޖެއަށް ގެނައުމަކީ ދިވެހީން ބޭނުންވާ ކަމެއް ނޫންކަމުގެ މެސެޖެވެ.
ގާނޫނީ ނިޒާމުތަކުގައި މިއަދު ފެންނާން ހުރި އިންސާނީ ހައްގުތަކާއި އަދުލު
ބަނގުރާ ބުއިމާއި ،ޒިނޭކުރުމާއި ،ޝިރުކުގެ ބޮޑު ފާފަޔަކީ ދިވެހީންގެ ގާތުގައި
އިންސާފުގެ އަސާސީ އުސޫލުތަކަކީ ސްޕޭނާއި ،ސިސިލީއާއި ،މެދުއިރުމަތީގެ
“ކޫލް” ކަންތައްތަކެއް ނޫންކަމުގެ މެސެޖެވެ.
އިސްލާމީ މުޖުތަމައުތަކުން ޔޫރަޕަށް އިމްޕޯޓު ކުރެވުނު އުސޫލުތަކެވެ .މި ހަގީގަތް
އެހެންކަމުން ،ދިވެހީން އިސްލާމްދީނުގެ އަޑު އުފުލުމުން ދުނިޔޭގެ
ޢައްލާމާ މުޙައްމަދު އަސަދު ،މުރާދު ވިލްފްރިޑް ހޮފްމަން ،ސައްޔިދު ޙުސައިން
ކުފުރުގެ ބާރުތަކުގައި ގާތުގައި ޝަކުވާ ކުރައްވައިގެން ،ބޮޑާ ހާއްކަވައިގެން،
ނަޞްރު ،ރޯޒް ވިލްޑަރ ލޭން ،ލީ ގައި އީޓަން ،ޖޯން މަޤްދީސީ ،ސީ.ޖޭ.
ދިވެހީންނަށް ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅު އަޅުއްވައިގެން ،ދިވެހީންގެ ދީން ކަތިލާން
ވީރަމަންތްރީ ފަދަ ބޭފުޅުންގެ ޢިލްމީ ފޮތްތަކުން އޮޅުން ފިލުއްވޭނެއެވެ.
މަޖުބޫރު ކުރައްވަން އުޅުއްވާނެކަމެއް ނެތެވެ .އިސްލާމް ދީނަށް ފުރަގަސްދީގެން
އެމެރިކާއަކީ އަހަރަކު 14.5ޓްރިލިއަނަށް ވުރެ ބޮޑު އާމުދަނީއެއް
ނޫންގޮތަކަށް ދިވެހީންނަށް ބްރިޖާއި ޓަވަރު ނުލިބޭނޭ ކަމުގެ ބިރު ދައްކަވައިގެން
ލިބޭ ގައުމެކެވެ .އެމެރިކާގައި ގާތްގަނޑަކަށް 5760ޔުނިވަރުސިޓީ/ކޮލެޖް
ދިވެހީންނަކީ ﷲ އަށް ކާފިރުވާ ،އެކަލާނގެ ނިއުމަތްތަކަށް ޝުކުރުވެރި ނުވާ،
އެބަހުއްޓެވެ“ .އެބޭފުޅުން” ގަބޫލުފުޅު ކުރައްވާ އެންމެ މޮޅު ގާނޫނީ ނިޒާމު
މަގު ފުރެދިފައިވާ ބަޔަކަށް ހައްދަވަން އުޅުއްވާނެކަމެއް ނެތެވެ.
22
ފޮތެއްގެ ތާރަފު
ނަ ބަ ވީ ސީ ރަ ތު ގެ އަ ލީ ގަ އި
އިޔާޒު ނަސީމް
ނަ މޫ ނާ ޢާ އި ލާ އެ އް
އިންސާނެއްގެ ހަޔާތް ،ހިތްހަމަޖެހުމާއި އަމާންކަމާއި ސުލްހަ
ޙަޔާތްޕުޅުގެ ކަންތައްތައް
މަސަލަސްކަމާއެކު ވޭތު ކުރުމުގައި ،އެމީހަކު ހިމެނިފައިވާ މުޖުތަމައުގެ
ހުރި ގޮތާއި ،ޢާއިލީ
ހާލަތު ވަރަށް މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރެއެވެ .މުޖުތަމައުގެ އަޚްލާޤީ ފޭރާން
ދިރިއުޅުއްވުމުގައި
ވީދި ،އިންސާނީ ކަރާމަތާ ނުގުޅޭ އާދަތަކެއް މުޖުތަމައުގައި އަށަގެންފި ނަމަ
ދައްކަވައިފައިވާ ނަމޫނާ
އެމުޖުތަމައެއްގައި ހިމެނޭ ފަރުދުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ކޮންމެ ދުވަހެއްގައި ވެސް
އާއި ގާތްތިމާގެ މީހުންގެ
ތަފާތު އެތައް ދަތިތަކަކާ ކުރިމަތިލާން އޮންނާނީ ޖެހިފައެވެ.
ޙައްޤުތައް އަދާކުރެއްވި
މުޖުތަމައުގެ ފަރުދުންގެ ގުޅުންތައް ރަނގަޅުވެ ،އެއް ބަޔަކު އަނެއް
ގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު
ބަޔަކަށް އިޙްތިރާމް ކުރުމުގެ ރޫޙު އުފެދި ،އަދި އެ މުޖުތަމައަކީ ބަދަހި
ވަރަށް ފުރިހަމައަށް
މުޖުތަމައަކަށް ވެގެން ނޫނީ ވަކިވަކި ފަރުދުންގެ ދިރިއުޅުމުގައި ވެސް ހަމަޖެހުމެއް
ގެންނަވާފައިވެއެވެ.
ނޯންނާނެއެވެ.
މި މަޢުލޫމާތުތައް
ކޯރެއް ކޯރަކަށް ވަނީ ފެންތިއްކަކާއި ފެންތިއްކެއް ގުޅި އެކުލެވުމުގެ
ގެންނަވާފައިވަނީ
ނަތީޖާއިން ކަމަށްވާ ފަދައިން މުޖުތަމައެއް ވެސް ބިނާ ވަނީ ތަފާތު
ކިޔުންތެރީންނަށް
އުންސުރުތަކެއް ގުޅިގެންނެވެ .މިގޮތުން މުޖުތަމައެއް އުފެދުމުގައި ހިއްސާވާ އެންމެ
ފަސޭހަވާނޭހެން
މުހިންމު އުންސުރަކީ އެ މުޖުތަމައެއްގައި ހިމެނޭ އާއިލާތަކެވެ .މި ސަބަބާ ހެދި
އަރިމަތީ ސުރުޚީތަކެއްގެ
މުޖުތަމައުގެ ކަންކަން ބައްޓަންވުމުގައި އެންމެ މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރަނީ
ދަށުގައެވެ.
ގ މައްޗަ ް އެމުޖުތަމައަކަށް ނިސްބަތްވާ އާއިލާތަކެވެ .އެހެންކަމުން މުޖުތަމައެއް އޭ ެ ށ ބިނާވާ އާއިލާތަކުގައި ހަރުދަނާ ކަމެއް ނެތް ނަމަ އެ މުޖުތަމައަކީ ވެ ް ސ ހަރުދަނާ ސެޕްޓެންބަރު މަހުގެ ތެރޭގައި ޝާއިޢުވެގެން ނުކުތް 74 ،ޞަފްޙާގެ މި މުހިންމު މުޖުތަމައަކަށް ނުވާނެއެވެ. ޢިލްމީ ފޮތަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ހަމަ ކޮންމެ މީހެއްގެ ފޮތް އަލަމާރީގައި "އިންސާނީ ހުރިހާ މުޖްތަމަޢުތަކަކަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ވެސް ،ކޮންމެހެން އޮންނަން ޖެހޭ ފޮތެކެވެ. މިއަހަރުގެ
އެއް ކާރިސާއަކީ ޢާއިލާތަކުގެ ބަނދެވުން ދޭސީވަމުން ދިއުން" ކަމަށް ވާއިރު ކށް ވާނެ އިރުޝާދާއި "ޢާއިލާތައް ރޫޅެމުން ދިޔުމުގެ ބިރުވެރި ވަބާގެ ފަރުވާ" އަ ަ ޙަސަން ލިޔުއްވާފައިވާ "ނަމޫނާ ޢާއިލާއެއް" މި ފޮތުގެ މުހިންމު ކަމާއި މި ނަމޫނާ ޢާއިލާތަކެއް އެކުލަވައިލާނެ ގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު ހިމެނޭ ފޮތަކަށް ބޭނުންވެފައި ފޮތުން ލިބިދޭ ފިލާވަޅުތަކުގެ ބޭނުންތެރިކަން ފުރިހަމައަށް ކަށަވަރު ކުރެވޭނީ މި ވަނިކޮށް ،ނަބަވީ ސީރަތުގެ އަލީގައި ،އަލްއަޚް ޢަބްދުﷲ ފާރޫޤު ޙަސަން ލިޔުއްވި ،ފޮތް މުތާލިއާ ކުރި މީހަކަށެވެ .މުޖުތަމައަށް ބޭނުންތެރި ،ރަނގަޅު އާއިލާއެއް ނަބަވީ ސީރަތުގެ އަލީގައި އަލްއަޚް ޢަބްދުﷲ ފާރޫޤު
ހާސިލުކުރަންޖެހޭ ފޮތެއްކަން ކަށަވަރެވެ.
