Sun Magazine 52

‫ނވެންބަރު ‪ 2012‬އަގު‪20 :‬ރ‬ ‫ނަމްބަރު‪ޮ 7 ،52 :‬‬

‫ޙައްޖުގެ އަޅުކަމަށް ޓަކައި ފައިމަގުގައި ‪ 10‬މަސް ދުވަސް‬

‫ޒަމްޒަމްގެ ހަތަރު ާހސް އަހަރުވީ‬ ‫ބަރަކާތްތެރި ފެން‬

‫އެޑިޓަރުގެ ނޯޓް‬ ‫‪c‬‬ ‫އަދަދު‪52 :‬‬

‫އެޑިޓަރު‪:‬‬

‫‪ 7‬ނޮވެންބަރު ‪2012‬‬

‫ސިނާން ޢަލީ‬

‫އެގްޒެކެޓިވް އެޑިޓަރުން‪:‬‬ ‫އަޙްމަދު ޒާހިރު (ހިރިގާ)‬ ‫މުޙައްމަދު ޢާމިރު (ފަރެސް)‬

‫ޑިޕިއުޓީ އެޑިޓަރު‪:‬‬

‫އަލްއުސްތާޛު އަޙްމަދު މާޖިދު‬

‫ސްޓާފް ރައިޓަރ‪:‬‬

‫އިޔާޒު ނަސީމް‬

‫ލިޔުންތެރީން‪:‬‬

‫ނ ގެންދަވާ‬ ‫ސަން މަޖައްލާގެ ‪ 52‬ވަނަ އަދަދު ވިދާޅުވަމު ް‬ ‫ހުރިހާ ކިޔުންތެރީންނަށް ވެސް ހޫނު މަރުހަބާއެއް‬ ‫ދަންނަވަމެވެ‪ .‬ސަންގެ ‪ 51‬ވަނަ އަދަދަށް ދެއްވި ތަރުހީބު‬ ‫ޝުކުރުވެރިކަމާ އެކު ބަލައިގަންނަމެވެ‪.‬‬ ‫މި ހަފުތާގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނާ ބައްދަލު ކުރި‬ ‫ކޅެއް ފަސްވި‬ ‫ރާއްޖޭގެ އުފާވެރި ނަސްރުގެ ދުވަހުގެ ހެޔޮ އެދުމާއި ތަހުނިޔާ ތަން ޮ‬ ‫ނަމަވެސް ހުރިހާ ކިޔުންތެރީންނަށް އަރިސް ކުރަމެވެ‪ 1988 .‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު‬ ‫މަހުގެ ތިން ވަނަ ދުވަހު‪ ،‬ރާއްޖޭގެ މަދު ބަޔަކު އަޑީގައި ތިބެގެން‪ ،‬ދިވެހި ރާއްޖޭގެ‬ ‫ވެރިކަން ބަދަލުކޮށްލުމަށް ބޭރުގެ ބަޔަކާ ގުޅިގެން ދިން އުދުވާނީ ހަމަލާގައި‪ ،‬ގައުމުގެ‬ ‫ދިފާއުގައި ޝަހީދު ވެގެން ދިޔަ ދިވެހި ސިފައިންގެ ފުރާނަ އަށް ސުވަރުގޭގެ ނިއުމަތް‬ ‫މިންވަރު ކުރެއްވުން އެދި ދުއާ ކުރަމެވެ‪ .‬އަދި ހަމަ އެ ދުވަހު ދުޝްމަނުންގެ ބަޑީގެ‬ ‫ހަމަލާ ތަކުގައި ޝަހީދުވި އެހެން ދިވެހި ދަރީންގެ ފުރާނަ އަށް ވެސް ސުވަރުގޭގެ‬ ‫ނިއުމަތް ލެއްވުން އެދި ދުއާ ކުރަމެވެ‪.‬‬

‫ކަނީރު ޢަބްދުއްރަޙީމް‬ ‫ޢަބްދުﷲ ނަޢީމު އިބްރާހީމް‬ ‫ޢަބްދުﷲ އަޒްމީން‬ ‫ޢަބްދުﷲ ޝިނާން‬ ‫ޢަލީ ޚާލިދު‬ ‫އާދަމް ނަޞީރު އިބްރާހީމް (ތޮއްޑޫ)‬ ‫ޑރ‪ .‬އިބްރާހީމް ޔާސިރު އަޙްމަދު‬ ‫މިންނު‬

‫ކޮލަމިސްޓުން‪:‬‬ ‫ސިކުނޑީގެ ތޫފާން‪ :‬ސީނާ އަޙްމަދު ޒާހިރު‬ ‫ކެޔޮނިރު‪ :‬މުޙައްމަދު ބުޝްރީ‬ ‫ފަސްމަންޒަރު‪ :‬އަޙްމަދު ޒާހިރު (ހިރިގާ)‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ މާހައުލުން‪ :‬މީމުޒަވިޔަނި‬ ‫އުޑުދަށުން‪ :‬މުޙައްމަދު ޤާސިމް‬ ‫ދިޔަތިކި‪ :‬ޢަބްދުﷲ ފާރޫޤު ޙަސަން‬ ‫ދިޔަވަރު‪ :‬މުޙައްމަދު ޢާމިރު (ފަރެސް)‬ ‫ކޮމާ ޯކޅި‪ :‬ސިނާން ޢަލީ‬ ‫ޑރ‪ .‬ޖުނައިދުގެ އިރުޝާދު‪ :‬ޑރ‪.‬ޖުނައިދު‬ ‫ދަމަނަ‪ :‬ޑރ‪ .‬އަޙްމަދު ޖަމްޝީދު‬ ‫ތައުޢިޔާ‪ :‬އަލްއުސްތާޛު މޫސާ އަންވަރު ޙަސަން‬

‫މާކެޓިން‪:‬‬ ‫ސަން މީޑިއާ ގްރޫޕް މާކެޓިން ޓީމް‬

‫ކަލަރ ސެޕަރޭޝަން އެންޑް ޕްރިންޓިންގ‪:‬‬ ‫ނޮވެލްޓީ ޕްރިންޓާރސް އެންޑް ޕަބްލިޝާރސް ޕވޓ‪ .‬ލޓޑ‪.‬‬

‫ގތުގައި‪ ،‬ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމާއި އިސްތިގުލާ ު‬ ‫ލ‬ ‫ތާރީޚުން އެނގި ސާބިތުވާން އޮތް ޮ‬ ‫ކންމެ ފަހަރަކު ވެސް އެފަދަ ކަންކަން ހިނގާފައި ވަނީ ދިވެހިންގެ‬ ‫ގެއްލިގެން ދިޔަ ޮ‬ ‫އވެގެނެވެ‪ .‬ގައުމަށް ޚިޔާނާތްތެރި މި ފަސްގަނޑަށް‬ ‫ޝާމިލުވުން އެކަމުގެ ފަހަތުގައި ޮ‬ ‫އވެގެނެވެ‪ .‬މީ ސީރިއަސް މައްސަލަ އެކެވެ‪ .‬ގައުމީ‬ ‫އުފަން ދިވެހިންގެ ބައިވެރިވުން ޮ‬ ‫ނަޒަރަކުން ވިސްނައިލާން ޖެހޭ މައްސަލަ އެކެވެ‪ .‬މި މައްސަލައިގެ ހައްލު އޮތީ‬ ‫ލބިވާ ދަރީން ތަކެއް‬ ‫އަހަރެމެންގެ އަތް މަތީގަ އެވެ‪ .‬އެ ހައްލަކީ ގައުމު ދެކެ ޯ‬ ‫އުފެއްދުމެވެ‪ .‬ގައުމަށް ވަފާތެރި‪ ،‬އިޚުލާޞްތެރި ދަރީން ތަކެއް އުފެއްދުމެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ހުރިހާ ކަމަކަށް ވުރެ އިސްލާމް ދީނާއި ދިވެހި ގައުމު ކުރިޔަށް ނެރޭނެ ދަރީން‬ ‫ތަކެއް އުފެއްދުމެވެ‪ .‬ގައުމިއްޔަތު ދިރުވައި އާލާ ކުރުމަކީ މިއަދު އަހަރެމެން އެންމެން‬ ‫ގުޅިގެން ކުރާން ވެއްޖެ ކަމެކެވެ‪ .‬ގައުމީ ފެންވަރެއްގަ އެވެ‪ .‬ނަތީޖާ ފެންނާނީ މިންނެތް‬ ‫މަސައްކަތުންނެވެ‪.‬‬ ‫އތީ މި ރާއްޖޭގެ އުފާވެރި ޖުމުހޫރީ ދުވަހެވެ‪ .‬މި ދުވަހުގެ ހެޔޮ އެދުމާ ި‬ ‫އ‬ ‫ކުރިޔަށް ޮ‬ ‫ފނުވަމެވެ‪ .‬ޖުމުހޫރީ ވެރިކަމުގެ‬ ‫ތަހުނިޔާ ވެސް މި ފުރުސަތުގައި ތިޔަ ކިޔުންތެރީންނަށް ޮ‬ ‫ގތުގައި އަބަދުވެސް ލިބެމުން ދިޔުމަށް އެދެމެވެ‪.‬‬ ‫ފނިމީރުކަން އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ޮ‬ ‫ޮ‬ ‫ޒަމް ޒަމް ފެނަކީ އަހަރެމެން އެންމެން ވެސް ދަންނަ ފެނެކެވެ‪ .‬ޒަމް ޒަމް ފެން ވަ ު‬ ‫ޅ‬ ‫އުފެދުނު ގޮތުގެ ވާހަކަ އަކީ ވެސް ގިނަ ބަޔަކު ދަންނަ މަޝްހޫރު ވާހަކަ އެކެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ނަމަވެސް ޒަމް ޒަމް ފެނާއި‪ ،‬ޒަމްޒަމް ފެން ވަޅުގެ ތާރީޚާއި އެފެންވަޅާ ގުޅިފައިވާ އެހެން‬ ‫ވާހަކަ ތަކަކީ ގިނަ މީހުންނަށް ނޭނގޭ އެހެން ނަމަވެސް އެނގުން މުހިންމު ޝައުގުން‬ ‫ފުރިގެންވާ ވާހަކަ ތަކެކެވެ‪ .‬މި ފަހަރުގެ އަދަދުގައި އަހުމަދު މާޖިދު ވަނީ ޒަމްޒަމް ފެނާ‬ ‫ޕޓެއް ލިޔުއްވައިފަ އެވެ‪ .‬މީ ކޮންމެހެން ވެސް‬ ‫ގތުން ވަރަށް ވެސް ތަފްސީލީ ރި ޯ‬ ‫ގުޅޭ ޮ‬ ‫ޕޓެކެވެ‪ .‬މިފަހަރުގެ ކަވަރު ސްޓޯރީ އެވެ‪.‬‬ ‫ކިޔައިލުން މުހިންމު ރި ޯ‬ ‫ޔ ބޭފުޅުންގެ ޝައުގުވެރި އެހެން‬ ‫މީގެ އިތުރުން މި ފަހަރުގެ އަދަދުގައި ވެސް ތި ަ‬ ‫ހުރިހާ ސަފުހާ ތަކެއް ހިމަނާފައި ހުންނާނެ އެވެ‪ .‬އަވަހަށް ކުރިޔަށް‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާށެވެ‪.‬‬

‫"ސަން" އަކީ ‪ 14‬ޖުލައި ‪2010‬ން ފެށިގެން‬ ‫"ސަންއެފްއެމްގެ މެނޭޖްމަންޓުގެ ފަރާތުން މަހަކު ދެ ފަހަރު‬ ‫ނެރޭ މަޖައްލާއެކެވެ‪.‬‬ ‫ސަންގެ އިދާރާ‪ :‬ގ‪ .‬ވިޔަވަތި‪ ،‬ކަށިމާ ހިނގުން ‪ /‬މާލެ‬ ‫އީމެއިލް‪:‬‬ ‫‪sun@sun.mv‬‬ ‫ވެބްސައިޓް‪www.sun.mv :‬‬

‫ސިނާން ޢަލީ‬ ‫އެޑިޓަރު‬

‫ޯފނު‪ ،3312747 :‬ފެކްސް‪3343789 :‬‬

‫‪3‬‬

4

‫އުޑުދަށުން‬

‫މުޙައްމަދު ޤާސިމް‬

‫ފަޅުރަށަށް ދިން ހަނދުވަރު‬ ‫ ‬

‫އއްސުމުގެ ކުރިން އެނބުރި ރަށަށް އަންނާނެއެވެ‪ .‬ހަނދުވަރުގެ ރިތިކަމާއި‬ ‫ޮ‬

‫މިވާހަކަ ފެށިގެން މިއުޅެނީ ދާދި މިދާކަށް ދުވަހު ބަޔަކު‬

‫ދެއްކި ވާހަކައަކާ ގުޅިގެންނެވެ‪ .‬އެމީހުންގެ މެދުގައި ދެކެވުނު‬

‫ނަލަކަން ފެންނާނީ ރޭގަނޑުއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަޅުރަށަކަށް ކިތަންމެ ރީތި‬

‫ވާހަކައެއްގެ ތެރެއިން އެކަކު ބުންޏެވެ‪ .‬އަހަރެމެން އޮފީހުގެ ހުރިހާ‬

‫ހަނދުވަރެއް ދިނަސް އެހަނދުވަރުގެ ރިތިކަން ދެކޭނެ މީހަކު އެރަށަކު‬

‫މީހުންވެސް ވަޒީފާއަދާކުރަނީ ވަރަށް ގަޔާވެގެންނެވެ‪ .‬ކިތަންމެ‬

‫ގތަކަށް ބުނާނަމަ އެރީތި ހަދުވަރުގެ އަގު ވަޒަން‬ ‫ނުހުރެއެވެ‪ .‬އެހެން ޮ‬

‫މަސައްކަތް ބުރަޔަސް ފޫއްސެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މުސާރަވެސް ބޮޑު‬

‫ކުރާނެ މީހަކު ނުހުރެއެވެ‪.‬‬

‫ބޑެއް ނޫނެވެ‪ .‬މަސައްކަތް ލުޔެއްވެސް ނޫނެވެ‪ .‬ބައެއް ދުވަސް‬ ‫ޮ‬

‫ބ ޖަހައިލިއެވެ‪ .‬މިހާރު ވިސްނިއްޖެއެވެ‪ .‬ތިޔައީ ވަރަށް‬ ‫އަނެކާ ޯ‬

‫ ‬

‫އއްސޭއިރުވެސް ސަލާމަތް ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ގތަށް އިރު ޮ‬ ‫ދުވަހު ހެނދުނު ދާ ޮ‬

‫ގތަކީ އެއީއެވެ‪ .‬އަހަރެމެންވެސް ބުރަ މަސައްކަތް‬ ‫ބޮޑު ތެދެކެވެ‪ .‬ވާ ޮ‬

‫އެހެންނަމަވެސް އެ ހުރިހާ ވަގުތެއް ހޭދަކުރަނީ ވަރުބަލި ވިޔަސް‬

‫ތަކެއް ކުރި ޒަމާނެއް ދިޔައެވެ‪ .‬ރެއާއި ދުވާލު ކަހަލަ ގޮތަކަށް ގުދާރު‬

‫އެކަން އިހުސާސް ނުވާހާލުގައެވެ‪.‬‬

‫ބިންދި ދުވަސްތަކެއް ދިޔައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އެޒަމާނަށް އިރު އޮއްސި‪،‬‬

‫ ‬

‫ކަންފަސޭކަމާއި އަމާކީތީ ފަރަށްދާ އުސޫލުގެ ދުވަސްތަކަށް އިރުއެރީ‬

‫ވާހަކަ މިހާހިސާބަށް ދިޔުމާއެކު އަނެކަކު ނީނދެވިގެން‬ ‫ގތަކަށް ވާހަކަ ފަށައިފިއެވެ‪ .‬ތީ ހުސްފޮންޏެވެ‪ .‬ގަބޫލެއް‬ ‫ފަށާކަހަލަ ޮ‬

‫ކށް އުޅުނަސް އެކަން ދެކޭނެ‬ ‫ތިޔަ ބުނިހެން ވީމައެވެ‪ .‬ކިތަންމެ ބުރަ ޮ‬

‫ސއިކޮށްލާފައި‬ ‫ޮ‬ ‫ނުކުރާނަމެވެ‪ .‬ރަނގަޅަށް ބަލައިފިއްޔާ އޮފީހަށް ގޮސް‬

‫މީހަކު ނުހުރެއެވެ‪ .‬އެންމެ ކުޑަމިނުން ހާދަރަނގަޅޭ ބުނެލާނެ މީހަކުވެސް‬

‫އފީހެއްގައި މަސައްކަތް‬ ‫އައިސް ތިބޭނީ ގޭގައެވެ‪ .‬އަހަންނަކީވެސް ޮ‬

‫ނުވެއެވެ‪.‬‬

‫ބޑުމުސާރައިގައެވެ‪ .‬އެކަމަކު ތިޔަބުނާ ފަދަ ރޫހެއްގައި‬ ‫ކުރާ މީހެކެވެ‪ޮ .‬‬

‫ދއެވެ‪ .‬އަނެކާ ވާހަކަ ފެށިއެވެ‪ .‬އަހަރެމެން‬ ‫ގަބޫލު ކުރެވިއްޖެ ޯ‬

‫ ‬

‫އފީހަކު ނޫޅެއެވެ‪.‬‬ ‫މަސައްކަތް ކުރާ ހަމަ އެކަކުވެސް އަހަރެމެން ޮ‬

‫މަސައްކަތް ކުރަނީ އެފަދަ މާޙައުލަކު ނޫނެވެ‪ .‬އަހަރެމެން ކޮށްލާ ކިތަންމެ‬

‫ކންމެ މީހަކުވެސް ބަލަނީ އަމާކީތީ ފަރަށްދާ އުޞޫލު އިސްކުރެވޭތޯއެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫ކުޑަކުޑަ ކަމެއްގެވެސް އަގު އަހަރެމެންނަށް ލިބެއެވެ‪ .‬މިބުނީ ފައިސާއިން‬

‫މަވެސް އުޅެނީ އެހެންނެވެ‪.‬‬

‫އަގުލިބޭ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ކުރެވޭ މަސައްކަތުން‬

‫ ‬

‫އަހަރެން ތިވާހަކަ ގަބޫލުކުރަމެވެ‪ .‬އެކަމަކު އަހަރެންގެ ބަސް‬

‫ހިތްހަމަޖެހުން ލިބޭވާހަކައެވެ‪ .‬އެކަންކަން ބަލައިގަންނަން ޖެހޭ ފަރާތްތަކުން‬

‫ގަބޫލު ނުކުރީތީ ހައިރާންވަމެވެ‪ .‬ބުނަންހެއްޔެވެ‪ .‬ތިޔަ އޮފީހުގެ މީހުން‬

‫ކށްފިނަމަ އެކަމެއްގެ އަގު ވަޒަންކުރާ‬ ‫ބަލައިގަންނަ ވާހަކައެވެ‪ .‬ކަމެއް ޮ‬

‫ގތަށް ކަންތައް ކުރުމުގައި ވެސް އަދި އަހަރެމެން އޮފީހުގެ މީހުން‬ ‫ތިޔަ ޮ‬

‫ވާހަކައެވެ‪ .‬ލިބޭ މުސާރައަށް ވުރެ މިކަމުން ލިބޭ ހިތްހަމަޖެހުން ވަކި‬

‫އންނާނެއެވެ‪ .‬އެކަމާދޭތެރޭ‬ ‫ގތަށް ކަންކުރުމުގައިވެސް ސަބަބެއް ޮ‬ ‫މި ޮ‬

‫އފީހުގެ ހަމަ ހުރިހާ ކުދިން‬ ‫ކުޑައެއް ނުވާނެއެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ އަހަރެމެން ޮ‬

‫ދއެވެ‪ .‬އެކަމަކު އަހަރެން‬ ‫ވިސްނައިލީމުހެއްޔެވެ؟ ނުވިސްނަން ޯ‬

‫ބޑު އިސްކަމެއް ދެއެވެ‪.‬‬ ‫އފީހުގެ ކަންކަމަށް ވަރަށް ޮ‬ ‫ކަހަލަ ގޮތަކަށް ޮ‬

‫ވިސްނައިފީމެވެ‪ .‬ސަބަބު އެނގިއްޖެވެސް މެއެވެ‪ .‬ބުނަންވީހެއްޔެވެ؟‬

‫ކންމެ ކަމެއްވެސް ކުރާނީ ކުރާހިތުން ރޫޙާއެކުގައެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫ކުރިމަތީގައި އިން މީހާއަށް ނިތް އެއްލަމުން އޭނާ އަހައިލިއެވެ‪.‬‬ ‫ބ ޖަހައިލުމަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަނެކަކު އާއެކޭ ބުނެލީ ޯ‬ ‫ ‬

‫އފީހުގައި އުޅޭ މީހުން ކުރާ މަސައްކަތް ތިޔަ ވަނީ‬ ‫ތިޔަ ޮ‬

‫ ‬

‫އެމީހުން ވާހަކަ ނިންމާލައިފިއެވެ‪ .‬އައި ފޯނަކާ ގުޅިގެން‬ ‫އެކަކަށް ކުއްލިއަކަށް ދާންޖެހުނީއެވެ‪ .‬ދެމީހުން ނައްޓާލީ އެކުއެކީގައެވެ‪.‬‬ ‫އެމީހުން ދެއްކި ވާހަކަތަކާމެދު ވިސްނައިލެވުނެވެ‪ .‬ވަޒީފާއަދާކުރާ މީހުންގެ‬

‫އަނެކާއަކަށް ނަގައެއް ނުގަނެވުނެވެ‪ .‬ތިޔަބުނީ ކީކޭހޭ އަހައިފިއެވެ‪.‬‬

‫އފީހުގެ އިތުރުން‪ ،‬އަމިއްލަ ފަރާތްތަކުގެ ވެސް ބޮޑު‬ ‫ސަރުކާރު އޮފީސް ޮ‬

‫އެހެންނަމަވެސް ތަފުޞީލަށް ދާކަށް އޭނާ ނުހެދިއެވެ‪ .‬ހަމަ ކުރީގެ‬

‫ޝަކުވާއެކެވެ‪ .‬މިއީ މަސައްކަތް ކުރުވާ ފަރާތްތަކުން ތަޖުރިބާކޮށްލެވިދާނެ‬

‫ކށްލީއެވެ‪ .‬ނުވިސްނުނެވެ‪ .‬ޖެހުނީ އޮޅުންފިލުވައިދޭށެވެ‪.‬‬ ‫ޖުމުލަ ތަކުރާރު ޮ‬

‫ހދާ އަރުތައިގެ އަގު‪ ،‬ފަޅުރަށަކަށް‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬ކުރާ ރަނގަޅު ކަންކަމާއި ޯ‬

‫ ‬

‫ފަޅުރަށަކަށް ދޭ ހަނދުވަރަށް ވެފައެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ އެއީއެވެ‪ .‬މިވަރަކަކުން‬

‫ފަރުވާކުޑަ ކަމުގެ ވާހަކަ ދައްކާމީހުން މިޒަމާނުގައި ވަރަށް ގިނައެވެ‪.‬‬

‫ފަޅުރަށޭ ކިޔައި އުޅެނީ މީހުން ދިރިނޫޅޭ ރަށްރަށަށެވެ‪.‬‬

‫ދޭ ހަނދުވަރަކަށް ނުހަދައި‪ ،‬އެކި ސިފަ ސިފައިގައި ވަޒަންކުރަން‬

‫އެފަދަ ރަށްރަށަށް ކުރީ ޒަމާނުގައި މީހުން ވެލާހިފަން ނުވަތަ ދަރުކޮށުން‬

‫ފަށާބަލާށެވެ! މުވައްޒަފުންގެ މެދުގައި ރޫހުއުފެދޭނެއެވެ‪ .‬އޮފީހަށް ދިރުން‬

‫ގސް އުޅުނެވެ‪ .‬މިޒަމާނުގައި ދަނީ ދަތުރެވެ‪ .‬އިރު‬ ‫ފަދަ ކަންކަމަށް ޮ‬

‫އަންނާނެއެވެ‪ .‬އިސާހިތަކު ކުންފުނި ފުޅާވެދާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ޢަބްދުﷲ ފާރޫޤު ޙަސަން‬

‫ދުވަހަކު ނުފުއްސަވާނެ ފާފައެއް‬ ‫އިސްލާމް ދީނުގެ ނަޒަރުގައި އެންމެ ބޮޑު ފާފައަކީ މާތްﷲ އަށް‬

‫ ‬

‫ތއެވެ؟ މިއުންމަތުގެ‬ ‫މިއުންމަތުގެ ޙާލާމެދު ދަންނަވާނީވެސް ކީކޭ ޯ‬

‫ ‬

‫ޝަރީކުކުރުމާއި ކުފުރުވުމެވެ‪ .‬އެކަންކަމުގެ ސަޒާއަކީ އަބަދާއަބަދުގެ ނަރަކައެވެ‪.‬‬

‫މާތް ނަބިއްޔާ ވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ އެންމެ ފަހު ނޭވާފުޅާ ހަމަޔަށްވެސް ތަކުރާރު‬

‫ކާފަރުކަމުގެ ޙާލަތުގައި މިދުނިޔެއާ ވަކިވެއްޖެ މީހެއްގެ ކުރިމަތީގައި އަބަދަށްޓަކައި‬

‫ކށްދެއްވައިފައެވެ‪ .‬އެކަކު‬ ‫ކުރައްވައި އިންސާނީ ފުރާނައިގެ ޙުރުމަތް ބަޔާން ޮ‬

‫ކޅުތައް ވަނީ ލެއްޕިގެންނެވެ‪ .‬އެމީހެއްގެ ތަންމައްޗެއް‬ ‫ސުވަރުގޭގެ ދޮރު ޮ‬

‫އަނެކެއްގެ ޖާނާއި މާލާއި ޢިއްޒަތާއި އަބުރަށް އަރައިގަތުން ނަހީ ކުރައްވައިފައެވެ‪.‬‬

‫ކަމުގައްޔާއި ރަޖައެއް ކަމުގައި ވާނީ ނަރަކައިގެ އަލިފާނެވެ‪ .‬ޝިރުކާއި ކުފުރުގެ‬

‫އިސްލާމްދީނުގެ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘު‬

‫ ‬

‫އިތުރަށްވެސް ތާއަބަދު ނަރަކައިގައި ދެމިހުންނަން ޖެހޭނެކަން އަންގަވައިފައިވާ‬

‫ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ‪“ .‬އަރަހުށި މާތްﷲ ހުރިހާ ފާފަތަކެއް ޢަފޫކުރައްވާނެ ކަމަށް‬

‫އތެވެ‪ .‬އެފާފަ ކުރާ މީހުން ދެކެ އަރަހުށި މާތްﷲ‬ ‫އެހެން ފާފައެއްވެސް އެބަ ޮ‬

‫އުއްމީދު ކުރައްވަމެވެ‪ .‬ޝިރުކުގެ ޙާލަތުގައި މަރުވެއްޖެ މީހާއާއި‪ ،‬ގަޞްދުގައި‬

‫ވޑިގެންވާނެ ފާފައެކެވެ‪ .‬އެފާފައަށް އަރައިގަންނަ މީހާއަށް‬ ‫އަބަދަށް ކޯފާވެ ޮ‬

‫ކށްފައިވާ މީހާ މެނުވީއެވެ‪( ”.‬އަބޫ ދާއޫދު‪)4270 :‬‬ ‫މުސްލިމަކު ޤަތުލު ޮ‬

‫އއްސަވަމުން ގެންދަވާނެ ފާފައެކެވެ‪ .‬އާދެ‬ ‫އަބަދަށްޓަކައި މާތްﷲ ގެ ލަޢުނަތް ޮ‬

‫ޢުބާދާ ބިން ޞާމިތުގެ އަރިހުން ރިވާވެފައި ވެއެވެ‪ .‬އިސްލާމްދީނުގެ‬

‫ ‬

‫ތއެވެ‪ .‬އަރަހުށި މާތްﷲ‬ ‫އެއީ ކިހާ ނުރައްކާތެރި‪ ،‬ކިހާ ބިރުވެތިވާން ޖެހޭ ފާފައެއް ޯ‬

‫ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘު ކުރެއްވިއެވެ‪“ .‬ޤަޞްދުގައި‬

‫ވަޙީކުރައްވައިފައިވަނީ މިދަންނަވާ ފަދައިންނެވެ‪.‬‬

‫ކށްފި މީހެއްގެ ކިބައިން ފަރުޟު ނަމާދެއް ވިޔަސް ސުންނަތް‬ ‫މުއުމިނަކު ޤަތުލު ޮ‬

‫ ‬

‫ނަމާދެއް ވިޔަސް ޤަބޫލެއް ނުކުރައްވާނެއެވެ”‪ .‬އެހެނީ “މުއުމިނަކު ޤަތުލު‬

‫“އަދި‪ ،‬ޤަސްދުގައި މުއުމިނަކު މަރާމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ‪ ،‬އެމީހާގެ‬ ‫ޖަޒާއަކީ ނަރަކައެވެ‪ .‬އެތާނގައި އަބަދަށް ދެމިހުންނަނިވި ގޮތުގައެވެ‪ .‬އަދި‪ ،‬ﷲ‬

‫ކުރެވުމަކީ ދުނިޔެ މުޅީން ފަނާވެގެން ދިޔުމަށްވުރެވެސް އަރަހުށި މާތްﷲ ގެ‬

‫ކފާ ލައްވައި ލަޢުނަތް ލެއްވިއެވެ‪ .‬އަދި‪ ،‬ބޮޑުވެގެންވާ ޢަޒާބު‬ ‫އެމީހާގެ މައްޗަށް ޯ‬

‫ބޑު ކަމެކެވެ‪( ”.‬ނަސާއީ‪ )399 :‬އަބޫ ސަޢީދުލް ޚުދްރިއްޔު‬ ‫ޙަޟުރަތުގައި މާ ޮ‬

‫އެމީހާއަށް ތައްޔާރު ކުރެއްވިއެވެ‪( ”.‬އައްނިސާއު‪)93 :‬‬

‫ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުއާއި‪ ،‬އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެފައި‬

‫ ‬

‫ވެއެވެ‪“ .‬މުސްލިމަކު ޤަތުލުކުރުމުގައި އުޑާއި ބިމުގެ އެންމެހައި އަހްލުވެރީން‬

‫ކފާއާމެދު ބިރުގެ‬ ‫އެމީހެއްގެ ހިތުގައި އަރަހުށި މާތްﷲގެ ޯ‬ ‫ތއެވެ؟ އަރަހުށި މާތްﷲ ދެކެ‬ ‫ކަންފުޅެއްވެސް ނެތް މީހަކާ މެދު ލިޔާނީވެސް ކީކޭ ޯ‬

‫ބައިވެރިވެއްޖެކަމުގައި ވާނަމަ އަރަހުށި މާތްﷲ އެއެންމެންވެސް އަނގަވަތަށް‬

‫ލލަށް ދުވަހަކުވެސް ތެތްކަމެއް ނާންނަ މީހަކާމެދު ބުނާނީވެސް‬ ‫ބިރުން އެމީހެއްގެ ޮ‬

‫ނަރަކަޔަށް އުއްކަވައިލައްވާނެއެވެ‪( ”.‬ތިރުމިޒީ‪ )1398 :‬ވިސްނާވަޑައިގަންނަވާށެވެ‪.‬‬

‫ކީކޭތޯއެވެ؟‬

‫މުއުމިނެއްގެ ލޭގެ ޙުރުމަތަކީ އަރަހުށި މާތްﷲ ގެ ޙަޟުރަތުގައި ކޮންފަދަ ބޮޑު‬

‫ ‬

‫ކަމެއްތޯއެވެ؟ މުސްލިމަކު ޤަތުލުކުރުމަކީ އަރަހުށި މާތްﷲ ގެ ކިހާ ވަރުގަދަ‬

‫ޝައްކެއް ނެތެވެ‪ .‬އާޚިރަތްދުވަހަށް އީމާންވާ‪ ،‬ނަރަކައާއި ސުވަރުގެ‬

‫ކފާއަކާއި ލަޢުނަތަކަށް ދަޢުވަތު ދިނުންތޯއެވެ؟‬ ‫ޯ‬

‫ޤަބޫލުކުރާ މީހަކު ނަމަ އިސްވެދިޔަ އާޔަތުގައި އަރަހުށި މާތްﷲ ދެއްވައިފައިވާ‬ ‫ކޅަށް ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ހިތް ރޫރޫއަޅާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ބިރުވެރި ޚަބަރުން އެމީހެއްގެ ލޯލިތައް ޮ‬

‫މުއުމިނަކު ޤަތުލުކުރުމަކީ ފާފައެއް ކަމުގައިވާ ފަދައިން މުއުމިނަކު‬

‫ ‬

‫ނަމަވެސް އެމީހެއްގެ މޭގައި ހިތުގެ ބަދަލުގައި ގާބުރިއެއް އޮތް މީހަކު‬

‫ބޑު ފާފައެކެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ޤަތުލުކުރުމުގައި އެހީތެރިވެދިނުމަކީވެސް އެހައިމެ ޮ‬

‫ލބީގެ އެންމެ މޮޅޮއް‬ ‫ނަމަ‪ ،‬އެމީހެއްގެ ހިތަށް އިންސާނީ ހަމްދަރުދީއާއި ޯ‬

‫ތއެވެ‪ .‬މީހަކު ޤަތުލު ކުރުމަށް ބާރުއަޅައި އެކަމަށް ވާސް ދޭ މީހާއާއި‪ ،‬މީހަކު‬ ‫ކީއް ޯ‬

‫ފރައިފައި ނުވާނަމަ‪ ،‬އެމީހެއްގެ ހިތުގައި ތާއަބަދު ރޯވެފައި‬ ‫ފެންތިއްކެއްވެސް ޯ‬

‫ޤަތުލުކުރުމުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ މީހާގެ ފާފަވެރިކަން އަޞްލު ޤާތިލަށް ވުރެވެސް‬ ‫ބޮޑެވެ‪.‬‬

‫ހުންނަނީ އަނިޔާވެރިކަމާއި ރަޙުމްކުޑަކަމުގެ އަލިފާން ކަމުގައި ވާނަމަ ކާއިނާތުގެ‬ ‫ވެރި ރަސްކަލާނގެ ދެއްވައިފައިވާ ބަޔާންވެދިޔަ އިންޒާރާ މެދު އެމީހަކު ކުޑަވެސް‬

‫ ‬

‫ޤާތިލާއި ޤަތުލުގެ ޙުކުމާ ބެހޭގޮތުން އިސްލާމްދީނުގެ ނަބިއްޔާ‬ ‫ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާ ސުވާލު ކުރެވުމުން ޖަވާބު ދެއްވައިފައި ވެއެވެ‪.‬‬