ދެވިފައިވާ ފޮތަކަށް މިހާތަނަށް ދިވެހިބަހުން ލިޔެވިފައިވާ ހަމަ އެކަނި ފޮތަކީ
"ނަމޫނާ ޢާއިލާއެއް" މި ފޮތަކީ މުޖުތަމައުގެ ކޮންމެ ފަރުދަކު ވެސް އެއިން ފައިދާ
ބިނާ ކުރުމުގައި ކަންތައް ކުރާނެ ގޮތުގެ އިރުޝާދު އެންމެ ރަނގަޅަށް
މި ފޮތަކީ ނަބަވީ ސީރަތުގެ އަލީގައި ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތެއް ކަމުން މި
"ނަބަވީ ސީރަތުގެ އަލީގައި ނަމޫނާ ޢާއިލާއެއް" މި ފޮތެވެ .މީގެ ކުރީން
ފޮތުގައި ހުށަހަޅުއްވާފައިވާ ނަމޫނާއާ މެދު ޝައްކު ކުރުމުގެ އެއްވެސް ޖާގައެއް
އަލްއަޚް ޢަބްދުﷲ ފާރޫޤު ޙަސަން ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތްތަކެކޭ އެއްފަދައިން،
ނެތެވެ .އެހެނީ މި ފޮތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ފަދައިން އިންސާނީ ޙަޔާތުގެ
މި ފޮތުގެ ޢިބާރާތްތަކަކީ ވެސް ދިވެހިބަހުގެ ރީތިކަމާއި ފަށުވިކަން ދައްކައިދޭ
ކޮންމެ ކަމަކާ ބެހޭ ގޮތުން ނަމޫނާއަކަށް ބަލާނެ މިސާލެއް ހޯދަން ބޭނުން ވިޔަސް
ޢިބާރާތްތަކެއްކަން ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހެއެވެ .އެހެން ކަމުން މިއީ ދިވެހި ބަހަށް
ބަލައިލަން ޖެހޭނީ މީލާދީން ހަވަނަ ޤަރުނުގެ ދުވަހެއްގެ ފަތިހަށް ދޮންކޮށްލި
އަހުލުވެރިވުމުގެ ގޮތުން ވެސް ކޮންމެހެން ކިޔައިލަން ޖެހޭ އަދަބީ ވެސް ފޮތެކެވެ.
ވަގުތު ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގެންނެވި މަތިވެރި ޝަޚްޞިއްޔަތާ ދިމާޔަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އިޚްލާޞްތެރި ދުޢާއަކީ އަލްއަޚް ޢަބްދުﷲ ފާރޫޤު
ދުނިޔޭގެ މައްސަލައެއްގެ ޙައްލު ހޯދާނެގޮތަކާމެދު އެހީއެއް ބޭނުންވާ ކޮންމެ
ޙަސަން އެދިވަޑައިގެންފައިވާ ފަދައިން ،މި މަސައްކަތަކީ އޭނާގެ ދެމިހުންނަނިވި
ފަހަރަކު އުކާލަން ޖެހެނީ އެމަތިވެރި ޝަޚްޞިއްޔަތުގެ ޙަޔާތްޕުޅުގެ ޞަފްޙާތަކެވެ.
ޞަދަޤާތެއް ކަމުގައި ލެއްވުމެވެ .މި މަސައްކަތުގެ ސަބަބުން އޭނާ އާއި އޭނާގެ
އެއަރާ ހުންނެވި ،މަތިވެރި ޝަޚްޞިއްޔަތަކީ އިސްލާމްދީނުގެ ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު
އަނބިދަރީންނާއި ،މައިންބަފައިންނާއި ،ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި ،ރަޙްމަތްތެރީންނަށް
ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައެވެ.
ފުއްސެވުމާއި ރުއްސެވުމުގެ ނިޢުމަތް ދެއްވުމެވެ .އަދި ދިވެހި އިސްލާމީ
މި ފޮތުގައި އެ މާތް ނަބިއްޔާގެ ދިރިއުޅުއްވުން ހުރި ގޮތާއި ،ޒަވާޖީ
މުޖުތަމަޢަށް މި ފޮތުން މަންފާތަކެއް ޙާޞިލުވުމުގެ ތައުފީގު ދެއްވުމެވެ.
23
24
ކެޔޮނިރު
މުހައްމަދު ބުޝްރީ
ރައީސް ނަޝީދު ގެ އިތުބާރެއް އަޅުގަނޑަކަށް ނެތް!
23ޑިސެމްބަރ ވަނަ ދުވަހު އިސްލާމު ދީނުގެ ދިފާއުގައި ދިވެހިން މުޒާހަރާއަށް ނިކުތުމުން ރައީސް ނަޝީދާއި އޭނާއަށް ތާއީދުކުރާ ފަސްސަތޭކަ
ގަބޫލުކުރަމެވެ.
ވަރަކަށް މީހުން ހެދި ގޮނޑުދޮށަށް އެއްވެ ދެއްކި މުޑުދާރު ވާހަކަ ތަކަކީ ދިވެހި
ލުތުފީ ވިދާޅުވީ އ.ދ ގެ ހިމާޔަތުގައި ސުވިޒަލޭންޑްގައި ހުންނަވައިގެންނެވެ.
ތާރީހުގައި ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ކަޅު އަކުރުން ލިޔެވިގެންދާނެ ވާހަކަ ތަކެކެވެ.
ލުތުފީގެ ވާހަކަ ހަމަރަނގަޅެވެ .ނަމަވެސް އަޅުގަނޑު ރައީސް ނަޝީދުގެ
ރައީސް ނަޝީދު އެދުވަހު ދެއްކެވި ވާހަކަ ތަކުން ދޭހަވީ އެމަނިކުފާނު ގަބޫލް
އިތުބާރުނެތް ކަމުގެ ވޯޓެއް ނެގުމަށް މިގޮވާލަނީ މިދިވެހި ފަސްގަނޑުގައި،
ކުރައްވާ ގޮތުގައި އިސްލާމު ދީނަކީ ޖާރިއާއިން ގެންގުޅޭ ދީން ކަމަށާއި ،އެދީނަކީ
އެއްވެސް މީހެއްގެ ހިމާޔަތެއް ނެތި ،ހުސް އަތާ ހުރެގެންނެވެ.
ނުވަ އަހަރުގެ ކުޑަކުދިން ކައިވެނި ކުރުމަށް ބާރުއަޅާ ދީންކަމަށާއި ،އަންހެން
«އިސްލާމު ދީނުގެ ދިފާއުގައި ދިވެހިން» މި ޝިއާރުގެ ދަށުން ބޭއްވި
ކުދިން ހިތާނު ކުރުމަށް ބާރު އަޅާ ދީން ކަމަށެވެ.
ރައީސް ނަޝީދު ސްޕްރީމް ކޯޓަށް ހާޒިރުކުރަންޖެހޭ ކަމަށް ސަންދާން
މުޒާހަރާގައި ވާހަކަދެއްކެވި އިލްމުވެރިޔަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެންމެ މަތިވެރި ޖިހާދަކީ އަނިޔާވެރި ވެރިއެއްގެ ކުރިމަތީގައި ،އެވެރިމީހާއާ ޖަދަލުކޮށްފައި ،ހައްޤު
އިސްލާމީ ޝަރީއަތަށް ރައްދުވާގޮތަށް ބަދުބަސް ބުނެ ﷲ އަށާއި ކީރިތިރަސޫލާއަށް ނިސްބަތްވާފަދަ މަލާމާތުގެ ބަސްތައް ރައީސް ނަޝީދުގެ ދުލުން
ބަސް ބުނުމެވެ .އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތްގޮތުގައި ،އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި ރައީސް
ބޭރުވުމަކީ މިހާރު އާއްމު ކަމެކެވެ .ރައީސް ނަޝީދު ގެ މިފަދަ ބަސްތަކާއި،
ނަޝީދަކީ އަނިޔާވެރި ވެރިއެކެވެ .އެއްގޮތަށް ވުރެން ގިނަ ގޮތަށް ،އެމަނިކުފާނުގެ
މިސަރުކާރުގެ މިފަދަ ނޭއްގާނީ އަމަލުތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހި އިސްލާމީ
އަނިޔާވެރިކަން ދިވެހިރައްޔިތުންނަށް މިދަނީ ފެނި ،ސާބިތުވަމުންނެވެ .އެހެންކަމުން
މުޖުތަމައުގެ ފޭރާން ދަނީ ވީރާނާ ވަމުން ،ބަލިކަށި ވަމުންނެވެ .މިއީ ފޮރުވިފައިވާ
މިދެންނެވި އަނިޔާވެރިކަމުގެ ކުރިމަތީގައި އަޅުގަނޑު މިދަންނަވަނީ އަޅުގަނޑުގެ
އެޖެންޑާއެއްގެ ދަށުން ،ރޭވިގެން ކުރުވާ ކަމެއް ކަމަށް ޝައްކު ކުރާނެ ޖާގަ
ހައްގު ބަހެވެ.
ކިތަންމެ ވަރަކަށް ވެސް އެބައޮތެވެ.
ރައީސް ނަޝީދު ކިތައްފަހަރު އިތުރުފުޅު ހެއްދެވީމަތޯ އެމަނިކުފާނުގެ
ހައްގު ބަސް ބުނުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ .އެއީ ބައެއް ފަހަރު ރައްކާތެރިކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ .އަދި ކިއެއްތަ ،އެއީ ޖިހާދެކެވެ .އިލްމުވެރިޔާ
އިތުބާރެއް ނެތް ކަމަށް ދިވެހިރައްޔިތުން ގަބޫލު ކުރާނީ؟ އައްޑޫގައި ބެހެއްޓި ބުދުތަކުގެ މައްސަލަ ހޫނުވުމުން އެކިފަހަރު
ވިދާޅުވި ފަދައިން އެންމެ މަތިވެރި ޖިހާދެވެ.
ހައްގު ބަސް ގަބޫލުކުރާ ހުރިހާ ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް އަޅުގަނޑު
އެކި ގޮތަށް ވާހަކަދައްކަވަމުން ގޮސް ނަޝީދު އެންމެ ފަހުން ވިދާޅުވީ
ގޮވާލަނީ ރައީސް ނަޝީދު އާއި ހަމައަށް ހައްގު ބަސް ރައްދުކުރުމަށެވެ.
އެބުދުތައް އެމަނިކުފާނު އެންމެ ފުރަތަމަ ދެކެވަޑައިގަތީ ވެސް އޭގެތެރެއިން
އެމަނިކުފާނަކީވެސް ދިވެހި ދައުލަތުގެ ޤާނޫނު އަސާސީ އަށް ބޯލަނބަން ޖެހޭ،
ބައެއްބުދު ރައްޔިތުން ނިކުމެ ތަޅާލިފަހުން ކަމަށެވެ .ނަމަވެސް އެބުދުތައް
އިސްލާމީ ޝަރީޢަތަށް އިހްތިރާމު ކުރަންޖެހޭ ދިވެހި ރައްޔިތެއްކަން އެމަނިކުފާނަށް
އިފްތިތާހު ކުރެއްވުމަށްޓަކައި ސާކްގެ ވެރިންނާއެކު ރައީސް ނަޝީދު ހުންނެވި
ހަނދާންކޮށް އެރުވުމަށެވެ.