‫ފަރުވާލެއް ނެތުމަކީ ޙައިރާންވާން ޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫“ނަރަކަ ހަތްދިހަ ބަޔަށް ބައި ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރެއިން ފަސްދޮޅަސް ނުވަ‬

‫މިވާހަކަތައް ބަޔާންކުރާނީ ކޮން ދުލަކުން ކޮން ޤަލަމަކުންތޯއެވެ؟‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ސައްތައިން ސައްތަ މުސްލިމު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ގަސްދުގައި‬

‫ބައި ވާނީ ޤަތުލުކުރަން އަންގާ މީހާއަށެވެ‪ .‬އެއްބައި ޚުދު ޤާތިލަށެވެ‪ .‬އެބައިވެސް‬

‫މީހުން މަރާ މީހުންގެ ޢަދަދު އަހަރަކަށްވުރެ އަހަރެއް އަންނަނީ ގިނަވަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ބޑު ވަރަކަށް ވާނެއެވެ‪( ”.‬އަޙްމަދު)‬ ‫އޭނާއަށް ވަރަށް ޮ‬

‫ހިތެއްފިތެއް ނެތި ތިމާމެންގެ މުސްލިމު އަޚުން ކަތިލަމުން މިގެންދަނީ ޝަހާދަތުގެ‬

‫ ‬

‫ފަދައިން މީހަކު މުއުމިނަކު ޤަތުލުކުރާއިރު އޭނާ ސަލާމަތްކުރާން މަސައްކަތް‬

‫ދެކަލިމަ ދުލުން ކިޔާ މީހުންނެވެ‪ .‬މުސްލިމު މައިންބަފައިންގެ ދަރީންނެވެ‪.‬‬

‫ނުކޮށް ތިބުމަކީވެސް މާތްﷲ ލަޢުނަތް ލައްވާނެ ކަމެކެވެ‪( .‬އިބްނު ޢައްބާސް)‬

‫ޔއަގެއްގައި އެބައިމީހުން އެގަންނަނީ‬ ‫ކޅެއްވެސް ނެތެވެ‪ .‬ދާދި ހެ ޮ‬ ‫ހިތާމައިގެ ޮ‬ ‫ކފާއެވެ‪ .‬އެކަލާނގެ ލަޢުނަތެވެ‪ .‬ސުވަރުގެ ވިއްކައިލައިފައި‬ ‫އަރަހުށި މާތްﷲ ގެ ޯ‬

‫ޤަތުލުކުރުމަށް ހިތްވަރުދީ ފޯރި ދިނުން މިހާބޮޑު ފާފައެއް ކަމުގައިވާ‬

‫ ‬

‫އިންސާނަކު ތިމާފަދަ އަނެއް އިންސާނަކު ޤަތުލުކުރުމުން އެ ސާބިތު‬

‫އެގަންނަނީ ނަރަކައެވެ‪ .‬ވަރަށް އާދައިގެ ކަމަކާހުރެ އަންނަ ސިނގު ރުޅިއެއްގައި‬

‫ކޮށްދެވެނީ އެމީހެއްގެ ގާތުގައި އިންސާނީ ލޭގެ އެއްވެސް އަގެއް ނެތް ކަމެވެ‪.‬‬

‫ތިމާގެ ދާއިމީ ވަޒަނެއް ކަމުގައި އެހަދަނީ ބިރުވެރިކަމުގެ އިންތިހާ ދަރަޖައިގެ‬

‫އިންސާނީ ފުރާނައިގެ އެއްވެސް ޙުރުމަތެއް ނެތް ކަމެވެ‪ .‬މިއީ އިންތިހާ‬

‫ނަރަކައެވެ‪.‬‬

‫ދަރަޖައިގެ ބިރުވެރި ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެނީ އަރަހުށި މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވައިފައި ވަނީ‬

‫‪6‬‬

‫ ‬

‫މި ދަންނަވާ ފަދައިންނެވެ‪“ .‬ނަފުސެއް މަރައިގެން ނުވަތަ ބިމުގައި ފަސާދައެއް‬

‫ޤިޞާޞުގެ ބައެއް މާފު ކުރެވުނު މީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ‪ ،‬އެމީހާގެ ކިބައިން‬

‫ގތަކަށް ނަފުސެއް މަރައިފި މީހަކު‪ ،‬އެންމެހާ މީސްތަކުން‬ ‫އުފައްދައިގެން ނޫން ޮ‬

‫ގތުގައި މަރުގެ ދިޔަޔަށް އެދުން ހުއްޓެވެ‪ .‬އަދި މާފުކުރި‬ ‫(ވާރުތަވެރިޔާ) ހެޔޮ ޮ‬

‫މެރިފަދައެވެ‪ .‬އަދި އެ ނަފުސު ދިރުވައިފި މީހާ (އެބަހީ ނުމަރައި ދުނިޔޭގައި‬

‫ފަރާތަށް (މާފުކުރެވުނު މީހާ) އިޙްސާންތެރިކަމާއެކު އެދިޔަ އަދާކުރުން ހުއްޓެވެ‪.‬‬

‫ބަހައްޓައިފި މީހާ) އެންމެހާ މީސްތަކުން ދިރުވިފަދައެވެ‪( ”.‬އަލްމާއިދާ‪)32 :‬‬

‫އެއީ ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތުން (ތިޔަބައިމީހުންނަށް) ދެއްވި‬

‫ބޑު ފާފައަކަށްވީ ކީއްވެގެންކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް‬ ‫މީހަކު މެރުން މިހާ ޮ‬

‫ކޅުވެރިވެ ޢަދާވާތްތެރިވެއްޖެ މީހާ‬ ‫ލުޔެކެވެ‪ .‬އަދި ރަޙްމަތެކެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ދެ ޮ‬

‫އތެވެ‪ .‬އާދެ‪ ،‬އޭގެ ސަބަބަކީ ޙަޔާތަކީ ނުވަތަ ފުރާނަޔަކީ މާތްﷲ‬ ‫އެނގެން އެބަ ޮ‬

‫(ދަންނާށެވެ!) ފަހެ‪ ،‬އެމީހާއަށް ވޭންދެނިވި ޢަޒާބު ހުށްޓެވެ‪( ”.‬އަލްބަޤަރާ‪)178 :‬‬

‫ގެ އަމާނާތަކަށް ވާކަމެވެ‪ .‬ފުރާނައެޅުއްވުމާއި‪ ،‬ފުރާނަ ހިއްޕެވުމަކީ ﷲ ގެ‬

‫ ‬

‫އާދެ‪ ،‬މިމާތް އާޔަތުގައިވާގޮތުން މުސްލިމުންގެ މައްޗަށް ވާޖިބުވެގެންވަނީ‬

‫ ‬

‫ޙައްޤެކެވެ‪ .‬ޤާތިލު އެކުރާ ކަމަކީ ހަމައެކަނި ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ޚާއްޞަ‬

‫ޤާތިލުންގެ ކިބައިން ޤިޞާޞު ހިފުމެވެ‪ .‬ވާރުތަވެރީންގެ ފަރާތުން ޤިޞާޞު މާފު‬

‫ކުރައްވައިފައިވާ ޙައްޤެއްގެ ތެރެއަށް ވަދެގަނެ އެ ޙައްޤަށް އަތްގަދަކޮށްގަތުން‬

‫ކުރިޔަސް މަރުގެ ދިޔަ ދޭން ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އަރަހުށި މާތްﷲ ދެއްވާ ލުޔެއްގެ‬

‫ބޑު ބޭއިންސާފަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟‬ ‫ފަދައެވެ‪ .‬އެފަދަ ކަމެއް ކުރުމަށްވުރެ ޮ‬

‫ގތުންނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިއާޔަތާ ވިދިގެން‬ ‫ގތުންނާއި‪ ،‬އެކަލާނގެ ރަޙްމަތެއްގެ ޮ‬ ‫ޮ‬

‫ތއެވެ؟ އަނިޔާއަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟‬ ‫ތިމާގެ ދާއިރާއިން ބޭރަށް ނިކުތުމަކީ ކޮބައި ޯ‬

‫އަންނަ އާޔަތުގައި އަންގަވައިފައި ވަނީ ޤިޞާޞު ހިފުމަކީ ދިރުމެއް ވާކަމެއް‬

‫ބޑު އަނިޔާއެއްތޯއެވެ؟‬ ‫ކށްލެވޭ މީހަކަށް އެދެވެނީވެސް ކިހާ ޮ‬ ‫އަނެއްކޮޅުން ޤަތުލު ޮ‬

‫ބޑަށް އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ‪ .‬ވަރަށް‬ ‫ކަމުގައެވެ‪ .‬މިއީ ވަރަށް ޮ‬

‫ބޑު އަނިޔާއެއް ޚިޔާލަށްވެސް ގެނެވިދާނެތޯއެވެ؟‬ ‫ޤަތުލުކުރެވުމުގެ އަނިޔާއަށްވުރެ ޮ‬

‫ބޑު ޙިކުމަތެއް ފޮރުވިފައިވާ ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ރާއްޖޭގައި ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް‬ ‫ޮ‬

‫ކށްލެވެނީ އަނބުރައިލިބިދިނުން އެކަށީގެންނުވާ‬ ‫ޤަތުލު ކުރެވުނު މީހާ އެ މަޙްރޫމު ޮ‬

‫މީހުން މެރުން އިތުރުވަމުން ދާއިރު މިއަމުރުފުޅުތައް މިގޮތަށް ތަރުތީބު ކުރެއްވުމުގެ‬

‫ހދައިދެވުން މުސްތަޙީލު ކަމަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫ނިޢުމަތްތަކަކުންނެވެ‪ .‬އޭގެ ބަދަލު ޯ‬

‫ފުން މާނައާމެދު ޤައުމީ ފެންވަރުގައި ފިކުރުހިންގުން ލާޒިމެވެ‪ .‬ސޫރަތުލް ބަޤަރާގެ‬

‫އާދެ މިއީ ޚުދު ޤާތިލާއި‪ ،‬ޤަތުލުވެވުނު މީހާގެ ކަން އޮތްގޮތެވެ‪.‬‬

‫‪ 178‬ވަނަ އާޔަތަށްފަހު ‪ 179‬ވަނަ އާޔަތުގައި އަންގަވައިފައިވަނީ މިދަންނަވާ‬

‫ކންމެ އިންސާނަކީ ކިތައް މީހުންގެ‬ ‫ކޅުން ވިސްނައިލަމާ ހިންގަވާށެވެ‪ޮ .‬‬ ‫އަނެއް ޮ‬

‫ގތަށެވެ‪“ .‬އަދި‪ ،‬ޤިޞާޞު ހިފުމުގައި ތިޔަމައިމީހުންނަށް (ވަރަށް ބޮޑު) ދިރުމެއް‬ ‫ޮ‬

‫ޙައްޤުތަކާއި ކިހާބައެއްގެ އުއްމީދުތައް އެމީހަކާ ގުޅިފައިވާނެ މީހެއްތޯއެވެ؟‬

‫ވެއެވެ‪ .‬އޭ ބުއްދީގެ އަހުލުވެރީންނޭވެ!” (އަލްބަޤަރާ‪)179 :‬‬

‫ކޅެއްގެ ތަރްބިޔަތުގެ‬ ‫ބލުގައި މަޢުޞޫމު ތުއްތުތުއްތު ކުދީން ޮ‬ ‫އެމީހެއްގެ ޮ‬

‫ ‬

‫އޅިގެން މުއުމިނަކު ޤަތުލު ކުރެވުނު ކަމުގައި ވިޔަސް‪،‬‬ ‫ކުށަކުން ޮ‬

‫އވެދާނެއެވެ‪ .‬ޒުވާން ހުސްސަރިބައި އުޚުތުންތަކެއް‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތު އެޅިފައި ޮ‬

‫ނުވަތަ މުއުމިނުންނާ ޢަހްދެއް ވާ ޤައުމެއްގެ މީހަކު ކުށަކުން އޮޅިގެން ޤަތުލު‬

‫އވެދާނެއެވެ‪ .‬މުސްކުޅި މަންމައަކާއި ބައްޕައެއްގެ‬ ‫ބެލެހެއްޓުމުގެ ޒިންމާ އެޅިފައި ޮ‬

‫ކުރެވުނު ކަމުގައިވިޔަސް މަރުގެ ދިޔައާއެކު ކައްފާރާ ދޭން ޖެހެއެވެ‪ .‬މުއުމިނުންނާ‬

‫އތީ އޭނާގެ ބޮލުގައި ކަމަށް‬ ‫ހުރިހާކަމެއްގެ ބެލެނިވެރިކަމާއި ބަލަދުވެރިކަން ޮ‬

‫އޅިގެން ކުށަކުން ޤަތުލު ކުރެވުނަސް‬ ‫ޢަދާވާތްތެރި ޤައުމެއްގެ މީހަކު މުއުމިނަކު ޮ‬

‫ކށްލެވުނީ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫ވެދާނެއެވެ‪ .‬ޒުވާން އަނތްބަކު ހުވަފަތް ޮ‬

‫ކައްފާރާ ދޭން ޖެހެއެވެ‪ .‬މިއިންވެސް އެނގެނީ ކުރީންވެސް ދަންނަވަމުން‬

‫ބޑެތި ޒިންމާތަކެއް އޭނާއާ ގުޅިފައި އޮވެދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އިތުރަށްވެސް ޢާއިލާގެ ހާދަ ޮ‬

‫އައި ފަދައިން އަރަހުށި މާތްﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި އިންސާނީ ފުރާނައިގެ‬

‫މިއީ ހަމައެކަނި ޢާއިލީ ދާއިރާއެވެ‪ .‬އޭނާއާމެދު އޭނާގެ މުޖުތަމަޢު ކުރާ‬

‫ޙުރުމަތްތެރިކަން ބޮޑުކަމެވެ‪.‬‬

‫އުއްމީދުތައް މިއަށްވުރެވެސް މާ ބިޔަވެފައި މާ އުސްވެދާނެއެވެ‪ .‬ވިސްނާލަމާ‬

‫ ‬

‫ޤަޞްދުގައި މުއުމިނުން ޤަތުލުކުރާ މީހުންނަށް ކައްފާރާ ޢައްޔަން‬

‫މޑެލެވެނީ ކިތައް‬ ‫ހިންގަވާށެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރާނައެއް ޤަތުލު ކޮށްލައިގެން އެ ވެއްޔާ ޮ‬

‫ބޑުކަމަށްޓަކައެވެ‪ .‬މުޅި ޢުމުރަށް ތައުބާވޭވެ‪،‬‬ ‫ކުރައްވައިފައި ނުވަނީ ކަމުގެ ޮ‬

‫ތއެވެ؟ ޔަތީމު ކުދީންތަކެއް‬ ‫ތއެވެ؟ ކިހާބައެއްގެ އުއްމީދުތައް ޯ‬ ‫މީހުންގެ ޙައްޤު ޯ‬

‫ކށް ތިބުމަށް ޓަކައެވެ‪ .‬ފަހަރެއްގައި އޭގެ ސަބަބަކީ އެ ކުށުގެ‬ ‫އަސްތަޣުފާރު ކޮށް ޮ‬

‫ކށްލެވެނީއެވެ‪ .‬ކުށެއްނެތް އަންހެނަކު ބިކަކޮށްލެވުނީއެވެ‪.‬‬ ‫މުޖުތަމަޢަށް ދޫ ޮ‬

‫ ‬

‫ބޑުކަމުން އެކުށުގެ ކައްފާރާއަކަށް ފުދޭފަދަ އެއްވެސް ޢަމަލެއް ނުވާތީ ކަމުގައި‬ ‫ޮ‬

‫މުސްކުޅި މައިންބަފައިންގެ އެހީތެރިޔާ ފިރުކައިގަނެވުނީއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މީހަކު‬

‫ވުމަކީވެސް ދުރުކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެނީ އޭނާ ވެރިވެގެންފައި އެވަނީ އަރަހުށި‬

‫ހރައިލެވެނީ އެންމެ ފަރުދެއްގެއެއް ނޫނެވެ‪ .‬މުޅި‬ ‫ކށްލުމުން އެ ލޭއޮ ޮ‬ ‫ޤަތުލު ޮ‬

‫ބޑު ޙައްޤަކަށެވެ‪.‬‬ ‫މާތްﷲ ގެ ވަރަށް ޮ‬

‫ތއެވެ؟ މުޅި އިންސާނިއްޔަތު‬ ‫ކޅެއްގެއެވެ‪ .‬އަދި ކީއް ޯ‬ ‫ޢާއިލާއެއްގެއެވެ‪ .‬ބޮޑު ދަރި ޮ‬ ‫ޒަބަޙަ ކޮށްލެވުނީއެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫އަރަހުށި މާތްﷲ ޤިޞާޞު ހިފުމުގެ ޤާނޫނު ބާވައިލައްވައިފައި ވަނީ‬

‫ ‬

‫އިސްލާމްދީނުގެ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ‬ ‫ޙައްޖަތުލްވަދާޢުގައި މުސްލިމުންނާ މުޚާޠަބު ކުރައްވައި ސުވާލު ކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ކން މަހެއް ހެއްޔެވެ؟ މިއީ ކޮންތަނެއް‬ ‫ކން ދުވަހެއް ހެއްޔެވެ؟ މިއީ ޮ‬ ‫މިއަދަކީ ޮ‬

‫ކށްލައިފައި‬ ‫އެހެންވެގެންނެވެ‪ .‬އިންސާނިއްޔަތުގެ މިފަދަ ބޮޑު މުޖްރިމަކު ދޫ ޮ‬

‫ހެއްޔެވެ؟ އެ ސުވާލުތަކަށްފަހު ޙަދީޘު ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬މިއީ ޙަރާމް ކުރެއްވި‬

‫ބެހެއްޓުމަކީ އެމުޖްތަމަޢެއްގެ ފަނާވެދިޔުން ކަމުގައިވާތީއެވެ‪ .‬އަރަހުށި މާތްﷲ ވަޙީ‬

‫މަހެކެވެ‪ .‬ޙަރާމް ކުރެއްވި ދުވަހެކެވެ‪ .‬ޙަރާމް ކުރައްވައިފައިވާ ބިމެކެވެ‪.‬‬

‫ކުރައްވައިފައިވަނީ މިދަންނަވާ‬

‫މުސްލިމުންގެ ފުރާނައާއި‪ ،‬މުދަލާއި‪،‬‬

‫ފަދައިންނެވެ‪“ .‬އޭ އީމާންވެއްޖެ‬

‫ޢިއްޒަތާއި އަބުރު މިއަށްވުރެވެސް މާބޮޑަށް‬

‫މީސްތަކުންނޭވެ! ޤަތުލުކުރެވޭ‬

‫ޙުރުމަތްތެރިވުން ޙައްޤެވެ‪( .‬ބުޚާރީ)‬

‫މީހުންނާ މެދު ޤިޞާޞް ހިފުން‬

‫އެހެންކަމުން އެމާތް ރަޙްމަތުގެ ނަބިއްޔާގެ‬

‫ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ފަރުޟު‬

‫އުންމަތަށް އިންސާނީ ފުރާނަޔާއި ލޭގެ‬

‫ކުރައްވައިފިއެވެ‪ .‬މިނިވަނަކަށް‬

‫ޙުރުމަތް ވިސްނައިނުގަނެވި އޭގެ ތެރެއިން‬

‫މިނިވަނެކެވެ‪ .‬އަޅަކަށް އަޅެކެވެ‪.‬‬

‫އެކަކު އަނެކެއްގެ ލެއިން ތިމާގެ އަތުގައި‬

‫އަންހެނަކަށް އަންހެނެކެވެ‪ .‬ފަހެ‪،‬‬

‫ކުލަ ޖައްސަމުންދާކަމީ ޙައިރާންވެ‬

‫އެމީހާގެ (މަރުވި) އަޚާގެ ފަރާތުން‬

‫އަންތަރީސްވާފަދަ ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫އާދަމް ނަޞީރު އިބްރާހީމް (ތޮއްޑޫ)‬

‫ސަމާސާ އަދަބު‬

‫ބުރުނު ކޮޅިގަނޑު‬

‫ ‬

‫ކށް އުޅުނުޒަމާނެވެ‪ .‬ދަނޑުވެރި‬ ‫ރާއްޖޭގައި ރިޔަލު ދަތުރު ފަތުރު ޮ‬ ‫އޑި ދަތުރަށް ހަދަނީއެވެ‪.‬‬ ‫ރަށެއްގެ ބަޔަކުމީހުން މާލެ ދިޔުމަށް ޓަކައި ޮ‬

‫އޑިއަކީ‪ ،‬ދިހަ ބާރަ ރިޔަނުގެ އަނގަމަތި‬ ‫ހިމެނުނީ މުޅިއެކު ފަސްމީހުންނެވެ‪ޮ .‬‬ ‫ދންޏެކެވެ‪ .‬ތިންދުވަހުގެ ނިޔާމަ ދަތުރަކަށް ފަހު މިހާރު މާލޭ ފަޅަށް‬ ‫މަސް ޯ‬ ‫ކށް‪ ،‬ފަނާލައި‬ ‫ވަދެ އޮޑީގެ ރިޔާ ދޫ ޮ‬

‫އެއްބަޔަކު ދަރު ކޮށައިގެން އަތިރިމައްޗަށް ނެރެ އަތިރިމަތީގައި ދަރުތައް މާރުމާރަށް‬

‫އޑި ހައްޔަރު ކުރަނީ އެވެ‪ .‬އަހަންމަދު‬ ‫ޮ‬

‫ކޅު ހުރަސްފިލާއަށް ވުރެ ކުޑަތަންކޮޅެއް‬ ‫ދިރުނބާ ޮ‬

‫ބައި ޖަހަމުން ދެއެވެ‪ .‬އަނެއްބަޔަކު ރުއްރުކުން ކުރުނބާ‪ ،‬ބާނައި އިހާތައް‬

‫އޭނާގެ ބަލިޙާލައިގެން‪،‬‬

‫ހވިފައި ހުރި ކާށިތައް އަތިރިޔާވީ‬ ‫ބިމުޖައްސަމުންދެއެވެ‪ .‬ވަލުހިނގާ މީހުން‪ޮ ،‬‬

‫ކޅުފަހަށް ޖެހިލައި އެތާ ކައްޅިއެއްގެ މަތީގައި އޮތް ދަރުބޮނޑިއެއްގެ މަތީގައި‬ ‫ޮ‬

‫ދށަށް ފުނިޖަހައި‪ ،‬ހެހި‪ ،‬ގުނައި‪ ،‬ގޯނި‬ ‫ފަރާތަށް ނެރެ އެތާ ހުރި ފޭރާ އެއްގެ ޮ‬

‫އިށީނދެލައިގެން މަޑުމަޑުން އެބަ އިނެވެ‪.‬‬

‫ރނު ވަށާ މީހުންނާއި ފަންގި ވިންނަ މީހުން ވެސް‬ ‫ގންޏަށް އަޅަމުން ދެއެވެ‪ޯ .‬‬ ‫ޯ‬

‫ކށްލި އަޑުކަހަލަ އަޑަކާއެކު‪ ،‬އަހަންމަދު ކުއްލިޔަކަށް‬ ‫އށެއް ފިސް ޮ‬ ‫ހިފައި ބަދަން ޮ‬

‫ތިބީ އެމީހުންގެ އުފެއްދުންތައް އެކަށައެޅުމުގައި އަވަދިނެތިފައެވެ‪.‬‬

‫ގވައިލިއެވެ‪ .‬ހަމަ އެބާރުގައި ކަނާތް ގަޔާދިމާޔަށް ދަމައިގަނެ މި‬ ‫ފީ އަޑަކުން ޮ‬

‫މި މަންޒަރު ދެކޭން އަތިރިމަތީ ބޮޑު ދިއްގާގަސްދޮށު ހޮޅުއަށީގައި ތިބި‬

‫ ‬

‫އަލިފުޅާއި އަހަންމަދާ‬

‫ނތް”‪ ......‬މީހަކު ކޮލުދަތުން‬ ‫“އަލިފާ ޯ‬

‫އތީ ބަނޑުފުށްވަތަށް ގަޔާދުރަށް ދިއްކުރެވިފައެވެ‪ .‬އަތްތިލައިގެ‬ ‫ހާރު އަތްތިލަ އެ ޮ‬ ‫ގސްފައެވެ‪ .‬އެ އިނގިލީގެ‬ ‫މެދުއިނގިލީގެ ނިޔަފަތިގަނޑު އެ އޮތީ ފަޅައިގެން ޮ‬

‫ދެ މީހުން ކުރެ އަހަންމަދު އޭނީ ދެ ފިކުރެއްގެމަތީގައި‬

‫އޑިޔަށް އަރުވައިފިއްޔާ‪ ،‬އޮޑި‬ ‫ދެބައެޅިފައެވެ‪ .‬ތެދެކެވެ‪ .‬މި ހުރިހައި ސާމާނު ޮ‬

‫ބ ޗިސްކޮށްލައިފައި‬ ‫ކުރި ހީވަނީ ދަނޑިބުރިއަކުން ބާރު އެތިފަހަރެއް އަޅައި ޯ‬

‫އޮންނާނި ބަރާވެ ބާރި ޖެހިފައެވެ‪ .‬ދުވަސްވަރުގެ މޫސުމަށް ބަލާއިރު މިއީ‪،‬‬

‫އޑި ގޮނޑުދޮށަށް‬ ‫ބހެންނެވެ‪ .‬ލޭތައް އޮހޮރެނީއެވެ‪ .‬މިވީގޮތަކީ ޮ‬ ‫އޮތް ހޯނެއްގެ ޯ‬

‫ކޅުމައްޗެވެ‪ .‬ހުޅަނގު މޫސުމުގެ‬ ‫އތަސް އައްސިދަ ނިމެންޖަހައިފައިވާ ޮ‬ ‫މަޑުކޮށް ޮ‬

‫ގޮނޑުކުރަމުން ގެންދާ މި ވަގުތުގައި އަހަންމަދު މި އިނީ އިނގިލިތައް ބޭރަށް‬

‫އެންމެ ގޮތް ނޭނގޭ ދުވަސްވަރެވެ‪ .‬ކަނޑުމަތީ‪ ،‬ދަތުރުމަތީގައި ތިއްބައި ބުރުނު‬

‫ގތަށް މަތިކަންމަތީ ކަނާތް އަޅުވައިލައިގެންނެވެ‪ .‬މި ވަގުތު އޮތީ ހަޅަ ދިޔަ‬ ‫ވާ ޮ‬

‫ކޮޅިގަނޑު ލައިގެންފިއްޔާ އެދެން ހަފުސްވީއެވެ‪.‬‬

‫ކަމަށް ވީތީ‪ ،‬ފަޅުތެރޭގައި ހިސާބަކަށް ގޮނޑުރާޅު އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬ފަޅުގައި އަޅައިފައި‬

‫އެކަމަކު މިހާރަކަށް އައިސް‬

‫ކޮންމެ ރެޔަކު ދަންވަރު މި އަންނަ ވަގު ހުންގަނޑާއި‪ ،‬ގައިގެ ދަތި ދިމަ‬ ‫ދިމާއިން‬

‫ދށް ވަމުން ދިޔަ ދިޔުމުގައި‬ ‫ހުރި އުޅަނދުތަކުތެރެއިން ގޭނެމުން އޮޑި އަތް ޮ‬ ‫ބޑު ނާލުބައްތެލި އަހަންމަދަށް ދިން ކެއްސަކީ‪ ،‬އެ‬ ‫ކަނާތްފަރާތުގައި އޮތް ހުވަދޫ ޮ‬

‫ނަގައިފައި މިވާ‪ ،‬މުލިހި ގަނޑުގަނޑާއި‪ ،‬ފިޔަވަޅުގަނޑު އަޅައިލާ ކޮންމެ‬

‫އޑިޔާ ދޭތެރޭގައި ވާ އަހަންމަދުގެ ކަނާތު އަތްތިލަ‬ ‫ބައްތެއްޔާ އަހަންމަދު އިން ޮ‬

‫ގވައިގަންނަ އަޑުފަށްގަނޑާ މި ކަހަލަ ކުދިބަލިތައް‬ ‫ފަހަރަކު ދެ ކަކުލު ހުޅުން މި ޮ‬

‫ގށްރާޅެއްގެ އެހީގައި ފިސާރިޔަކަށް ފިއްތައި ހިމުންކޮށްލުމެވެ‪.‬‬ ‫ކުއްލި ޮ‬

‫ގސް ނުލައި ވެސް ވާކަށް‬ ‫ގިނަކަމުން ފާލެއް ބައްލާން ސީދީ އަރިހަށް މާލެ ޮ‬ ‫ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫އަށްފަހަކު ދެން އެ އަތުގެ‬ ‫އަހަންމަދަށް ވުރެ އުމުރުން ދޮށީ އަލިފުޅެވެ‪.‬‬

‫އެހެން ނަމަވެސް‬

‫އތް ހެނެއް ހީއެއް‬ ‫މެދު އިނގިލީގެ ބޭނުމެއް ޮ‬

‫ނުވެއެވެ‪.‬‬

‫ގތުގައި އަލިފުޅު މި ދަތުރު މާލެ ‬ ‫އަހަންމަދުގެ ވާހަކަ ނިމުނު އިރު އެހީތެރިއެއްގެ ޮ‬

‫ދނީގައި ސަލާމަތުން ތިބި މީހުން ދޯނި ފަޅުގައި އެޅުމަށްފަހު‪،‬‬ ‫މިހާރު ޯ‬

‫ގސްދޭން އެއްބަސް ވެއްޖެއެވެ‪ .‬ދެ ވެރިން މާލެ ދާން މުޅިން ހަމަޖެހިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫މުދާބައިލައި ވިއްކަމުން ދަނީ އެވެ‪.‬‬

‫އޑި ފުރާނީ މިރޭ ފަތިސް ނަމާދަށް ފަހުގައެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫އަނދިރި ގުދަނެއްގެތެރޭގައި އުޅޭމީހަކުހެން‪ ،‬އަހަންމަދު‪ ،‬އެއްކަލަ ޗިސްވި‬

‫އޑީގައި ހުއްޓަސް‪ ،‬މި‬ ‫ގިނަބަޔައެއްގެ މުދާ ޮ‬

‫ ‬

‫‪8‬‬

‫ދަތުރުގައި މި އޮޑީގައި‬

‫މި‬

‫ދިއްލައިފައިހުރި‬

‫އުއްބައްތިއެއް ހިފައިގެން‬

‫ގތަކަށް އޮޑިން‬ ‫ކށްގެން‪ ،‬ކުކުރަމުން ކަހަލަ ޮ‬ ‫އިނގިލިގަނޑު ގަޔާ ދުރަށް ދިއް ޮ‬

‫ދިރުނބާކޮޅު‬

‫ތ މަސައްކަތް ކުރަނީ އެވެ‪ .‬ގާތުގައި އަލިފުޅު ވެސް ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ފޭބޭ ޯ‬

‫އައިސް އާކުރުގެ ޅިނދުމަތީ ‘ލެޑުނުލެއް’ ބާރުކަމުން އެފަކީރު އައްދިއްޔޯތް‬

‫ކޅުގައި ވާތްއަޅައިފައި އެއްގަމަށް‬ ‫ފެންފިލާމަތީ ހުރެ ދިރުނބަލު މައްޔަލު ޮ‬

‫ގޮވައި ތަކުބީރުކިޔާއަޑު އެހައިގަދައެވެ‪ .‬ކުނބު އިންނަ ފަތްމަތީ އިން މުސްކުޅި‬

‫ރއިހޭރި ގަތް އަޑަށް ކުއްލި‬ ‫ފުންމައިގަތް ދަނޑިވަޅު‪ ،‬އަނދެގެން ހުރި މުންޑު ޮ‬

‫އަލިފުޅުގެ ރުއިމުގެ އަޑުގައި އެހައި ވޭނީ އަސަރެއް އެހުރީ ކީއްވެކަމެއް އަދި‬

‫އަކަށް ފަސްއެނބުރި ތިރިޔަށް ބަލައިލުމުން އެނގުނީ އެ އިވުނީ ކަނިކުރެދީގައި‬

‫ނޭނގެ އެވެ‪.‬‬

‫މުންޑުއަޅައިގެންފައި އެ މުންޑު‪ ،‬ބައްރާސް ކިޔައިފައި އިރައިގެންދިޔަ އަޑުފަށްގަނޑު‬

‫ކައިރީ އިށީނދެ އިން އަހަންމަދާ ދިމާޔަށެވެ‪.‬‬

‫ކަމެވެ‪ .‬ކޮންމެ އަކަސް ކުރާނެ ކަމެއްނެތެވެ‪ .‬ހައްތާވެސް މީހުންގެ އެސްފީނާއެވެ‪.‬‬

‫ދނި ބަންޑުން ނުޖަހަނީސް އެ ދަން މާނު ނިކަން މަގޭ އަތުޖައްސައިދީބަލާށޭ‬ ‫މި ޯ‬

‫ގސް ފާލު ބައްލައިލައި‬ ‫މީހުންގެ ހާހޫރައިގެ ސުންޕާ ދުއްޕާނެވެ‪ .‬ސީދީ އަރިހަށް ޮ‬

‫ރިހޭ އިނގިލިދެކެ ފޫހިވެފައި އިން އަހަންމަދު‪ ،‬އަރައިގަތް ރުޅީގައި‬

‫ހަށިރައްކަލަށް‬

‫ކިޔައިފައެވެ‪.‬‬

‫ކށް ހަމަ ނޭވައި ލެވިދާނެ އެވެ‪.‬‬ ‫ތަވީދެއް އަޅައިލައި ހަދަނި ޮ‬

‫ހުންގާނުގައި ހުރި ނެވިކަލޭގެ‪ ،‬ހަޅޭއްލަވައިގަތީ ދަންމާނު ބުޅި‬ ‫ބަލަ އަހަންމަދާ ކަލޭ ނަމަވެސް‬

‫އތް އަތް އެއްލައި ދަންމާނު އަތުލައިގަތެވެ‪[ .‬އުނ! މި އޮތީ] އޭ‬ ‫ރިހޭ އިނގިލި ޮ‬

‫ކށް ނިންމައި ދަތުރަށް ތައްޔާރު ވެއްޖެ އެވެ‪.‬‬ ‫އެމީހަކު ކުރަންވީ ކަމެއް ޮ‬

‫ފނުވާލި އަތުގެ ރިހިރިހި‬ ‫ކިޔައިފައި މި އަނދިރީގައި ނެވިކަލޭގެ އާ ދިމާ އަށް ޮ‬

‫ހުންއައުމާއި ހަށިގަނޑުގެ އެތަން މިތަނުން ނަގައިފައިވާ މުލިހިތަކުގެ އުނދަގުލުގެ‬

‫އތް މެދު‬ ‫ޮ‬

‫އިތުރަށް ބަލި އިނގިއްޔެއް ގެންގުޅޭ އަހަންމަދު ވެސް ރަށަށް ފުރަން ދަތުރަށް‬

‫ކއްޔަށެވެ!‬ ‫ފެންރުނބައިގެ ޮ‬

‫ތައްޔާރުވަނީ އެވެ‪ .‬ސީދީ ދެއްވި ތަވީދު ހިން މަތީގައި ބަނދެލުމަށްފަހު‪ ،‬މާލޭގައި‬

‫ހަޅޭއްލަވައިގަތްއަޑަށް ނެވި ކަލޭގެ ވެސް ފިތްކަނޑައިގެން ނުދިޔައީ ކިރިޔާއެވެ‪.‬‬

‫ކޅެއް ދުރުހެން‬ ‫ވެސް ތަން ޮ‬

‫ވީ ދެތިން ރޭގައި ހުމުގެ އުނދަގޫ‬

‫ހީވެއެވެ‪.‬‬

‫އޅައިލައިގެން ހުރެ ބާޒާރުކޮށް‬ ‫ޔ ފޮތިގަނޑެއް ޮ‬ ‫ރިހޭ އިނގިލީގައި ކާށިތެ ޮ‬ ‫ނިންމީ‬

‫މާލޭގައި މި ހޭދަވި‬

‫ދުވަހަށްވީތީ ނިޔާމަ ފަހި ދަތުރަކަށް‬

‫ދަތުރަށް‬

‫ގަތް ތަކެތީގެ ތެރޭގައި ރިހާކުރު ލާއްސަކާއި ކުޅިރަހަގަދަ ރަތްކުލަގަދަ‬ ‫ޔ މިރުސް’ ހިމަނާލީ އެހެން ވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫‘ނާސިރު ގިތި ޮ‬

‫ދެތިން‬

‫މީރުކޮށް މަޖާކޮށް‬

‫ބއި ހަދައިލުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ‪.‬‬ ‫އޮޑިމަތީގައި ކައި ޮ‬ ‫ ‬

‫ސުބުޙާނަﷲ އޭ‬

‫ކިޔައިފައި އަޑުގެ ކޮޅަށް އޭނާ‬

‫އޑީ ތެރެއިން އިވެނީ‬ ‫ކޅިގަނޑު މަޑުވަމުން ދަނީ އެވެ‪ޮ .‬‬ ‫މިހާރު ޮ‬ ‫ރއިހޭރި ތަކުބީރު‬ ‫ގތުން އެކިވަރަށް ހޭނެތުނު އެކި މީހުން އެކި އަޑުން ޮ‬ ‫އެކި ޮ‬

‫ދެތިން ދުވަހަކީ މޫސުން ވެސް ރަނގަޅު ދެތިން‬ ‫އެދެމުންނެވެ‪ .‬އަލިފުޅު ވެސް‬

‫ ‬

‫ގސް ހެރުނީ ކުނބުކަފީކައިރީގައި ހުރި‬ ‫އިނގިލި އެ ބާރުމިނުގައި ޮ‬

‫ގވައި ހަދާ އަޑެވެ‪.‬‬ ‫ކިޔައި ނަދުރު ޮ‬

‫މީގެ ތެރެއިން ވެސް ވީ ގޮތެއް ނޭނގި‬

‫ރނީ ކުނބު އިންނަފަތްމަތީ އޭނދަ އަލިފުޅެވެ‪ .‬މިހާރު އެފަކީރު ތެޅިފޮޅެނީ‬ ‫ޮ‬ ‫އެވެ‪ .‬މަށެއްވާނެތޭ‪ ،‬ލައިގެން އިން ހަރުވާޅުގެ ކަކެއް ވެސް ނެތޭ ކިޔައި‬ ‫ގވައި ނަގައެވެ‪ .‬އާނއެކެވެ‪ .‬ދަތުރުމަތީގައި މީރުކޮށް ކުޅިކޮށް‬ ‫ގޮވެލި ފައްޗެއް ޮ‬ ‫ކށް ރިހާކުރާބަތާ ކާންވެގެން އޭނާ ގަތް މިރުސްތައް ކޮބައިހެއްޔެވެ؟‬ ‫މަޖާ ޮ‬

‫އޑިޔަށް އަރައި‪،‬‬ ‫ފަތިސް ނަމާދުން ފައިބައިގެން އައިސް‪ ،‬އެންމެން ޮ‬

‫ކށްލައިފައިވާ އެ ދެތިން މިރުހާއި ރަބަރު‬ ‫ތުނި ކަރުދާސްގަނޑަކަށްލައި ބަންދު ޮ‬

‫އޑި މާލޭފަޅުން ނެރެ‪ ،‬ފަހި ވަޔަށް ބޮޑުރިޔާ‬ ‫ދުނިޔެ ދޮންކޮށްލި އިރާ އެކު ޮ‬

‫ކތަޅެއްގައި ވާ ރިހާކުރުފުޅި‪،‬‬ ‫ޮ‬

‫ބޑުރިޔަލުވައިގައި ދިމާ‬ ‫ކށައިލިއެވެ‪ .‬ކަނޑުކަފައި ފޮތި ފޮތި ކުރަމުން ޮ‬ ‫ޮ‬

‫ކށްލައިފައި‪ ،‬އޭނާ ބެހެއްޓީ ކުނބުއިންނަފަތްގަނޑު މަތީގައެވެ‪.‬‬ ‫ހައްޔަރު ޮ‬

‫އޑި ހުރެގެން ފައިބައިގެން އެހެރަދަނީ ގާވިޔަތަ ހެޓު ހަބޭސް‬ ‫ފައްސިޔައަށް ޮ‬

‫އޑި ދެ އަތް ދެއަތަށް ހަލުވާލެއް ބާރުކަމުން‪،‬‬ ‫ކޅިގަނޑުޖެހުނު ވަގުތު‪ޮ ،‬‬ ‫ޮ‬

‫ކިޔައިފައެވެ‪ .‬މެންދުރުން އަނަބުރައިލިތަނާ ކުށްލިއަކަށް އެންމެ ރޯޅިއެއްނުވެ‬

‫ގތަކަށް އިންނަފަތްގަނޑު މަތީ އޭނާ އަށް‬ ‫ކުނބުގައި ބައްދައިގަނެގެން ކަހަލަ ޮ‬

‫އއްސޭ ދަޅަމައްޗަށް‬ ‫ވައި ހިނދިއްޖެއެވެ‪ .‬ފަލިބައިލަން ޖެހިއްޖެ އެވެ‪ .‬އިރު ޮ‬

‫ގތުން މިހާރު އެއްކަލަ ކަރުދާސްލައި ބަންދުކުރެވުނު‬ ‫އިށީނދެވިފައި މި އިން ޮ‬

‫ގތަކަށް އުދަރެހުގެ މޫނު‬ ‫ކށް ފެނުވަތުން ގުގުރައިލައި ނާމާން ޮ‬ ‫އަޅައިލިތަނާ ކުޑަ ޮ‬

‫ދެތިން މިރުސް ފެންނަ ފަށަކު ނެތެވެ‪ .‬ނޭނގި ނަމަވެސް މި ދަތުރުގައި އޭނާ‬

‫ރޅި ހެޔޮވެލައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ކޅަކުން އަނެއްކާ ވެސް ޯ‬ ‫ދައްކައިލައިފިއެވެ‪ .‬ކުޑަ އިރު ޮ‬

‫ދިއްޕަތް މައްޗަށް ނުވެއްޓޭނޭހެން ގޮތަކަށް‬

‫އަށް ލައިގެން މިއުޅެވެނީ އޭނާ އެބުނާ ގޮތް ވެފައި‬

‫އތް ހަރުވާޅެކެވެ‪ .‬މިހާރު‬ ‫ޮ‬

‫ބޑުރިޔަލަށް ހަމަ ވައި ލިބިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬ ‫އިރު ފެނުޖެހުނުތާ ދަމެއްހައި ހިރު ފަހެވެ‪ .‬ތަންކޮޅެއް ބާރަށް‬

‫ ‬

‫އެހެރަ ތަނުން ގުގުރިއެއް މިހިރަ ތަނުން ގުގުރިއެއް ޖަހައިލައިފިއެވެ‪ .‬ރޯޅި‬ ‫ބާރުވެލައިފިއެވެ‪ .‬ދެނަކާ ދެނެއް ނެތެވެ‪ .‬ކަނޑު ކައްކައިލައިފައި ބޮޑެތި ރާޅުގެ‬ ‫އޑިގަނޑު އެތަން މިތަނަށް‬ ‫ފަރުބަދަތައް އުފުލައިލައި ޮ‬

‫އުކާން ފަށައިފިއެވެ‪.‬‬

‫ބައެއް ފަހަރަށް އުޑު ‘އިރައިރައިގެން ދަނީ’ އޭ ވެސް ހީވެއެވެ‪ .‬ގުގުރިއާ ވިދުން‬ ‫ބޑުރިޔަލަކަށް‬ ‫ބ ކެރިޔާއެކު އައިސް ޖެހުނު ގަދަވައިގެ ބާރުކަމުން ޮ‬ ‫އިންތިހާއެވެ‪ޯ .‬‬ ‫ނތެވެ‪.‬‬ ‫މެދުރިޔަލަކަށް ކުޑަ ރިޔަލަކަށް އޮތްބެއް ޯ‬ ‫ކޮޅަށް‪،‬‬

‫މީހަކަށް އޮޑިމަތީގައި‬

‫ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟ އިށީނދެ ވެސް އިންނާން ކުޅަދާނައެއް ނުތްވެވެ‪.‬‬

‫ކަނުއަނދިރިކަމެވެ‪ .‬ވިދާލާ ވިދުވަރުގެ ބިރުވެރި އަލިކަމެއްގައި ނޫނީ ލޮލަށް‬ ‫އޅުމެއް ނުފިލައެވެ‪ .‬އެންމެ‬ ‫ގޅާލިއަސް ނޭނގޭނެއެވެ‪ .‬ތަނެއް ދޮރެއް ޮ‬ ‫އިނގިލި ޯ‬ ‫ރޅާލެވޭތޯ‬ ‫ފުރަތަމަ ބޮޑު ރިޔާ ފު ޮ‬

‫ކޅަށް ދާން ދިޔަ‬ ‫ދަންމާނު ހިފައިގެން ދިރުނބާ ޮ‬

‫އިރު އަރާ އަލިވެއްޖެއެވެ‪ .‬ދުނިޔެމަތިވެސް ސާފުވެއްޖެއެވެ‪ .‬ދާންވީ ރަށުގެ‬

‫ކޅުވަތަށް ހޫރާފައި ޖެހިފަހުން ކުކުރާލުމެއްގެ‬ ‫ހުސޭނު ގޮސް ގޮސް ހުއްޓައި‪ޮ ،‬‬

‫މަލަ ވެސް‬

‫އަޑު ފިޔަވައި އޭނާގެ ޚަބަރެއް ހިލަމެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މެދުރިޔަލަށް ފަހު ކުޑަރިޔަލަށް‬

‫ލިބި‪ ،‬އުންމީދު އާވެއްޖެއެވެ‪ .‬ރަށަށް ލަފައި މުދާބައިލައި އުޅުމުގެ ތެރޭގައި‬

‫ރޅާލައި ރިޔާ ތިރިކުރަންވެގެން ދަންމާނު‬ ‫ވެސް ކެތްވާވަރު ނުވެގެން ކުޑަރިޔާ ފު ޮ‬

‫އޑީކުދީންނަށް ބަލައިލެވުނެވެ‪.‬‬ ‫ރޭގައި އަލިފުޅު އިށީނދެ އިން‪ ،‬އިންނަފަތްމަތި ޮ‬

‫އޑީ ކުދީންނަށް ވެސް ޒާތެއްގެ ހަމަ ޖެހުމެއް‬ ‫ފެނިއްޖެ އެވެ‪ޮ .‬‬

‫ކށްޓާއެކު މެދުވަތަށް ޖެހި ތަންޑާވެފައި‬ ‫ހދޭ އުނދުން ޮ‬ ‫ހިފައިގެން ދިޔަ މޮ ޮ‬

‫އޭގެތެރެއިން‬

‫ގތުގައި އެތަން‬ ‫މީހަކު ސިފަކުރި ޮ‬

‫އތީ ވަޔާ ތަޅަތަޅައެވެ‪ .‬ދިޔަ ހިއްކާން ހޭވަތުގައި‬ ‫ވެއްޖެއެވެ‪ .‬މިހާރު ދަންމާނު އެ ޮ‬

‫ކުޅެންވެގެން‬

‫ތޅި ފުނޑާފައި ހުރި ދާއެއްހެންނެވެ‪.‬‬ ‫ޔ ޮ‬ ‫ބަނބުކެ ޮ‬

‫އތް އާކުރަށް ހިންދެމިލެވުނު ވަގުތަކު މަޅުމަތީ ހުރި ކަޑިފާޓާއެއް ސޮހިގެން‬ ‫ޮ‬

‫ކޅިގަނޑުގެ ބާރުމިން ކިތަންމެހައި ވެސް ރަނގަޅަކަށް އެނގެއެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫ހީވަނީ ކުދިބަޔަކު ބަތްކައްކާ‬ ‫ލައިގަތް‬

‫‪9‬‬

‫ސަން މާފާނު‬

‫އިޔާޒު ނަސީމް‬

‫ ‬

‫"ޕަންޖާބު" މި ނަން އުފެދިފައި ވަނީ "ޕަންޖް" މި ލަފްޒާއި "އާބް"‬ ‫މި ލަފްޒާ ގުޅިގެންނެވެ‪" .‬ޕަންޖް" ގެ މާނަ އަކީ "ފަސް" އެވެ‪" .‬އާބް" ގެ‬ ‫ކރު" އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން "ޕަންޖާބު"ގެ މާނަ އަކީ‬ ‫މާނަ އަކީ "ފެން" ނުވަތަ " ޯ‬ ‫އންނަ މަޝްހޫރު ފަސް ކޯރު ކަމުގައިވާ‬ ‫ކރު"އެވެ‪ .‬މިއީ ޕަންޖާބުގައި ޮ‬ ‫"ފަސް ޯ‬ ‫ކރާއި‪ ،‬ޖައިލަމް ކޯރަށް‬ ‫ކރާއި‪ ،‬ރާވީ ކޯރާއި‪ ،‬ޗަނާބު ޯ‬ ‫ބިޔާސް ކޯރާއި‪ ،‬ސުތުލަޖު ޯ‬ ‫ކށް ދެވިފައިވާ ނަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ނިސްބަތް ޮ‬ ‫ޕަންޖާބުގެ ވެރިރަށަކީ ޗަންދީގަޅެވެ‪ .‬މިއީ ޕަންޖާބުގެ އިތުރުން‬

‫ ‬

‫ބޑު ޝަހަރަކީ ލޫދިޔާނާއެވެ‪.‬‬ ‫ހަރިޔާނާގެ ވެސް ވެރިރަށެވެ‪ .‬ޕަންޖާބުގެ އެންމެ ޮ‬ ‫ޕަންޖާބުގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ޕަންޖާބީ ބަހެވެ‪ .‬ދިވެހި ބަހުގެ‬

‫ ‬

‫ބަސްކޮށާރުގައި ޕަންޖާބީ ބަހުގެ ވަރަށް ގިނަ ލަފްޒުތަކެއް އެކުލެވިފައިވާ ކަމަށް‬

‫ޕަންޖާބު‬

‫ބަހުގެ ދިރާސާ ކުރައްވާ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވެއެވެ‪ .‬ލިޔެކިއުމުގައި ދިވެހިތާނައިގައި‬ ‫"އަލިފުސުކުން" އަދާކުރާ ދައުރު ފަދަ ދައުރެއް އަދާ ކުރާ ނިޝާނެއް ޕަންޖާބީ‬ ‫ބަސް ލިޔުމުގައި ބޭނުންކުރާ ގުރުމުކީ އަކުރުގައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫އިންޑިޔާގެ ޕަންޖާބުގެ އާބާދީގެ ‪ 60%‬އަކީ ސިކުންނެވެ‪ 37% .‬އަކީ‬ ‫ހިންދޫންނެވެ‪ .‬މުސްލިމުންގެ އާބާދީއަކީ ‪ 2%‬އެވެ‪ .‬އެހެން ދީންތަކަށް ނިސްބަތްވާ‬

‫އަޅުގަނޑުމެން އެ ސަރަހައްދަކަށް ނިސްބަތްވާ ދެކުނު އޭޝިޔާ‬

‫ ‬

‫މީހުންގެ ހިއްސާއަކީ ‪ 1%‬އެވެ‪ .‬ޕަންޖާބުގެ އާބާދީއަކީ ‪ 28‬މިލިޔަނެވެ‪ .‬އާބާދީގެ‬

‫ސަރަހައްދަށް އަހުލުވެރިވެ‪ ،‬އާންމު މައުލޫމާތު މުއްސަނދި ކުރުމަށް ޓަކައި‪،‬‬

‫ގތުން ބަލާއިރު މިއީ އިންޑިޔާގެ ސްޓޭޓުތަކުގެ ލިސްޓުން ‪ 15‬ވަނައެވެ‪ .‬ބިމުގެ‬ ‫ޮ‬

‫ހުށަހަޅާ ލިޔުންތަކުގެ މި ސިލްސިލާގައި މި ފަހަރު ބަލައިލާނީ އިންޑިޔާގެ‬

‫ގތުން ޕަންޖާބު ބަހައިލެވިފައިވަނީ ‪22‬‬ ‫ގޮތުން ބަލާއިރު ‪ 19‬ވަނައެވެ‪ .‬އިދާރީ ޮ‬

‫ސްޓޭޓުތަކުގެ ތެރެއިން ޕަންޖާބަށެވެ‪ .‬މިއީ ހުޅަނގު އިންޑިޔާއަށް ނިސްބަތްވާ‬

‫ޑިސްޓްރިކްޓް ނުވަތަ ޒިލާއަށެވެ‪.‬‬

‫ސްޓޭޓެކެވެ‪.‬‬

‫އަބޫ ޢަލީ އަލްޙުސައިން އިބްނު‬ ‫ޢަބްދުﷲ އިބްނު ސީނާ‬ ‫އަބޫ ޢަލީ އަލްޙުސައިން އިބްނު ޢަބްދުﷲ އިބްނު ސީނާ އުފަން‬

‫ ‬

‫ވެވަޑައިގަތީ ‪ 980‬މ‪ .‬ހާ ތާނގައި އުޒްބަކިސްތާނުގެ ބުޚާރާ ކައިރީގައި‬ ‫އޮންނަ އަފްޝާނާއޭ ކިޔޭ ރަށަށެވެ‪ .‬ހުޅަނގުގެ މީހުންގެ މެދުގައި އިބްނު‬ ‫ސީނާ މަޝްހޫރުވެފައިވަނީ "އެވިސީނާ"ގެ ނަމުންނެވެ‪ .‬އިބްނު ސީނާއަކީ‬ ‫އަދީބެކެވެ‪ .‬ޝާޢިރެކެވެ‪ .‬ޢާލިމެކެވެ‪.‬‬ ‫އިބްނު ސީނާގެ މާދަރީ ބަހަކީ ފާރިސީ ބަހެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް‬

‫ ‬

‫އޭނާގެ އިލްމީ މަސައްކަތްތައް ގިނައިން ހުރީ ޢަރަބި ބަހުންނެވެ‪ .‬އިބްނު‬ ‫ފތް ލިޔުއްވިއެވެ‪ .‬މީގެ ތެރެއިން މިހާރު‬ ‫ސީނާ ‪ 450‬އަށް ވުރެ ގިނަ ޮ‬ ‫ފެންނާން އޮތީ ‪ 240‬ވަރަކަށް ފޮތެވެ‪ .‬މީގެ ތެރެއިން ‪ 150‬ވަރަކަށް ފޮތް‬ ‫ފަލްސަފާއަށް ޚާއްޞަވެފައިވާ އިރު‪ 40 ،‬ވަރަކަށް ފޮތް ޚާއްޞަވެފައިވަނީ‬ ‫ބޭސްވެރިކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫އިބްނު ސީނާ އަވަހާރަވީ ‪ 10‬ޑިސެންބަރު ‪ 1037‬ގައި‬

‫ ‬

‫ފާރިސްކަރައިގެ ހަމަދާނަށެވެ‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ބުއްދީގެ ފުރާގު‬ ‫"ނަފްސު ފަސާދަ ވެއްޖެ ނަމަ ހަށިގަނޑު ފަސާދަ ވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަށިގަނޑު ފަސާދަ ވެއްޖެ ނަމަ ނަފްސު ފަސާދަ ވާނެއެވެ‪- ".‬‬ ‫އިބްނު ސީނާ‬

‫އަލްއުސްތާޛު އަޙްމަދު މާޖިދު‬

‫ޙައްޖުގެ އަޅުކަމަށް ޓަކަ ިއ‬ ‫ފައިމަގުގައި ‪ 10‬މަސް ދުވަހުގެ‬ ‫ދަތުރެއް‬ ‫އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމް މާތްވެގެންވާ ކަޢްބަތު ﷲގެފުޅު ބިނާ‬

‫ ‬

‫ވޑިގެންވާކަން އަންގައިދޭ ނިޝާނެއްގެ‬ ‫ފައިމަގުގައި ޙައްޖަށް ދާން ﷲ އެދި ޮ‬

‫ކުރެއްވީއްސުރެ ވެއަތުވެދިޔަ އެތައް ސަތޭކަ ޤަރުނެއްގެ ތެރޭގައި އެތައް މިލިއަން‬

‫ގޮތުގައެވެ‪ .‬ފައިމަގުގައި ޙައްޖު ދަތުރު ކުރާން ސިނާދު ގަސްތު ކުރި ސަބަބަކީ‬

‫މުސްލިމުން ވަނީ އެ ގެފުޅަށް ޙައްޖުވުމަށްޓަކައި ފައިމަގުގައި މައްކާއަށް‬

‫މިއެވެ‪.‬‬

‫ދަތުރު ކޮށްފައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެއީ މި ޒަމާނުގައި ފަހިވެފައިވާ ދަތުރުފަތުރުގެ‬

‫މި ދިގު ދަތުރުގައި ސިނާދު ‪ 5650‬ކިލޯމީޓަރުގެ ރާސްތާއެއް‬

‫ ‬

‫ވަސީލަތްތައް ތައާރަފުވުމުގެ ކުރީންނެވެ‪ .‬ރޭލާއި ބަހާއި މަތިންދާބޯޓުގެ ދައުރު‬

‫ކަޑައްތު ކުރިއެވެ‪ .‬އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 3500‬މޭލެވެ‪ .‬މި ރާސްތާ އޭނާ ކަޑައްތު‬

‫އިންސާނުންނަށް މަރުހަބާ ކިޔުމުގެ ކުރީންނެވެ‪ .‬ޙައްޖު ވުމަށް ޓަކައި މީހަކު‬

‫ކުރީ ދުވާލަކު ނިސްބަތުން ބާރަ މޭލާއި ތިރީސް މޭލާ ދެމެދުގެ މަސާފާއަށް‬

‫ދުރު ހިސާބަކުން މައްކާއަށް ހިނގައިފައި ދިޔުމަކީ މި ޒަމާނުގައި އާއްމު ކަމެއް‬

‫ހިނގައިގެންނެވެ‪ 2011 .‬ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެންބަރު މަހުގެ ތެރޭގައި‪ ،‬ބުލްގޭރިއާގެ‬

‫ބސްނިއާ އެންޑް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬މި ޒަމާނުގެ ސިޔާގުގައި އެއީ އާދަޔާ ޚިލާފު ކަމެކެވެ‪ޮ .‬‬

‫ސަރަޙައްދުން މައިނަސް ‪ 35‬ޑިގްރީ ސެލްސިއަސްގެ ފިނީގައި ސިނާދު ދަތުރު‬

‫ގވިނާގެ މުސްލިމެއް ކަމަށްވާ ސިނާދު ހާޒިކް ފައިމަގުގައި ދިހަ ވަރަކަށް‬ ‫ހާރޒެ ޯ‬

‫ކުރިއެވެ‪ .‬މި އަހަރުގެ މެއި މަހުގެ ތެރޭގައި އުރްދުންގެ ސަހަރާ ހުރަސް‬

‫ކށް‪ ،‬މި އަހަރުގެ ޙައްޖުގެ‬ ‫ކށްފައި މައްކާއަށް ޒިޔާރަތް ޮ‬ ‫މަސް ދުވަހުގެ ދަތުރެއް ޮ‬

‫ކުރުމުގައި ‪ 55‬ޑިގްރީ ސެލްސިއަސްގެ ހޫނު ތަޖުރިބާ ކުރިއެވެ‪ .‬އޭނާގެ ދިގު‬

‫އަޅުކަން އަދާ ކުރުމުން އެކަން ދުނިޔޭގެ ސަމާލުކަމަށް އައި ސަބަބަކީ މިއެވެ‪.‬‬

‫ކށް‪ ،‬އަޑިގުޑަންތަކާއި ޖަންގަލި ސަރަހައްދުތައް‬ ‫ދަތުރުގައި ދެ ސަހަރާ ހުރަސް ޮ‬

‫އުމުރުން ‪ 47‬އަހަރުގެ ސިނާދު ހާޒިކް ދަތުރު ފެށީ އޭނާގެ އުފަން‬

‫ ‬

‫ކަޑައްތު ކުރިއެވެ‪ .‬އަތްވާއި ވާރޭގެ ހޫނުކަމާއި ހިތިކަން ތަހައްމަލު ކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ބސްނިއާގެ އިރުއުތުރު‬ ‫ނވީޝީންނެވެ‪ .‬ބެނޮވީޝީ އަކީ ޮ‬ ‫ބަލްދާ ކަމަށްވާ ބެ ޮ‬

‫އެހެންކަމުން މިއީ ފިލްމެއްގައި ފެނިގެން ދާ ފަދަ ހާދިސާއެކޭ ވެސް މީހަކު‬

‫އންނަ ބަލްދާއެކެވެ‪.‬‬ ‫ސަރަހައްދުގައި‪ ،‬ވެރިރަށް ސަރަޔޭވޯއާ ދާދިގާތުގައި ޮ‬

‫ހިތަށް އަރާފާނެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު މިއީ ހަމަ ހަގީގީ ވާހަކައެކެވެ‪ .‬އީމާންކަމުގެ‬

‫ބޮސްނިއާއިން މައްކާއަށް ފައިމަގުގައި ކުރާ ދަތުރަކީ ވަރަށް ދިގު‪ ،‬އެހާމެ އުނދަގޫ‬

‫ދަތުރެއްގެ ހަގީގީ ވާހަކައެވެ‪ .‬މުސްލިމަކު އޭނާގެ ހިތުގައި ﷲ ގެ ރަސްކަންފުޅާ‬

‫ދަތުރަކަށް ވާނޭކަން ސިނާދަށް އެނގެއެވެ‪ .‬ކުރީން ތަސައްވަރު ނުކުރެވޭ ކަހަލަ‬

‫ލތްބަށް ޓަކައި ކުރި ދަތުރެއްގެ ވާހަކައެވެ‪.‬‬ ‫މެދު އޮތް ޯ‬

‫ހުރަސްތަކެއް މަގުމަތީން ކުރިމަތި ވެދާނެކަން އޭނާއަށް ވިސްނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬

‫ދަތުރުގެ މަގުގައި‬

‫އއްވައެވެ‪ 2011 .‬ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެންބަރު މަހުގެ‬ ‫އޭނާ ދަތުރު ފެށީ ވަގުތު ޮ‬ ‫‪ 10‬ވަނަ ދުވަހުއެވެ‪ .‬އޭނާ އަށް މައްކާ އަށް އައުދެވުނީ ‪ 2012‬ވަނަ އަހަރުގެ‬ ‫ކޅުގައެވެ‪ .‬ޙައްޖުގެ އަޅުކަން ފެށުމުގެ ހައެއްކަ ދުވަސް‬ ‫އކްޓޯބަރު މަހުގެ ފަހު ޮ‬ ‫ޮ‬

‫ބުރަކަށީދަބަހެއް ހިފައިގެންނެވެ‪ .‬އެ ދަބަހުގެ ތެރޭގައި މާކަ ގިނަ އެއްޗެއްސެއް‬

‫ކުރީންނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ ‬

‫ރ އާއި‪ ،‬ވިހި ކިލޯގެ ބަރުދަން ހުރި‬ ‫ސިނާދުގެ ދަތުރު ފެށީ ‪ 200‬ޔޫ ޯ‬

‫ޙައްޖު ވުމަށް ޓަކައި ހަ ގައުމުގެ ސަރަހައްދުން ފައިމަގުގައި ދިގު‬

‫އތީ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ މުޞްޙަފަކާއި‪ ،‬ބައިބަލްގެ ކޮޕީއަކާއި‪،‬‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އޭގައި ޮ‬

‫ކބައިބާވައެވެ!‬ ‫އަދި އުނދަގޫ ދަތުރެއް ކުރަން ސިނާދު ގަސްތު ކުރި ސަބަބަކީ ޮ‬

‫އޭނާގެ ދަތުރުގައި އެ ގައުމުތަކެއްގެ ސަރަހައްދުން ދަތުރު ކުރާނޭ ގައުމުތަކުގެ‬

‫މިއީ ވަރަށް ގިނަ ބައެއްގެ ހިތުގައި އުފެދޭ‪ ،‬ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ކުރާ‬

‫ޗާޓުތަކާއި ދިދަތަކެވެ‪ .‬އެ ގައުމުތަކަކީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ވަޒަން ކަމަށްވާ‬

‫ސުވާލެކެވެ‪ .‬ފައިމަގުގައި ޙައްޖަށް ދާން ސިނާދު ގަސްތު ކުރީ އެއްވެސް މާއްދީ‬

‫ގވިނާ އާއި‪ ،‬ސާރބިއާ އާއި ބުލްގޭރިއާ އާއި ތުރުކީ‬ ‫ބސްނިއާ އެންޑް ހާރޒެ ޯ‬ ‫ޮ‬

‫ގތުގައި މި އަހަރުގެ ޙައްޖުގެ އަޅުކަން‬ ‫އވެގެނެއް ނޫނެވެ‪ .‬އޭނާ ބުނާ ޮ‬ ‫ސަބަބެއް ޮ‬

‫އާއި ސީރިޔާ އާއި އުރްދުނާއި ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއެވެ‪ .‬އޭނާގެ ދަބަހުގެ ތެރޭގައި‬

‫ބސްނިއާ އިން މައްކާ އަށް ދާތީވެ‬ ‫އަދާ ކުރުމަށް ޓަކައި އޭނާ ފައިމަގުގައި ޮ‬

‫ލބިން ގެންގުޅުނު އެއްޗަކީ އޭނާގެ‬ ‫ހުރި އެއްޗެހިތަކުގެ ތެރެއިން އޭނާ އެންމެ ޯ‬

‫އޭނާ އަށް ހުވަފެނަކުން ފެނިފައި ވެއެވެ‪ .‬އެ ހުވަފެން އޭނާ މާނަ ކުރަނީ‪ ،‬އޭނާ‬

‫އތީ ވެސް ފެން ނުވަންނަ ބާވަތުގެ‬ ‫މުޞްޙަފެވެ‪ .‬މުޞްޙަފު ދަބަހަށް ލައިފައި ޮ‬

‫‪12‬‬

‫ރަބަރު ކޮތަޅެއް ކަހަލަ އެއްޗެއްގެ ތެރެއަށް ލައިފައެވެ‪ .‬އެއީ ދަތުރުމަތީގައި‬

‫ކަށިޖެހުމަކުން އެއްވެސް ގުޑުމެއް ނައެވެ‪ .‬އޭނާ ދިޔައީ ކުރިޔަށެވެ‪ .‬ހުރުމަތްތެރި‬

‫ވިއްސާރަގަނޑެއްގައި ޖެހުނަސް މުޞްޙަފަށް ގެއްލުމެއް ނުލިބޭނޭ ގޮތް ހަދަން‬

‫ވެގެންވާ މައްކާއާ ވީ ދިމާޔަށް ކުރިޔަށެވެ‪.‬‬

‫ވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ޔޫރަޕުން އޭޝިއާ އަށް‬

‫ސިނާދު އޭނާގެ އާއިލާގެ މެންބަރުންނާއި އެކުވެރީންނާ ވަދާއު ކުރުމަށް‬ ‫ނވީޝީން ނިކުތީއްސުރެ އޭނާގެ ދަތުރުގެ ޚަބަރުތަކާއި ބައެއް ފޮޓޯތައް‬ ‫ފަހު‪ ،‬ބެ ޮ‬ ‫ލބިވާ މީހުންނާ ހިއްސާ ކުރުމަށް ޓަކައި ފޭސްބުކް ސަފުހާއެއް‬ ‫އޭނާ ދެކެ ޯ‬

‫ ‬

‫ބސްނިއާ ފަސްދީ ސާރބިއާ އާއި ބުލްގޭރިއާ ހުރަސް ކުރުމަށް ފަހު‬ ‫ޮ‬

‫ގތުގައި މި ސަފުހާ އަޕްޑޭޓް ކުރަމުން‬ ‫އަޕްޑޭޓް ކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ‪ .‬ބެލެވޭ ޮ‬

‫ސިނާދު ވަނީ މުސްލިމް ޤައުމެއް ކަމަށް ވާ ތުރުކީވިލާތަށެވެ‪ .‬ތުރުކީގެ ޖިއޮގްރަފީ‬

‫ގެންދިޔައީ ދަތުރުމަތީގައި އޭނާ އަރައިފަރައިވާ ޝަހަރުތަކާއި އަވަށްތަކުގައި ހުންނަ‬

‫ބޑު ޝަހަރު ކަމަށް‬ ‫ގތުން‪ ،‬އެ ގައުމުގެ އެންމެ މުހިއްމު އަދި އެންމެ ޮ‬ ‫އޮންނަ ޮ‬

‫ފނުން އޭނާ ދޭ މައުލޫމާތުގެ އަލީގައި އޭނާގެ އާއިލާގެ މީހުން‬ ‫ހުރުމުގައެވެ‪ޯ .‬‬

‫އންނަ ސަރަހައްދުގައެވެ‪.‬‬ ‫އންނަނީ އެ ގައުމުގެ ޔޫރަޕަށް ޮ‬ ‫ވާ އިސްޠަންބޫލް ޮ‬

‫ކށްފައި ހުންނަ ކަމަށް ފެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ވެސް ބައެއް ފަހަރު އެ ސަފުހާ އަޕްޑޭޓް ޮ‬

‫ބސްނިއާ އިން ހިނގައިފައި އިސްތަންބުލަށް ދެވެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫އެހެންކަމުން ޮ‬