މަންޒަރުގެ ފޮޓޯ އާއި ވީޑިއޯ އާއްމުކޮށް ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ .ކޮންފަދަ ބޮޑު އިތުރުފުޅެއްތޯއެވެ.
އިސްލާމީ ޝަރީޢަތަށް ފުރައްސާރަކޮށް ޕިއްލޭ
އަޅުގަނޑުމެން ހިލޭ ބޭސްފަރުވާ ވެސް ބޭނުމެވެ .ބްރިޖް އަޅަންވެސް ބޭނުމެވެ .ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މިނިވަންކަން ވެސް ބޭނުމެވެ .އަތްފޯރާ ފަށަށް ތަކެތީގެ
ދެއްކެވި ވަހަކަ އާއި ގުޅިގެންވެސް ރައީސް ނަޝީދު ވިދާޅުވަނީ ޕިއްލޭ އެފަދަ
އަގު ގެންނަން ވެސް ބޭނުމެވެ .ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެން މިދެންނެވި މާއްދީ
ވާހަކައެއް ދައްކަވާފާނެ ކަން ނަޝީދުއަށް ކުރިން އެނގިވަޑައިގެންފައި ނެތް
ފަސޭހަތައް ބޭނުންވަނީ ގައުމުގައި ހުރި ހުރިހާ ހަރުމުދާ ބިދޭސީންނަށް ވިއްކާލާފަ،
ކަމަށެވެ .އެހެންކަމަށް ވާނަމަ ކުޑަމިނުން އެވަހަކަތައް ކުށްވެރި ކުރައްވައި ރައީސް
އެންމެ ފަހުން ދިވެހި ގައުމުގެ ދީނާއި ،އެގައުމުގެ އިސްތިގުލާލު ވެސް ބިދޭސީންގެ
ނަޝީދު އަދި އަދަށްވެސް އެއްޗެއް ވިދާޅުނުވަނީ ކީއްވެގެންތޯ އެވެ.؟
އަތްމައްޗަށް ދޫކޮށްލާފައެއް ނޫނެވެ.
ރާއްޖޭގައި ނަސާރާ ދީން ފަތުރަން މަސައްކަތް ކުރުމުގެ
ރައީސް ނަޝީދު އާއި ރީކޯ މޫސައާއި ،ސަރަނގު އާދަމް
ކުށުގައި މީގެކުރިން ރާއްޖެއިން ޑީޕޯޓު ކޮށްފައިވާ ބިދޭސީން ރާއްޖެ ގެންނަވައި،
މަނިކާއި ،މާރިޔާ އާއި އިމްތިޔާޒް ފަހުމީ ފަދަ އެމް.ޑީ.ޕީ ގެ އިސް ބޭފުޅުން
ރައީސްނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި އެފަދަ މީހުނަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން އިއްޒަތްތެރި
ކިތަންމެ ވަރަކަށް އަޑަށް ބާރުލައްވާފަ ހީލަތްތެރި ވާހަކަ ވިދާޅުވިއަސް ހުރިހާ
މަޤާމުތައް ދެއްވައި ދިވެހި ދައުލަތުން އެފަދަ ބިދޭސީންނަށް މަހު މުސާރަ ދެއްވަނީ
ދިވެހި ރައްޔިތުން އޮޅުވައެއް ނުލެއްވޭނެއެވެ .ހަގީގަތް އެނގޭ ދިވެހިން ހައްގު
އިސްލާމުދީނާއި މެދު ރައީސްނަޝީދު ކޮން ގޮތަކަށް ދެކެވަޑައި ގަންނަވާތީތޯއެވެ؟
ބަސް ބުނާނެއެވެ .އަދި ﷲ އިރާދަފުޅު ކުރެއްވިއްޔާ މިވަގުތަށް ހަގީގަތް ނޭނގޭ
ތިޔަ ބުނާ «ރައްޔިތުންގެ» މަޖިލީހުގެ މަންބަރެއްގެ
ދިވެހިން ވެސް ފަހުން ހައްގު ބަސް ގަބޫލުކުރަނެއެވެ .އެދުވަސް މިހާރުވަނީ
ގޮތުގައި އަޅުގަނޑު ހުރިނަމަ ރައީސް ނަޝީދު އިތުބާރު ނެތްކަމުގެ ވޯޓެއް
މާދުރުގައި ކަމަކަށް ޤަބޫލެއް ނުކުރެވެއެވެ .އަޅުގަނޑުވެސް އެދެނީ އަޅުގަނޑުމެން
ނެގުމަށް މަޖިލިހަށް މައްސަލަ ހުށަހަޅާނަމެވެ .އެއީ އިސްލާމު ދީނާއި ،މިދިވެހި
އެންމެންނަށް ދެދުނިޔޭގެ ބާއްޖަވެރިކަމެވެ.
ގައުމުގެ މަސްލަހަތަށްޓަކައި ކުރަން ކޮންމެހެން ޖެހޭ ކަމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑު
ވަލްހަމްދު ލިއްﷲ...
24
މުހައްމަދު އަމީން އަވަހާރަވުމާއި ،އަދި އެއަށްފަހު.... ސިއްކަގޭ މުހައްމަދު ނަސީމް (ނ.ދ.ޝ.ޢ) ( 38ވަނަ އަދަދާ ގުޅޭ) ކީރިތި މަހާރަދުން އައްސުލްތޯން މުހައްމަދު ފަރީދުލް އައްވަލު ގެ ރަސްކަން ފެށުނީ ވަރަށް ވެސް ސުލްހަވެރި ދިވެހިރައްޔިތުންގެ އިންތިހާ ދަރަޖައިގެ ރުހުމާއެކު ފެށުނު ރަސްކަމެއްގެ ގޮތުގައެވެ .ކީރިތި މަހާރަދުންގެ ރަސްކަމުގެ 11ވަނަ އަހަރު އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތުން ދިވެހިން މިނިވަން ވެއްޖެއެވެ. އެއީ ސާހިބުއްދައުލާ އަލްފާޟިލް އިބްރާހިމް ނާޞިރުގެ ގަދައަޅާ ކުރެއްވި މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާއެވެ .އެއައްފަހު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެދުނީ ޖުމްހޫރިއްޔަތެކެވެ .އާދެ ،އެއީ ދިވެހިންގެ ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔަތެވެ. ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔަތުގެ ބާނީ އަލްއަމީރު މުހައްމަދު އަމީނު މިހާރުވަނީ އަވަހާރަވެ ވިހަމަނާ ފުށީގައި ފަސްދާނުލެވިފައެވެ .އާދެ ،އެއްވެސް ބޭރުބަޔަކާ ނުބެހޭ އަމިއްލަ ރަސްކަމެއް މިގައުމުގައި އޮތީ ވަރަށް ހަރުދަނާކަމާ އެކީ ހިނގަ ހިނގައެވެ. މިއުފެދުނީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔަތެވެ .މިގޮތް ދިމާވީ ހަމައެކަނި ދިވެހި ރާއްޖެއަކު ނޫނެވެ .ދުނިޔޭގެ ބައެއް ބޮޑެތި ގައުމުތަކުގައި ވެސް
ވަރަށް ހަރުދަނާ ކަމާއެކު ކުރިއަށް ހިންގަވަމުން ވަޑައިގަތެވެ. މުހައްމަދު ފަރީދު މަނިއްޕުޅުގެ ރަސްކަމުގެ ދުވަސްވަރަކީ ވެސް ސުލްހަވެރި އަމާން ދުވަސްވަރެކެވެ .އެދުވަސްވަރު ބޮޑުވަޒީރުކަމުގެ މަތިވެރި މަޤާމުގައި ހުންނެވީ ދިވެހިންގެތެރޭގައި ވަރަށް މަޝްހޫރު އާއިލާއެއް ކަމުގައިވާ އެއްގަމުގޭ އާއިލާގެ ފަހުރުވެރި ދަރިއެކެވެ .އެބޭފުޅަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެދުނު ދިވެހި ބޭހުގެ އަރާހުރި އިލްމުވެރިއެއްކަމުގައިވާ އެއްގަމުގޭ ތުއްތު އަލިދީދީގެ ސީދި ނުވަތަ އަލްފާޟިލް އެއްގަމުގޭ އިބްރާހިމް އަލީ ދީދީ އެވެ .އެއީ މިގައުމުގައި އުފެދުނު ވަރަށް ބޮޑު އިލްމުވެރިއެކެވެ .އިނގިރޭސި ތައުލީމު އުނގެނިވަޑައިގަތީ ސިލޯނުގެ މައުންޓް ލެވެނިޔާ ގައި ހުންނަ ސެންތޯމަސް ކޮލެޖުންނެވެ .އަދި މިސްރުން ކިޔަވާ ވިދާޅުވުމުގެ ފުރުސަތު ވެސް ލިބުނެވެ .އެހެން ދިމާވީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވަރަށް މަޝްހޫރު ރަސްކަލެއް ކަމުގައިވާ ސުލްތާން ހާޖީ އިމާދުއްދީނު ދިވެހިން ކިޔާގޮތަށް ނަމަ ސުވެއިހު ރަދުން މިސްރުގައި ހުންނެވި އިރު ތުއްތު އަލި ދީދީ ގެ ސީދި ނުވަތަ އިބްރާހިމް އަލި ދީދީ ކައިވެނި ބައްލަވައިގެން ހުންނެވީ ހާޖީ އިމާދުއްދީނު ރަދުންގެ ގުލިސްތާނު އިމާދުއްދީނާއެވެ .އެއީ ރާއްޖޭގެ ޝާހީ އާއިލާގެ ބޮޑެތި އިއްޒަތްތެރިންނެވެ .އެފަރާތުން އިބްރާހިމް އަލި ދީދީ އަށް ބޭފުޅަކު ލިބިވަޑައިގަތެވެ .އެބޭފުޅަކީ ހެންވޭރު އޯކިޑްމާގޭ އައްނަބީލާ ފާތިމަތު އިބްރާހިމް ދީދީ އެވެ .ދިވެހިންގެ ވަރަށް ގިނަ މީހުން ފާތިމަތު އިބްރާހިމް ދީދީ އަށް ކިޔާ އުޅެނީ ތުއްތު ގޮމާއެވެ .މި ގޮމާގެވެސް ހުންނެވީ އެންމެ ބޭފުޅެކެވެ. އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޮޑުވަޒީރުކަން ކުރެއްވި އަލްފާޟިލް އަހުމަދު ޒަކީއަށް ލިބިވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅެކެވެ .އެބޭފުޅަކު މިހާރުވެސް ދުނިޔޭގައި އެބަހުންނެވިއެވެ.