‫ނަމަވެސް އެ ސަފުހާގައި ލިޔުންތައް ލިޔެފައި ހުންނަނީ މުޅީން ކަހަލަ ގޮތަކަށް‬

‫ބސްފަރަސް‬ ‫އިސްޠަންބޫލް ފަސްދީ ތުރުކީގެ އޭޝިއާ ފަޅިއަށް ދެވެން އޮންނަނީ ޮ‬

‫ސިނާދުގެ މާދަރީބަހުން ކަމަށް ވާތީ‪ ،‬އޭގައި ހުރި ލިޔުންތަކުގެ އެހީގައި މި‬

‫އޅި ހުރަސް ކުރެވޭ އޮންނަނީ ދެ ގޮތެކެވެ‪.‬‬ ‫ކށެވެ‪ .‬މި ކަނޑު ޮ‬ ‫ކަނޑުއޮޅި ހުރަސް ޮ‬

‫ކަންކަން ކަށަވަރު ކުރެވޭ ގޮތެއް ނުވިއެވެ‪.‬‬

‫ގތަކީ ކަނޑުމަގުން ފެރީގެ ޚިދުމަތް ބޭނުން ކުރުމެވެ‪ .‬އަނެއް ގޮތަކީ‬ ‫އެއް ޮ‬

‫ ‬

‫ކންމެއަކަސް‪ ،‬ސިނާދަށް އަލްވަދާއު ކިޔުމުގެ ވަގުތުގައި އޭނާގެ‬ ‫ޮ‬

‫ބސްފަރަސް ފާލަން ހުރަސް ކުރުމެވެ‪ .‬މި ފާލަމަކީ‬ ‫އެއްގަމު އުޅަނދެއްގައި ޮ‬

‫ބޑުވެފައެވެ‪ .‬އޭނާ ބުނެފައި ވެއެވެ‪“ .‬އަހަރެން މި ދަތުރަށް‬ ‫އަހުލުވެރީން ތިބީ ކަން ޮ‬

‫އންނަ ފާލަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ފައިމަގުގައި ހިނގާ މީހުންނަށް ބޭނުން ކުރެވޭ ގޮތަށް ޮ‬

‫ނުކުތުމުގެ ކުރީން‪ ،‬އަހަރެންގެ ގާތް މީހުން ތިބީ އަހަންނަށް ވެދާނޭ ގޮތަކާ މެދު‬

‫އެހެންކަމުން އިސްޠަންބޫލަށް އައުމަށް ފަހު ސިނާދަށް ޖެހުނީ ހިނގައިފައި‬

‫ބިރުން‪ .‬އެންމެން ވެސް ކުރީ‪ ،‬އަހަންނަކީ މުސްލިމަކަށް ވެފައި‪ ،‬ސާރބިއާ އާއި‬

‫ބސްފަރަސް ފާލަން ހުރަސް ކުރެވޭނޭ ގޮތެއް ހޯދާންށެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫ކށްފައި ރައްކައުތެރިކަމާ އެކު‬ ‫ބުލްގޭރިއާ ފަދަ ނަޞާރާ ގައުމުތައް ހުރަސް ޮ‬

‫އިސްޠަންބޫލްގެ އިދާރާތަކުން އެކަން ހަމަޖައްސައިދިނެވެ‪ .‬އެ‬

‫ ‬

‫ދަތުރު ކުރެވިދާނެބާވައޭ މި ސުވާލު‪”.‬‬ ‫ ‬

‫އާއިލާ އާއި އެކުވެރީންގެ މި ކަންބޮޑުވުމާ މެދު ސިނާދު މާ ބޮޑަކަށް‬

‫އިންތިޒާމު ހަމަޖެހެންދެން ސިނާދު ފައިބައިހުރީ ޝަހަރުގެ ހޮޓަލެއްގައެވެ‪.‬‬ ‫އެ ހޮޓަލުގައި އޭނާ ހުއްޓައި ވެސް ނޫސްވެރީންނާއި‪ ،‬އިސްތަންބުލުގައި ތިބި‬

‫ލތްބާ އެކު އެންމެންނަށް‬ ‫ނުވިސްނައެވެ‪ .‬ދަތުރުގެ ވަގުތު އައުމުން‪ ،‬އުފާވެރިކަމާއި ޯ‬

‫ބސްނިއާގެ ދަރިވަރުން އޭނާއާ ބައްދަލު ކުރިއެވެ‪ .‬އޭނާގެ ޙައްޖު ދަތުރާ‬ ‫ޮ‬

‫ކށްގެން ހިނގައިގަތީއެވެ‪.‬‬ ‫ކށްފައި‪ ،‬އޭނާގެ ކަންތައް ﷲ އާ ވަކީލު ޮ‬ ‫ވަދާއު ޮ‬

‫ގތުން ސުވާލުކުރިއެވެ‪ .‬އެމީހުންނާ ވާހަކަ ދައްކަމުން އޭނާ ބުނި ގޮތުގައި‬ ‫ބެހޭ ޮ‬

‫އތް ސާރބިއާ އާ ދިމާޔަށެވެ‪ .‬ސާރބުންނަކީ ‪1992‬‬ ‫ބޮސްނިއާގެ އިރުމައްޗަށް ޮ‬

‫އޭނާގެ ދަތުރަކީ ފަސޭހަ ދަތުރެއް ނޫނެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު ތުރުކީ ހުރަސް ކޮށް‬

‫ބސްނިއާގެ މުސްލިމުންނާ‬ ‫ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ‪ 1995‬ވަނަ އަހަރާ ހަމަޔަށް ޮ‬

‫ގތާ މެދު ވެސް އޭނާ ވާހަކަ ދައްކައިފައި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ދަތުރު ކުރިޔަށް ގެންދާނޭ ޮ‬

‫ދެކޮޅަށް ވަރަށް ވަހުޝީ ހަނގުރާމައެއް ކުރި ބައެކެވެ‪ .‬ސިނާދުގެ ދަތުރު‬

‫“އަހަރެން ބުނަންތަ؟ މި ދަތުރުގައި އަހަރެންނަށް އެއް މިލިއަން ދަތިކަމާ‬

‫ފެށުމުގެ ކުރީން އޭނާގެ އާއިލާގެ މީހުންނާއި ރައްޓެހީން ފާޅު ކުރި ކަންބޮޑުވުމުގެ‬

‫ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައި ވޭ‪ .‬އެކަމަކުވެސް ﷲ އިރާދަ ކުރެއްވިއްޔާ އަހަރެން މިއަދު‬

‫ބޑު އެއް ސަބަބަކީ ވެސް އޭނާގެ ދަތުރުގައި ސާރބިއާ ހުރަސް ކުރަން‬ ‫އެންމެ ޮ‬

‫އޭޝިއާ އަށް އަރާނަން‪ .‬އެއަށްފަހު ސީރިޔާ އަށް ދާނީ‪ .‬އެތާނގައި ހަނގުރާމަ‬

‫ޖެހުމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ސާރބިއާގެ ސަރަހައްދުން އެއްވެސް ކަހަލަ ނުރައްކަލަކާ‬

‫ހިނގިޔަސް އަހަރެންގެ މަގަކީ އެއީ‪ .‬އަހަރެން ޓޭންކާއި ވަޒަން ދެކެ ބިރެއް‬

‫ކުރިމަތިލާކަށެއް އޭނާއަކަށް ނުޖެހުނެވެ‪ .‬އަމާންކަމާއެކު އޭނާ ސާރބިއާގެ‬

‫ނުގަނޭ‪ .‬އަހަރެން ބިރު ގަންނަނީ ހަމައެކަނި ﷲ ދެކެ‪ .‬އަހަންނަށް މައްކާއަށް‬

‫ސަރަހައްދުން ދަތުރު ކުރި އިރު‪ ،‬އާއްމު މީހުންގެ ފަރާތުން އޭނާއަށް ތަޖުރިބާ‬

‫ދެވުމުން އަހަރެމެން އެންމެންނަށް ހެޔޮދުޢާ ކުރާނަން‪”.‬‬

‫ޔކަމެވެ‪“ .‬އަހަރެންގެ ހިތުގައި އެއްވެސް ބިރުވެރިކަމެއް ނެތް‬ ‫ކުރެވުނީ ހިތްހެ ޮ‬

‫ ‬

‫އިސްޠަންބޫލުން މައްކާއަށް ދާން ޓިކެޓެއް ދޭން ވެސް މީހަކު‬

‫އަވަށްތަކާއި ބަލްދާތަކުގެ މީހުން މަގުތަކަށް ނުކުމެ އަހަރެން ދާތަން ބަލަން ތިބޭ‪.‬‬

‫ދެންނެވިފައި ވާނޭ ފަދައިން‪ ،‬ފައިމަގުގައި މައްކާ އަށް ދާން ނިންމައިގެން‬

‫ތތްޕާއި އިސްޓާކީނު ފަދަ ތަކެތި ދޭ‪ .‬އެއް ބަލްދާއަކުން‬ ‫އެމީހުން އަހަންނަށް ޮ‬

‫ގތުގައި އޭނާ ދަތުރު ކުރަމުން އައީ‪ ،‬އޭނާ އަށް ފެނުނު ހުވަފެނަކާ‬ ‫އެ ޮ‬

‫ރފެސަރަކު އަހަންނަށް އޭނާގެ ގޭގައި ރޭކުރުމުގެ ދަޢުވަތު ދިން‪.‬‬ ‫ސާރބިއާގެ ޕް ޮ‬

‫ގުޅިގެންނެވެ‪“ .‬ތުރުކީގެ މުސްކުޅި‪ ،‬މާތް މީހަކު އަހަންނާ ބައްދަލު ކޮށްފައި‬

‫ގތުގައި އޭނާގެ މުޅި ޙަޔާތުގައި ވެސް‬ ‫އޭނާ އަކީ ނަޞާރާއެއް‪ .‬އޭނާ ބުނި ޮ‬

‫ޓިކެޓެއް ދޭން ހުށަހެޅި‪ .‬އެކަމަކު އަހަރެން އިންކާރު ކުރީން‪ .‬ފައިމަގުގައި ޙައްޖަށް‬

‫އޭނާގެ ގޭގައި ފައިއެޅި ފުރަތަމަ މުސްލިމަކީ އަހަރެން‪ .‬އެއީ އަހަންނަށް ވަރަށް‬

‫ދިޔުމުގެ ޢަމަލުން އަހަރެން ސާބިތު ކުރަން ބޭނުން ވާ ކަމަކީ އަހަރެންގެ ވެރި‬

‫ބޑު ޝަރަފެއް‪ ”.‬ސިނާދު ބުނެފައި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫ބޑުކަން‪ .‬ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ މުއްސަނދިކަމެއް‬ ‫ލބި ވާލެއް ޮ‬ ‫ﷲ ދެކެ އަހަރެން ޯ‬

‫ ‬

‫ކށްފައި އައި އިރު‪،‬‬ ‫އެއްވެސް އިރަކު‪ .‬ސާރބިއާގެ ސަރަހައްދުން ދަތުރު ޮ‬

‫ސިނާދަށް ހުށަހެޅިއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭނާ އެކަމާ އިންކާރު ކުރީއެވެ‪ .‬ކުރީންވެސް‬

‫ބޓަކުން މައްކާ އަށް‬ ‫އަހަރެންގެ ފައިދަށަށް އަޅައިލައިފައި‪ ،‬އޭގެ ބަދަލުގައި މަތިންދާ ޯ‬

‫ސާރބިއާގެ ސަރަހައްދު ހުރަސް ކުރުމަށް ފަހު ސިނާދު ވަނީ‬

‫ބުލްގޭރިއާ އަށެވެ‪ .‬އެއީ އޭނާގެ ދަތުރުގެ ފުރަތަމަ މަހުގެ ފަހުކޮޅުގައެވެ‪2011 .‬‬

‫ދާށޭ ބުންޏަސް‪ ،‬އަހަރެން ފުރަގަސް ދޭނަން‪ .‬އަހަރެން މައްކާ އަށް ދާނީ ހަމަ‬

‫ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެންބަރު މަހުގެ ފަހު ދުވަސްތަކުގައެވެ‪ .‬އެ ދުވަސްވަރަކީ‬

‫ހިނގައިފައި‪ ”.‬ސިނާދު ބުނެފައި ވެއެވެ‪.‬‬

‫ބުލްގޭރިއާގެ ފިނި މޫސުމެވެ‪ .‬ބައެއް ސަރަހައްދުތަކުގައި ފިނިކަން ހުރީ‬

‫ ‬

‫‪ 13‬މިލިއަން މީހުން ދިރިއުޅޭ އިސްޠަންބޫލުން ފުރުމުގެ ކުރީން‬

‫ގތުން ސިނާދަށް އެއް‬ ‫އިންސާނުންނަށް ކެތް ކުރަން އުނދަގޫ މިންވަރުގައެވެ‪ .‬އެ ޮ‬

‫ސިނާދު ވަނީ އޭނާގެ ދަތުރުގެ ތަޖުރިބާގެ އަލީގައި ވަރަށް މާނަ ފުން‬

‫ހިސާބަކުން މައިނަސް ‪ 35‬ޑިގްރީ ސެލްސިއަސްގައި ދަތުރު ކުރަން ޖެހުނެވެ‪.‬‬

‫ހަގީގަތެއްގެ ވާހަކަ ވެސް ދައްކައިފައެވެ‪“ .‬އަހަރެންގެ ދަތުރުގައި އަހަންނާ‬

‫ނަމަވެސް އޭނާ ހިތްވަރު ބައްޔެއް ނުކުރެއެވެ‪ .‬އޭނާގެ އަޒުމަކަށް ގަދަ ފިނީގެ‬

‫ދިމާވާ ރަށްފުށުގެ އާދައިގެ ފަޤީރުން މާތްރަސްކަލާނގެ ރަސްކަންފުޅު ދެކެ ލޯބިވޭ‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫ލބި ވަނީ އެމީހުންގެ އޭޓީއެމް‬ ‫އެކަމަކު ޝަހަރުތަކުގައި ދިރިއުޅޭ މުއްސަނދީން ޯ‬

‫މީހާއަށް ކިޔައިދިނިން‪ .‬އޭނާ ބުނީ އަހަރެންނަށް ދިރިހުރެ ސީރިޔާ އިން ނުކުމެވި‬

‫ބޑު ތެދެއް‪ ،‬އެހެން‬ ‫މެޝިންތައް ދެކެ‪ ”.‬ސިނާދު ބުނެފައި ވެއެވެ‪ .‬ވަރަށް ޮ‬

‫މައްކާ އަށް ދެވިއްޖެ ނަމަ ތިމަންނާޔަށް ހެޔޮ ދުޢާ ކޮށްދޭށޭ‪”.‬‬

‫ނޫންތޯއެވެ!‬

‫ ‬

‫ހަނގުރާމައިގެ ވިލާތަކެއްގެ ތެރެއިން ‪...‬‬

‫ކންމެއަކަސް‪ ،‬ސީރިޔާ ހުރަސް ކުރުމަށް ފަހު ސިނާދު ވަނީ‬ ‫ޮ‬ ‫އަމާންކަމާއި ފުރިހަމަ ޞިއްޙަތުގައި ސީރިޔާގެ ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނުގެ އެންމެ‬

‫ހޫނުގަދަ ހިސާބުތަކުގެ ތެރެއިން ރައްކައުތެރިކަމުގެ މަގާމަށް އޭނާ ގެންގޮސްދެއްވި‬ ‫ﷲ އަށް ޙަމްދާ ޝުކުރު ކޮށްފައެވެ‪.‬‬

‫އިސްޠަންބޫލުގައި ‪ 20‬ދުވަހު ހުރުމަށް ފަހު ސިނާދު ފައިމަގުގައި‬

‫ ‬

‫މެހުމާންދާރީގެ ބިމެއްގައި‬

‫ބޮސްފަރަސް ފާލަން ހުރަސް ކުރިއެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ތުރުކީގެ އޭޝިއާ ފަޅިން‬ ‫އިރުދެކުނަށް ދަތުރުކުރިއެވެ‪ .‬އޭނާގެ މިސްރާބަކަށް ހެދީ ސީރިޔާއެވެ‪.‬‬ ‫ހރުވުމުގެ ބިރުވެރި ވިލާތަކުން އެތަނެއްގެ މުޅި ފަޒާ‬ ‫ހަނގުރާމައާއި ލޭއޮ ޮ‬

‫ ‬

‫ސީރިޔާ ހުރަސް ކުރުމަށް ފަހު ސިނާދު ވަނީ އުރްދުން ނުވަތަ‬

‫ބައްދައިލައިފައި ވާ ސީރިޔާ އެވެ‪ .‬ތުރުކީ ފަސްދީ ސީރިޔާ އަށް އެރުމުގެ ކުރީން‬

‫ޖޯރޑަންގެ ސަރަޙައްދަށެވެ‪ .‬މި އަހަރުގެ މެދުތެރޭގެ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް އޭނާ‬

‫ސިނާދު ވައުދެއް ވިއެވެ‪ .‬އެ ވައުދަކީ ސީރިޔާގެ ބިމުގައި ފައި އެޅުމަށް ފަހު‪،‬‬

‫ހޭދަކުރީ އުރްދުންގައެވެ‪ .‬އޭނާގެ ދަތުރުގެ އެންމެ އުނދަގޫ އެއް ފައްތަރު ހުރަސް‬

‫އެ ގައުމުގެ އަހުލީ ހަނގުރާމައިގައި މަރުވެފައިވާ‪ ،‬އަދި ހާލުގައި ޖެހި ނިކަމެތި‬

‫ކުރީ ވެސް އުރްދުންގައެވެ‪ .‬އުރްދުންގެ ސަހަރާގައި އޭނާ ވަނީ ‪ 55‬ޑިގްރީ‬

‫ޔދުއާ ކުރުމުގެ ވައުދެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ވެފައިވާ އެތައްހާސް މީހުންނާއި ކުޑަކުދީންނަށް ހެ ޮ‬

‫ކށްފައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭނާ އުރްދުން ސިފަ ކުރީ‬ ‫ސެލްސިއަސްގެ ހޫނުގައި ދަތުރު ޮ‬

‫ކށް ލިޔެފައި އޮތް‬ ‫ދިދައެއްގައި “ވިކްޓްރީ” މި ލަފުޒު އިނގިރޭސި އަކުރުން ބޮޑު ޮ‬

‫މެހުމާންދާރީ އަދާ ކުރުމުގައި ލާމަސީލު ބަޔަކު އުޅޭ ގައުމެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪.‬‬

‫ސީރިޔާގެ ދިދައެއް ހޫރުވަމުން ސީރިޔާގެ ސަރަހައްދަށް އެރުމަށް ފަހު‪ ،‬އޭނާ‬ ‫އޭނާގެ ވައުދު ފުއްދިއެވެ‪ .‬އެއީ މި އަހަރުގެ އޭޕްރިލް މަހުގެ ތެރޭގައެވެ‪.‬‬ ‫ސީރިޔާގެ ހާލަތު އޮތް ގޮތުން‪ ،‬ސީރިޔާ ހުރަސް ކުރުމުގެ ބަދަލުގައި‬

‫ ‬

‫ގސް‪ ،‬ޢިރާޤުން ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާ އަށް ދާން ވެސް‬ ‫ތުރުކީން ޢިރާޤަށް ޮ‬ ‫ބައެއް މީހުން ސިނާދަށް ލަފާ ދިނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭނާގެ ދަތުރުގެ މަގެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ސީރިޔާ އިޚްތިޔާރު ކުރީ ވެސް އޭނާ އަށް ފެނުނު ހުވަފެނުގެ މައްޗަށް‬ ‫ބުރަވެއެވެ‪ .‬އެ ހުވަފެނުގައި އޭނާ އަށް ފެނުނީ އޭނާގެ ޙައްޖުދަތުރުގައި ސީރިޔާ‬ ‫ކށެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ސިނާދުގެ ނަޒަރުގައި ﷲ އޭނާއަށް ޓަކައި‬ ‫ހުރަސް ކުރަނި ޮ‬ ‫ކަނޑައަޅުއްވައިދެއްވި މަގަކީ ސީރިޔާގެ މަގެވެ‪ .‬ޢިރާޤުގެ މަގެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ސީރިޔާގެ ސަރަހައްދަށް ވަނުމަށް ފަހު ސިނާދަށް އެންމެ ފުރަތަމަ‬

‫ ‬

‫ކުރަން ޖެހުނު ކަމަކީ ސަރަހައްދީ ރޮނގުން ފެށިގެން‪ ،‬ސީރިޔާގެ އެންމެ މުހިއްމު‬ ‫އެއް ޝަހަރު ކަމަށްވާ ޙަލަބާ ހަމަޔަށް މަގުތަކަށް އަޅައިފައި އޮތް ބޮޑެތި ހިލަ‬ ‫ގާތަކުގެ ތެރެއިންނާއި މަތީން ހިނގުމުގެ ބުރަ އުފުލުމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭނާ‬ ‫ހިތްވަރާއި ކެތްތެރިކަމާ އެކު ދަތުރު ކުރިއެވެ‪ .‬ޙަލަބަށް ދިޔުމަށް ފަހު‪ ،‬ސީރިޔާގެ‬

‫ ‬

‫ޔ އިންސާނުން ވެސް‬ ‫އގާވަންތަކަމުން‪ ،‬މި ދުނިޔޭގައި ހިތްހެ ޮ‬ ‫“ﷲ ގެ ޯ‬

‫ވެރިރަށް ދިމިޝްޤަށް ވެސް ދިޔައެވެ‪ .‬ސީރިއާގެ ޢަލަވީ ރައީސް ބައްޝާރުލް‬

‫އގާވެރިކަމުގެ ވާހަކަ އަހަރެން‬ ‫ތިބޭ‪ .‬އުރްދުންގެ އަހުލުވެރީންގެ ހިތްހެޔޮކަމާއި ޯ‬

‫އަސަދަށް ވަފާތެރި ސިފައިންގެ ސަރަހައްދުތަކާއި‪ ،‬ބައްޝާރާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ‬

‫ކށްލަން ބޭނުން‪ .‬އަހަރެން އުރްދުންގެ ޢަޤަބާއަށް‬ ‫ގތެއްގައި ފާހަގަ ޮ‬ ‫ޚާއްސަ ޮ‬

‫އތް ސަރަހައްދުތަކުން ވެސް އޭނާ ދަތުރު‬ ‫ކުރާ ހަނގުރާމަވެރީންގެ ބާރު ޮ‬

‫އެރުމުން މީސްތަކުން ހުޅުވިފައި ވާ އަތްތަކަކާއެކު އަހަރެންނަށް މަރުޙަބާ ކިޔައި‪،‬‬

‫ޕއިންޓެއް ހުރަސް ކުރިއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިއިން އެއްވެސް‬ ‫ކުރިއެވެ‪ .‬އެތައް ޗެކް ޮ‬

‫ހޓަލެއްގައި ހުރެވޭނޭ އިންތިޒާމު ހަމަޖައްސައިދިން‪ ”.‬އުރްދުން‬ ‫އަހަރެންނަށް ޮ‬

‫ތަނަކުން‪ ،‬އެއްވެސް ބައެއްގެ ފަރާތުން އޭނާއަށް އިހާނެތިކަމެއް ކުރިމަތި ވެފައެއް‬

‫ހުރަސް ކުރުމަށް ފަހު އޭނާ ބުނެފައި ވެއެވެ‪ .‬ސިނާދު އިތުރަށް ކިޔައިދިން‬

‫ނުވެއެވެ‪.‬‬

‫ގތުގައި އުރްދުންގެ ސަހަރާގައި‪ ،‬އިންސާނެއްގެ އެތެރެހަށި ވެސް ރޯ ފިލުވާލާ‬ ‫ޮ‬

‫ ‬

‫ފަދަ ގަދަ ހޫނުގައި އޭނާ ދަތުރު ކުރި އިރު އުރްދުންގެ ފުލުހުން އެމީހުންގެ‬

‫ސީރިޔާ ހުރަސް ކުރުމަށް ފަހު ވާހަކަ ދައްކަމުން ސިނާދު ބުނެފައި‬

‫ބފެން ވެސް ގެނެސްދީފައި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫އުޅަނދުތަކުގައި އޭނާއަށް ޯ‬

‫ވެއެވެ‪“ .‬ބައެއް ފަހަރު ހަތިޔާރު އަޅައިގެން ތިބި މީހުން އަހަރެން ހުއްޓުވައި‬ ‫ކށްހަދާ‪ .‬އެކަމަކު އަހަރެން އެމީހުންގެ ގާތުގައި‬ ‫އަހަރެންގެ ޕާސްޕޯޓު ޗެކް ޮ‬

‫ ‬

‫ކުރީންވެސް ދެންނެވިފައި ވާނޭ ފަދައިން‪ ،‬އުރްދުންގެ ސަހަރާގައި‬

‫ބުނަނީ އަހަރެންގެ ދަތުރަކީ ﷲ އަށް ޓަކައި ޙައްޖު ވާން މައްކާ އަށް ކުރާ‬

‫ސިނާދު ވަނީ ‪ 55‬ޑިގްރީ ސެލްސިއަސްގެ ހޫނުގައި ވެސް ދަތުރު ކޮށްފައެވެ‪.‬‬

‫ދަތުރެކޭ‪ .‬އެހެން ބުނުމުން ހަނގުރާމަވެރީން ވެސް އަދި ރައީސް ބައްޝާރަށް‬

‫ނަމަވެސް އޭނާގެ ވެރި ރަސްކަލާނގެ އެ އުނދަގޫ މަގު ވެސް އޭނާ އަށް‬

‫ވަފާތެރި ސިފައިން ވެސް އަހަރެންގެ ދަތުރާއިގެން ކުރިޔަށް ދިޔުމަށް މަގުފަހި‬

‫ކށްދެއްވިއެވެ‪ .‬ފުރިހަމަ ސިއްހަތާއި އާފިޔަތުގައި އޭނާ އުރްދުން‬ ‫ޓަކައި ފަސޭހަ ޮ‬

‫އތް ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ މުޞްޙަފު‬ ‫ކށްދޭ‪ .‬ބައެއް މީހުން އަހަރެންގެ އަތުގައި ޮ‬ ‫ޮ‬

‫ކށް ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ސަރަހައްދީ ރޮނގާ ހަމަޔަށް ވާސިލު‬ ‫ހުރަސް ޮ‬

‫ބސްދީ ހަދާ‪ .‬އެއްފަހަރަކު ރައީސް‬ ‫ދެކެފައި‪ ،‬އެ މުޞްޙަފު ނަގައިގެން އޭގައި ޮ‬

‫ވިއެވެ‪ .‬އެ ހިސާބަށް ދެވެންދެން ވެސް އުރްދުންގެ މީހުން ގެންދިޔައީ ސިނާދަށް‬

‫ޕއިންޓެއްގައި އަހަރެން ހުއްޓުވި‪ .‬އަހަރެންގެ‬ ‫ބައްޝާރަށް ވަފާތެރި ސިފައިންގެ ޗެކް ޮ‬

‫ކންމެ އެހީތެރިކަމެއް ފޯރު‬ ‫ވާނުވާ ބަލަމުންނެވެ‪ .‬އޭނާ އަށް ބޭނުން ވެއްޖެ ޮ‬

‫ގތުން އަހަންނާ ސުވާލު ކުރި ސިފައިންގެ‬ ‫ދަތުރުގެ މަންޒިލާއި މަގުސަދާ ބެހޭ ޮ‬

‫ކޮށްދެމުންނެވެ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާ ގައި‬ ‫ ‬

‫ ‬

‫ކށެވެ‪ .‬އޭނާ ވަނީ މި އަހަރުގެ ޙައްޖު މޫސުން ފެށެންވާ އިރަށް‬ ‫އައީ ފޮނި ޮ‬ ‫ކށްފައެވެ‪ .‬އޭނާގެ ޙައްޖަކީ ﷲ‬ ‫މައްކާއަށް ވާސިލުވެ‪ ،‬ޙައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާ ޮ‬

‫އުރްދުންގެ ރައްޔިތުންގެ އާދަޔާ ޚިލާފު މެހުމާންދާރީއަށް ފަހު‪،‬‬

‫ގެ ޙަޟުރަތުގައި މަގުބޫލު‪ ،‬މަބްރޫރު ޙައްޖެއް ކަމުގައި ވުމީ އަޅުގަނޑުމެންގެ‬

‫ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ސަރަހައްދީ ރޮނގާ ހަމަޔަށް އައުމުން‪ ،‬ސިނާދަށް ކުރަން‬

‫ދުޢާއެވެ‪ .‬ސިނާދުގެ އީމާންކަމުގެ ދަތުރަކީ ތާރީޚުގައި އެ ދަތުރެއްގެ ވާހަކަ ލިޔެ‪،‬‬

‫ޖެހުނީ ތަފާތު ތަޖުރިބާއެކެވެ‪ .‬އޭނާގެ ކުރިމަތީގައި އެ ހިސާބުން ހުރަހަކަށް ވީ‬

‫އަންނަން އޮތް ޖީލުތަކަށް ޓަކައި ރައްކައު ކުރުން އެކަށީގެންވާ ދަތުރެއް ކަމާ‬

‫ބ ފިއްސާލާ ފަދަ ހޫނުކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ފަރުބަދައެއް ނުވަތަ ސަހަރާއެއް ނުވަތަ ލޯ ޯ‬ ‫މުސްލިމުންނަށް ޓަކައި މާތްރަސްކަލާނގެ ތަނަވަސް ކުރައްވައިފައި ވާ އިސްލާމީ‬ ‫ކށްފައި ހުރި ގައުމިއްޔަތުގެ‬ ‫އުއްމަތުގެ ބިމުގައި ގައުމިއްޔަތުގެ އަހުލުވެރީން ބިނާ ޮ‬ ‫އުސް ފާރުތަކުގެ ތެރެއިން ފާރެކެވެ‪ .‬ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއަށް ވަނުމަށް ޓަކައި‬ ‫ވިޒާ ނުލިބިގެން‪ ،‬ސަރަޙައްދީ ރޮނގުގެ ކައިރީގައި އުރްދުންގެ ސަރަހައްދުގައި‬ ‫ސިނާދު ދެ މަސްދުވަސް ހޭދަ ކުރިއެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް އޭނާ ޝަކުވާއެއް‬ ‫ނުކުރެއެވެ‪ .‬‬ ‫ ‬

‫ދެ މަސްދުވަހަށް ފަހު ވިޒާގެ ކަންތައް ހަމަޖެހި‪ ،‬ސަޢޫދީ‬ ‫ޢަރަބިއްޔާއަށް ވަދެވުމުން ސިނާދު އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރި އެއް ކަމަކީ އޭނާގެ‬

‫ކންމެއަކަސް‪ ،‬ސިނާދު ހާޒިކްގެ ދިގު އަދި އުނދަގޫ ދަތުރުގެ ނިމުން‬ ‫ޮ‬

‫މެދު މާކަ ގިނަ ބަޔަކު ޚިޔާލު ތަފާތު ވާނެހެނެއް އަޅުގަނޑަކަށް ހީއެއް ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ބސްނިއާ އެނގުނީ މީގެ ދިހަ ވަރަކަށް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހީންނަށް ޮ‬ ‫އަހަރު ކުރީންނެވެ‪ 1992 .‬ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ތިން ހަތަރު އަހަރު‬ ‫ބސްނިއާގެ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް‬ ‫ވަންދެން‪ ،‬ކްރިސްޓިއަން ސާރބް ސިފައިން ޮ‬ ‫ހިންގި ވަހުޝީ ގަތުލުއާއްމުތަކާއި އަނިޔާތަކާ ބެހޭ ޚަބަރުތަކުގެ އަޑު ދުނިޔޭގެ‬ ‫ކަންކޮޅުތަކުގައި ގުގުމަމުން ދިޔަ ދުވަސްވަރުގައެވެ‪ .‬މި ދެންނެވި އަނދިރި‬ ‫ބސްނިއާގެ މުސްލިމުންގެ ޒައާމަތުގައި ހުންނެވި އަލިޖާ‬ ‫ދުވަސްތަކުގައި ޮ‬ ‫ބސްނިއާގެ މުސްލިމުންގެ ޚާއްސަކަން އިތުރު ވެގެންދާ‬ ‫އިއްޒަތުބެގޮވިޗަކީ ވެސް ޮ‬

‫ނަންބަރަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ގުޅި ފަރާތްތަކުގެ ތެރޭގައި އޭޖެންސީ ފްރާންސް‬

‫ގވިޗެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މި ފަހަރު ބޮސްނިއާގެ ވާހަކަ‬ ‫ސިޔާސީ ލީޑަރަކީ އިއްޒަތުބެ ޮ‬

‫ޕްރެސް ނުވަތަ އޭއެފްޕީ ހިމެނެއެވެ‪ .‬އޭއެފްޕީން ގުޅުމުން ސިނާދު ވަނީ އޭނާގެ‬

‫ބސްނިއާގެ މުސްލިމުންގެ‬ ‫ދައްކަން މި ޖެހުނީ ވަރަށް ތަފާތު ސަބަބަކާ ހުރެއެވެ‪ޮ .‬‬

‫ދަތުރާ ބެހޭގޮތުން އޭއެފްޕީއަށް ވެސް ވާހަކަ ދައްކައިފައެވެ‪“ .‬މިއީ އަހަރެންގެ‬

‫ތެރެއިން ވަރަށް އާދައިގެ މީހެއްގެ ފަރާތުން ފެނިގެން ދިޔަ އީމާންކަމުގެ ރިވެތި‬

‫ޙަޔާތުގެ އެންމެ ހެޔޮ‪ ،‬އެންމެ ރަނގަޅު ދުވަސްތައް‪ .‬އަހަރެން ދަތުރު ކުރީ ﷲ‬

‫މިސާލެއްގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬މިއީ ތިމާމެންގެ ވިޔަފާރި އާއި ވަޒީފާ އާއި ބޭންކް‬

‫ގވިނާ އަށް ޓަކައި‪،‬‬ ‫ގެ އިސްމުފުޅުން‪ ،‬އިސްލާމް ދީނަށް ޓަކައި‪ ،‬ބޮސްނިއާ ހާރޒެ ޯ‬

‫އެކައުންޓުގެ ތުނިކަން ފަދަ މާއްދީ ސަބަބުތައް ދައްކައިގެން ޙައްޖުގެ އަޅުކަމަށް‬

‫ކއްކޮ އަށް‬ ‫އަހަރެންގެ މައިންބަފައިންނަށް ޓަކައި‪ ،‬އަދި އަހަރެންގެ އަންހެން ޮ‬

‫އެތައް މިލިއަން މުސްލިމުން ފުރަގަސް ދެމުންދާ ޒަމާނެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖެ ފަދަ‬

‫ޓަކައި‪ ”.‬އޭއެފްޕީއަށް ވާހަކަ ދައްކަމުން ސިނާދު ބުންޏެވެ‪.‬‬

‫ކށްފައި ތިބި “ލީޑަރުން” މައްކާ މަތީން‬ ‫މުސްލިމް ގައުމުތަކުގެ ވެރިކަން ޮ‬

‫ ‬

‫ވކެއްގެ ސިމްކާޑު ލެއްވުމެވެ‪ .‬އޭނާގެ އައު‬ ‫ފނަށް ސަޢޫދީގެ މުއާސަލާތީ ނެޓް ޯ‬ ‫ޯ‬

‫ގތުގައި ފަހުގެ ތާރީޚު ދުށް އެންމެ މަތިވެރި އިސްލާމީ‬ ‫ސަބަބެކެވެ‪ .‬ބެލެވޭ ޮ‬

‫ސަޢޫދީގައި ހުރެ ސިނާދު ވަނީ ބީބީސީގެ “ވޯރލްޑް އަޕްޑޭޓް‬

‫ގސްއައިސްވާ އިރުވެސް ޙައްޖު ނުވެ‬ ‫އުދުހިފައި ދެއިރު ދެދަޅަޔަށް ލަންޑަނަށް ޮ‬

‫ޕްރޮގްރާމް” އަށް ވެސް ބަސްދީގަތުމެއް ދީފައެވެ‪ .‬އެ ބަސްދީގަތުމުގައި‬

‫ބސްނިއާގެ މުސްލިމުންނަށް ޓަކައި ތިމާމެންގެ ހިތްތަކުގައިވާ‬ ‫ތިބި ޒަމާނެވެ‪ޮ .‬‬

‫ގތުގައި އޭނާގެ ދަތުރުގެ ކާމިޔާބީގެ އަސްލަކީ ﷲ ގެ‬ ‫އޭނާ ބުނެފައި ވާ ޮ‬

‫ގތުގައި ވެރިރަށުގައި ހުރި ފާފަޔާއި ޖަރީމާގެ‬ ‫ލތްބާއި ކުލުނުގެ ރަމްޒެއްގެ” ޮ‬ ‫“ ޯ‬

‫ރަޙުމަތްޕުޅެވެ‪ .‬އޭނާ އަށް އެ ދަތުރު ކާމިޔާބު ކުރެވުނީ ﷲ އަށް ވަކީލު‬

‫ބސްނިއާ ސިޓީ” ގެ ނަން ދީގެން “ދިވެހި މުސްލިމުން” އުޅޭ‬ ‫ހާލިތަކަށް “ ޮ‬

‫ކޮށްގެން ހުރެ ކުރިމަތި ވި ދަތިތަކާއި އުނދަގޫތައް ތަހައްމަލު ކުރަމުން ކުރިޔަށް‬

‫ލބުވެތި އަޚް ސިނާދު ހާޒިކް އެ‬ ‫ޒަމާނެވެ‪ .‬މިފަދަ ޒަމާނެއްގައި ބޮސްނިޔާގެ ޮ‬

‫ދާން ހިތްވަރާއި ހިންމަތް ކުރުމުގެ ސަބަބުންނެވެ‪“ .‬އަހަރެންނާއެކު އަހަރެންގެ‬

‫ދައްކައިދިން ނަމޫނާ އަކީ ފާފަޔާއި ކުފުރާއި ޝައިތާނިއްޔަތުގެ އަނދިރި އަދި‬

‫ވޑިގެންވާ ކަމާއި‪ ،‬އެކަލާނގެ އަހަރެން ރައްކައުތެރި ކުރައްވައި‬ ‫ވެރިރަސްކަލާނގެ ޮ‬

‫ބިރުވެރި ވަޅުގަނޑަށް ގެނބެމުންދާ ރާއްޖެ ކަހަލަ ގައުމުތަކުގެ މުސްލިމުންނަށް‬

‫ކށް‪ ،‬އެކަލާނގެ ރަސްކަންފުޅަށް‬ ‫އަހަންނަށް މަގު ދައްކަވާކަން ހިތުގެއަޑީން ޤަބޫލު ޮ‬

‫ކންމެވެސް މީހަކު ފައިމަގުގައި ބޮސްނިއާއިން‬ ‫ބޑު އިބުރަތެއްކަން ޔަގީނެވެ‪ .‬މިއީ ޮ‬ ‫ޮ‬

‫ވަކީލު ކޮށްގެން އަހަރެން ނެތް ނަމަހީ‪ ،‬އަހަންނަށް މައްކާ ކީއްކުރަން ބުލްގޭރިއާއާ‬

‫މައްކާއަށް ކުރި އާދައިގެ ދަތުރެއް ކަމަށް ބުނެ ނިންމައެއްނުލެވޭނެއެވެ‪ .‬މިއީ‬

‫ހަމަޔަށް ވެސް ނުދެވުނީސް‪ ”.‬ސިނާދު ބުނެފައި ވެއެވެ‪.‬‬

‫ކލެއް” ކަން ޔަގީނެވެ‪.‬‬ ‫ވިސްނައި ފިކުރު ކުރާ މުސްލިމުންނަށް ލިބުނު “ވޭކްއަޕް ޯ‬

‫‪15‬‬

‫ކެޔޮނިރު‬

‫މުޙައްމަދު ބުޝްރީ‬

‫އަދާލަތު ޕާރޓީ އާއި ޤައުމީ ޕާރޓީ ގެ މުހިއްމުކަން!‬ ‫ ‬

‫ގންޖެހުމަކީ ރައްޔިތުންގެ ފުރިހަމަ އިތުބާރު ލިބިފައިވާ‬ ‫އތް އެންމެ ބޮޑު ޮ‬ ‫އަށް ޮ‬

‫ދެހާސް ތޭރަވަނަ އަހަރު ބާއްވާ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި އެންމެ‬ ‫މުހިއްމު ދެޕާރޓީ އަކަށް ވާނީ އަދާލަތުޕާޓީ އާއި ދިވެހި ޤައުމީ ޕާޓީ ކަމުގައި‬

‫ވަރުގަދަ ލީޑަރަކު ރައީސް ކަމަށް ކުރިމަތިލުމަށްޓަކައި ޕާޓީގައި ނެތްކަމެވެ‪ .‬ޔާމީން‬

‫ކށްފާނެ އެވެ‪ .‬މެންބަރުންގެ ގޮތުން‬ ‫ބުނެފިނަމަ ގިނަ ބަޔަކު އެކަން ޤަބޫލު ނު ޮ‬

‫ފަދަ ބޭފުޅުންނަކީ ރަނގަޅު ރަނިންގް މޭޓަކަށް ވެދާނެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ސީދާ‬

‫އަދަދު މަދު ކަމުގައި ވިޔަސް މިދެންނެވި ދެޕާޓީ އަކީ މިވަގުތު ރާއްޖޭގެ‬

‫ރައީސް ކަމަށް ކުރިމަތިލައިގެން ޔާމީނަށް އަދި ކާމިޔާބު ކުރެއްވިދާނެ ކަމަކަށް‬

‫ސިޔާސީ މަސްރަހުގައި އެންމެ ނުފޫޒު ގަދަ ޕާޓީތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ދެޕާޓީ‬

‫ޤަބޫލެއް ނުކުރެވެ އެވެ‪.‬‬

‫އެވެ‪ .‬ދެހާސް ތޭރައިގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި މިދެންނެވި ދެޕާޓީން ރިޔާސީ‬

‫ޕީޕީއެމްގެ މެންބަރަކަށް ރައީސް ޑރ‪ .‬ވަހީދު ވެވަޑައިގެން ޕާޓީގެ‬

‫ ‬

‫ކެންޑިޑޭޓުން ކުރިމަތިލައްވާނެ ކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އިންތިހާބު‬

‫ރިއާސީ ކެންޑިޑޭޓަކަށް ވެވަޑައިގެންފާނެ ކަމުގެ ވާހަކަ ދެކެވެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬

‫ކާމިޔާބު ކުރައްވާނެ ކަމަށް ބެލެވެނީ އަދާލަތާއި ޤައުމީ ޕާޓީގެ ރުހުން ލިބޭ‬

‫ރލް ނިޒާމް މެލޭޝިޔާގެ ނެކްސްޓްބިޒަށް ދެބިލިޔަން ރުފިޔާއަށް‬ ‫ބޯޑަރކޮންޓް ޯ‬

‫ކެންޑިޑޭޓުން ކަމަށް ޤަބޫލު ކުރެވެއެވެ‪.‬‬

‫ޤަބޫލުކުރި މައްސަލައިގައި ޑރ‪ .‬ވަހީދުގެ ޅިޔަނު އިލްޔާސް ހުސެއިން ގެ‬

‫ ‬

‫މައްޗަށް ކަރަޕްޝަނަށް ތުހުމަތު ކުރެވޭތީ ވަހީދުގެ ނަންވެސް ވަނީ ކޮންމެވެސް‬

‫އެހެންކަމުން އަދާލަތު ޕާޓީ އާއި ޤައުމީ ޕާޓީ ވެގެންދާނީ ‪2013‬‬

‫އިގެ އިންތިހާބުގެ “ކިންގް މޭކަރުން” ކަމުގައެވެ‪ .‬ޑރ‪ .‬ހަސަން ސައީދުގެ‬

‫ވަރަކަށް ކިލަނބުވެފަ އެވެ‪ .‬މިމަޝްރޫއު ނެކްސްޓްބިޒް އަތުން ނަގައި‪ ،‬މައްސަލަ‬

‫ކލިޝަން ސަރުކާރުގެ‬ ‫ބޑަށް ނުފެނުނަސް މިހާރުގެ ޯ‬ ‫ނަން މީޑިއާއިން މާ ޮ‬

‫ބޑު އިހްލާސްތެރިކަމެއް ދައްކަވާ ތަނެއް‬ ‫ކޅެއްގައި ޖެއްސުމަށް ރައީސް ވަހީދު މާ ޮ‬ ‫ޮ‬

‫ފަރުދާގެ ފަހަތުގައި އެންމެ ނުފޫޒު ގަދަ އެއްފަރާތަކީ ޑރ‪ .‬ހަސަންއެވެ‪ .‬ހަމަ‬

‫ނުފެނެއެވެ‪.‬‬

‫އެފަދައިން ހޯމް މިނިސްޓަރުގެ ޒިއްމާ ވަރަށް ކެރިގެން‪ ،‬ކަނދުރާ އަކަށް މޫނަކަށް‬

‫ނެކްސްބިޒްގެ އެގްރިމެންޓް ބާތިލުކޮށް އެންޓިކަރަޕްޝަނުން އަންގާ‬

‫ ‬

‫ގތުން ވެސް ޤައުމީ ޕާޓީ‬ ‫ނުބައްލަވައި ޑރ‪ .‬ޖަމީލު އަދާކުރައްވަމުން ގެންދަވާ ޮ‬

‫ޕޓް ނަގައި ދިވެހިންގެ‬ ‫އެންގުމަށް ސަރުކާރުން ތަބާވެ ޖީ‪.‬އެމް‪.‬އާރު އަތުން އެއަރ ޯ‬

‫އާއި މެދުގައި ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރު ދަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ތަނަކަށް ހަދައިފިނަމަ ޑރ‪ .‬ވަހީދުގެ ތަރި ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މެދުއުޑުގައި‬

‫ ‬

‫އަނެއްކާ ވެސް ފިޔަޖަހައިގަންނާނެ އެވެ‪ .‬ރައްޔިތުން ތިބީ މިފަދަ އިހްލާސްތެރި‬

‫ރާއްޖޭގެ އިސްލާމީ ކަންތައްތައް ކުރިއަރުވައި‪ ،‬ކެތްތެރިކަމާއި އެކު‬

‫ކަމެއް ރައީސް ޑރ‪ .‬ވަހީދުގެ ފަރާތްޕުޅުން ފެނޭތޯ ބަލަބަލަ އެވެ‪.‬‬

‫މޓް ކުރެއްވުމުގައި އަދާލަތުޕާޓީގެ ރައީސް ޝެއިޚް‬ ‫ރ ޯ‬ ‫އިސްލާމީ ރިވެތި އުސޫލު ޕް ޮ‬ ‫އިމްރާނާއި އިސްލާމިކް މިނިސްޓަރ ޝެއިޚް ޝަހީމް ކުރައްވާ ބުރަ މަސައްކަތުގެ‬

‫ޕޓް އިންޑިއާ ބަޔަކަށް ވިއްކާލެއްވުމަށް ފަހު ޤައުމު‬ ‫ދިވެހިންގެ އެއަރ ޯ‬

‫ ‬

‫ސަބަބުން އަދާލަތާ މެދުވެސް ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރު އަންނަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ކށްލެއްވި ކުރީގެ ރައީސް ނަޝީދު އަށް ދިވެހިރައްޔިތުން ދެވަނަ‬ ‫ހަލަބޮލި ޮ‬

‫އެހެންކަމުން މިދެޕާޓީ އަކީ ނިސްބަތުން ކުޑަ ދެޕާޓީ ކަމުގައި ވިޔަސް ‪2013‬‬

‫ޕޓްގެ މައްސަލައިގައި ނަޝީދުއާއި އެކު‬ ‫ފުރުސަތެއް ނުދޭނެކަން ޔަޤީނެވެ‪ .‬އެއަރ ޯ‬

‫ކލިޝަން ހަދަނީ ކޮން ޕާޓީ‬ ‫އިގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބާ ހަމައަށް ދާއިރު މިދެޕާޓީން ޯ‬

‫ސިއްރު ގުޅުންތަކެއްވާ ކަމުގެ ތުހުމަތުގެ އިނގިލި ދިއްކުރެވިފައިވާ ތަސްމީނު އާއި‬

‫ތ ރައްޔިތުން ތިބީ ބަލަ ބަލައެވެ‪ .‬އިންތިހާބުގެ ވާދަވެރިކަން ބޮޑުވެގެންދާ‬ ‫އަކާ ޯ‬

‫އތްކަމަކަށް ނުފެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަބްދުﷲ ޝާހިދަށް ވެސް ‪ 2013‬ގައި ފުރުސަތެއް ޮ‬

‫ވަގުތު އަދާލަތާއި ޤައުމީ ޕާޓީގެ ސިގްނަލަކަށް ގިނަ ރައްޔިތުން ބަލާނެ އެންމެ‬

‫ ‬

‫އަންނަ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި އެންމެ ނުފޫޒުގަދަ ހަ ފަރާތަކަށް‬

‫މުހިއްމު އެއް ސަބަބަކީ ދެޕާޓީން ވެސް ގައުމިއްޔަތާއި އިސްލާމްދީން އެހެން‬

‫ގތުގައި ކުރީގެ ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލް ޤައްޔޫމް‪،‬‬ ‫ވާނީ އަޅުގަނޑަށް ވިސްނޭ ޮ‬

‫ބޑަށް ކުރިއަށް ނެރޭތީ އެވެ‪ .‬މިގޮތުން ބަލާއިރު‬ ‫ހުރިހާ ކަމަކަށް ވުރެން ޮ‬

‫މިހާރުގެ ރައީސް ޑރ‪ .‬ވަހީދު‪ ،‬ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގެ ލީޑަރު ގާސިމް އިބްރާހީމް‪،‬‬

‫ބޑު އިސްކަމެއްދޭ‬ ‫ޖުމްހޫރީ ޕާޓީ އާއި ޕީޕީއެމް އަކީވެސް ޤައުމިއްޔަތަށް ވަރަށް ޮ‬

‫ޕީޕީއެމްގެ ނައިބް ލީޑަރު އަބްދުﷲ ޔާމީން‪ ،‬ޤައުމީ ޕާޓީގެ ލީޑަރު ޑރ‪ .‬ހަސަން‬

‫ބޮޑު ދެޕާޓީ އެވެ‪ .‬ސުވާލަކީ އަދާލަތާއި ޤައުމީ ޕާޓީގެ ތާއީދު ލިބޭނީ ޖުމްހޫރީ‬

‫ސައީދު‪ ،‬އަދި އަދާލަތު ޕާޓީގެ ރައީސް ޝެއިޚް އިމްރާންއެވެ‪ .‬މިދެންނެވި‬

‫ޕާޓީއަށްތޯ؟ ނުވަތަ ޕީޕީއެމް އަށްތޯ އެވެ‪.‬‬

‫ހަބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން ޝެއިޚް އިމްރާނާއި ރައީސް މައުމޫނު އިންތިހާބުގައި ވާދަ‬

‫ޖުމްހޫރީ ޕާޓީއަށް މިވަގުތު އޮތް އެންމެބޮޑު ބަލިފަޔަކީ އެޕާޓީގެ‬

‫ ‬

‫ޕޓް ލިބޭ ކެންޑިޑޭޓަކަށް އިންތިހާބު ކާމިޔާބު‬ ‫ނުކުރެއްވިއަސް އެބޭފުޅުންގެ ސަ ޯ‬

‫ބޑު ހަރުދަނާކަމެއް ނެތް‬ ‫ނައިބު ލީޑަރަކަށް ހުންނެވި ޖާބިރަކީ ސިޔާސީގޮތުން މާ ޮ‬

‫ކުރައްވަން ފަސޭހަ ވާނެއެވެ‪ .‬މިދެންނެވި ހަބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން ބާކީ ތިބި ހަތަރު‬

‫ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރު ގެއްލިފައިވާ ބޭފުޅަކަށް ވާތީއެވެ‪ .‬ޝައްކު ބަލީގެ ސަބަބުން‬

‫ބޭފުޅުންނަކީ މިހާރުގެ ރައީސް ޑރ‪ .‬ވަހީދު‪ ،‬ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގެ ލީޑަރު ގާސިމް‬

‫ގަޑިއަކު އެއްފަހަރު ޖާބިރު ޕާޓީ ބަދަލުކުރައްވަ އެވެ‪ .‬މިހާރުއިވޭ އަޑަކީ ޖުމްހޫރީ‬

‫އިބްރާހީމް‪ ،‬ޕީޕީއެމްގެ ނައިބް ލީޑަރު އަބްދުﷲ ޔާމީން‪ ،‬ޤައުމީ ޕާޓީގެ ލީޑަރު‬

‫ޕާޓީން ވަކިވެގެން ޕީޕީއެމް އާ ގުޅޭ ވާހަކައެވެ‪ .‬ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގެ ނައިބުލީޑަރަކަށް‬

‫ޑރ‪ .‬ހަސަން ސައީދުއެވެ‪ 2013 .‬ގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަނެއްކާވެސް‬

‫މިއަށްވުރެން ހަރުދަނާ ރައްޔިތުން އިތުބާރު ކުރާ ނައިބު ލީޑަރަކު ވަޑައިގެންފިނަމަ‬

‫އިވިގެން ދާނީ އައު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ‪ .‬ވަހީދުގެ ނަންފުޅުތޯއެވެ؟‬

‫ބޑުތަން ފަސޭހަވެގެންދާނެކަން ޔަގީނެވެ‪.‬‬ ‫‪ 2013‬ކާމިޔާބު ހާސިލް ކުރަން ވަރަށް ޮ‬

‫ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްފާޟިލް ގާސިމް އިބްރާހިމްގެ ނަންފުޅުތޯއެވެ؟‬

‫ޕީޕީއެމް ގެ ފަރާތުން އިންތިގާލީ ލީޑަރު މައުމޫނު އަބްދުލް ގައްޔޫމު‬

‫ ‬

‫ރައީސް ކަމަށް ކުރިމަތިލައްވާނެ ކަމަކަށް ނުބެލެވެ އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ޕީޕީއެމް‬

‫‪16‬‬

‫ނުވަތަ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ‪ .‬ހަސަން ސައީދުގެ ނަންފުޅުތޯއެވެ؟ ނުވަތަ‬ ‫ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްފާޟިލް އަބްދުﷲ ޔާމީން ގެ ނަންފުޅުތޯއެވެ؟‬

17

‫އަލްއުސްތާޛު އަޙްމަދު މާޖިދު‬

‫ޒަމްޒަމްގެ ހަތަރު ާހސް އަހަރުވީ‬ ‫ބަރަކާތްތެރި ފެން‬

‫ކަޢްބާގެ އަރިހުގައި‪،‬‬ ‫ތަވާފްކުރާ ތަނުގައި ޒަމްޒަމް‬ ‫ވަޅުކޮޅު ހުންނަ ދިމާ‬ ‫ދައްކުވައިދޭން ޖަހާފައި‬ ‫ހުންނަ ނިޝާން‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫ ‬

‫ފެނާ ނުލައި ދިރުން ނުވާނޭކަން އެއީ ސައިންސުގެ އަލީގައި‬

‫ސެންޓަރ” ގެ ވެބްސައިޓުގައި ވާގޮތުން މިހާރު ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ ފުންމިނަކީ‬

‫އިންސާނާއަށް މިހައިތަނަށް ހޯދިފައިވާ ހޯދުންތައް އިއްތިފާގުވާ ނުކުތާއެކެވެ‪ .‬ދިރުން‬

‫ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 98‬ފޫޓެވެ‪ .‬ވަޅުކޮޅުގެ ފުޅާމިން އެކި ހިސާބުހިސާބުގައި ތަފާތެވެ‪.‬‬

‫ހުރި ކޮންމެ އެއްޗެއްގައިމެ ހިމެނޭ ދިރުމުގެ ބިންގާ ކަމަށް ބެލެވޭ “ޕްރޮޓޯޕްލާޒްމް”‬

‫އެންމެ ހަނި ހިސާބުތަކުގައި ފުޅާމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 3.5‬ފޫޓެވެ‪ .‬އެންމެ ފުޅާ‬

‫އަކީ ގާތްގަނޑަކަށް މުޅީންހެން ފެނުން އުފެދިފައިވާ‪ ،‬އަދި ފެނާ ނުލައި ވުޖޫދު ނުވާނޭ‬

‫ހިސާބުގައި ފުޅާމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 7‬ފޫޓެވެ‪ .‬ވަޅުކޮޅުގެ ފެންގަނޑު ފެށެނީ ބިމުގެ‬

‫މާއްދާއެކެވެ‪ .‬ފެނަކީ ހަޔާތުގެ ނުވަތަ ދިރުމުގެ އަސްލު ކަމަށް ސައިންސްވެރީން‬

‫ސަތުހުން ފެށިގެން ‪ 10.6‬ފޫޓު އަޑީގައެވެ‪.‬‬

‫ވިދާޅުވާ ސަބަބަކީ މިއެވެ‪ .‬ދުނިޔެ ފިޔަވައި ކާއިނާތުގައި ހިމެނޭ އެތަކެއް ބިލިއަން‬

‫ޒަމްޒަމް ފެނުގެ މަސްދަރަކީ ކޮބައިތޯ‪ ،‬ނުވަތަ ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅަށް ފެން‬

‫ ‬

‫ޕްލެނެޓެއްގެ ތެރެއިން‪ ،‬އިންސާނާގެ ހޯދައިބެލުމުގެ ދުރުމިއަށް މިހާތަނަށް ފެނިފައިވާ‬

‫އަންނަ އަސްލަކީ ކޮބައިތޯ މިއީ ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ކުރާ ސުވާލެކެވެ‪ 1971 .‬ވަނަ‬

‫އެއްވެސް ޕްލެނެޓެއްގައި ދިރުން ނުވާ ސަބަބަކީ ވެސް އެއިން އެއްވެސް‬

‫އަހަރު ކުރެވުނު ތަހުގީގުތަކުން އެނގޭ ގޮތުގައި ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅަށް ފެން އަންނަ‬

‫ޕްލެނެޓެއްގައި ފެން ނެތުމެވެ‪ .‬ސައިންސް މި ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ‪ 1400‬އަހަރު‬

‫އެންމެ މުހިއްމު ވަސީލަތަކީ “ވާދީ އިބްރާހީމް”ގެ ބިމުއަޑީގެ ހިލަދާނެވެ‪ .‬އެއިރު‬

‫ކުރީން ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އަންބިޔާއު ސޫރަތުގެ ‪ 30‬ވަނަ އާޔަތުގައި ފެނަކީ ހަޔާތުގެ‬

‫ކުރެވުނު ދިރާސާތައް ދައްކާ ގޮތުން ވަޅުކޮޅުގެ ތިލަވަތްގަލުގެ ހުރިހާ ދިމާއަކުން‬

‫އަސްލުކަން އަންގަވައިފައި ވެއެވެ‪.‬‬

‫އެއްވަރަކަށް ފެން އަރައެވެ‪ .‬ވާދީ އިބްރާހީމްގެ ހިލަދާނުގެ އިތުރުން އެ ވާދީގެ‬

‫ ‬

‫ފަސްގަނޑުން ވެސް ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅަށް ފެން އައުދެއެވެ‪.‬‬

‫ފެނުން ދުނިޔެއަށް ދިރުން އަންނަ މަންޒަރު ދެކެދެނެގަންނާން‬ ‫ބޭނުން ނަމަ ޒިޔާރަތް ކޮށްލާން އެންމެ ރަނގަޅު އެއް ތަނަކީ އެފްރިކާގެ ދެކުނު‬ ‫ސަރަހައްދުގައި އޮންނަ ކަލަހާރީ ސަހަރާ އާއި އެ ސަހަރާއާ ގުޅިފައި އޮންނަ‬

‫ސައިންސީ ހޯދުމަކުން ފެންނަ ދެ މަސްދަރަކީ މި ދެންނެވީއެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ނަމަވެސް ސައިންސުގެ ލޮލަށް ނުފެންނަ‪ ،‬ރޫހާނީ މަސްދަރެއް މި ވަޅުކޮޅަށް‬

‫އޮކަވާންގޯ އޮޅެވެ‪ .‬ކޮންމެ އަހަރެއްގެ ވެސް ހަނަފަސް މޫސުން އައުމުން މި‬

‫ވާނަމަ‪ ،‬އެކަމަކީ‬

‫ސަރަހައްދުން ފެން ހުސްވެ އޮޅުގެ ސަރަހައްދު މުޅީން މަރުވެ ހިކިގެން ދެއެވެ‪.‬‬

‫ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬ޢަބްދުﷲ ބިން ޢައްބާސް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ރިވާ ކުރައްވައިފައިވާ‬

‫ހިކި މަރުވެފައި އޮންނަ އިރު އެ ސަރަހައްދު އޮންނަނީ ކެކިއަރާ ހޫނުގެ އާތްވާއި‬

‫ޙަދީޘްފުޅެއްގައި އޮންނަ ގޮތުން ޒަމްޒަމްގެ މަސްދަރަކީ ސުވަރުގޭގެ އާރުކޮޅުތަކުގެ‬

‫ހިކި ބިމުން އަރާ ހިރަފުހުގެ ވިލާތަކުން ބައްދާލައިފައެވެ‪ .‬މެއްސެއް މާބުރަކަށް‬

‫ތެރެއިން އާރުކޮޅެކެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގޭ ކަމަކީ އެ ވަޅުކޮޅުގެ ފެން ބޭނުން‬

‫ވެސް އެ ސަރަހައްދަށް ވައި އެޅިލަން ނުކެރޭ ފަދަ ހޫނަކާއި “މަރުވުމެއްގެ”‬

‫ކުރެވޭ މިންވަރަށް ބަލާއިރު‪ 1400 ،‬އަހަރު ވަންދެން ވަޅުކޮޅުގެ ފެން ހުސްނުވެ‬

‫ތެރޭގައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ވާރޭ މޫސުން އައިސް‪ ،‬އެންގޯލާގެ އުސްބިންތަކުން އުފެދިގެން‬

‫ހުރުމަކީ ސައިންސަށް ޝަރަހަ ކޮށްނުދެވޭ ހަގީގަތެއް ކަމެވެ‪ .‬ޒަމްޒަމްގެ މަސްދަރަކީ‬

‫އަންނަ ފެނުގެ ސައިލުތައް ދެމެން ފެށުމުން އިސާހިތަކު އެ ބިމަށް ދިރުން އައިސް‬

‫މައްކާގެ ބިމުއަޑީގެ ހިލަދާން ނުވަތަ ފަސްގަނޑުގައި ހިމެނޭ ފެންފަށަލަ ކަމުގައި‬

‫އާރޯކަމާއި ފެހިކަން ފާޅުވެ‪ ،‬ގަސްގަހާގެހި ކޯދުލައި ހެދިގަންނަ އިރު އެތަން‬

‫ވާނަމަ‪ ،‬ވަޅުގެ ފެން ބޭނުންކުރާ ނިސްބަތަށް ބަލާއިރު‪ ،‬އެ ވަޅުކޮޅުން ދޭތެރެދޭތެރެއިން‬

‫ދެކޭ މީހެއްގެ ބުއްދި އުދުހިގެން ދާފަދައެވެ‪ .‬އެ މަންޒަރު ދުށް މީހަކަށް ކީރިތި‬

‫ނަމަވެސް ފެން މުޅީން ހުސްވާން ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެކަން ވެފައިވަނީ‬

‫ޤުރްއާނުގެ އިސްވެ ނަންގަނެވުނު ބަސްފުޅުގެ ތެދުކަން ވަރަށް ރަނގަޅަށް އިހުސާސް‬

‫އެހެންނެއް ނޫނެވެ‪ .‬ޒަމްޒަމްގެ ‪ 4000‬އަހަރުގެ ތާރީޚުގައި ވެސް‪ ،‬އަދި އެވަޅުކޮޅުގެ‬

‫ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬ފެނަކީ ދިރުމުގެ އަސްލު ކަމަށް ސައިންސް ބުނެދޭ ބުނުމުގެ މާނަ‬

‫ބޭނުން މެދުނުކެނޑި ކުރާތާ ވެފައިވާ ‪ 1400‬އަހަރުގެ ތެރޭގައި ވެސް އެ ވަޅުކޮޅުގެ‬

‫ރަނގަޅަށް ފަހުމު ކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫ފެން ހިނދިފައެއް ނުވެއެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ފެނަކީ ދިރުމުގެ އަސްލު ކަމުގައި ވާއިރު‪ ،‬ދުނިޔޭގައި ދިރުން ލެއްވެވި‬

‫ސައިންސަށް ދެނެގަނެވޭނޭ‪ ،‬އަދި ސައިންސަށް ދޮގު ކުރެވޭނޭ‬

‫ޒަމްޒަމް ފެނަކީ ޚާއްސަ ފެނެއް‬

‫ﷲ އެ ބިމުގެ އަހުލުވެރީންނަށް ޓަކައި ބާވައިލެއްވި އެންމެ ޚާއްސަ އެއް‬ ‫ނިއުމަތަކީ ވެސް ފެނުގެ އާރެކެވެ‪ .‬ރަސޫލު ބޭކަލުންގެ ބަފައިކަލުނަވި އިބްރާހީމް‬ ‫ޢަލައިހިއްސަލާމްގެ އާއިލާއަށް ޚާއްސަ ހަދިޔާއެއްގެ ގޮތުގައި ބާވައިލެއްވުނު އެ ފެނަކީ‬

‫ޒަމްޒަމް ފެނަކީ ޚާއްސަ ފެނެކެވެ‪ .‬އެކަން ސައިންސްގެ އެހީތެރިކަމާ‬

‫ ‬

‫ޒަމްޒަމްގެ ބަރަކާތްތެރި ފެނެވެ‪ .‬ހަނަފަސް ސަހަރާއެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ބައްކާގެ‬

‫އެކު ކުރެވިފައިވާ ދިރާސާތަކުން ވަނީ ހާމަވެފައެވެ‪ .‬އެމެރިކާގައި ނެރެވޭ އިސްލާމީ‬

‫ވާދީގައި ދިރުން ލެއްވެވުމަށް ޓަކައި މުޢުޖިޒާތެއްގެ ގޮތުގައި ނެރުއްވެވި ފެނެވެ‪.‬‬

‫މަޖައްލާއެއް ކަމަށްވާ “އަލްޖުމްޢާ” ގެ ‪ 13‬ވަނަ ވޮލިއުމްގެ ‪ 12‬ވަނަ ޢަދަދުގައިވާ‬ ‫ގޮތުން‪ ،‬ޒަމްޒަމް ފެން ސައިންސްގެ އުސޫލުތަކާއި މަންހަޖު ބޭނުން ކުރައްވައިގެން‬

‫ޒަމްޒަމްވަޅުކޮޅު‬

‫ދިރާސާ ކުރެއްވި އެއް ބޭފުޅަކީ ޑރ‪ .‬އަޙްމަދު ޢަބްދުލްޤާދިރު އަލްމުހަންދިސެވެ‪.‬‬ ‫އޭނާގެ ދިރާސާތަކުގެ މަސައްކަތް ކުރެއްވީ ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ހުޅަނގު‬

‫ ‬

‫ފަރުވިންސުގެ “ޑިޕާޓްމަންޓް އޮފް ވޯޓަރ އެންޑް ވޭސްޓް ވޯޓަރ ޓްރީޓްމަންޓް” ގެ‬

‫ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅު ހުންނަނީ މައްކާގައި‪ ،‬ކަޢްބަތުﷲ ގެފުޅު އެހުންނަ‬ ‫“ވާދީ އިބްރާހީމް” ގައެވެ‪ .‬ގެފުޅު އަރިހުގައެވެ‪ .‬ޠަވާފު ކުރާ ސަރަހައްދުގައި‪ ،‬މަޤާމު‬

‫ލެބޯޓަރީގައެވެ‪ .‬އޭނާގެ ތަހުލީލުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ޒަމްޒަމް ފެނަކީ ސާފުތާހިރު‬

‫އިބްރާހީމުގެ ފަހަތުގައެވެ‪ .‬ޒަމާނުއްސުރެ ހާމަޔަށް ހުރި އެ ވަޅުކޮޅު މިހާރު ހުންނަނީ‬

‫ބޯފެނާ ދާދި އެއްފަދަ ފެނެކެވެ‪ .‬ކުލައެއް ވަހެއް ނެތް ފެނެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެ‬

‫ޠަވާފު ކުރާ ސަރަހައްދުގެ އަޑިއަށް ވާގޮތަށެވެ‪ .‬ވަޅުކޮޅު ހުންނަ ދިމާ ދައްކައިދޭ‬

‫ފެނުގައި ޚާއްސަ ރަހައެއް ހުރެއެވެ‪ .‬ފެނުގެ ހައިޑްރޯޖަން އެކްސްޕޯނަންޓަކީ ‪7.5‬‬

‫ނިޝާނެއް ޠަވާފު ކުރާ ސަރަހައްދުގައި ހުރެއެވެ‪ .‬މިހާރު ވަޅުކޮޅުން ސީދާ ފެން‬

‫އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އެ ފެނުގެ އަލްކަލައިން ކޮލިޓީ އާދައިގެ ފެނަށް ވުރެ މަތިކަން‬

‫ނެގޭކަށް ވެސް ނުހުރެއެވެ‪ .‬ފެން ނަގަނީ ބިމުއަޑީން ވަޅުކޮޅަށް ގުޅައިފައި ހުންނަ‬