މިގޮތް ދިމާވެފައި އެބަހުއްޓެވެ .އާދެ ،ދިވެހިރާއްޖެ ތަރައްޤީ އާޢި ތަހުޒީބުގެ އާ މަރުހަލާތައް ކަޑައްތު ކުރުމުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގައުމައިގެން ދިވެހި ގައުމުގެ ވެރިން
26
އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކައިރި މާޒީގައި ވަރަށް ގިނަ ވުޒާރާތަކެއްގެ ވަޒީރެއްގެ މަޤާމު ފުރުއްވާފައިވާ އަލްފާޟިލް އިސްމާއިލް ޝަފީޢު އެވެ.
(ނުނިމޭ)
ސިކުނޑީގެ ޠޫ ފާ ން
ސީނާ އަޙްމަދު ޒާހިރު
ސަރުކާރާއި ދެކޮޅަށެވެ .މީގެ ކުރިންވެސް މިފަދަ ޙުކުމު އައިސްފައިވެއެވެ.
ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުއަސާސީ ބުނާގޮތުން ރައްޔިތުންގެ އަތުން އެއްވެސް ޓެކްސެއް ނެގޭނީ ،އެޓެކްސެއް ނެގުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށް
އެހެންނަމަވެސް ކޮންމެވެސް ޢުޒުރެއް ދެއްކުމަށްފަހު ސަރުކާރުން އެފަދަ ޙުކުމާއި
ފަހުގައެވެ .މިނަޒަރުން ބަލާއިރު މާލޭގެ ބައިނުލްއަޤްވާމީ ވައިގެ ބަނދަރު
އެއްގޮތަށް ކަންތައްކުރައްވާފައި ނުވެއެވެ .މިފަހަރު ތަފާތުވީ ކީއްވެގެންބާވައެވެ؟
ތަރައްޤީކުރުމަށް ދާދިފަހުން ،ނެގުމަށް ހަމަޖެހުނު 25ޑޮލަރު ވެސް ހިމެނިގެންދާނީ
އަޅުގަނޑަށް ޝައްކު ކުރެވެނީ އެންމެ ކަމެކެވެ .ޑެމޮކްރަސީއެވެ .އެއް
ޓެކްސްގެ ގިންތީގެ ތެރޭގައެވެ .ޤާނޫނުގެ އަކުރަށް ބެލިއަސްއެވެ .އަދި މާޒީގައި
ފަރާތުގައި އޮތީ ދުނިޔޭގެ އޮތް އެންމެ ބޮޑު ޑެމޮކްރަސީއެވެ .އަދި ޑެމޮކްރަސީގެ
ކަންތައް ހިނގާފައިވާ ގޮތަށް ބަލާލިއަސްއެވެ .އެއަރޕޯރޓުން ފުރާ ކޮންމެމީހެއްގެ
އުޞޫލުތަކަށް ތަބަޢަވެގެން ހިނގާ ކުންފުންޏެކެވެ .އެފަރާތްތަކުން ކޮންމެވެސް
އަތުން އިސްތިސްނާއެއް ނެތި ނެގެމުން އަންނަ ފައިސާއަކީ އަބަދުވެސް
ހިސާބަކުން "އުޅަނބޮށި" އަނބުރާލީ ކަމަށް ވެދާނެއެވެ .ޤާނޫނީ މަގުން
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރައްވައިގެން ނެގެމުން އަންނަ ފައިސާއެކެވެ .އަދި
ހިނގުމަށެވެ .ކޯޓުގެ ނިންމުންތަކާއި އެއްގޮތަށެވެ.
ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ބެލެމުންދާ ފައިސާއެކެވެ .އެއަށް ކޮންމެ ނަމެއް ކިޔަސްއެވެ.
ރާއްޖޭގެ ބައިނުލްއަޤްވާމީ ވައިގެ ބަނދަރު ތަރައްޤީކުރުމަށް
ޢާއްމުގޮތެއްގައި ޑެމޮކްރަސީތަކުގައި ކަންތައް ކުރާގޮތަކީ ކޯޓަކުން ނުވަތަ އެފަދަ ބާރުލިބިދޭ އެހެންވެސް ފަރާތަކުން އެއިރެއްގައި އޮންނަ
ބޭރުގެ ކުންފުންޏަކާއި ޙަވާލުކުރެވުނު އިރު ވައިގެ ބަނދަރު ތަރައްޤީކުރުމަށްޓަކައި،
ސަރުކާރަކުން ނުއެދޭގޮތަކަށް ޤާނޫނެއްގެ ތަރުޖަމާއެއް ކުރެވިއްޖެނަމަ ،އަދި
ފުރާ ކޮންމެ ފަސިންޖަރެއްގެ އަތުން 25ޑޮލަރު ނެގޭނެކަމަށް އެއްބަސްވެފައިވާ
ސަރުކާރުން އެކަން ދޫކުރައްވަން ބޭނުން ނުވާނަމަ ،ސަރުކާރުން ބޭނުންގޮތަކަށް އެ
ކަމުގައިވެއެވެ .މިހެންވުމާއިއެކު އެ 25ޑޮލަރު ނެގޭނެ ގޮތެއް ސަރުކާރުން
ޤާނޫނަކަށް އިޞްލާޙް ގެނެވުމެވެ.
ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވަން ޖެހެއެވެ .މި އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކުރެވުނު އިރު
ވައިގެ ބަނދަރު ތަރައްޤީކުރުމަށް 25ޑޮލަރުގެ ޓެކްސެއް ނެގުމުގެ
ސަރުކާރުގެ ޤާނޫނީ މާހިރުންނަށް ވެސް ރައްޔިތުންގެ އަތުން ޓެކްސެއް ނެގޭނީ،
މައްސަލަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ފޮނުއްވުމަށް ނިންމެވުމަކީ ،އަޅުގަނޑުގެ
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރައްވައިގެންކަން ރަގަޅަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ
ނަޒަރުގައި ވަރަށް ރަގަޅު ނިންމެވުމެކެވެ .ޑެމޮކްރެޓިކް ނިންމެވުމެކެވެ .ޤާނޫނާއި
އެވެ .މިހެންވުމާއި އެކު މިއެއްބަސްވުމުގައި 25ޑޮލަރުގެ ވާހަކަ ހިމަނާފައި
ޝަރުޢީ ޙުކުމަށް ބޯލެނބުމުގެ ނިންމެވުމެކެވެ .ތެދުފުޅެކެވެ .އަޣްލަބިއްޔަތު
ވަނީ އެފަދަ ފައިސާއެއް ނެގުމަށް އޮންނަ ޤާނޫނީ މަރުޙަލާތައް ކަޑައްތުކުރުމަށް
އޮތްގޮތަކަށް ހުށައެޅޭ ހުށައެޅުމެއް ފާސްވެގެންދާނެއެވެ .ރައްޔިތުންގެ
ފަހުގައި އެފައިސާއެއް ނެގޭނެ ގޮތަށް ކަމުގައި ބަލައިގަންނަން ޖެހެއެވެ .ސަބަބަކީ
މަޖިލީހުން ފާސްކުރައްވާ އަޅުގަނޑަށް ޝަޢުޤުވެރިކަން ދެވޭ ގިނަ ބިލްތަކަކީ
މިބާވަތުގެ އެއްބަސްވުންތަކުގައި ސޮއިކުރެވެނީ ސަރުކާރުގެ އޮނިގަނޑުގެ ތެރޭގައި
"ފިޔަގަނޑުކޮށާލާފައި" ހުންނަ ބިލްތަކެކެވެ .މިސާލަކަށް ދަންނަވާނަމަ ދުންފަތުގެ
ހިމެނޭ ޤާނޫނީ ތަފާތު ހަރުފަތްތައް ގިރާކުރުމަށްފަހުގައި ،މިގޮތަށް ދިމާވާ ބައިވަރު
އިސްތިޢުމާލުކުރުމާއި ބެހޭ ބިލް އާއި ޓެކްސް ދެއްކުމަށް މަކަރު ހަދާމީހުންގެ
މައްސަލަތައް ހައްލު ކުރެވިގެން ކަމަށްވާތީ އެވެ .ވައިގެ ބަނދަރު ތަރައްޤީކުރާ
އަދަބާއި ބެހޭގޮތުން ފާސްކޮށްފައިވާ ބިލްފަދަ ބިލްތަކެވެ .މިހެންވުމާއިއެކު
ކުންފުނީގެ ބައެއް މަސްއޫލު ބޭފުޅުން ވިދާޅުވިކަމަށް މީޑިޔާއިން ރިޕޯޓްކުރިފަދައިން
އަޅުގަނޑުމެން ނުރުހޭގޮތަށް ނުވަތަ އިވޭ އަޑުތަކަށް ބަލާއިރު ގިނަބަޔަކު ނުރުހޭ
އެފައިސާ ހޯދުމަށް ކުރަންޖެހޭ ކަންތަކާއި އެފަރާތުން ކަންބޮޑުވާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
ގޮތަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަމެއް ފާސްވުމަކީ އާކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ.
އެއީ ޤާނޫނީގޮތުން ނެގިދާނޭ ފައިސާއެއްތޯ ވެސް އެފަރާތުން ބަލާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
އެކަމަކު އެއީ ރައްޔިތުންގެ މަންދޫބުން ނިންމެވި ޑެމޮކްރެޓިކް ނިންމެވުމެއްކަމަށް
އެއީ ސަރުކާރުގެ ވަޢުދެކެވެ .ސަރުކާރުން އެއްބަސްވުމާއި އެއްގޮތަށް ކަންތައް
ޤަބޫލުކުރަންޖެހެއެވެ .ޑެމޮކްރަސީއަށް ތަބަޢަވާނަމައެވެ .ހަމަ ޤަބޫލުކުރާނަމައެވެ.
ކުރެއްވުމަށް ކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ.
މިހެން މިކަންއޮތް އިރު ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީސް އާއި
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ޗުއްޓީއަށް ދާމީހުން ނުވަތަ ތަފާތު ފަރާތްތަކުގެ އެހީން ބޭސްފަރުވާއަށް ރާއްޖެއިން ބޭރަށްދާ މީހުން ކޮންމެހެން އެއަރޕޯޓުގެ
ނުލައި މިކަން ކުރެއްވުމަށް އުޅުއްވުމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބައިބާވައެވެ؟ މިކަމުގައި އޮތީ
ތަރައްޤީއަށް 25ޑޮލަރު ދައްކަން ބޭނުން ނުވެދާނެއެވެ .އެއީ ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް
އެންމެ ސަބަބެކެވެ .ސަރުކާރުން ބޭނުންވާ ގޮތަށް ބޭނުންކަމެއް ކުރެއްވޭނެކަން
ސަރުކާރަށް އެމީހުން ސީދާކޮންނާއި ނުސީދާކޮށް ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ބައިވަރު
ދެއްކެވުމެވެ .ސަރުކާރަށް ފާޑުކިޔާ ފަރާތްތަކުން ސަރުކާރުގެ މިހަރަކާތަށް ތަފާތު
ފައިސާ ކޮންމެ ދުވަހަކުހެން ދައްކާތީވެއެވެ .އެހެން ނޫނަސް އެމޭރުމުން
ނަންނަން ދެވިދާނެއެވެ .ޚުދުމުޚްތާރު ކަމޭވެސް ބުނެފާނެ އެވެ .ގޮތްދޫނުކުރުމޭ ވެސް ބުނެފާނެ އެވެ .ކޮންމެއަކަސް ސަރުކާރުން ގެންގުޅުއްވާ ،ޤާނޫނު އަސާސީ
ޢިއްޒަތްތެރިން ވާހަކަދެއްކެވުމަކީ
އައިބުކަމެކެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރުގައި މިފަހަރު ވައިގެ ބަނދަރު ތަރައްޤީ
އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ފާސްކުރުންތަކާއި ،ބައެއް ފަހަރަށް ކޯޓުން
ކުރުމުގެ ޓެކްސް ނެގުމުގެ މައްސަލައިގައި ކާމިޔާބުވީ ދެފަރާތެކެވެ .ސަރުކާރާއި
ނިންމާ ނިންމުންތަކަށް އަމަލު ނުކުރެއްވުމުގެ ސިޔާސަތާއި ޚިލާފަށް މިފަހަރު 25
އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކެވެ .ސަރުކާރުން ބޭނުންފުޅުވީ އެޓެކްސް ނަންގަވާށެވެ .އެކަން
ޑޮލަރުގެ މައްސަލާގައި ޤާނޫނާއި އެއްގޮތަށް ފިޔަވަޅު އެޅުއްވުމަށް ނިންމެވީ ކީއްވެ
ސަރުކާރުން ކުރައްވާނެ އެވެ .އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ބޭނުންވީ ޤާނޫނާއި އެއްގޮތަށް
ބާވައެވެ؟ އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން އެހެންފަހަރު ތަކެކޭ އެއްގޮތަށް މިފަހަރުވެސް
އެކަންކުރުވުމެވެ .އެކަން ކުރެވިއްޖެއެވެ.
ޝަރުޢީ މަރުޙަލާގެ ބޭނުން ކުރިއެވެ .ޝަރީޢަތުން ޙުކުމު އައިސްފައިވަނީ
27
ހަމުގެ ފަރުވާ....
20އަހަރާ 30އަހަރާ ދެމެދުގެ މީހުނަށް
މިންނު
މައްސަލަތައް ވެސް އެންމެ ފަސޭހައިން ދިމާވާ އުމުރު ފުރައެވެ .މިހެން ކަމުން މި އުމުރު ފުރައިގައި ހަމަ ދެވިދާނެ ފަރުވާ ތަކަށް ބަލައިލާނަމެވެ.
ވިހި އަހަރާއި 30އަހަރާއި ދެމެދުގެ އުމުރަކީ އެންމެ ބޮޑަށް ހަމަށް ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭ އުމުރު ފުރައެވެ .މި އުމުރު ފުރައިގައި ހަމަށް ސަމާލުކަން ދޭން ޖެހޭ ރަނގަޅު އާދަތައް އަށަގަތުމުން އުމުރުން ދުވަސްވާއިރު ހަންގަނޑު
ހަންގަނޑު އަވަހަށް ދުވަސް ވެދާނެތީ ދޭނެ ފަރުވާތައް:
ހުންނާނީ ރީތިކޮށް އުޖާލާ ކޮށެވެ .މި އުމުރުގެ އެންމެ މުހިއްމު އެއްކަމަކީ • ސަންސްކްރީން ހާކަން އާދަ ކުރާށެވެ.
އުމުރުގެ ކުރިއަށް އޮތް ބަޔަށް ހަންގަނޑު ތައްޔާރު ކޮށް ރައްކާ ކުރުމެވެ. މީގެ އިތުރުން މި އުމުރު ފުރަޔަކީ ފަސޭހައިން ބިހިނަގައި ހަމުގެ އެކި ކަހަލަ
މިއީ ހަމުގައި ރޫ ޖެހުމާއި ދުވަސް ވުމުން ޖަހާ ލައްތައް ދުރުކުރުމަށް
ކުރެވިދާނެ ކަމެކެވެ .ދިރާސާ ތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި 80އާއި 90ޕަސެންޓް ހަމުގެ މައްސަލަތައް ދިމާވަނީ އަވީގެ ސަބަބުންނެވެ. ހާއްސަކޮށް އަވި ގަދަ ދުވަސް ތަކުގައި ސަންސްކްރީން އެއް ހާކަން އާދަ ކުރާށެވެ .މޫނުގަ އާއި އަތާއި ކަރު އަދި ވެސް އަތްވަށް ހަށިގަނޑުން އެންމެ ބޮޑަށް ފެންނަން އޮންނަ ބައިގައި ސަންސްކްރީން ހާކަން ވާނެއެވެ .އަތަކީ ހަމަށް ދުވަސް ވާކަން އެންމެ ފަސޭހައިން ފެންނަން ފަށާ އެއް ގުނަވަނެވެ .އެހެން ކަމުން އަތަށް ސަމާލުކަން ދިނުން މޫނަށް ވުރެން ވެސް މުހިއްމެވެ. • މޮއިސްޗަރައިޒް ކުރުން
އުމުރުން ވިހި އަހަރު ފުރުމުގެ ކުރީއްސުރެ ފެށިގެން ވެސް ހަން މޮއިސްޗަރައިޒް ކުރަން އާދަކުރާށެވެ 20 .އަހަރާއި 30އަހަރާ ދެމެދު ގެ އުމުރަކީ ހަމުގެ އުޖާލާކަން އެންމެ އަވަހަށް ފިލާދާ ދުވަސް ވަރެވެ .މި ދުވަސްވަރު ހަންގަނޑު ހިކޭ ގޮތް ދިމާވާނެއެވެ" .އެންޓިއޮކްސިޑެންޓް" ހިމެނޭ
ރަނގަޅު މޮއިސްޗަރައިޒަރެއް އިހްތިޔާރު ކުރާށެވެ .އޭރުން ހަމަށް އުޖާލާކަން ގެނެސްދީ ހަން އޮމާން ކޮށް އަދި "ފްރީ ރެޑިކަލްސް" އިން ހަންގަނޑު ސަލާމަތް ކޮށްދޭނެއެވެ.
"ފްރީ ރެޑިކަލްސް" ހިމެނެނީ އޯމޯ ފާޑުގެ ތަކެތީގަޔާއި އަވި ،ދުން، އަދި ޕޮލިއުޓަންޓްސް ގައެވެ .މި "ފްރީ ރެޑިކަލްސް" އަކީ ހަމުގައި ހިމެނޭ "ކޮލަޖެން" ނައްތާލާ އެއްޗެކެވެ .އޭގެ ސަބަބުން ހަމުގައި ރޫޖެހެން ދިމާވާނެއެވެ. އެހެން ކަމުން "އެންޓިއޮކްސިޑެންޓް" އަބަދުވެސް އެކި ގޮތް ގޮތަށް ބޭނުން ކުރެވޭތޯ ބަލާށެވެ .މިގޮތުން ކެއުމުގައި ތަރުކާރީ އާއި މޭވާ އިހްތިޔާރު ކުރުމުގެ އިތުރުން ،ދަޅުގައި ބަންދު ކުރި ކާނާ ކެއުން މަދު ކުރާށެވެ .އަދި ވިޓަމިނެއް ކާން އާދަކުރާށެވެ.
ލޯ ކައިރީގައި ލައިޓް މޮއިސްޗަރައިޒަރެއް (އެހާ ބާރު ގަދަ ނޫން)
ބޭނުން ކުރާށެވެ .އެއީ ލޯ ކައިރީގެ ހަމަކީ މޫނުގައި ހުންނަ އެހެން ހަމަށް ވުރެ
މޫނަށް އުޖާލާކަން ގެނެސްދޭ މާއްދާ (އެލޮއި ،ކެމޮމައިލް) ހިމެނޭތޯ ބަލާށެވެ. ހަމަށް ކަމޭހިތަން ވާނީ ލޯބިން ކެތްތެރި ކަމާ އެކުގަ އެވެ.
ވަރަށް ބޮޑަށް ތުނި ހަމަކަށް ވުމުންނެވެ .މިހެން ވުމުން ހަން މުސްކުޅި ވާކަމުގެ
ހަރުކަށިކޮށް ހަމަށް ފަރުވާ ކުރާ ނަމަ ހަމަށް ލިބޭ ފައިދާ އަށް ވުރެ ގެއްލުން
އަލާމާތް ތައް ލޯ ކައިރިން ފަސޭހައިން ފެންނަން ފަށައެވެ .އައި ޖެލް ނުވަތަ
ބޮޑުވާނެ އެވެ.
ކްރީމް ގަންނައިރު އެ ކްރީމް ގައި ހަން މުސްކުޅިވުން ދުރުކޮށްދޭ މާއްދާ (
ދެން އޮތީ އެކްސްފޯލިއޭޓް ކުރުމެވެ .މިއީ އުމުރުން 20އަހަރުގެ
އެންޓި އޭޖިން) ހުރި ކްރީމެއްތޯ ބަލާށެވެ .އަދި އަމިއްލަ އަށް ލޯ ކައިރީގައި
ފަހުކޮޅުގަޔާއި 30އަހަރުގެ ކުރީ ކޮޅު ކޮންމެހެން ކުރުން މުހިއްމު ކަމެކެވެ.