‫އެނގެއެވެ‪.‬‬

‫ފެންނަގާ ނިޒާމެއްގެ ބޭނުން ކޮށްގެން ފެން އިސްކުރުތަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫އެންމެ ފުރަތަމަ ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅު ހުރީ އަތުން ކޮނެވިފައި‪ ،‬އާދައިގެ‬

‫ ‬

‫“އަލްޖުމްޢާ” މަޖައްލާގައި އިތުރަށް ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި ޒަމްޒަމް ފެން‬ ‫އެމެރިކާގެ ލެބޯޓަރީތަކުގައި ވެސް ޓެސްޓު ކުރެވިފައި ވެއެވެ‪ .‬އެ ޓެސްޓުތަކުން‬

‫ގޮތަކަށެވެ‪ .‬އެއިރު ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅު މިހާރަށް ވުރެ ތިލައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިހާރު އެ‬

‫ބފެނާ ދާދި އެއްފަދަ‪،‬‬ ‫ދައްކާ ގޮތުގައި ވެސް ޒަމްޒަމް ފެނަކީ އާދައިގެ ސާފު ޯ‬

‫ލޖިކަލް ސާރވޭ”‬ ‫ވަޅުކޮޅު ވަނީ ކުރިޔަށްވުރެ ފުނަށް ކޮނެވިފައެވެ‪“ .‬ސަޢޫދީ ޖިއޮ ޮ‬

‫އެކަމަކު ސައިންސުގެ ލޮލަށް ވެސް ފާހަގަ ކުރެވޭ ފަދަ ޚާއްސިއްޔަތެއް ލިބިގެންވާ‬

‫ގެ ބެލުމުގެ ދަށުން ޒަމްޒަމް ފެނާ ބެހޭ ކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓުމަށް ޓަކައި ގާއިމު‬

‫ފެނެކެވެ‪ .‬މި ޓެސްޓުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ޒަމްޒަމް ފެނުގައި ތިރީހަކަށް ކެމިކަލް‬

‫ކޮށްފައި ހުންނަ މުއައްސަސާއެއް ކަމަށްވާ “ޒަމްޒަމް ސްޓަޑީޒް އެންޑް ރިސާރޗް‬

‫އުންސުރު ވެއެވެ‪ .‬އަދި ޒަމްޒަމް ފެނުގައި ކެލްސިއަމާއި މެގްނީޒިއަމް ސޯލްޓް ހިމެނޭ‬

‫‪19‬‬

‫މިންވަރު‪ ،‬އާދައިގެ ފެނާ އަޅާބަލާއިރު މައްޗެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ ޒަމްޒަމް ފެނުގައި‬

‫ކަމަށް އޮންނަ ބަސްފުޅުގެ މުރާދެއް ނޫން ކަމެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން‪ ،‬ޒަމްޒަމް ފެނާ‬

‫އާދައިގެ ފެނުގައި ހިމެނޭ ވަރަށްވުރެ ގިނައިން ސޯޑިއަމް ވެސް ހިމެނެއެވެ‪ .‬މީގެ‬

‫ބެހޭގޮތުން ވާހަކަދައްކާ އިރު އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރާން ޖެހޭ ހަގީގަތަކީ މި ފެނުގެ‬

‫ނަތީޖާއަކީ ޒަމްޒަމް ފެނުން އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑަށް ލިއްބައިދޭ ފައިދާތައް ވެސް‬

‫މުއުޖިޒާތީ ސިފަތައް ސައިންސުގެ އަލީގައި ކުރެވޭ މާއްދީ ތަހުލީލުތަކަކުން ނުފެނި‬

‫ގިނަވުމެވެ‪.‬‬

‫ދިޔުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެއް ކަމެވެ‪ .‬އެހެނީ މުއުޖިޒާތަކީ ބައެއް ފަހަރުފަހަރު‬

‫ ‬

‫ރޫހާނީ ބާރެކެވެ‪ .‬އެ ބާރު އެއްޗެއްގައި ހުއްޓަސް ސައިންސުގެ މާއްދީ އާލާތްތަކުގެ‬

‫ޒަމްޒަމް ފެނުގައި ހިމެނޭ ގުދުރަތީ ފްލޮރައިޑް ވެސް އާދައިގެ ފެނަށްވުރެ‬ ‫ގިނައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އާދައިގެ ފެނުގައި ދިރޭ ގިނަ ބާވަތްތަކެއްގެ ޖަރާސީމު‬

‫ބޭނުން ކޮށްގެން‪ ،‬ސައިންސުގެ މާއްދީ ލޮލުން ބެލީމައި‪ ،‬އެ ބާރު ނުފެނުމަކީ ބައެއް‬

‫އެފެނުގައި ނުދިރެއެވެ‪ .‬ސައިންސް ބުނާ ގޮތުގައި ކޮންމެ ފެންގަނޑެއްގައި ވެސް‪،‬‬

‫ހާލަތުތަކުގައި ވެދާނޭ ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫އަދި ފެން ވަޅެއްގައި ވެސް ފެން ހުރެ ދުވަސް ވާ ވަރަކަށް އަލްގީ އާއި ވަޅުފެހި‬

‫އަޅުގަނޑުގެ ވިސްނުމުގައި ޒަމްޒަމް ފެނުގެ އެންމެ ބޮޑު ޚާއްސިއްޔަތަކީ‬

‫ ‬

‫ފަދަ ދިރުންތައް ހެދޭނެއެވެ‪ .‬މިފަދަ ދިރުންތަކުގެ ސަބަބުން ފެންގަނޑުގެ ވަހާއި‬

‫އެ ވަޅުކޮޅުން ފެން ހުސް ނުވާކަމެވެ‪ .‬ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައި‪ ،‬ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުން ފެން‬

‫ކުލަޔާއި ރަހަ ތަގައްޔަރުވެގެން ދެއެވެ‪ .‬މި ބާވަތުގެ ދިރުންތަކުގެ ސަބަބުން‬

‫ނެގުމުން ވަޅުކޮޅުގެ ދިޔަ ތިރިވާ މިންވަރު ޓެސްޓު ކުރުމަށް ޓަކައި ސިކުންތަކު‬

‫ފެންގަނޑުގަނޑާއި ފެންވަޅުވަޅު ކިލަނބުވާލެއް ހޫނު މާހައުލުތަކުގައި ވަކީން އަވަހެވެ‪.‬‬

‫‪ 8000‬ލިޓަރުގެ ފެން ނެގޭ ޕަންޕެއްގެ ބޭނުން ކޮށްގެން ‪ 24‬ގަޑިއިރު ވަންދެން‬

‫ނަމަވެސް ޢަރަބިކަރައިގެ ހޫނު މާހައުލުގައި‪ ،‬ވެއަތުވެދިޔަ ‪ 1400‬އަހަރުގެ ތެރޭގައި‬

‫ފެން ނެގުނެވެ‪ .‬މިއީ ޖުމުލަ ‪ 691.2‬މިލިއަން ލިޓަރުގެ ފެނެވެ‪ .‬އެވަރަށް ފެން‬

‫ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅު އެގޮތުގައި ހުރި އިރު‪ ،‬މި ދެންނެވި ބާވަތުގެ އެއްވެސް ކަހަލަ‬

‫ނެގުނު އިރުވެސް ވަޅުކޮޅުން ފެން ހުސްވުމާ ގާތަކަށް ވެސް ނުދެއެވެ‪ .‬ވަޅުކޮޅުގެ‬

‫ދިރުމެއް އެވަޅުކޮޅުގެ އެއްވެސް ހިސާބެއްގައި އުފެދިފައި ނެތްކަން އެއީ ފެންނާން‬

‫ދިޔަ ތިރިވީ ގާތްގަނޑަކަށް ދެބައިކުޅަ އެއްބައި މިންވަރުގެ ނިސްބަތުންނެވެ‪.‬‬

‫ހުރި ހައިރާން ކުރުވަނިވި ހަގީގަތެވެ‪ .‬މީގެ ސަބަބަކީ އިސްވެ ދެންނެވި ފަދައިން‪،‬‬

‫‪ 24‬ގަޑިއިރަށް ފަހު ފެން ޕަމްޕު ކުރުން ހުއްޓައިލުމުން‪ ،‬އެންމެ ‪ 11‬މިނިޓުގެ‬

‫ޒަމްޒަމް ފެނުގައި އާދައިގެ ފެނަށް ވުރެ ގިނައިން ގުދުރަތީ ފްލޮރައިޑް އެކުލެވުމެވެ‪.‬‬

‫ތެރޭގައި ކުރީން ހުރި ވަރަށް ވަޅުކޮޅުގެ ފެންގަނޑު ވަނީ އުފުލިފައެވެ‪ .‬މިއީ ކިހައި‬

‫ ‬

‫އަވަސްމިނެއްކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފުރިހަމަޔަށް ވަޒަން ކުރެވޭނީ އަޅާކިޔުމެއްގެ‬

‫އިތުރު ރަސޫލާގެ ޙަދީޘެއްގައި އޮންނަ ގޮތުން “ބިންމަތީގައިވާ އެންމެ‬ ‫ހެޔޮ އަދި އެންމެ ރަނގަޅު ފެނަކީ ޒަމްޒަމް ފެނެވެ”‪ .‬އިތުރު އެކަލޭގެފާނުގެ‬

‫ޒަރީއާއިންނެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ފެންފަށަލަ ނުހަނު ތިލަ ބިމެއް އޮންނަ ގައުމެކެވެ‪.‬‬

‫ބަސްފުޅުގެ ތެދުކަމާމެދު އެއްވެސް މުސްލިމަކު ޝައްކެއް ނުކުރާނެއެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ‬

‫ރަށްތައް ކުދިވެފައި‪ ،‬ވަށައިގެން ކަނޑު އޮތުމާއެކު‪ ،‬ފެން ފަށަލައަށް ކަނޑުން‬

‫ޙަދީޘުން އެނގޭ ގޮތުގައި ޒަމްޒަމް ފެނަކީ އޭގައި ޝިފާ އެކުލެވިގެންވާ ފެނެކެވެ‪.‬‬

‫މެދުނުކެނޑި ފެން ލިބިލިބި ހުރެއެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ބިމުގައި ކޮނެފައި ހުންނަ އާދައިގެ‬

‫އެ ޝިފާ އެކުލެވެނީ ކިހިނެއްކަން‪ ،‬އަދި ޒަމްޒަމް ފެން ބޭނުންކުރާ މީހަކަށް ޝިފާ‬

‫ވަޅެއްގެ ވަޅުދިޔައިގެ އުސްމިނަކީ ތިންހަތަރު ފޫޓެވެ‪ .‬އެ ފެންފޮދު ހިއްކައިލުމުން‪،‬‬

‫ދެއްވަނީ ކިހިނެއްކަން މިއީ އިސްލާމީ އިލާހިއްޔާތުގެ އިލްމުތަކުގައި ވަރަށް ފުންކޮށް‬

‫ވަޅުދިޔަ އަލުން އަރައި ފުރެން ތިންހަތަރު ނުވަތަ ފަސްވަރަކަށް ގަޑިއިރު ނަގައެވެ!‬

‫ބަހުސް ކުރެވިފައިވާ މައުޒޫތަކެވެ‪ .‬މި ދަނޑިވަޅުގައި އަޅުގަނޑު ފާހަގަ ކޮށްލާން‬

‫ ‬

‫އަނެއްކޮޅުން‪ ،‬ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ ވާހަކަދައްކާ އިރު އަޅުގަނޑުމެން މި‬

‫ބޭނުންވާ ނުކުތާއަކީ‪ ،‬ހަމަ ކޮންމެ މީހަކު އެ ފެން ބޯލާ އިރަށް‪ ،‬އެމީހަކަށް ޖެހިފައި‬

‫ދައްކަނީ ހަނަފަސް ސަހަރާގެ ތެރޭގައި ހުރި ވަޅެއްގެ ވާހަކައެވެ‪ .‬ބިޔަ ފެންގަނޑެއް‬

‫ހުރި ކޮންމެ ބައްޔެއް ވަގުތުން ފަސޭހަވުން އެއީ އެފެނުގައި ޝިފާ އެކުލެވިގެންވާ‬

‫ނުވަތަ ކުޅިއެއް ނުވަތަ ކޯރެއް ނުވަތަ ކަނޑުގެ އައްސޭރީގައި ހުރި ވަޅެއްގެ‬

‫ޒަމްޒްމް ވަޅުކޮޅު މިހާރު‬ ‫ހުންނަ ގޮތަށް ބަންދު‬ ‫ކުރުމުގެ ކުރީން‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫ޒަމްޒްމް ފެން މަސްޖިދުލް ނަބަވީއަށްވެސް ލިބޭ ޮގތަށް ހަމަޖެހިފައި ހުރޭ‬ ‫ކޅުގެ ފެން ބޭނުން ކުރެވެން ފެށީ މީގެ ހަތަރުހާސް‬ ‫ވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެ ވަޅު ޮ‬

‫ކަރުފުޅުހިއްކުމުގެ ވޭނުގައި ކީރިތި ކުރައްވަމުން ގެންދެވި އިރު ޚުދު އެކަމަނާ ވެސް‬

‫އަހަރު ކުރީންނެވެ‪ .‬އޭގެ ފަހުން ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން ވަޅުކޮޅު ފޮރުވިފައި ހުރި‬

‫ހުންނެވީ ގަދަ ހޫނުގެ ސަބަބުން މީހަކަށް ތަސައްވުރު ވެސް ކޮށްނުލެވޭފަދަ ހާލުކޮޅެއް‬

‫ނަމަވެސް‪ ،‬އެ ވަޅުކޮޅުގެ ފެން މެދުނުކެނޑި ބޭނުން ކުރާތާ މިހާރު ‪ 1400‬ވަރަކަށް‬

‫ޖެހިވަޑައިގެންފައެވެ‪ .‬އެ ދަނޑިވަޅުގައި އެއްވެސް އެހީތެރިކަމެއްގެ ހިލަންހުވަން‬

‫އަހަރު ވަނީ ވެފައެވެ‪ .‬މިހާރުވެސް ކޮންމެ ދުވަހަކު އެ ވަޅުކޮޅުން އެތައް މިލިއަން‬

‫ވިޔަސް ފެނިވަޑައިގަންނަވާތޯ އެކަމަނާ ކައިރީގައި ހުރި ޞަފާ ފަރުބަދައާއި‬

‫ލީޓަރެއްގެ ފެން ނެގެއެވެ‪ .‬ދުވާލަކު އެތައް މިލިއަން ލިޓަރެއްގެ ފެން ހަދިޔާގެ‬

‫މަރުވާ ފަރުބަދައާ ދެމެދުގައި ހިންގެވިއެވެ‪ .‬ތުއްޕުޅު އިސްމާޢީލު އޮންނެވި ތަނާ‬

‫ގޮތުގައި ދުނިޔޭގެ ކަންކޮޅުތަކަށް ފޮނުވުމުގެ ބޭނުމުގައި ނެގެއެވެ‪ .‬މަސްޖިދުލް‬

‫ދިމާއިން އެކަމަނާއަށް އަޑެއް އިވިވަޑައިގަތީ ހަތްވަނަ ފަހަރަށް މަރުވާ ފަރުބަދަޔަށް‬

‫ޙަރަމުގެ އިތުރަށް މަދީނާގައި ހުންނަ މަސްޖިދުއް ނަބަވީއަށް ވެސް އެ ވަޅުކޮޅުގެ‬

‫އަރައިވަޑައިގަންނަވަނިކޮށެވެ‪ .‬އެ ދިމާޔަށް ބެއްލެވުމުން އެކަމަނާއަށް ފެނިވަޑައިގަތީ‬

‫ފެން ހުންނަނީ ގުޅައިލެވިފައެވެ‪ .‬މި ދެ މިސްކިތުން ދުވާލަކު އެތައް ހާސް ބަޔަކު‬

‫ޖިބްރީލުލްއަމީން އިސްމާޢީލުގެފާނު އޮންނެވި ދިމާޔަށް ފައިބައިވަޑައިގެންނެވި‬

‫ފެން ބޮއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެ ވަޅުކޮޅުގެ ފެން ހުހެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ޚުދު މައްކާގެ އެހެން‬

‫މަންޒަރެވެ‪ .‬ޖިބްރީލުގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ފުންނާބުފުޅުން ނުވަތަ ފިޔަފުޅުން‬

‫ތަންތަނުގައި ކޮނެވޭ ފެންވަޅުތަކުގެ ފެން ވެސް މުއްދަތަކަށް ފަހު ހުސްވެއެވެ‪.‬‬

‫ބިންމަތީގައި ޖެއްސެވިއެވެ‪ .‬ނުވަތަ ކޮންނެވިއެވެ‪ .‬އެ ކޮންނެވި ތަނުން ފައިދާވެ‬

‫ނަމަވެސް ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ ފެން ހަމަ އެ ހުންނަ ވަރަށް ހުރެއެވެ‪.‬‬

‫ކޯދުލައިފައި އަރައިގެން އައީ ޒަމްޒަމްގެ ބަރަކާތްތެރި ފެނެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫މިއީ މުއުޖިޒާތެއް ނޫން ބާވައެވެ!‬

‫ޒަމްޒަމްގެ ރަޙުމަތް ބާވައިލެއްވިތާ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި މައްކާ‬

‫ ‬

‫އާބާދުވިއެވެ‪ .‬ދާދި ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އެ ޝަހަރު ޢަރަބިކަރައިގެ އެންމެ‬

‫ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ ތާރީޚު‬

‫މުހިއްމު ޝަހަރަށް ވެގެން ދިޔައެވެ‪ .‬އިސްމާޢީލުގެފާނު އަވަހާރަވެ‪ ،‬އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫ބޭބޭފުޅުން ވެސް އަވަހާރަވުމަށް ފަހު‪ ،‬އެއިރު މައްކާގައި ވެރިކަން ކުރި ޖުރްހުމް‬

‫ ‬

‫ނަބީ ބޭކަލުންގެ ބަފައިކަލުނަވި އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމް‬

‫ޤަބީލާގެ މީހުން މައްކާގައި ފިތުނަފަސާދަ އުފައްދާން ފެށިއެވެ‪ .‬މައްކާގެ ކަންތައްތައް‬

‫އެކަލޭގެފާނުގެ ލޮބުވެތި އަނބިކަނބަލުން ހާޖަރާއި ދަރިކަލުން އިސްމާޢީލުގެފާނު‬

‫ޖެހިދާނޭކަމުގެ ނިޝާންތައް ފެންނާން ފެށުމުން‪ ،‬ޖުރްހުމްގެ ވެރިޔާ ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅަށް‬

‫ގެންދަވައި ބައްކާގެ ހަނަފަސް ވާދީގެ ތެރެއަށް ދޫކޮށްލެއްވީ‪ ،‬ޢީސާ ޢަލައިހިއްސަލާމްގެ‬

‫ފަސް އަޅައި ފޮރުވައިލިއެވެ‪ .‬އޭގެ ފަހުން އިތުރު ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ‬

‫މީލާދުގެ ‪ 2000‬ވަރަކަށް އަހަރު ކުރީންނެވެ‪ .‬އެ ދެމައިކަނބަލުންގެ ފުރާގުގެ ގޮތުގައި‬

‫ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ކާފާފުޅު ޢަބްދުލްމުއްޠަލިބު ބިން ހާޝިމުގެ ދައުރާ ހަމަޔަށް‬

‫ޖަނަވާރު ހަމުގެ ފެންހަމެއްގައި އޮތް ފެންފޮދަކާއި ކަދުރުކޮޅެއް ދެއްވައިފައެވެ‪.‬‬

‫އެ ވަޅުކޮޅުގެ ޚަބަރު އޮތީ ވަންހަނާ ވެފައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ޢަބްދުލްމުއްޠަލިބުގެފާނަށް‬

‫އެ ކަދުރުކޮޅާއި ފެންފޮދު ދާދި އަވަހަށް ހުސް ވިއެވެ‪ .‬ދެން ހާޖަރާއި އެކަމަނާގެ‬

‫ހުވަފެންފުޅަކުން ލިބިވަޑައިގަތް އިޝާރާތަކާ ވިދިގެން އެކަލޭގެފާނު‪ ،‬އެ ވަޅުކޮޅު‬

‫ލޮބުވެތި ދަރިކަލުންނަށް ޖެހިވަޑައިގަތީ ބަނޑުހައިކަމާއި ކަރުހިއްކުމުގެ ވޭން ތަޙައްމަލު‬

‫ކޮންނެވިއެވެ‪ .‬އެއީ އިތުރު ރަސޫލާ އުފަންވެވަޑައިގަތުމުގެ ތިރީހަކަށް އަހަރު‬

‫ކުރައްވާންށެވެ‪.‬‬

‫ކުރީންނެވެ‪ .‬އޭގެ ފަހުން މިއަދާ ހަމަޔަށް ވެސް ޒަމްޒަމްގެ ބޭނުން ދަނީ‬

‫ ‬

‫އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އަމުރުފުޅަށް ތަބާވެވަޑައިގަތުމުގެ ގޮތުން‪،‬‬

‫ބަދަލުވެގެން ދިޔަގޮތުން‪ ،‬ޖުރްހުމް ޤަބީލާގެ މީހުން ޝަހަރުން ނިކުމެގެން ހިނގައިދާން‬

‫ކުރެވެމުންނެވެ‪.‬‬

‫މި ޙާލުކޮޅުގައި‪ ،‬ނިހާއީ ބޭޤަރާރުކަމުގައި ހުންނަވައިގެން ހާޖަރު އެ‬ ‫ވާދީގެ ތެރޭގައި ދުވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ‪ .‬އެކަމަނާގެ ދަރިކަލުން ބަނޑުހައިފުޅުކަމާއި‬

‫ ‬

‫ޢަބްދުލްމުއްޠަލިބުގެފާނުގެ ޒަމާނުގައި ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅު ކޮންނެވުމަށް‬

‫ފަހު ވެސް އެ ވަޅުކޮޅު ހުރީ އާދައިގެ ވަޅެއްގެ ސިފައިގައެވެ‪ .‬ވަޅުކޮޅުގެ ވަށައިގެން‬

‫‪21‬‬

‫ހުރީ އާދައިގެ ހިލައިގެ ފާރެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މީލާދީން ‪ 771‬ގައި ޢައްބާސީ ޚަލީފާ‬

‫އިން ބަޔާން ކޮށްފައިވާ މިންގަނޑަށް ފުރިހަމަޔަށް ފެތޭ ފެނެކެވެ‪ .‬މަލިކު‬

‫ކޅަށް ހިޔާ ލިބޭ ގޮތަށް ގުއްބެއް ބިނާ ކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަލްމަންޞޫރު‪ ،‬ޒަމްޒަމް ވަޅު ޮ‬

‫ފައިޞަލްގެ އެދިވަޑައިގަތުމާ އެއްގޮތަށް މި މައުލޫމާތު ޔޫރަޕްގެ ނޫސްތަކަށް ވެސް‬

‫އޭގެ ފަހުން އެކި ދައުރުތަކުގައި މުސްލިމް ވެރީން ވަނީ ވަޅުކޮޅު ހުންނަ ތަން‬

‫ފޯރުކޮށްދެވުނެވެ‪.‬‬

‫ހިޔާ ކުރައްވައި ޒީނަތްތެރި ކުރެއްވުމަށްޓަކައި މަސައްކަތްތަކެއް ކުރައްވައިފައެވެ‪.‬‬

‫‪ 1970‬އިގެ އަހަރުތަކަށް ފަހު‪ ،‬މި ބާވަތުގެ ވާހަކައެއް ދެކެވެން ފެށީ‬

‫ ‬

‫އެގޮތުން‪ ،‬މީލާދީން ‪ 775‬ވަނަ އަހަރު ޢައްބާސީ ޚަލީފާ އަލްމަހްދީ އާއި‪ ،‬މީލާދީން‬

‫‪ 2005‬ވަނަ އަހަރުއެވެ‪ .‬އެ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ ތެރޭގައި އިނގިރޭސި‬

‫‪ 835‬ގައި ޢައްބާސީ ޚަލީފާ އަލްމުޢްތަޞިމް އާއި‪ ،‬މީލާދީން ‪ 1417‬ގައި މިޞުރުގެ‬

‫ވިލާތުގެ “ބްރިޓިޝް ފޫޑް ސްޓޭންޑަރޑްސް އޭޖެންސީ” އިން ނެރުނު އިންޒާރުގެ‬

‫މަމްލޫކީ ސުލްޠާން ވެސް ޒަމްޒަމްގެ ގުއްބު އިތުރަށް ފުރިހަމަ ކުރައްވައި ނުވަތަ‬

‫އިއުލާނެއްގައި އޮތް ގޮތުން‪ ،‬އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި “ޒަމްޒަމް ފެން” ކަމަށް ބުނެ‬

‫އަލުން ބިނާ ކުރައްވައި ހެއްދެވިއެވެ‪ .‬މީލާދީން ‪ 1430‬އާއި ‪ 1499‬ގައި ވެސް އެ‬

‫ވިއްކަމުން ދިޔަ ފެނެއްގައި އިންސާނުން ބޯ ފެނުގައި ހުރެގެން ނުވާނޭ މިންވަރަށް‬

‫ބިނާއަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތައް ގެނެވި‪ ،‬މަރާމާތު ކުރެވިފައި ވެއެވެ‪ .‬މީލާދީން ‪ 1915‬ވަނަ‬

‫“އާރސަނިކް” އެކުލެވިފައި ވެއެވެ‪ .‬މި މާއްދާއަކީ ކެންސަރަށް ވާރުތަ ކުރާ‬ ‫މާއްދާއެކެވެ‪ .‬ޒަމްޒަމް ފެނުގެ ނަމުގައި ބަންދު ކުރެވިފައި ހުރި ފެނެއް ބާޒާރުގައި‬

‫ޒަމްޒްމް ވަޅު ޮކޅުގެ އެތެރޭގެ ފޮޓޮއެއް‬ ‫އަހަރު ޢުޘްމާނީ ސުލްޠާން ޢަބްދުލްޙަމީދު ދެވަނަ ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ ގުއްބު އަލުން‬ ‫ބިނާކުރެއްވިއެވެ‪ 1932 .‬ވަނަ އަހަރު ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ރަސްކަން އުފެދުމަށް‬ ‫ފަހު ސަޢޫދީ ރަސްރަސްކަލުން ވަނީ ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅު ހުންނަ ސަރަހައްދު ވަރަށް‬ ‫ބޮޑަށް ބަދަލު ކުރައްވައިފައެވެ‪ .‬މިއަދު އެ ވަޅުކޮޅު ހާމަޔަށް ފެންނާކަށް ނުހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރީންވެސް ދެންނެވިފައި ވާނޭ ފަދައިން‪ ،‬މިހާރު ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅު ހުންނަނީ‬ ‫ޠަވާފު ކުރާ ތަނުގެ އަޑިއަށް ވާގޮތަށެވެ‪ .‬ވަޅުކޮޅުން ފެން ނަގަނީ އަޑީން ވަޅުކޮޅަށް‬ ‫ގުޅައިލެވިފައިވާ ފެން ޕަންޕުކުރާ ނިޒާމެއްގެ އެހީގައެވެ‪.‬‬ ‫ޒަމްޒަމް ފެނާ މެދު ދެކެވޭ ވާހަކަތަކެއް‬ ‫މުސްލިމުން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ ފެނަކީ މުޤައްދަސް‬

‫ ‬

‫ފެނެކެވެ‪ .‬ޚާއްސިއްޔަތެއް ލިބިގެންވާ ބަރަކާތްތެރި ފެނެކެވެ‪ .‬މުސްލިމުންގެ ގާތުގައި‬ ‫މިފަދަ މަގާމެއް ލިބިގެންވާ ކޮންމެ އެއްޗަކާ ބެހޭގޮތުން ފާޑުފާޑުގެ ވާހަކަތައް ނުފެތުރި‬ ‫އޮތުމަކީ މި ޒަމާނުގައި މުސްތަހީލު ކަމެކެވެ‪ .‬އެގޮތުގެމަތީން‪ ،‬ޒަމްޒަމްގެ ފެނާ‬ ‫ބެހޭގޮތުން ވެސް މި ދަންނަވާފަދަ ވާހަކަތަކެއް ވަނީ ފެތުރިފައެވެ‪.‬‬ ‫މީލާދީން ‪ 1971‬ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި މިސުރުގެ ޑޮކްޓަރަކު ޔޫރަޕުގެ‬

‫ ‬

‫ނޫސްތަކަށް ސިޓީއެއް ލިޔުނެވެ‪ .‬އެސިޓީގައި އޭނާ ބުނެފައި ވަނީ ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ‬ ‫ފެނަކީ އިންސާނުން ބޯން ކަމުދާ ފެނެއް ނޫން ކަމަށެވެ‪ .‬އޭނާ ބުނެފައި ވަނީ މައްކާ‬ ‫ފަދަ ކަނޑުގެ ސަތުހަށް ވުރެ ތިރި ވާދީއެއްގައި‪ ،‬ބޭނުން ކޮށްފައިވާ ފެން ބިމަށް‬ ‫ހިންދާ ނަމަ އޭގެ ސަބަބުން ޒަމްޒަމްގެ ފެން ތަގައްޔަރު ވާން ޖެހޭނޭ ކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ އެއިރުގެ ރަސްގެފާނު އަލްމަލިކު ފައިޞަލް ބިން ޢަބްދުލްޢަޒީޒް‬ ‫އާލް ސަޢޫދަށް މި ސިޓީގެ ޚަބަރު ލިބިވަޑައިގަތުމުން އެކަމާ އެމަނިކުފާނު ވަރަށް‬ ‫ކފާވެ‪ ،‬ޒަމްޒަމް ފެނާ ބެހޭ ފުރިހަމަ ސައިންސީ ތަހުލީލުތަކެއް ކުރަން‬ ‫ބޮޑަށް ޯ‬ ‫އެންގެވިއެވެ‪ .‬އެ ތަހުލީލުތައް ކުރުމުގައި ޒަމްޒަމް ފެނުގެ ސާމްޕަލް ޔޫރަޕްގެ‬ ‫އެންމެ ކުރިއަރައިފައިވާ ލެބޯޓަރީތަކަށް ފޮނުވައިގެން ޓެސްޓު ކުރަން ވެސް‬

‫ގަނެވިއްކަމުންދާކަމުގެ ޝަކުވާ “ ބްރިޓިޝް ފޫޑް ސްޓޭންޑަރޑްސް އޭޖެންސީ”‬ ‫އަށް އެއިރު ހުށަހެޅީވެސް އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ މުސްލިމް މުޖުތަމައުގެ ލީޑަރުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ ޒަމްޒަމް ފެން ވިޔަފާރީގެ ގޮތުގައ ބޭނުން ކުރުމާއި ގައުމުން ބޭރު ކުރުމަކީ‬ ‫ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ގާނޫނުތަކުން ވަރަށް ވަރުގަދަޔަށް މަނާކުރެވިފައި އޮންނަ‬

‫އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬ސަޢޫދީގެ މިނިސްޓްރީ އޮފް އެގްރިކަލްޗަރ އެންޑް ވޯޓަރ‬ ‫ރިސޯރސަސްގެ ފަރާތުން މި މަސައްކަތް ހަވާލު ކުރީ “ޖިއްދާ ޕަވަރ އެންޑް‬ ‫ޑީސެލިނޭޝަން ޕްލާންޓް” އާއެވެ‪ .‬ރަސްގެފާނުގެ އަމުރުފުޅާ އެއްގޮތަށް އެފަރާތުން‬ ‫އެ ތަހުލީލުތައް ކުރިޔަށް ގެންދިޔައެވެ‪ .‬ފެނުގެ ސާމްޕަލް ނެގީވެސް ވަޅުކޮޅަށް‬ ‫ފައިބައިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ޒަމްޒަމް ފެނުގައި އާދައިގެ ފެނަށްވުރެ ތަންކޮޅެއް ގިނައިން ކެލްސިއަމާއި‬

‫ ‬

‫މެގްނީޒިއަމް ސޯލްޓާއި ސޯޑިއަމާއި ގުދުރަތީ ފްލޮރައިޑް ހިމެނޭކަން ފުރަތަމަ ހާމަވީ‬ ‫އެއިރު ކުރެވުނު ތަހުލީލުތަކުންނެވެ‪ .‬އެ ތަހުލީލުތަކުން އިތުރަށް އެނގުނު ގޮތުގައި‬ ‫ޒަމްޒަމް ފެނަކީ އިންސާނުން ބުއިމަށް ކަމުދާ ފެން ހުންނާން ޖެހޭ ކަމަށް އަލިފުދާލު‬ ‫ޖަމްއިއްޔާގެ “ވޯރލްޑް ހެލްތު އޯރގަނައިޒޭޝަން” ނުވަތަ “ޑަބްލިއޫއެޗްއޯ”‬

‫‪22‬‬

‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫‪ 2005‬ވަނަ އަހަރުގެ ހާދިސާއާ ގުޅިގެން “ބްރިޓިޝް ބްރޯޑްކާސްޓިންގ‬ ‫ކޯރޕޮރޭޝަން” ނުވަތަ ބީބީސީން ވަނީ ޒަމްޒަމް ފެން ތަހުގީގު ކުރަން “ޚާއްސަ‬

‫ސިއްރު ތަހުގީގެއް” ހިންގައިފައެވެ‪ 2011 .‬ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ބީބީސީގެ‬ ‫ގތުގައި އެމީހުން ވަނީ މުސްލިމް ފިހާރަތަކުން‬ ‫“ތަހުގީގު”ގެ ނަތީޖާ ހާމަކުރަމުން ބުނި ޮ‬ ‫ގަނެގެންނާއި‪ ،‬ހައްޖާޖީއެއްގެ ގޮތުގައި މީހަކު މައްކާއަށް ފޮނުވައިގެން ވެސް ޒަމްޒަމް‬ ‫ފެނުގެ ސާމްޕަލް ހޯދާފައެވެ‪ .‬ބީބީސީން ބުނާގޮތުގައި އެމީހުން ޓެސްޓު ކުރި‬ ‫ޒަމްޒަމް ފެނުގައި‪ ،‬އިންސާނުން ބޯ ފެނުގައި އާރސަނިކް ހުރުން ޑަބްލިއޫއެޗްއޯގެ‬ ‫މިންގަނޑުތައް ހުއްދަ ކުރާ މިންވަރަށް ވުރެ ތިން ގުނަ އިތުރަށް އާރސަނިކް‬ ‫ހުއްޓެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރަށް އެ ފެނުގައި ނައިޓްރޭޓާއި ބައެއް ބާވަތްތަކުގެ ޖަރާސީމު‬

‫ހުރިކަމަށްވެސް ބީބީސީން ބުނެފައި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫މިކަމާ ގުޅިގެން ވާހަކަ ދައްކަވަމުން ޑރ‪ .‬ޢިރުފާން ވަނީ ޒަމްޒަމް‬