ހަން ރޫ ޖެހޭކަން އިހްސާސް ވާން ފެށުމުން ކުރިއަށް ވުރެ ބާރު ގަދަ އައި
އެކްސްފޯލިއޭޓް ކުރުމުން އާ ސެލްސްތައް އުފެދުމަށް ފުރުސަތު ލިބެއެވެ .އެހެނީ
ކްރީމް ނުވަތަ ޖެލް އަކަށް ބަދަލު ކުރާށެވެ .އަވި ގަދަ ނަމަ އެސްޕީއެފް ހިމެނޭ
މިކަމުގެ ސަބަބުން މަރުވެފައި ހުންނަ ސެލްސް ތައް ނައްތާލާތީ އެވެ.
މޮއިސްޗަރައިޒަރެއް ބޭނުން ކުރާށެވެ .އޭރުން ދެ ބޭނުން އެއް ކްރީމް އަކުން
ތިން ވައްތަރެއްގެ އެކްސްފޯލިއޭޝަން ހިމެނެއެވެ .އެއީ މެނުއަލް ،އެންޒައިމް އަދި
ފުދޭނެއެވެ.
ކެމިކަލް އެވެ .މީގެ ތެރެއިން އެންމެ ފަސޭހަ އަދި އެންމެ ގިނަ މީހުން ބޭނުން ކުރަނީ މެނުއަލް އެކްސްފޯލިއޭޝަނެވެ .އެކްސްފޯލިއޭޓް ކުރުމުން ހަމުގެ ބޭރު
ބިހިން ސަލާމަތް ވުމަށް ކުރެވިދާނެ ކަންތައް:
ބިހި ނެގުމަކީ ޅަފުރާގައި ހަމަށް ދިމާވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް
ފަށަލައިގެ ކުލަ ރީތިވެ އުޖާލާކޮށްދެ އެވެ. ފަހު ކަމަކަށް އުމުރުން 20އަހަރާއި 30އަހަރާ ދެމެދު ހަމަށް ފަރުވާތެރި ވުމަށް ވަކި ތާވަލެއް ހަދާ އެގޮތަށް އަމަލު ކުރަން އާދަކުރާށެވެ .އެގޮތުން ހެނދުނާއި ރޭނގަޑު މޫނު ދޮވެ ޓޯން ކޮށް މޮއިސްޗަރައިޒް ކުރުމުގެ އިތުރުން ހަފްތާ އަކު
މައްސަލައެވެ .ބައެއް މީހުން މުޅި އުމުރުގައި ބިހިން ސަލާމަތް ނުވެވިގެން
ވަކި ދުވަސް ތަކެއްގައި އެކްސްފޯލިއޭޓް ކޮށް މާސްކެއް ބޭނުން ކުރަން އާދަ
އުޅެއެވެ .ހާއްސަ ކޮށް 20އަހަރާއި 30އަހަރާ ދެމެދު ގެ އުމުރު ފުރަޔަކީ ބިހީ
ކުރާށެވެ .މިއީ ޒުވާންކަން ދަމަހައްޓަން މަސައްކަތް ފަށަން ޖެހޭ ފުރަތަމަ އުމުރު
ގެ އުނދަގޫ އެންމެ ބޮޑުވާ ދުވަސް ވަރެވެ.
ފުރަ އެވެ .ދެން އޮތް އަދަދުގައި އުމުރުން 30އަހަރާއި 40އަހަރުގައި ހަމަށް
އެހެން ކަމުން މޫނު ރަނގަޅަށް ސާފު ކޮށް ބަހައްޓަން އާދަ
ސަމާލު ވާންޖެހޭ ކަންތަކަށް ބަލާލާނަމެވެ.
(ނުނިމޭ)
ކުރަންޖެހެއެވެ .ސައިބޯނީގެ ބަދަލު ގައި ހަމާ ގުޅޭ "މައިލްޑް ކްލެންސަރެއް" އިހްތިޔާރު ކުރާށެވެ .އަދި "އަލްކަހޯލް ފްރީ" ޓޮނިކް އެއްވެސް ބޭނުން ކުރާށެވެ .ޓޮނިކް އަކީ މޫނު ދޮވުމަށް ފަހު ކަފައިން މޫނުގައި ހާކާ އެއްޗެކެވެ .މީގެ ސަބަބުން މޫނުގައި އިތުރަށް ހުންނަ ޖަރާސީމް ފުހެދީ އަދި މޫނު ދޮވުމުގެ ސަބަބުން ފިލާފައިވާ އުޖާލާކަން ގެނެސްދޭނެ އެވެ. ހަފްތާ އަކު އެކެއް ނުވަތަ ދެ ފަހަރު "ޑީޕް ކްލެންސިން ކްލެއި މާސްކް" އެއް ބޭނުން ކުރަން ވެސް އާދަ ކުރާށެވެ .މި މާސްކް ގަންނަ އިރު މީގައި "އެންޓި- ބެކްޓީރިއަލް" މާއްދާ (ޓީ ޓްރީ އޮއިލް
ކަހަލަ) އާއި
29
ދަމަނަ
ޑރ .އަހުމަދު ޖަމްޝީދު މުހައްމަދު
ފާނަބަސަންދުން ރައްކާތެރިވުން ފާނަބަސަނދު ނުވަތަ ޗިކަން ޕޮކްސް އަކީ
ފާނަބަސަނދަކީ ވެރިސެލާ ޒޮސްޓާރ ކިޔާ ވައިރަސް (ޖަރާސީމު)
ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިފަހަކަށް އައިސް ފިލައިނުގޮސް ޢާންމުކޮށް
އަކުން ޖެހޭ އަދި ވަރަށް ފަސޭހައިން ފެތުރޭ ބައްޔެކެވެ .މިގޮތުން
އުޅޭ ބައްޔެކެވެ .ސެންޓަރ ފޯރ ކޮމިއުނިޓީ ހެލްތް އެންޑް
ބަލީގެ ޖަރާސީމު ފެތުރެނީ ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހަކު ކެއްސާ ކިނބިހި
ޑިޒީސް ކޮންޓްރޯލް އިން ދާދި މިދާކަށް ދުވަހު ވަނީ
އަޅާއިރު ނުވަތަ ކާބޯތަކެތި ހިއްސާ ކުރުމުގެ ތެރޭގައި ނުވަތަ ބަލި
މިދުވަސްވަރު އާދަޔާޚިލާފަށް މާލޭގައި މިބަލި ފެތުރެމުންދާ ކަމުގެ
ޖެހިފައިވާ މީހާގެ ގައިގައި ހުންނަ ފޮޅުގައި ނުވަތަ ފޮޅުތަކުގައި
އިންޒާރު ދެއްވައިފައެވެ .މިއީ ހުން އައުމާ އެކު ގައިން ބިހި
އުފެދޭ ދިޔައިގައި އަތްލެވިގެންނެވެ .ބަލި އެންމެ ބޮޑަށް ފެތުރެނީ
ނުވަތަ ފޮޅު ނަގާ ބައްޔެކެވެ .އުސޫލެއްގެ ގޮތުން މިފޮޅުތައް
ބިހި ނުވަތަ ފޮޅު ނެގުމުގެ ދެތިން ދުވަސް ކުރީގައެވެ .އަދި
މުޅި ހަށިގަނޑުގައި (އަތްފައިވެސް ހިމެނޭގޮތަށް) ނަގައެވެ.
ހުރިހައި ފޮޅުތަކެއްގައި ކުރަމަގާލި ލަންދެން ބަލި ފެތުރެއެވެ.
އެހެނަސް ބައެއް މީހުންގެ ގައިގައި ވަރަށް މަދުމިންވަރެއްގެ
ފާނަބަސަނދު ޖެހުމަށްފަހު ގިނަމީހުންގެ ހަށިގަނޑުން
ފޮޅު ހަށިގަނޑުގެ ވަރަށް ކުޑަ ތަންކޮޅެއްގައި ނެގުމަށްފަހު
މިޖަރާސީމު ނުފިލައި ގާތްގަނޑަކަށް މުޅި ޢުމުރަށް ދެމިހުރެއެވެ.
ބަލި ފަސޭހަވެއެވެ .ހަމަ އެހެންމެ ހަށިގަނޑަށް ޖަރާސީމު ވަދެ
އަދި ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ހަރަކާތްތެރިވެ ފާނަބަސަނދުގައި ނަގާކަހަލަ
ބަލި ނުޖެހި (އެބަހީ ހުން އައުމާއި ފޮޅު ނެގުންފަދަ ޢަލާމާތެއް
ފޮޅު ހަށިގަނޑުގެ ކޮންމެވެސް ހިސާބެއްގައި ނަގާގޮތް މެދުވެރިވެ
ނުފެނި) ތިބޭ މީހުން ވެސް އުޅެއެވެ.
އެވެ .މިއަށް ކިޔަނީ ޝިންގަލްސް ނުވަތަ ހާރޕީސް ޒޮސްޓަރ
ބަލީގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ޢަލާމާތް ތަކަކީ
ހުން އައުމާއި ،ބޮލުގައި ރިއްސުމާއި ކަރުތެރެއަށް ތަދު
އެވެ.
ފާނަބަސަނދު ޖެހުމަށްފަހު މުޅިން ފަސޭހަކޮށްލެވޭނެ
ވުމެވެ .މިއާއެކު ލޮޑުވުމާއި ކާހިތް ނުވުން ފަދަ ކަންތައް
ބޭހެއް ނުހުރެއެވެ .އެހެނަސް ބަލީގެ ކުރީކޮޅު (އުސޫލެއްގެ ގޮތުން
މެދުވެރިވެދާނެ އެވެ .މިފަދަ ޢަލާމާތްތައް ފެންނަތާ އެކެއް
ފުރަތަމަ ފޮޅު ނަގާތާ 48ގަޑި އިރުތެރޭގައި) ބޭނުންކުރުމުން
ނުވަތަ ދެ ދުވަސްފަހުން ބިހި ނަގަން ފަށައެވެ .ހުން އައުން
ބަލީގެ އަސަރު ކުޑަކޮށްދޭ ނުވަތަ ފޮޅުނަގާ މިންވަރު ވަރަށް
ފަދަ ޢަލާމާތަކާއި ނުލައި ވެސް ބައެއް މީހުންގެ ގައިގައި
ބޮޑަށް މަދުކޮށްދޭ ބޭސް ހުރެއެވެ .ބަލިޖެހުމުގެ ކުރިން ބަލިން
ފޮޅުނަގައެވެ .ޢާންމުކޮށް މިފޮޅުތައް ވަރަށް ހިރުވާނެއެވެ.