‫ ‬

‫ބީބީސީގެ މި ދިރާސާއާ ގުޅިގެން ދެކަމެއް ފާހަގަ ކޮށްލަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ވަޅުކޮޅަށް ގެއްލުންތަކެއް ފޯރާފަދަ ގޮތަކަށް ސަޢޫދީ ސަރުކާރުން ހިންގާ‬

‫ފުރަތަމަ ކަމަކީ ބީބީސީ އެބުނާފަދަ ހާލަތެއް ޒަމްޒަމް ފެނަށް ކުރިމަތިވެދާނެކަމަށް‬

‫އިމާރާތްކުރުމުގެ މަޝްރޫއުތަކާ މެދު އިސްލާމީ ދުނިޔެ ލޯމަރައިލައިގެން އޮންނަ އޮތުން‬

‫ވިދާޅުވާ މުސްލިމް ރިސާޗަރުން އެބަ ތިއްބެވިކަމެވެ‪ .‬އެފަދަ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވާ‬

‫ވަރަށް ބޮޑަށް ކުށްވެރި ކުރައްވައިފައެވެ‪ .‬މިހާރުވެސް ސަޢޫދީ ސަރުކާރުން ގެންދަނީ‬

‫ގޮތުގައި ފަހަކަށް އައިސް މައްކާގައި ހިންގިފައިވާ އަދި ހިންގޭ ބޮޑެތި އިމްރާނީ‬

‫މައްކާގެ އެކިހިސާބުތަކުގައި އިމާރާތްކުރުމުގެ މަލްޓިބިލިއަން ޑޮލަރުގެ މަޝްރޫއުތައް‬

‫މަޝްރޫއުތަކުގެ ތެރޭގައި އެތައް ބާވަތެއްގެ ކެމިކަލާއި ހަޑިފެން މައްކާގެ‬

‫ހިންގަމުންނެވެ‪ .‬އުޑާ ވާހަކަ ގޮވާހައި އުސް “ސްކައިސްކްރެޕަރޒް” ތަކުން‬

‫ފަސްގަނޑަށް ގިނަ އަދަދަކަށް ހިންދަމުންދާ ދިޔުމުގެ އަސަރު ޒަމްޒަމް ވަޅުކޮޅުގެ‬

‫ޕލިސް” އެއްގެ މާއްދީ ސިފަ މުސްލިމުންގެ ރޫޙާނީ‬ ‫ބަރާވެފައިވާ ޒަމާނީ “މެޓްރޮ ޮ‬

‫ފެނަށް ކުރުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ‪ .‬ﷲ ކިތަންމެ މާތްކޮށް‪ ،‬ކިތަންމެ ތާހިރުކޮށް‬

‫ވެރިރަށަށް ގެންނަމުންނެވެ‪ .‬މައްކާއަކީ އިގްތިސާދީ މަރުކަޒަކަށް ހެދުމުގެ ގޮތުން‬

‫އުފެއްދެވި އެއްޗެއް ވެސް އިންސާނާގެ އަތުން ހަޑި ކުރަން ފަށައިފިއްޔާ‪ ،‬އެ އެއްޗެއް‬

‫ކުރެވޭ މި މަސައްކަތްތަކުގެ ސަބަބުން‪ ،‬ޝަހަރުގެ ރޫހާނީ ސޫރަ މުޅީން ގެއްލި‪،‬‬

‫ހަޑިވެދާނޭކަން އެއީ ޚުދު ﷲ ގެ ފޮތުން އެނގޭ ހަގީގަތެކެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ހަގީގީ މައްކާ ތާރީޚުގެ ތެރޭގައި ގެއްލިދިޔުމުގެ ބިރު މިއަދު ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ބީބީސީގެ “ތަހުގީގާ” ގުޅިގެން ފާހަގަކުރަން ޖެހޭ ދެވަނަ ނުކުތާއަކީ އެ‬

‫ ‬

‫“ތަހުގީގުގެ” އިތުބާރު ގެއްލުވައިލާ ސަބަބުތަކެއް އެބަހުރި ކަމެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫ކަމަކަށް‪ ،‬އެ ދިރާސާ “ޕިއަރ ރިވިއު” ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އެހެން އިބާރާތަކުން‬ ‫ދަންނަވާނަމަ ބީބީސީގެ ތަހުލީލުތަކުގައި މަސައްކަތް ކުރި ސައިންސްވެރީންނާ‬ ‫އެއް ފެންވަރެއްގެ ސައިންސްވެރީންތަކެއް‪ ،‬ބީބީސީގެ ތަހުލީލުތަކާ ވަކީން މިނިވަން‬ ‫ގޮތެއްގައި އެ ތަހުލީލުތަކުގެ ސައްހަކަން ކަށަވަރު ކޮށްދީފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ބީބީސީގެ‬ ‫ތަހުލީލުތައް ޔޫރަޕުގެ ވެސް އެހެން އެއްވެސް ލެބޯޓަރީއަކާ ހިއްސާ ކުރެވި‪ ،‬އޭގެ‬ ‫ސައްހަކަން އެހެން ލެބޯޓަރީއެއްގައި ބެލިފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މިއީ މިފަދަ ސައިންސީ‬ ‫ހޯދުންތަކާ ގުޅިގެން ސައިންޓިފިކް މުޖުތަމައުގައި ކަންކުރެވޭ އާއްމު އުސޫލުތަކުގެ‬ ‫ދަށުން ކުރަން ޖެހޭ‪ ،‬އެކަމަކު ބީބީސީން ޒަމްޒަމް ފެން ތަހުގީގު ކުރި އިރު‬ ‫ނުކުރާ ކަންކަމެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން‪ ،‬ބީބީސީގެ “ތަހުގީގުގެ” ނަތީޖާ ސައިންޓިފިކް‬ ‫މުޖުތަމައު ގަބޫލުކުރާ އެއްވެސް ޖާރނަލްއެއް ފަދަ އެއްޗެއްގައި ތަފްސީލުތަކާއެކު‬ ‫ޝާއިއު ކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މި ވާހަކަ ދެއްކީ ހަމައެކަނި ބީބީސީގެ މީޑިއާ‬ ‫އައުޓްލެޓްތަކުގައެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ‪ ،‬ބީބީސީގެ މި ތަހުގީގުތަކަށްފަހު ވެސް‬ ‫“ޑަބްލިއޫއެޗްއޯ” އިން ޒަމްޒަމް ފެނަކީ ބޯން ކަމުނުދާ ފެނެއް ކަމަށް އެއްވެސް‬ ‫އއިން އިތުބާރު‬ ‫ސިފައެއްގައި ބުނެފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ބީބީސީގެ ހޯދުމަށް ޑަބްލިއޫއެޗް ޯ‬ ‫ކުރާ ނަމަ‪ ،‬އެ ކަމާ ގުޅިގެން ޑަބްލިއޫއެޗްއޯ ހިމޭނުން އޮވެދާނެކަން ގަބޫލެއް‬ ‫ނުކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް‪ ،‬މި ދެންނެވި ހުރިހާ ނުކުތާތަކަށްވުރެ ވެސް އެއްގޮތަކުން‬

‫ ‬

‫ބަލާއިރު މުހިއްމު ސުވާލަކީ‪ ،‬މައްކާއާއި މަދީނާގައި ތިބެގެން އެތައް ލައްކަ ބަޔަކު‬ ‫ކންމެ ދުވަހަކު ޒަމްޒަމް ފެން ބޯ އިރު‪ ،‬ބީބީސީގެ “ތަހުގީގު” އެބުނާ ދަރަޖައަށް‬ ‫ޮ‬ ‫ޒަމްޒަމް ފެނުގައި އާރސަނިކް ހުރި ނަމަ‪ ،‬މައްކާ އާއި މަދީނާގައި ކެންސަރު ފެތުރި‬ ‫އާއްމު ނުވަނީ ކީއްވެގެން ބާވައޭ މި ސުވާލެވެ‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫މި ދެންނެވި ފަދަ މުސްލިމް ރިސާރޗަރުންގެ ތެރެއިން އެއް ބޭފުޅަކީ‬

‫ޒަމްޒަމް ފެނަކީ ބަރަކާތްތެރި ފެނެއްކަން ކަށަވަރު ކޮށްދެއްވީ މަތިވެރި‬ ‫މާތްރަސްކަލާނގެ ރަސޫލާއެވެ‪ .‬އެ ފެނަކީ ޝިފާއެއް ކަމުގެ ގަރަންޓީ ދެއްވީ‬

‫އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ “އިސްލާމިކް ހެރިޓޭޖް ރިސާރޗް ފައުންޑޭޝަން” ގެ‬

‫އެކަލޭގެފާނެވެ‪ .‬އެ ފެނަކީ ނަބީބޭކަލުންގެ ބަފައިކަލުނަވި އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމަށް‬

‫އެގްޒެކެޓިވް ޑިރެކްޓަރ ޑރ‪ .‬ޢިރުފާން އަލް ޢަލަވީއެވެ‪ 2011 .‬ވަނަ އަހަރު‬

‫ބޑު އެއް ހަދިޔާއެވެ‪ .‬މި ދުނިޔޭގައި އެއަށްވުރެ‬ ‫މާތްރަސްކަލާނގެ ދެއްވެވި އެންމެ ޮ‬

‫ބީބީސީން ކުރި “ތަހުގީގު” ގެ ނަތީޖާ ހާމަވުމުން ޑރ‪ .‬ޢިރުފާން ވިދާޅުވި ގޮތުގައި‬

‫ދިގު‪ ،‬އަދި އެއަށްވުރެ ރީތި ތާރީޚެއް އޮތް އެހެން ފެންގަނޑެއް‪ ،‬ފެންވަޅެއް‪،‬‬

‫އެ ނަތީޖާތައް އެއީ ތެދެއް ކަމަށް ވިޔަސް‪ ،‬އެކަމާ އޭނާ ހައިރާންފުޅެއް ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ފެންއާރެއް ފަދަ އެއްޗެއް ނެތްކަމާ މެދު ޝައްކެއް ނެތެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ޒަމްޒަމްގެ‬

‫ޑރ‪ .‬ޢިރުފާނަކީ އޭގެ މާކުރީއްސުރެ‪ ،‬މައްކާގައި ހިންގޭ އިމާރާތް ކުރުމުގެ ބޮޑެތި‬

‫ބަރަކާތްތެރި ފެނާ މެދު މުސްލިމުން ޝައްކެއް ނުކުރެއެވެ‪ .‬ނުވެސް ކުރާނެއެވެ‪.‬‬

‫މަޝްރޫއުތަކުގެ ސަބަބުން ޒަމްޒަމް ފެން ތަގައްޔަރު ވެދާނޭ ކަމަށް ހަރުއަޑުފުޅުން‬

‫އެފެން ވަނީ ‪ 1400‬އަހަރު ވަންދެން މުއުމިނުންގެ ރޫހާނީ އަދި މާއްދީ ކަރުހިއްކުން‬

‫ވިދާޅުވަމުން ގެންދެވި ބޭފުޅެކެވެ‪ .‬އެކަމާ ގުޅޭ އެތައް ދިރާސާތަކެއް އޭނާ ކުރައްވާފައި‬

‫ފިލުވައިދީފައެވެ‪ .‬މުސްލިމުންގެ ހިތްތަކުން ޚާއްސަ މަގާމެއް ހާސިލު ކޮށްފައެވެ‪.‬‬

‫ވެއެވެ‪ .‬އޭނާ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ‪“ .‬ޒަމްޒަމް ވަނީ ނުރައްކަލުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑު‬

‫ނަމަވެސް ޒަމްޒަމް ރައްކާތެރިކަމާއެކު މާދަމާއަށް ޓަކައި ބަހައްޓަން އަޅުގަނޑުމެން‬

‫ބުނާތާ މިހާރު ‪ 25‬އަހަރު ވެއްޖެ‪ 1970 .‬އިގެ ކުރީކޮޅު މަސްޖިދުލް ޙަރަމްފުޅު‬

‫ބޭނުން ނަމަ‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެން ކުރާން ޖެހޭ ކަންތައްތަކެއް ވެއެވެ‪ .‬ކުރުކޮށް‬

‫ސަރަހައްދުގައި ހިންގުނު އިމާރާތް ކުރުމުގެ މަޝްރޫޢުގެ ތެރޭގައި ވެސް ޒަމްޒަމް‬

‫ދަންނަވާނަމަ‪ ،‬އެކަމަކީ އެ ނިއުމަތާ މެދު ރައްކައުތެރިވެ ފަރުވާތެރި ވުމެވެ‪ .‬އެހެނީ‬

‫ފެނުގެ މަޞްދަރުތަކަށް ތަގައްޔަރުކަން އައި‪ .‬މީގެ އިތުރުން ވަޅުކޮޅުގެ ކައިރީގައި‬

‫ކޮންމެ ނިއުމަތަކީ ވެސް އިންސާނުންގެ ކުފުރުވެރިކަމުގެ‪ ،‬ނުވަތަ ޝުކުރުވެރިނުވުމުގެ‪،‬‬

‫ކުރީއްސުރެ ހިންގުނު ކޮންސްޓްރަކްޝަން މަޝްރޫޢުތަކުގެ ސަބަބުން ވެސް މިކަން‬

‫ނުވަތަ އިހުމާލުވުމުގެ އަތްތަކުން ތަގައްޔަރުކޮށް‪ ،‬ކިލަނބުކޮށް‪ ،‬ނަގައިލެވިދާނޭ‬

‫ވެފައި ހުރެދާނެ‪”.‬‬

‫ނިއުމަތެކެވެ‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫ކަނީރު ޢަބްދުއްރަޙީމް‬

‫އޮފީސްބޭފުޅުންނާއި ކަންކަމު ދާމީހުން‬ ‫އފީހަކަށް ގޮސް‬ ‫ބޑު ކަމަކަށްވެސް ނުވެއެވެ‪ޮ .‬‬ ‫އާދަވެ އެއްގޯސް ވީމާ މާ ޮ‬

‫ކށް ބުނެ އުޅެއެވެ‪ .‬އެއްމެ އިސްފަރާތްތަކުން އެކަމަށް‬ ‫ގތުގައި ކަމަށް ތަކުރާރު ޮ‬ ‫ޮ‬

‫އެއޮފީސް ތެރޭން ނިންމަން ޖެހޭ އެއްވެސް ކަމަކީ އަވަހަށް ނިމޭނެ‪ ،‬ނިންމޭނެ‬

‫އންނަނީ ތަފާތެއް ހަމަނެތިއެވެ‪.‬‬ ‫ހުވާތައް ވެސް ކުރޭމެއެވެ‪ .‬ދެންވެސް ކަން ޮ‬

‫ކަމެއްނޫން ކަމުގައި އަހަރެމެން ނަށް މި ތިބެވެނީ ގަބޫލު ކުރެވި ޔަގީންވެސް‬

‫ފނެއްގައި އަމިއްލަ ވާހަކަ ދައްކަން ފަނަރަ‬ ‫ކށިގަނޑުގައި އިންނަ އިރު ޯ‬ ‫ބޭރު ޮ‬

‫ވެފައެވެ‪ .‬އެއީ ކިތަންމެ ކުޑަކަމެކޭ ހީވިޔަސް ވެހެވެ‪ .‬މިކަން މިހެންވޭވޭ ގޮސް‬

‫ގސް ހުރި މީހާއަށް ޖެހޭނީ ނިމޭއިރަކުން‬ ‫ކށްފާނެއެވެ‪ .‬ކަމަކު ޮ‬ ‫ވިހި މިނެޓު ހޭދަ ޮ‬

‫ގސްނުވިއްޔާ ނޫނީ އޮފީހަކަށް‬ ‫ކންމެހެން ނު ޮ‬ ‫ގިނަދިވެހިން މިހާރު މިތިބެނީ ޮ‬

‫ގތަށް ދިމާވެ މަޑުކޮށްގެން‬ ‫ނިމުނީމާ ދެން ވާހަކަ ދައްކާށެވެ‪ .‬އަނެއް ފަހަރަކު އެ ޮ‬

‫ގތަކަށޭ ބުނެވިދާ ފަދަ ހާލަތެއްގައެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬ ‫ގސްގެން ކަންކަން ނުކުރާކަހަލަ ޮ‬ ‫ޮ‬

‫ފނުނިމުމުން ވާހަކަ ބުނަން އަނގަހުޅުވާލުމާ އެކު އެބައަންނަމޭ‬ ‫ހުއްޓާ ޯ‬

‫އފީސްތައް ހުންނާނީ ކަންކަމުގައި ދާންޖެހޭ ގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫މަޑުކޮށްލާށޭ ބުނެފައި އެތެރެއަށް ހިނގައިދެއެވެ‪ .‬މިކަހަލަ ގިނަ ތަފުސީލުތަކެއްގެ‬

‫އފީސްތަކުން ކަންކަން ކުރުވުމަކީ ވަރަށް އުނދަގޫ ދަތި‬ ‫ޮ‬

‫ބޭނުމެއް ނުވެސް އޮންނާނެ‬

‫ގތަށް ދިމާވެ ތަޖުރިބާ ކުރެވިފައިނުވާ‬ ‫އންނަ ކަމެކެވެ‪ .‬މިކަން މި ޮ‬ ‫ގތްތަކަކަށް ޮ‬ ‫ޮ‬

‫އެވެ‪ .‬އެހާވެސް މިކަހަލަ‬

‫އފީހުގެ ބޮޑުމީހާގެ‬ ‫މީހަކު އަހަރެމެންގެ ތެރޭގައި އުޅޭނެއެކޭ ނުބުނާނަމެވެ‪ޮ .‬‬

‫ކަންކަމަކީ އާއްމު މަޝްހޫރު‬

‫އފީހެއްގެ ނުވަތަ މަތީ ހިސާބެއްގެ ބޭފުޅަކުގެ‬ ‫ވައިލިބިގެން ނުވަތަ އެހެން ޮ‬

‫ކަންކަމެވެ‪ .‬ކަމެއް އޮންނަ‬

‫އފީހެއްގައި އުޅޭ އަތް ޖައްސާލެވޭވަރުގެ‬ ‫ޔ އެދުންތަކާއެކު‪ ،‬އަދި ނޫންނަމަ އެ ޮ‬ ‫ހެ ޮ‬

‫ގޮތް ނޭނގިގެން އޮޅުން‬

‫ދގުވެގެންދާނެ ކަމެއްނޫނެވެ‪ .‬ކަމެއް‬ ‫އތުން އެއީ މިވާހަކަ ޮ‬ ‫ފަރާތެއްގެ ގާތްކަން ޮ‬

‫ފިލުވާލަން އުޅުނަސް ހާލުގައި‬

‫ކށްލުމަކީ ވެސް ހަމަ‬ ‫ގތް ނުވަތަ ގަވައިދެއް ނޭނގިގެން ފޯނެއް ޮ‬ ‫އޮންނަ ޮ‬

‫ނުޖެހި ދާނީ މަދު ފަހަރަކު‬

‫ބޑުކަމެކެވެ‪ .‬މިހާރު‬ ‫ގޅީގައި ފެތިހަމަޖެހިފައި އޮންނަ ހައިރާންވާ ވަރުގެ ޮ‬ ‫މި ޮ‬

‫ފނު ކޮށްފިއްޔާ އެ‬ ‫އެވެ‪ޯ .‬‬

‫މިއަދުގެ މިދުވަސްވަރަކު އެކަންޏެއް ނޫނެވެ‪ .‬ކުރިން ބުނެވުނުހެން އެތަކެއް‬

‫އފީހަކާ ގުޅޭނީ ހަތަރުފަސްވަނަ‬ ‫ޮ‬

‫ގތަށެވެ‪ .‬ވޭވޭ ހުރިކަންތަކުގެ ތެރޭގައެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫އތީ މި ޮ‬ ‫އަހަރުއްސުރެ މިކަންކަން ޮ‬

‫ފަހަރު ގުޅައިގެންނެވެ‪ .‬ފޯނު‬

‫ކަމަކީވެސް ކުރަންޏާ ނުވަތަ ވަންޏާ ހޭނި ފަރިތަވެ އެކަމެއްގެ ތަޖުރިބާކާރުން‬

‫ނަގާނީ ގިނަ ފަހަރަށް ހަމަ‬

‫އުފެދި އިތުރުވެގެން އަންނަ ކަމެއް ކަމުގައިވުން އެއީ ދުނިޔޭގެ އުސޫލު ކަމުގައި‬

‫އެކައްޗެއްވެސް ނޭނގޭ‬

‫ވާތީ މިކަމުގައި ވެސް‬ ‫މިހާތަނަށް އައުދެވުނުއިރު‬ ‫އފީސްއޮފީހުގައި‬ ‫ޮ‬ ‫ހުނަރުވެރި ފަންނުވެރިން‬ ‫ވަނީ އުފެދިފައެވެ‪.‬‬

‫ކުއްޖެކެވެ‪.‬‬

‫އފީސްތަކުގައި ތިބޭ‬ ‫ޮ‬

‫އެކަމަކީ އެއޮފީހުން‬

‫އަހަރެމެން ނަކީ‬

‫ކުރާކަމެއްކަން ވެސް‬

‫ތިޔަކަމުގައި ކަލޭގެ‪،‬‬

‫ނޭނގޭތީ ހިނި‬

‫ކަލޭމެންގެ ސާހިބުންނޭ‬

‫އާދެވޭނެ އެވެ‪ .‬ދެން‬

‫ތިޔަކަން ވާނީ އަހަރެމެން‬

‫ކަމާބެހޭފަރާތަކަށް‬

‫ކޮށްދިން އިރަކުންނޭ‬

‫ފޯނު އެބުނާ‬

‫ނުސީދާކޮށް ބުނެލުމަކީ‬

‫ގޮތަކަށް ޕާސް‬

‫މިއަދު އެކަމުގެ‬

‫ކުރަނީއެވެ‪.‬‬

‫ފަންނުވެރިން އާއްމުކޮށް‬

‫ގިނަފަހަރަށް އެގޮތަށް‬

‫ކުރާ ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ޕާސްކުރުމާއެކު‬

‫ކަމަކީ ވެގެން ވާންވީ ކަމެއްނޫނެވެ‪ .‬ނުކުރާނަން ކަމަށާއި އެހެނެއް‬

‫ފޯނުކެނޑެނީއެވެ‪ .‬ދެންޖެހޭނީ އަލުން އަނެއްކާ ގުޅައިގެން އަލުން ފަށާށެވެ‪.‬‬

‫އފީސްތަކުގެ އިސްފަރާތްތަކުން އާއްމުކޮށް އިޝްތިހާރު‬ ‫ނުހަދާނަން ކަމުގައި ޮ‬

‫ފނަށް ދިޔަ ލާރިއާއި އަނގައިން‬ ‫ގސް އެމައުލޫމާތެއް ލިބޭއިރު ޯ‬ ‫މިހާލެއްގައި ޮ‬

‫ކުރެއެވެ‪ .‬އެތަންތާނގައި މިތިބެނީ އާއްމުންނަށް އެހީތެރިވެދޭ އެހީތެރިންގެ‬

‫އންނާނީ ފިސާރި ބޮޑު‬ ‫ފޭބި ވަރާއި އައު ދެވުނު ރުޅިއާއި ހޭދަކުރެވުނު ވަގުތު ޮ‬

‫‪24‬‬

‫އުޅުއްވާ ފަރާތާއި ބައްދަލުވެވުނެވެ‪ .‬ތަން ހުންނަން ޖެހޭ ގޮތާއި ބޭނުންވާ‬

‫ކަމެއްގައި ވާނެވަރު ވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ‪ .‬ސަރުކާރަކީ އާއްމުންނަށް ކަންކަން ކޮށްދޭން އާއްމުން‬

‫އޅުންފިލުވައިދީފައި ތަން ތައްޔާރުކޮށްފައި‬ ‫ހުރިހާ މާލޫމާތެއް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ޮ‬ ‫އެމީހާ‬

‫އުފައްދާ އެއްޗެކެވެ‪ .‬އެ ތަނަށް ކަނޑައަޅާ މީހުންނަށް މުސާރަދޭނީ އާއްމުންނާއި‬

‫ގސް ބަލާފައި ހުއްދަ ލިބޭނެކަމުގައި ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫އަންގާލަނިކޮށް މިތަނުން ޮ‬

‫އފީހުގެ މީހަކަށް‬ ‫އެއްމެންނެވެ‪ .‬އެކަމަކު އެތަނަށް ނުވަތަ އޮފީހަކަށް ވަދެވި އެ ޮ‬

‫ވަރަށް ހަމަޖެހިގެން އައިސް ދެދުވަހުގެ މަސައްކަތުން އެބުނެދިން ގޮތަށް ބަދިގެ‬

‫ވެވުމާއެކު‪ ،‬އެމީހަކު‬

‫ތައްޔާރުކޮށް މެހިދާ‬

‫ވެގެންދަނީ އާއްމު‬

‫ޖަހާ ނިންމާލުމަށްފަހު‬

‫މީހުންގެ ސާހިބަކަށެވެ‪.‬‬

‫ތިންވަނަދުވަހު ގޮސް‬

‫އޮފީހުގައި އިންނަވާ‬

‫އެވާހަކަ އެތާނގައި‬

‫އފީސް ބޭފުޅާއަށް އާއްމު‬ ‫ޮ‬

‫ބުންޏެވެ‪ .‬އޮފީސް‬

‫މީހާއަކީ ހަމަ އެއްވެސް‬

‫ބަންދުވުމުގެ ކުރިން‬

‫މީހެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިއީ‬

‫ބަލަން ފޮނުވާނަން‬

‫ހަމަގައިމުވެސް މިރާއްޖޭގައި‬

‫ކަމުގައި ބުނުމުން‬

‫ސަގާފީ ކަމެކޭ ވެސް‬

‫އައިސް ހަތަރުދަމު‬

‫ބުނެލެވިދާނެ އެވެ‪.‬‬

‫ގޭގައި ހުރީއެވެ‪.‬‬ ‫ހިލަމެއް ނުވިއެވެ‪.‬‬

‫މީގެ‬

‫އަނެއް ދުވަހު ގޮސް‬ ‫އެވާހަކަ ބުނީމާ ތިޔަވީ‬ ‫ގތެއް އެބަ ބަލަމޭ‬ ‫ޮ‬ ‫މިއަދު ފޮނުވާނަމޭ‬ ‫ފަންސާހަކަށް‬

‫ބުންޏެވެ‪ .‬އެދުވަހު ވެސް ޖެހުނީ ސުމެކެވެ‪ .‬އެއްމެފަހުން އޭނާއަށް ޖެހުނީ‬

‫އަހަރުކުރީގެ ހަގީގީ‬

‫ގވައިގެން ގޮސް ދައްކާ‬ ‫އެކަމާ ގުޅިގެން ގޭގެއަށްދާ އެ އޮފީހުގެ މީހާ ހޯދައިގެން ޮ‬

‫ހާދިސާއެކެވެ‪ .‬މާލޭ‬

‫ސައިވެސް ދޭށެވެ‪ .‬އެވަރަކުން ވެސް ކަމަކުނުދިޔަ އެވެ‪ .‬ހުރިބައެއްކަންކަން‬

‫މުނިސިޕަލިޓީއަށް‬

‫ރަނގަޅުކޮށްގެން އެއްކަލަމީހާއަށް ދެވަނަ ދުވަހަކު ވެސް ސައިދީގެން އެހުއްދަ‬

‫ގއްޗެއްގެ މަގުމަތީ‬ ‫ޯ‬

‫ލިބުނީ އެމަސައްކަތް ފެށިތާ ވިހިދުވަސް ފަހުންނެވެ‪.‬‬

‫ދރެއްކަނޑަން‬ ‫ފާރުން ޮ‬

‫ދެން މިހާރެވެ‪ .‬ހަމައިހަކަށްދުވަހެވެ‪ .‬ބޭރުގައުމަކަށްދާން ވިސާހޯދަން‬

‫ވެގެން ހުއްދަނަގަން‬

‫ކށިގަނޑުން ޖަވާބު ދިނީ މިހާރު‬ ‫އފީހަކަށް ދާންޖެހުނު މީހެކެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ ބޭރު ޮ‬ ‫ޮ‬

‫މީހަކުދިޔައެވެ‪.‬‬

‫ތިޔަ ވިސާ މިތަނަކުން ހަދައެއްނުދޭ ކަމުގައެވެ‪ .‬އެކަމަކު މިކަމަކުއޭ ކިޔާ އެތަކެއް‬

‫އެތަނުން ފުރަތަމަ‬

‫ވާހަކަ ދައްކައިގެން އެއްމެފަހުން ވިސާގެ ކަންތަކުގައި އުޅުއްވާ ބޭފުޅާއާއި‬

‫ދިމާވި ބޭކަލަކު ގާތު‬

‫ބައްދަލުކުރެވުނެވެ‪ .‬އެ ބޭފުޅާވެސް ފުރަތަމަ ވިދާޅުވީ ނެޓު މެދުވެރިކޮށްގެން‬

‫އެވާހަކަ ނަންގަންނަން‬

‫ގތަށް މިހާރު ނުކުރާކަމުގައެވެ‪.‬‬ ‫ނެގޭނެ ވާހަކައާއި އެތަނުން އެމަސައްކަތް އެ ޮ‬

‫އުޅެ ވަރުބަލިވީއިރު‬

‫އެއާއިއެކު އުޅުއްވީ އެތެރެއަށް ވެދެ ވަޑައިގަންނަވާށެވެ‪ .‬އަދި އަދި އޭ‬

‫ވެސް އެބޭކަލަކުގެ އަމިއްލަ ދުއްސެވުމާއި ބިޑިއެއް އަނބުރުއްވައިގެން‬

‫ބޑުބޭފުޅަކާ ގުޅުއްވީއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނޭ މިހެނޭ ކިޔާ އެތައްވާހަކަތަކެއް ދެންނެވީމާ ޮ‬

‫ގތެއް ނުވީއެވެ‪ .‬ދެން އެހެން‬ ‫ރކުރެއްވުމުގެ އަވަދި ނެތިކަމުން ނަންގަނެވޭ ޮ‬ ‫ޯ‬

‫ތއޭ ބޮޑުބޭފުޅާ‬ ‫އެއަށްފަހު ވިދާޅުވީ ނުވަތަ އެއްސެވީ ތިޔައީ ކޮން ބޭފުޅެއް ޯ‬

‫ބޭކަލަކު އެތަނަށް ނުކުންނެވުމުން އެވާހަކަ ނަންގަތެވެ‪ .‬ބުނުއްވިކަމުގައި ވަނީ‬

‫ފމުތައްލިބި ކަންތައް‬ ‫ކންމެއަކަސް އެހިސާބަކުން ވިސާ ޯ‬ ‫އައްސަވާ ކަމުގައެވެ‪ޮ .‬‬

‫މިތަނުންދާ މީހަކު މާދަމާ ތިޔަގެއަށް ދާނެ ކަމުގައެވެ‪ .‬އެއިރު އަދި އެބޭކަލަކު‬

‫ހިނގައިގެންފިއެވެ‪ .‬ލަންކާ މަގުން އެމީހާގެ ވިސާގެ ކަންތައް ހަމަޖެހި ވިސާލިބުނީ‬

‫ކން ގެއެއް ކަންވެސް ނަމެއްނުގަނެވެ އެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ކންތާކު ހުރި ޮ‬ ‫ގާތު އެއީ ޮ‬

‫ފުރަން ހަމަ ޖައްސާފައިވާ ދުވަހުގެ ކުރީދުވަހު ހަމަ ކިރިޔާއެވެ‪.‬‬

‫އފީހުން ބޭރަށް ދުރުވީއެވެ‪ .‬އެމީހާއަށް ޖެހުނީ‬ ‫ބުނުއްވުމާއެކު އެދެބޭކަލުން ވެސް ޮ‬

‫އފީސްތަކުގައި އުޅުއްވާ «އޮފީސް‬ ‫ގތް ބަދަލުވުމެވެ‪ޮ .‬‬ ‫ބޭނުންވަނީ މި ޮ‬

‫އެތައް އިރެއްފަހުން އެތަނުން އެއް ބޭކަލަކު އެނބުރި ދުރުވަންދެން ހުންނާށެވެ‪.‬‬

‫ބޭފުޅުން» ތިމާ ކުރަންޖެހޭ ކަންކަމުގައި ސަމާލުވެ އެހީތެރިކަމާއެކު ކަންކަން‬

‫ބޭރަށް ދުރުވީ ސައިބައްލަވަން ކަން އެނގުނެވެ‪ .‬ދެން އެވާހަކަ އަލުން ނަންގަނެ‬

‫ތ އަދިހަމަ މިހާރުގެ‬ ‫ކން ބޭފުޅެއްތޯ ނުވަތަ ކާކު ޯ‬ ‫ކުރުމެވެ‪ .‬ކަމަކު އައިސްހުރީ ޮ‬

‫އެގޭގެ ނަމާ ހުރިތަން ކިޔާދީފައި އައިސް ތިންދުވަސް ވީއރުވެސް އެ ބުނުއްވި‬

‫ކންކުލައެއްގެ ކާކުތޯ ބަލައިގެން‬ ‫ބޑު ކަންތައްކަމުގައިވާ ކުލަތަކުގެ ތެރޭން ޮ‬ ‫އެއްމެ ޮ‬

‫ދރުކެނޑޭވަރުވީ އެކަމާ‬ ‫ގސް އެކަމާ އުޅެގެން ޮ‬ ‫މީހަކު ނައިސްގެން އަލުން ބަލުން ޮ‬

‫އގާތެރިކަން ބަހައްޓައިގެން‬ ‫ތަފާތުކުރުމުގެ ބަދަލުގައި އެއްމެންނަށް އެއްގޮތެއްގައި ޯ‬

‫އުޅެންފެށިތާ ފަނަރަވަނަ ދުވަހު އެވެ‪ .‬އެއީ އެދުވަހުގެ ވާހަކަ އެވެ‪.‬‬

‫ކށްދެމުން ދިއުމެވެ‪ .‬މުސާރަ ނަގަން ތިމާފަރުވާތެރިވެ‬ ‫އެމީހަކު ބޭނުންވާ ކަންކަން ޮ‬

‫އޭގެ ތިރީހަކަށް އަހަރުފަހުގެ ކަމެކެވެ‪ .‬ގޭގައި ހެދިކާ ހަދައިގެން‬

‫ސަމާލުކަން ބަހައްޓާ ފަދައިން މަސައްކަތް ތަކަށް ވެސް ސަމާލު ވުމެވެ‪ .‬ހިތާމަ‬

‫ހދަން މީހަކު އެކަމާބެހޭ ތަނަށް‬ ‫ވިއްކަން ބޭނުން ވެގެން އެކަމުގެ ހުއްދަ ޯ‬

‫ހުރިކަމަކީ އާއްމުންގެ ވަޒީފާ އަދާކުރާއިރު އާއްމު މީހާގެ އަގުވަޒަން ނުކުރާ‬

‫ދިޔައެވެ‪ .‬ދާދި ފަސޭހައިން އެކަމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރުމުގެ ކަންތައް ހަވާލުވެގެން‬