ރައްކާތެރިވުމަކީ މިކަމުގައި ވެސް އޮތް އެންމެ ރަނގަޅުގޮތެވެ.
މިފޮޅުތައް ފުރަތަމަ ފެންނާނީ ރަތްކުލައިގެ ބިއްސެއް ނުވަތަ
މިގޮތުން ބަލިޖެހިފައިވާ މީހުންނާއި ގައިގޯޅިނުވެ އެފަދަ މީހުން
ބިހިތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ .އެއަށް ފަހު ބިހީގެ އެތެރޭގައި ފެންހެދި
އެހެން މީހުންނާއި ވަކިން ކޮޓަރިއެއްގައި ބޭތިއްބުން މުހިންމެވެ.
ފެންފޮޅަކަށް ބަދަލުވެއެވެ .އަދި ފެންފޮޅުގެ އެތެރެ ފުސްވެ ފޮޅު
އަދި ކެއިންބުއިމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ވެސް ވަކިން ގެންގުޅުން
ފަޅައިގެން ގޮސް ކުރަމަގާލި ލައެވެ .ބިހިތަކުގެ މިސައިކަލް
މުހިންމެވެ .ބަލިން ރައްކާތެރި ވުމަށް ވެކްސިންއެއް މިހާރު
ފުރިހަމަވާން އެކެއް ނުވަތަ ދެ ދުވަސް ނަގައެވެ .އަދި
ލިބެން އެބަހުއްޓެވެ .މިވެކްސިން ދެވެނީ ޢުމުރުން އެއް އަހަރުން
ގާތްގަނޑަކަށް ހަފްތާއެއް ވަންދެން ކޮންމެ ދުވަހަކު އައު ބިހި
ފެށިގެން މަތީ ކުދިންނަށާއި މީހުންނަށެވެ .ޖުމްލަ ދެ ޑޯޒް
ނަގައެވެ .އެހެންކަމުން ބަލިމީހާގެ ހަށިގަނޑުގައި އެކި ސްޓޭޖްގެ
ހިމެނޭ މިވެކްސިންގެ ދެވަނަ ޑޯޒް ދެވެނީ ފުރަތަމަ ޑޯޒަށްފަހު
ބިހި އެއްފަހަރާ ފެންނަން ހުރެއެވެ .މިއީ ފާނަބަސަނދުގެ
ގާތްގަނޑަކަށް ހަ ހަފްތާ ފަހުންނެވެ .އެއްވެސް ވެކްސިންއަކީ
ޚާއްސަ ޢަލާމާތެކެވެ .ހަށިގަނޑަށް ޖަރާސީމު ވަންނަ ދުވަހުން
ސައްތައިން ސައްތަ ކާމިޔާބު އެއްޗެއް ނޫނެވެ .އަދި ކޮންމެ
ފެށިގެން ފުރަތަމަ ޢަލާމާތް ފެންނަން ގާތްގަނޑަކަށް ދެހަފްތާވަރު
ވެކްސިންއެއް ދިނުމުގެ ކުރިން ވެސް ބަލަންޖެހޭ ކަންތަކެއް
ނަގާފާނެއެވެ .ޢާއިލާގެ ތެރޭގައި އެކަކު ރަނގަޅުވާ އަތަށް
ހުރެއެވެ .އެހެންކަމުން ވެކްސިން ގަތުމުގެ ކުރިން ޞިއްޙީ ބޭފުޅަކާ
އަޅާއިރު އަނެކެއްގެ ކިބައިން ބަލި ފެންނަނީ މިސަބަބަށް
މަޝްވަރާކޮށް ޑޮކްޓަރަކަށް ދައްކަންޖެހޭ ފަދަ ސަބަބެއް އޮތްކަމަށް
ޓަކައެވެ.
ބެލެވޭނަމަ ޑޮކްޓަރަކާ މަޝްވަރާކުރުން މުހިންމެވެ.
30
މުހައްމަދު ގާސިމް ،އއ .މަތިވެރި
ވަކި ނުވިނަމަ ދަންކޮޅެއް ދުރުގައި ބެޑްޝީޓެއް އަޅައިގެން އޭނާގެ އާދައިގެ މަތިން
(ކުރީގެ އަދަދާ ގުޅޭ)
ނިދާފައި އޮތެވެ.
ނިދަން އޮތް އިރުވެސް ރަޝްފާގެ ބޮލުގެ ރިހުމަކަށް ލުޔެއް ނުލިބެ އެވެ .އިހުސާންގެ ފަރާތުން ލިބުނު އަނިޔާގެ ރަހަ އަރުތެރޭގައި ކިތަންމެ ރަނގަޅަކަށްވެސް ވަނީ ހިފާލާފަ އެވެ .އިހުސާނަކީ ނުރައްކާތެރި މީހެއްކަމަށް ރަޝާޤާއަށް މިއަދު ވަނީ ގަބޫލުކުރަން ޖެހިފަ އެވެ .އިހުސާންދެކެ ރަޝާޤާ ލޯބިވެއެވެ .އެހެންނަމަވެސް އެލޯބީގެ ތެރެއަށް ބިރުވެރިކަން ވަންނަން ފަށައިފި އެވެ. ރަޝާޤާއަށް ނިދުނުއިރުވެސް ބޮލުގެ ރިހުމަކަށް ލުޔެއް ނުލިބެ އެވެ .އޭނާއަށް ހޭލެވުނީ ޒައިދު އޭނާގެ ބޯ މޮޑެދޭން
އިންދައެވެ.
ރަޝާޤާ ލޮލެއް ނުހުޅުވަ އެވެ .އެފަދަ ކަމަކަށް އޭނާ އޮތީ ނިހާޔަތަށް ބޭނުންވެފަ އެވެ .އެހެންނަމަވެސް އެވަގުތު ރަޝާޤާގެ ސިކުނޑީގައި ސުވާލެއް އުފެދިއްޖެ އެވެ .އަހަރެންގެ ބޮލުގައި ރިއްސާކަން ޒައިދަށް އެނގުނީ ކިހިނެއް ބާވެއެވެ .ފަހަރުގައި ނިދީގައި އުޅެވުނުގޮތަކުން އޭނާއަށް އެނގުނީކަމަށް ވެދާނެ އެވެ. ޒައިދު ބޯ މޮޑެދޭން ފެށުމާއެކު ރަޝާޤާގެ ބޮލަށް ލުއިވާންފެށި އެވެ. ރަޝާޤާގެ ހިތަށް އަރަމުންދިޔަ އެވެ .އިހޫއަކީ އަހަރެން ލޯބިވާ މީހާ އެވެ .ދެލޯ ނޭދި އެދޭ މީހާ އެވެ .އޭނާގެ ކިބައިން އަހަންނަށް މި ލިބެނީ އަނިޔާ އެވެ .ކުރިމަތިވަނީ ނުރައްކަލެވެ .ޒައިދަކީ އަހަރެން ފޫހިވާ މީހާ އެވެ .އަނގައިން ބުނަންވެސް ބޭނުންނުވާ މީހާ އެވެ. އެކަމަކު އޭނާގެ ކިބައިން ލިބެމުން މިދަނީ ލޯތްބެވެ .އޯގާވެރިކަމާއި ހަމްދަރުދީ އެވެ .ދުނިޔޭގެ އުޞޫލަކީ މިއީ ހެއްޔެވެ؟ އެތައް އިރަކު ރަޝާޤާގެ ބޯ މޮޑެދޭން ޒައިދު އިނެވެ .އެންމެފަހުން އޭނާ އެކަން ހުއްޓާލައިފި އެވެ .ރަޝާޤާގެ ގައިމަތީގައި ބެޑުޝީޓް އަޅާލަދިނުމަށްފަހު ،އެނދުން ތެދުވެއްޖެ އެވެ .އިރުކޮޅަކު އޮވެފައި ރަޝާޤާ ލޯ ހުޅުވައިލި އެވެ .ޒައިދު ކޮބައިތޯ ބަލައިލި އެވެ.
ރަޝާޤާ މަޑުމަޑުން ތެދުވި އެވެ .އޭނާގެ ނަޒަރު ހުއްޓިފައި ވަނީ އުޑުތިލަމަތިން ކަހަލަ ގޮތަކަށް ނިދާލާފައި އޮތް ޒައިދާ ދިމާއަށެވެ .އެހެން އިންއިރު އޭނާގެ ސިކުނޑީގައި އެނބުރެމުންދަނީ ކޮންފަދަ ޚިޔާލުތަކެއްކަމެއް ނޭނގެ އެވެ .އެނގޭ ކަމަކީ އޭނާގެ އެ ބެލުމުގައި ތަފާތެއް އެބަހުރިކަމެވެ. އެހެންޏާ ޒައިދާ ދިމާއަށް ނުބަލާ އާ ގޮތަކަށް ބަލާކަމެވެ .ހަމަ ޔަގީނުންވެސް އޭނާ އެބަ ޒައިދާ ދޭތެރޭ ވިސްނަ އެވެ. ޖެހިގެން އައި ދުވަހެވެ .ހެނދުނު ސައި ބޮއިގެން ރަޝާޤާ ނިކުތީ މަންމައާއެކު ފިހާރައަކަށް ދާށެވެ .އޭނާ ދާން ބޭނުންވެގެނެއް ނޫނެވެ. އިހުސާނު އިއްޔެ ކަންތައް ކުރިގޮތް ،ދެންމެ ހިނގި ކަމެއްހެން މިހާރުވެސް އޭނާގެ ސިކުނޑީގައި ހަރުލާފައި އެބަ ހުއްޓެވެ .އިހުސާނަށް އޭނާ ފެނިއްޖެއްޔާ އަދިވެސް އެގޮތަށް ދިމާކުރުމަކީ ވެދާނެކަމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް މަންމަ ކިޔާވަރުން އޭނާ ފިހާރައަށް ދާން އެއްބަސްވީ އެވެ. ފިހާރައަށް ދިޔައިރު ރަޝާޤާއަށް ހުރެވެނީ ބިރުވެރިކަމެއްގެ ތެރޭގަ އެވެ. އަބަދުވެސް ހުރެވެނީ ވަށައިގެން އެކި ދިމަދިމާއަށް ބަލަބަލަ އެވެ .ގިނަ ފަހަރަށް މަންމަ ދައްކާ ވާހަކަވެސް އޭނާއަކަށް ނީވެއެވެ .އެންމެފަހުން ސިތާރާއަށް އެކަން ފާހަގަ ކުރެވިއްޖެ އެވެ. "ދަރިފުޅު ކޯއްޗެއް ތި ހޯދަނީ މާވަރަކަށް؟" ގޮތަކަށް އުޅެވޭކަން ރަޝާޤާއަށް އެނގުނީ މަންމަގެ ސުވާލު އަމާޒު ވުމުންނެވެ. "އެއްޗެއް ނުހޯދަން". ސިތާރާގެ ފަހަތުން ރަޝާޤާ ފިހާރައަށް ވަނެވެ .ފިހާރައަށް ވަދެ އެޅުނީ ތެދިން ފިޔަވަޅެކެވެ .މޭތެޅިގަތީ އަމަށަކު ވަރަކަށް ނޫނެވެ .ހަރުގަނޑުގެ އަނެއް ފަރާތުގައި އެހެރީ އިހުސާނެވެ .އިހުސާނަކަށް ނަސީބަކުން އަދި ރަޝާޤާއެއް ނުފެނެ އެވެ. (ނުނިމޭ)
31
ފަރްހާން އަޚްތަރް
ތަރިއެއްގެ ގޮތުގައި ވެސް އަދި ޑައިރެކްޓަރެއްގެ ގޮތުގައި ވެސް 2011ވަނަ އަހަރު ބޮލީވުޑުން އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ފަރާތަކީ ފަރްހާން އަޚްތަރެވެ" .ޒިންދަގީ ނަ މިލޭގީ ދުބާރާ" ގައި ފަރްހާން އަޚްތަރް އަދާކޮށްފައިވާ ދައުރަކީ ވަރަށް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ދައުރެކެވެ.
ޑައިރެކްޓަރެއްގެ ގޮތުގައި 2001ވަނަ އަހަރު "ދިލްޗާހްތާހޭ"ގެ މަސައްކަތަށް ފަހުގައި އޭނާގެ މިފަދަ މަސައްކަތެއް ނުފެނި ދުވަސްތަކެއް ފަހުން "ޑޮން "2ޑައިރެކްޓު ކުރުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވުމަކީ އަލުން އަނެއްކާ ވެސް
ޑައިރެކްޝަނާ ދިމާއަށް ފަރްހާން އަހްތަރުގެ ޝައުގުވެރިކަން ހުއްޓުނު ކަމުގެ ހެތްކެކެވެ .ޝާހްރުޚްޚާން އާއި ޕްރިޔަންކާ ޗޯޕްރާ ހަރަކާތްތެރިވާ މި ފިލްމަކީ އުމުރުން 37އަހަރުގެ ޑައިރެކްޓަރުގެ ފިލްމީ ހަޔާތުގައި ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ސަފްހާއަކަށް ވާނެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެއެވެ.
ފަރްހާން އަޚްތަރް ފާހަގަ ކުރެވެނީ މަޝްހޫރު ކަމާއެކުގައި ވެސް ވަރަށް ސާދާ ގޮތަކަށް ދިރިއުޅުން ބައްޓަން ކޮށްފައިވާ ތަރިއެއްގެ ގޮތުގައެވެ .ކުޑައިރު މޭޒެއްގެ ކަނުގައި ޖެހުމުގެ ސަބަބުން އޭނާގެ ކަނާތުގެ ލޮލުގެ ތިރީގައި ލާފައިވާ ލަކުނަކީ ފަރްހާން އަޚްތަރުގެ އައިޑެންޓިފިކޭޝަން މާކެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވޭ އިރު ފިލްމީ ހަޔާތުގައި ލަކުނެއް ނުވަތަ ލަތްގަނޑެއް ޖެހުމެއް ނެތި ކުރިޔަށް ދިއުމަކީ އޭނާގެ އަޒުމްކަމަށް އޭނާ ބުނެއެވެ. މޫނުގައި ލާފައިވާ ލަކުނުގެ ސަބަބުން ކެމެރާގެ ފުރަގަހުގައި ކުރާ މަސައްކަތަށް އަސަރެއް ނުކުރާ ފަދައިން ކެމެރާގެ ކުރިމަތީގައި ކުރާ މަސައްކަތަށް ވެސް އެ ލަކުނުގެ އަސަރެއް ނުކުރާނެކަން ސާބިތުކޮށްދޭން އޭނާ ބޭނުންވެއެވެ. ކެމެރާގެ ކުރިމަތީގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށް ފަހު ކެމެރާގެ ފުރަގަހުގައި މަސައްކަތްކުރަން ފެށުމަކީ ފިލްމީ ދާއިރާގައި އާންމު ކަމެއް ނަމަވެސް ،ކެމެރާގެ ފުރަގަހުން ކުރިމައްޗަށް އައުމަކީ އެހާ އާންމު ކަމެއް ނޫނެވެ .ފަރްހާންގެ ނަމުގެ މާނައާ އެއްގޮތަށް އޭނާއަކީ ބެލުންތެރިންނަށް އުފާވެރިކަން ގެނެސްދެވިދާނެ ތަރިއެއްކަމަށް ގިނަ ބަޔަކު ދެކެއެވެ.
އަސިން ބޭނުންވަނީ ރަޖްނީކާންތާއެކު ފިލްމެއް ކުޅެން
ދެކުނު އިންޑިޔާގެ މަޝްހޫރު ފިލްމީ ތަރި އަސިން މިހާރު އެންމެ ބޭނުންވަނީ ސުޕަރސްޓަރ ރަޖްނީކާންތާއެކު ފިލްމެއްގައި މަސައްކަތް ކުރާށެވެ .ރަޖްނީކާންތާއެކު މަސައްކަތް ކުރުމަކީ ވަރަށް ގިނަ ތަރީންގެ އުންމީދެކެވެ .ރަޖްނީކާންތުގެ މޮޅު ކަމުންނެވެ .ފިލްމު އިންޑަސްޓްރީގައި ލިބިފައިވާ މަގާމަށް ޓަކައެވެ .އޭނާގެ
މަޝްހޫރު ކަމުންނެވެ.
ރަޖްނީކާންތުގެ މަޝްހޫރުކަން އޮންނަވަރުން އެކަމަށް މިސާލު ޖެހުމުގެ ގޮތުން ކިޔޭ ޖޯކުތައް ވެސް ހުރެއެވެ .މީގެ ތެރެއިން ޖޯކެއްގައި ކިޔާ ގޮތުން ،ރަޖްނީކާންތާއި އަމީތާބާ ދެމީހުން އެމެރިކާއަށް ދިޔަ ދަތުރެއްގައި ވައިޓްހައުސް ކުރިމަތީގައި ތިއްބައި ކުއްލިއަކަށް އެމެރިކާގެ ރައީސް ކްލިންޓަން ނުކުމެވަޑައިގެން ރަޖްނީކާންތާ ސަލާމްކުރައްވައި ،އަމީތާބަށް އިޝާރާތް ކުރައްވަމުން ރަޖްނީކާންތު ކުރެން އެއީ ކާކުތޯ ސުވާލު ކުރެއްވި ކަމަށް ޖޯކުގައި ކިޔައެވެ.
އަދި ހަމަ އެހެންމެ އަމީތާބާއި ރަޖްނީކާންތު ލަންޑަނަށް ދިޔަ ފަހަރެއްގައި ބަކިންހަމް ޕެލަސް ކުރިމަތީގައި ތިއްބައި އިނގިރޭސި ރާނީ އެކަމަނާގެ އަރިހަށް ރަޖްނީކާންތު ގެންދެވި ކަމަށާއި ،ރާނީ ،ރަޖްނީކާންތާ ވާހަކަ ދައްކަވަން އިންނަވަނިކޮށް އަމީތާބު ކައިރިޔަށް ޖެހިލައިފައި ރަޖްނީކާތާއެކު ދެން އެ އިން މުސްކުޅި އަންހެނަކީ ކާކުތޯ މީހަކު ސުވާލު ކުރިކަމަށް ކިޔޭ ޖޯކެއް ވެސް އޮވެއެވެ.
ހަބަރު ލިބޭ ގޮތުގައި "ކޮޗަދައިޔާން" ނަމަކަށް ކިޔާ ފިލްމެއް އުފެއްދުމަށް މަސައްކަތް ކުރާ ޕްރޮޑިއުސަރުން ވަނީ ރަޖްނީކާންތާއެކު އެ ފިލްމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާނީ އަސިން އާއި ވިދްޔާބާލަން ކަމަށް ނިންމައިފައެވެ.
32
ޑާލް ސޫޕް
--ޖުވޭރިއްޔާ ވަޖްދީ--
ބޭނުންވާތަކެތި ބޭނުންވާތަކެތި 1ޖޯޑު މުގު 1ފިޔާ ( ގާނާފައި ) 1/ 2ސައިސަމުސާ މުގުރި އަސޭމިރުސް 2ލޮނުމެދު ( ގާނާފައި) 1/ 2ސައިސަމުސާ ގާނާފައި ހުރި އިނގުރު 2ހިކަނދިފަތް 1މޭޒުމަތީ ސަމުސާ ކޯންފްލަރ 1ލުނބޯ 1 / 2ޖޯޑު ރޯމަސް ހިމުންކޮށް ކޮށާފައިހުރި 1ޖޯޑު ދިޔާކިރު 6ޖޯޑު ފެން ލޮނު
ތައްޔާރުކުރާނެގޮތް މުގު ދޮވެސާފުކޮށްފައި މަޑުކުރަން އުދާލާށެވެ .މަޑުވީމާ ކިރާއި ކޯން ފްލަރ ފިޔަވައި ބާކީހުރި ހުރިހާބާވަތް އެއްކޮށް އަޅާފައި ރަހަނިކުންނަ ވަރަށް ކެކުނީމާ ކިރުކޯން ފްލަރގައި ގިރާފައި އަޅާލާށެވެ .ކެކިގަތީމާ ލޮނު ހެޔޮ ވަރުކޮށްފައި އުނދުނބްމަތިން ބާލާށެވެ. ކުރާށެވެ.
"ފުރަތަމަ ފަހަރު މީހަކަށް ކަމެއް އޮޅުވައިލެވޭ ހިނދު ކުށްވެރިޔަކީ އޮޅުވާލި މީހާއެވެ. ދެވަނަ ފަހަރު ކުށްވެރިޔަކީ އޮޅުވާލެވުނު މީހާއެވެ".
34
ހޫނުކަން ހުއްޓާޕާންކޮޅަކާއި އެއްކޮށް ސާރވް