‫ގިނަބަޔަކު ވަޒީފާތަކުގައި އެބައުޅެއޭ ބުނެލަން ޖެހޭކަމެވެ‪.‬‬

‫‪25‬‬

26

‫ސިކުނޑީގެ ޠޫ ފާ ން‬ ‫ ‬

‫ސީނާ އަޙްމަދު ޒާހިރު‬

‫މިހާރު އަމަލުކުރެވެމުންދާ ޤާނޫނުއަސާސީ ވުޖޫދަށް އައުމުގެ‬

‫ހއްދަވާފައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުން އެދާއިރާގައި‬ ‫ދެވަނަ ޑިގްރީއާއި ތިންވަނަ ޑިގްރީ ޯ‬

‫ބޑުވާ އެއް މައްސަލައަކަށްވެފައިއޮތީ ޤައުމަށް‬ ‫ކުރިން ދިވެހިން އެންމެ ކަން ޮ‬

‫މަސައްކަތްކުރައްވަމުން ގެންދަވައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އެދާއިރާއަށް ލިބެންޖެހޭ‬

‫އަންނަ ތަރައްޤީއާއި އެއްފެންވަރަކަށް ޢަދުލު އިންޞާފްގެ ދާއިރާ ކުރިޔަށް‬

‫ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރާއި ހިތްހަމަޖެހުމާއި ޔަޤީންކަން ލިބުންއޮތީ އަދިވެސް ވަރަށް‬

‫ނުދިއުމެވެ‪ .‬އެކަމުގެ ބައިވަރު ސަބަބުތަކެއްހުރިކަމަށް އޭރު ބުނެއުޅުނެވެ‪.‬‬

‫ދުރުގައެވެ‪.‬‬

‫މައިގަނޑު އެއް ސަބަބެއްކަމަށް އޭރު ބުނަމުން އައިސްފައިވަނީ ސަރުކާރުގެ‬

‫ ‬

‫ޝަރުޢީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރައްވާ ބައެއް ފަރާތްތަކާއި ސިޔާސީ‬

‫ނުފޫޒު ޢަދުލުއިންޞާފުގެ ދާއިރާގެ ތެރެއަށް ވަނުމުން ޝަރީޢަތްކުރައްވަން‬

‫އންނަކަމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކުން‬ ‫ބައެއް ފަރާތްތަކާއި ވަރަށް ބަދަހި ގުޅުމެއް ޮ‬

‫ތިއްބަވާ ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ވަޒީފާ ގެއްލިދާނެކަމުގެ ބިރުއޮތުމެވެ‪ .‬އެއީ‬

‫ކށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ބައެއް މެންބަރުންނާއެވެ‪.‬‬ ‫ތުހުމަތުކުރެއެވެ‪ .‬ޚާއްޞަ ޮ‬

‫އޮތް ބިރަކަށްވެދާނެއެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ އޭރު ވަޒީފާދެއްވަނީ ސަރުކާރުން ބައްލަވާ‬

‫ބައެއް ހާލަތުގައި އެކަހެރި މާހައުލެއްގައި ބައްދަލުވުންތައް ބޭއްވޭކަމަށްވެސް‬

‫މިންގަނޑަކަށް ފެތޭ ސަރުކާރަށް ފެންނަ ބަޔަކަށްވާތީވެއެވެ‪ .‬ވަޒީފާއިން‬

‫ތުހުމަތުކުރެއެވެ‪ .‬ބައެއްފަހަރު ރާއްޖެއިން ބޭރުގައިކަމަށްވެސް ބައެއް މީހުން‬

‫އންނަނީ އެފަދަ އުޞޫލެކެވެ‪ .‬ކުށެއްކުރިކަމަށް ސަރުކާރަށް‬ ‫ވަކިކުރުމުގައިވެސް ޮ‬

‫ތުހުމަތުކުރެއެވެ‪ .‬މިއީ އެބޭފުޅުންގެ އަބުރާ ބެހުމުގެ ނިޔަތުގައި ކުރެވޭ‬

‫ޔަޤީންވާފަދަ ހެއްކާއި ޤަރީނާ ލިބުމުން އެމީހަކު ވަޒީފާއިން ވަކިކުރަނީއެވެ‪ .‬ނުވަތަ‬

‫ތުހުމަތަކަށްވެސް ވެދާނެއެވެ‪.‬‬

‫ސަރުކާރުގެ ކޮންމެވެސް އެހެންދާއިރާ އެއްގެ އެފެންވަރުގެ ވަޒީފާއަކަށް އެމީހަކު‬

‫ ‬

‫ބަދަލުކުރަނީއެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ޝަރުޢީދާއިރާއިން ނިންމަވަމުން ގެންދަވާތަން ފެނެއެވެ‪.‬‬

‫ޝަރުޢީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ މީހުންނާއި ކުރިމަތިވެފައިއޮތް‬ ‫އަނެއް ގޮންޖެހުމަކީ‬

‫ފަހަކަށް އައިސް ސުވާލު އުފެދޭ ކަހަލަ ނިންމުންތައް‬ ‫(ޝަރީޢަތުގެ ވާހަކައެއް‬

‫އންނަކަމަށް‪،‬‬ ‫ނޫނެވެ‪ ).‬އެއްވެސް އެހެންފަރާތެއްގެ ރަސްމީ އިސްނެގުމެއް ނު ޮ‬

‫ރައްކާތެރިކަން ނުލިބުމެވެ‪ .‬އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަން‬

‫ބޭރުފުށުން ފެންނަ ކަންކަމުގެ ތެރެއަށް ވަންނަވާތަންވެސް ފެނެއެވެ‪ .‬އެކަމުގެ‬

‫ނުލިބުމެވެ‪ .‬ޤާނޫނީ ރައްކާތެރިކަން ނުލިބުމެވެ‪ .‬މާލީ ރައްކާތެރިކަން ނުލިބުމެވެ‪.‬‬

‫ސަބަބުން ބައެއް ފަރާތްތަކަށް ލިބިދޭ ޤާނޫނީ‪ ،‬ފަރުދީ ޙައްޤުން މަރުޙޫމު‬

‫އަދި ވަޒީފާގެ ރައްކާތެރިކަންވެސް ނުލިބުމެވެ‪ .‬އާދައިގެ ދިރިއުޅުމެއް އުޅުއްވާ‬

‫ގތަށް ދެއްކެނީ ދެފުށް‬ ‫ވެދާނެކަމަށްވެސް ބެލެވިދާނެކަންކަމެވެ‪ .‬މިވާހަކަ މި ޮ‬

‫ގތުން ނުފޫޒުގަދަ ފަރާތްތަކާއި‪،‬‬ ‫ޙާކިމުން ނިންމަވާ ނިންމުންތަކަކީ ސިޔާސީ ޮ‬

‫ނުފެންނަގޮތަށް ޝަރުޢީދާއިރާގެ ބައެއް ނިންމުންތައް ނިންމެވޭތީވެއެވެ‪ .‬ޤާނޫނީ‬

‫މާލީގޮތުން ބާރުގަދަ ފަރާތްތަކާއި‪ ،‬ނުރައްކާތެރި ކުށްކުރާ ފަރާތްތަކުގެ ދިރިއުޅުމަށް‬

‫އވެއެވެ‪ .‬އެފަރާތްތަކުގެ މަސައްކަތުގެ‬ ‫ވަކީލުންނަށް މިވާހަކަ ދެއްކޭކަށް ނު ޮ‬

‫ބޮޑެތި އަސަރުކުރާ ނިންމުންތަކަކަށްވެއެވެ‪ .‬ޙާކިމުން މަސައްކަތްކުރައްވަންޖެހެނީ‪،‬‬

‫ކންމެވެސް ބަޔަކު މިވާހަކަތައް ދައްކަންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫“އަޅުވެތިކަމާ”ހުރެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު ޮ‬

‫ކޅަށެވެ‪ .‬އެއްވެސް ރައްކާތެރިކަމެއްނެތިއެވެ‪.‬‬ ‫އއިވަރާއި ދެ ޮ‬ ‫މިބާރުގަދަ ޮ‬

‫ޝަރުޢީ ދާއިރާގެ މަސައްކަތްތައް ކުރިޔަށްދަނީ ފިނިހަކައިގެ ދުވެލީގައެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫މާޒީގެ ތާރީޚުގައި‪ ،‬ޝަރުޢީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރުމަށް ޤާބިލު‪،‬‬

‫ހުރިހާކަމެއް ނިމޭފަހުން ނިންމުންތައް ނިންމޭތަންވެސް އެބަފެނެއެވެ‪ .‬އެކަމުގެ‬

‫ހދުމަކީވެސް ފަސޭހަކަމަކަށް ނުވެއެވެ‪ .‬މުސާރަކުޑަވެފައި‪،‬‬ ‫ޢިލްމީ މީހުން ޯ‬

‫ސަބަބުން އެއްވެސް ބަޔަކަށް ފައިދާއެއްނުވާ ކަންތައްތަކެވެ‪ .‬އަގުހުރި ވަގުތުތަކެއް‬

‫ކންމެދުވަހަކު ކުރިމަތިލާންޖެހުމުން‬ ‫ބޑުވެފައި‪ ،‬ނުރައްކާތެރިކަމާއި ޮ‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތު ޮ‬

‫ބޭކާރުވެގެންދެއެވެ‪.‬‬

‫އެފަންނުގެ ގިނަ‪ ،‬ޢިލްމީ މީހުން ޝަރީޢަތްކުރުމަށް ބޭނުންނުވަނީއެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ތެދުފުޅެކެވެ‪ .‬ޝަރުޢީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރައްވާ ބޭފުޅުންގެ‬

‫އެޤުރުބާނީއާއި އެއްވަރު މަންފާއެއް ލިބިދާނެކަމަށް އެމީހުންނަށް‬

‫ބޑު މައްސަލައެކެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ޝަރުޢީ ދާއިރާ‬ ‫ނުބޭތިއްބޭ‪ ،‬މިޤައުމުގައި ޮ‬

‫ޤަބޫލުނުކުރެވޭތީވެއެވެ‪.‬‬

‫އަށް ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރުލިބޭނެ ފެންވަރަށް މަސައްކަތް ނުކުރެވިގެން އުޅެނީ‬

‫ ‬

‫ގންޖެހުންތަކާއި‪ ،‬ނުރައްކަލާއި‪ ،‬ޤުރުބާނީއަށް ބަލާއިރު‬ ‫ކުރިމަތިލާންޖެހޭ ޮ‬

‫ރައްކާތެރިކަމާއި ޙިމާޔަތުގެ މައްސަލައަކީ‪ ،‬ކުށަށް ޙުކުމުކުރެވޭ މީހުން އަދަބުގައި‬

‫އާ ޤާނޫނުއަސާސީ އަށް އަމަލުކުރަންފެށުމާއި އެކު ކުރިން ދެންނެވުނު‪،‬‬

‫މިސަބަބާހުރެކަމަށް ޤަބޫލުކުރަން އުނދަގުލެވެ‪ .‬އަދި އެއީ ކުރީގެ ރައީސް‬

‫ބޑު މައްސަލައަކަށްވެފައި‬ ‫އެންމެ ޮ‬

‫ނަޝީދު ވިދާޅުވާ ސަބަބެއްވެސް ނޫނެވެ‪.‬އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރުގައި ރާއްޖޭގެ‬

‫ވަރަށް ގިނަ މައްސަލަތައް ހައްލުވާންެފެށިއެވެ‪.‬‬

‫އޮތް‪ ،‬ކުށެއް ނުކުރާހާ ހިނދަކު ވަޒީފާގައި ދެމިހުރުމުގެ ޔަޤީންކަން‬

‫ބޑަށް ބޭނުމީ ކެރުމެވެ‪ .‬އިޚްލާޞްތެރިކަމެވެ‪.‬‬ ‫ޝަރުޢީ ދާއިރާއަށް މިހާރު އެންމެ ޮ‬

‫ޔ ސިއްހަތެއްގައި ހުރެއްޖެނަމަ‪ ،‬އުމުރުން‪70‬‬ ‫ލިބިގެންދިޔައެވެ‪ .‬އަދި ދުޅަހެ ޮ‬

‫ތެދުވެރިކަމެވެ‪ .‬އެބޭފުޅުންގެ ޢިލްމީ ތަޖުރިބާ އާއި ޤާނޫނީ ޤާބިލުކަމުގެ އަލީގައި‬

‫އަހަރުވާންދެން ވަޒީފާގައި ދެމިހުރުމުގެ ޔަޤީންކަން ލިބިގެންދިޔައެވެ‪ .‬މުސާރައާއި‬

‫ކަންކަން ނިންމެވުމެވެ‪.‬‬

‫ޢިނާޔަތްތައް ރަގަޅުވެގެންދިޔައެވެ‪ .‬މިހާރު ޙާކިމަކު ކުށެއްކޮށްގެން ވަޒީފާއިން ވަ‬

‫ ‬

‫ގތަށް ބޭނުންވަނީ ހަމައެކަނި ޝަރުޢީ ދާއިރާއަކަށް‬ ‫މިކަން މި ޮ‬

‫ކިކުރަންޖެހިއްޖެހިނދެއްގައިވެސް‪ ،‬ކަމާއިބެހޭ ފަރާތްތަކުގެ ތަޙްޤީޤް އާއި އެކު‪،‬‬

‫ނޫންކަމަށް އަޅުގަނޑު އެއްބަސްވަމެވެ‪ .‬މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާތަކަށްވެސް‬

‫އެކަމެއް ނިންމޭނީ ތަފާތު މަރުޙާލާތަށް ކަޑައްތުކުރުމަށްފަހު އެކަކަށްވުރެގިނަ‬

‫ގސް މުސްތަޤިއްލުކަމުގެ‬ ‫މެއެވެ‪ .‬ބައެއް މުއައްސަސާތައްވަނީ މުސްތަޤިއްލުވެގެން ޮ‬

‫މީހުންގެ އާނބަސްލިބިގެންނެވެ‪ .‬މަޖިލީހާއި ހަމައަށްދާ މައްސަލަތަކުގައި ކޮންމެ‬

‫ގސް ނުފެންނަ‬ ‫ގސް ގެއްލިފައެވެ‪ .‬އެތަންތަނުން ހެދޭ ޯ‬ ‫ފަޒާގެތެރެއަށް ޮ‬

‫އތްކަމުގައިވިޔަސް ކުށެއްނެތް ފަނޑިޔާރަކު‬ ‫ބައެއްގެ އަޣްލަބިއްޔަތު މަޖިލީހުގައި ޮ‬

‫ގސް ބަލާފަރާތެއް‪ ،‬އަޅާލެވޭފަރާތެއް‬ ‫ގސްފައެވެ‪ .‬އެތަންތަނުންހަދާ ޯ‬ ‫ހިސާބަށް ޮ‬

‫ވަޒީފާއިން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ތާއީދު ލިބިދާނެކަމަށް އަޅުގަނޑަށް‬

‫ގސްތައްވެސް‬ ‫އންނަކަމަކަށް އަމަލަކުން ނުފެނެއެވެ‪ .‬ކުދިކުދި “ޑީލް” ތަކުގައި ޯ‬ ‫ޮ‬

‫ޤަބޫލުކުރަން އުނދަގުލެވެ‪ .‬މިޒަމާނުގައި‪ ،‬ފަނޑިޔާރުކަން ކުރުމަށް ޤާބިލު ބޭފުޅުން‬

‫ޣަރަޤުވެގެންދަނީއެވެ‪“ .‬އަހަންނަށް ކަހައިދިނިއްޔާ ކަލެއަށް ކަހާދޭނެ” ގެ‬

‫ކޅުތަކުން ޤާނޫނީ ދާއިރާއިން ފުރަތަމަ ޑިގްރީ އާއި‬ ‫ލިބެއެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ ތަފާތު ކަން ޮ‬

‫އުޞޫލުގެތެރޭގައެވެ‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫މިންނު‬

‫އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރގެ‬ ‫ބޭނުން ތަކާއި ‬ ‫ފައިދާތައް‬ ‫އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އަކީ ވިނެގަރ ގެ‬

‫‪ .2‬އިސްތަށިގަނޑު ދޮވުމަށް‬

‫ބާވަތެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މި ވިނެގަރ ގެ ތަފާތަކީ‬

‫އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އަކީ އިސްތަށިގަނޑަށް ވަރަށް ފައިދާ ހުރި‬

‫މިއަށް “ސިޑަރ” އާއި “އާފަލު” އަޅައިފައި ވުމެވެ‪.‬‬

‫ގތް ވެފައިވާނަމަ އަދި ފުނާ‬ ‫ކށް އިސްތަށިގަނޑު ހިކޭ ޮ‬ ‫އެއްޗެކެވެ‪ .‬ހާއްސަ ޮ‬

‫އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އަކީ ކެއްކުމުގެ އިތުރުން‬

‫ގށް ޖެހޭނަމަ އެޕަލް ސިޑަރ‬ ‫އަޅާ އިރު ފަސޭހައިން އިސްތަށިތައް ޮ‬

‫ހަށިގަނޑަށާއި ހަމަށް އަދި އިސްތަށިގަނޑަށް‬ ‫ގތަކުން ކުރާ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެ ފައިދާ އެތައް ޮ‬ ‫ސިއްހަތަށާއި ރީތިކަން ދަމަހައްޓަން މިހާ ފައިދާވާ‬ ‫އެއްޗެއްގެ ބޭނުން ހިފިދާނެ ގޮތްތަކަށް މި‬ ‫އާޓިކަލްގައި ބަލައިލާނަމެވެ‪.‬‬

‫ވިނެގަރ އަކީ އޭގެ ފަރުވާއެކެވެ‪ .‬ފެނާއި އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ‬ ‫އެއްކުރުމަށް ފަހު (ފެނާއި އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އެއްކުރާ އިރު ދެބައި‬ ‫ބ މަސާޖްކޮށްލާށެވެ‪.‬‬ ‫ވެސް އަޅަން ވާނީ އެއްވަރަކަށެވެ) ބޮލުގައި ހާކައި ޯ‬ ‫ދވުމުގެ ކުރިން ނުވަތަ ފަހުން ވިއަސް‬ ‫އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ބޯ ޮ‬ ‫ދވުމަށް ބޭނުން ކުރެވިދާނެ އެވެ‪ .‬މި ބަޔާން ކުރި‬ ‫އިސްތަށިގަނޑު ޮ‬ ‫ގތެއް އިހްތިޔާރު‬ ‫ގތުން ކުރެ އަމިއްލަ އަށް އެންމެ ފަސޭހަ ޮ‬ ‫ތިން ޮ‬ ‫ކުރެވިދާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪ .1‬ފޭޝަލް ޓޯނަރ‬ ‫އެންމެ މުހިއްމުކޮށް އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ބޭނުން ކުރަނީ ޓޯނަރ އެއްގެ‬ ‫ކޅެއް އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އާއި ފެންފޮދަކަށް‬ ‫ގޮތަށެވެ‪ .‬މިގޮތުން ކަފަ ޮ‬ ‫ލުމަށްފަހު ތެންމާލާށެވެ‪ .‬އަދި މުޅި މޫނުގައި ހާކާށެވެ‪ .‬މި ޓްރީޓްމަންޓް‬ ‫މޫނުގައި ނަގައިފައިވާ ބިހީގައި އެކަނިވެސް ހޭކިދާނެއެވެ‪ .‬އަދި އެޕަލް‬ ‫ދންނަން ވެސް ބޭނުން‬ ‫ސިޑަރ ވިނެގަރ ފެނާއި އެއްކުރުމަށް ފަހު މޫނު ޮ‬ ‫ކުރެވިދާނެއެވެ‪ .‬އޭރުން މޫނު އުޖާލާވެގެންދެއެވެ‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫‪ .3‬އިސްތަށި ފައިބާނަމަ‬

‫ކށްލުމަށް ފަހު ބޯލާށެވެ‪ .‬މި‬ ‫ސަމުސާ އާއި ބައި ސަމުސާ މާމުއި އަޅައި އެއް ޮ‬ ‫ޓްރީޓްމަންޓްގެ ސަބަބުން ނިދުމަށް ފަސޭހަވެގެންދެ އެވެ‪.‬‬

‫އިސްތަށި ފައިބާނަމަ އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އަކީ އެއަށް‬ ‫ދެވޭ ވަރަށް ރަނގަޅު ފަރުވާއެކެވެ‪ .‬އެޕަލް ސިޑަރ‬ ‫ވިނެގަރ އަށް ޖެލަޓިން އަޅައިގެން ވެސް ބޭނުން‬

‫‪ .6‬އަތާއި ފައިގެ ޓްރީޓްމަންޓް‬

‫ކުރެވިދާނެ އެވެ‪ .‬ނުވަތަ ވަކިން ވެސް ބޭނުން‬

‫ކށްލުމުން މީހާއަށް‬ ‫ދުވަހުގެ ބުރަ މަސައްކަތަށް ފަހު ގެއަށްގޮސް ފައި މަސާޖް ޮ‬

‫ކުރެވިދާނެ އެވެ‪ .‬ޝޭމްޕޫ އިން ބޯ ދޮވުމަށްފަހު‬

‫ގތުން އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ބޭނުން‬ ‫ތާޒާކަމާއި އަރާމުކަން ލިބެއެވެ‪ .‬އެ ޮ‬

‫ބލުގައި ހާކައިފައި ‪10‬‬ ‫އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ޮ‬

‫ކށްލުމުން ހަތަރެސްފައިގެ ވަރުބަލިކަން ފިލައިދާނެ‬ ‫ކށްގެން އަތާއި ފައި މަސާޖް ޮ‬ ‫ޮ‬

‫މިނިޓް ބަހައްޓާށެވެ‪ .‬އޭގެ ފަހުން ދޮވެލާށެވެ‪.‬‬

‫އެވެ‪ .‬މި ޓްރީޓްމަންޓް އިން ހަށިގަނޑަށް ލިބޭ އަރާމުގެ އިތުރުން ފައިގައި ހުންނަ‬ ‫މަރުވެފައިވާ ހަންތަކުން ވެސް ރައްކާތެރިކޮށްދެ އެވެ‪.‬‬

‫‪ .4‬ބަރުދަން ލުއި ކުރުމަށް‬ ‫އެންމެ ގިނައިން އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ބޭނުން ކުރަނީ ބަރުދަން ލުއި‬ ‫ގތުން އެކެއް ނުވަތަ ދެ މޭޒުމަތީ ސަމުސާ އެޕަލް ސިޑަރ‬ ‫ކުރުމަށެވެ‪ .‬އެ ޮ‬

‫‪ .7‬ބޮލުގައި ހަންފޮޅުން‬

‫ބލާށެވެ‪ .‬ބޭނުމިއްޔާ‬ ‫ވިނެގަރ ފެންތައްޓަކަށް އެޅުމަށްފަހު ކާން ފެށުމުގެ ކުރިން ޯ‬

‫ބލުގެ އެކި ބޭނުން ތަކަށް އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ބޭނުން ކުރެވެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން‬ ‫ޮ‬

‫ގތުން އެޅިދާނެ އެވެ‪.‬‬ ‫ފެންތައްޓަށް މާމުއި ކޮޅެއް ވެސް ރަހަމީރު ކޮށްލުމުގެ ޮ‬

‫ފޅޭނަމަ އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އެއަށް ފަރުވާއަކަށް ވެދެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޮލުގައި ހަން ޮ‬

‫ބައެއް މީހުން އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ގެ ދެ މޭޒުމަތީ ސަމުސާ ފެނާ‬

‫ފެނާއި އެއްވަރަށް އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އެއްކުރުމަށް ފަހު ބޮލުގެ ތަލައިގައި‬

‫ބކަމަށް ވާނަމަ ދަތަށް ސަމާލުވާން‬ ‫ބލައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިހެން ޯ‬ ‫ނުލައިވެސް ޯ‬

‫ކތަޅެއް އެޅުމަށްފަހު‬ ‫ބލުގައި ޝަވަރ ކެޕް އެއް ނުވަތަ ޕްލާސްޓިކް ޮ‬ ‫ހާކާށެވެ‪ޮ .‬‬

‫ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެއީ އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ގެ ސަބަބުން ދަތްތައް ރައްކާތެރިކޮށްދޭ‬

‫އެކެއް ނުވަތަ ދެ ގަޑިއިރު ވަންދެން ބަހައްޓާށެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ދޮވެލާށެވެ‪.‬‬

‫ކށްލައެވެ‪ .‬އަދި ހަނދާނުގައި ބަހައްޓަންޖެހޭ އެހެންކަމަކީ‬ ‫«އެނަމެލް» މަޑު ޮ‬ ‫ބަރުދަން ލުއި ކުރަން މި ޓްރީޓްމަންޓް ބޭނުން ކުރިއަސް މި ޓްރީޓްމަންޓް ގެ‬ ‫ނަތީޖާ ފެންނަން ވަގުތު ނަގާނެކެވެ‪.‬‬

‫‪ .8‬ހަންގަނޑު މަޑުކުރުމަށް‬

‫‪ .5‬ނިދަން އުނދަގޫވާނަމަ‬

‫ފެންވަރާއިރު ދެ ތަށި އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އިން ހަށިގަނޑު ދޮވެލާށެވެ‪.‬‬

‫ނިދަން އުނދަގޫވާނަމަ އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އަކީ އެއަށް ބޭނުން ކުރެވިދާނެ‬ ‫ފަރުވާއެކެވެ‪ .‬ހޫނުފެން ތަށްޓަކަށް އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ ގެ އެއް މޭޒުމަތީ‬

‫ބޑަށް ރަނގަޅީ ބާތް ޓަބަށް‬ ‫އެއިރުން ހަންގަނޑު މަޑުވެ އޮމާން ވާނެއެވެ‪ޮ .‬‬ ‫އެރުމުގެ ކުރިން އެޕަލް ސިޑަރ ވިނެގަރ އެއަށް އެޅުމެވެ‪ .‬އޭރުން ފެންވަރައި‬ ‫ނިމޭއިރު ހުންނާނީ ހަންގަނޑު މަޑުވެ އޮމާން ވެފައެވެ‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫ބޮލީވުޑް‬ ‫އަޖޭ ދޭވްގަން އާއި ޔާޝް ރާޖް ފިލްމްސްގެ ކޯޅުން‬ ‫މަޝްހޫރު ފިލްމީ ތަރި އަޖޭ ދޭވްގަން އާއި ޔާޝް ރާޖް ފިލްމްސްއާ ޖެހި އަޖޭގެ‬

‫ ‬

‫ބލީވުޑުގެ މިފަހުގެ ތާރީޚުގައި‬ ‫ނޓިސް ފޮނުވުމަކީ ޮ‬ ‫ފަރާތުން ޔާޝް ރާޖް ފިލްމްސްއަށް ލީގަލް ޯ‬ ‫ކޅުން ކަމުގައި މީޑިޔާގައި ދަނީ ސިފަ ކުރަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އުފެދުނު އެންމެ ބޮޑު އެއް ޯ‬ ‫ގތުގައި ޔާޝް ރާޖް ފިލްމްސްއިން ދަނީ އެމީހުންގެ‬ ‫އަޖޭ ދޭވްގަން ތުހުމަތު ކުރާ ޮ‬

‫ ‬

‫ނުފޫޒު ބޭނުންކޮށްގެން‪ ،‬އެހެން މީހުންގެ ފިލްމުތައް އިނދަ ޖައްސައިލާން މަސައްކަތް‬ ‫ގތުން ޔާޝް ރާޖް ފިލްމްސްގެ “ޖަބް ތަކް ހޭ ޖާން” އާ އެކު އެކީ‬ ‫ކުރަމުންނެވެ‪ .‬މި ޮ‬ ‫އފް ސަރްދާރް” ފްލޮޕް ކުރުމަށް‬ ‫ރިލީޒް ކުރާން ތައްޔާރުވެފައިވާ‪ ،‬އަޖޭ ދޭވްގަންގެ “ސަން ޮ‬ ‫ޔާޝް ރާޖް ފިލްމްސްއިން މަސައްކަތް ކުރާ ކަމަށް އަޖޭ ތުހުމަތު ކުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ގތަށް އޮތީ ދިވާލީގައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އެއީ ނޮވެންބަރު‬ ‫ދެ ފިލްމު ވެސް އަޅުވާ ޮ‬

‫ ‬

‫‪ 13‬ގައެވެ‪“ .‬ޖަބް ތަކް ހޭ ޖާން”ގެ ބަޠަލު ޝާހްރުކް ޚާނާއި އަޖޭ ދޭވްގަންއާ ދެމެދު‬ ‫ކޅުމުގައި މުހިންމު ދައުރެއް އަދާ ކުރަމުންދާ‬ ‫އންނަ ޒަމާން ވީ ވާދަވެރިކަން ވެސް މި ޯ‬ ‫ޮ‬ ‫ކަމަށް މީޑިޔާއިން ހާމަކުރެއެވެ‪“ .‬ޖަބް ތަކް ހޭ ޖާން” ހަދައިފައި ވަނީ ‪ 50‬ކުރޯޑުގެ‬ ‫އފް ސަރްދާރް” ހަދައިފައި ވަނީ ‪ 30‬ކުރޯޑުގެ‬ ‫ބަޖެޓަކުންނެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް “ސަން ޮ‬ ‫ބަޖެޓަކުންނެވެ‪ .‬ޔާޝް ރާޖް ފިލްމްސްގެ ބާނީ‪ ،‬މަޝްހޫރު ޑިރެކްޓަރ ޔާޝް ޗޯޕްޅާ މަރުވުމުގެ‬ ‫ފނުވި ނަމަވެސް‪ ،‬ޔާޝްގެ މަރަށް ފަހު އަޖޭ އަމަލުކުރަމުންދާ ގޮތާ‬ ‫ކުރީން އަޖޭ ނޯޓިސް ޮ‬ ‫މެދު މީހުން ދަނީ ފާޑު ކިޔުންތައް އަމާޒުކުރަމުންނެވެ‪.‬‬

‫އައިޝްވާރިޔާއަށް ޝަރަފުގެ އެވޯޑެއް‬ ‫ ‬

‫ބލީވުޑުގެ ރީތީގެ ރާނީ އަިޝްވާރިޔާ ރާއީ މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ ފަންނަށް‬ ‫ޮ‬ ‫ކށް ފަރަންސޭސި ވިލާތުން ޝަރަފުގެ އެވޯޑެއް‬ ‫ކށްދީފައިވާ ޚިދުމަތްތައް ފާހަގަ ޮ‬ ‫ޮ‬ ‫ނވެންބަރާ ދިމާކޮށް‬ ‫ދީފިއެވެ‪ .‬އައިޝްވާރިޔާގެ އުފަންދުވަސް ކަމުގައިވާ ‪ޮ 01‬‬ ‫މުންބާއީގައި ހުންނަ ފަރަންސޭސި އެންބަސީން އިންތިޒާމުކޮށްގެން ބޭއްވި‬ ‫އފް އާޓްސް އެންޑް ލެޓަރސް” އެވޯޑް‬ ‫އފް ދަ އޯޑަރ ޮ‬ ‫ރަސްމިއްޔާތުގައި “ނައިޓް ޮ‬ ‫ކށްފައި ވަނީ ފަރަންސޭސި އެންބެސެޑަރެވެ‪.‬‬ ‫އައިޝްވާރިޔާއާ ހަވާލު ޮ‬

‫ ‬

‫މިހާތަނަށް ‪ 40‬އަށް ވުރެ ގިނަ ފިލްމުގައި ހަރަކާތްތެރިވެފައިވާ‬ ‫އައިޝްވާރިޔާ ރާއީއަކީ އިންޑިޔާގެ ފިލްމީ ތަރީންގެ ތެރެއިން ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ‬ ‫ތަނެއްގައި ވެސް އެންމެ މަގުބޫލު އެއް ތަރިއެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ވލްޑުގެ ޝަރަފު ލިބުނު ފަހުން އަދި މިހާ ތަނަށް‬ ‫‪ 1994‬ވަނަ މިސް ޯ‬

‫ވެސް އައިޝްވާރިޔާ ވެފައިވަނީ ހަގީގީ ރީތީގެ ރާނީއަކަށެވެ‪ .‬ކުލަ ފަނޑުވުމެއް‬ ‫މިލުމެއް ނެތް ރީތީގެ ރާނީއަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫އުމުރުން މިހާރު ‪ 39‬އަހަރުވެފައިވާ އައިޝްވާރިޔާ ރާއީ‪ ،‬އަބީޝެކް‬ ‫ކށްފައި ވަނީ ‪ 2007‬ވަނަ އަހަރުއެވެ‪ .‬މި ދެ ތަރީންނަށް ވަނީ‬ ‫ބައްޗަންއާ ކައިވެނި ޮ‬ ‫އަންހެން ކުއްޖަކު ލިބިފައެވެ‪.‬‬

‫‪30‬‬

31

‫އިރުހާބީ‬

‫މުހައްމަދު ާގސިމް‪ ،‬އއ‪ .‬މަތިވެރި‬

‫ ‬

‫(ކުރީގެ އަދަދާ ގުޅޭ)‬

‫ ‬

‫“އާނ‪ ،‬ހަމަ މާލޭގަ‪ .‬ނޫރު އަދިވެސް ކިޔަވަނީ ދޯ!”‬

‫ކށްފައި އެއް ރެއަކު ނޫރު އައުމުން ޝަކުވާގެ‬ ‫މިހާރު‪ ”.‬ހަފުތާއެއްހާ ދުވަސް ޮ‬

‫ ‬

‫“އާނ‪ .‬މިހާރު ނުވައެއްގަ މިއުޅެނީ‪ .‬އެއް އަހަރު ރިޕީޓް ކުރާން‬

‫ރާގުގައި ނަދާ ވާހަކަ ފެށިއެވެ‪.‬‬

‫ނުޖެހުނު ނަމަ މިއަހަރު ނިމޭނެ‪ .‬ބުޝްރީ ކިޔެވުން ހުއްޓައިލީތަ؟”‬ ‫ ‬

‫“މިހާރު ނޫރު ހާދަ ތަފާތޭ‪ .‬މަށާ ދިމާއަށް ބަލައިވެސް ނުލަމެއްނު‬

‫ ‬

‫ ‬

‫“ނޫނޭ! އިރާދަ ކުރެއްވިއްޔާ އަދި ކިޔަވާނަން މަވެސް‪ .‬ވަގުތު އޮތިއްޔާ‬

‫“ނަދާ ބުރުގާ އަޅާންވީނު‪ ”.‬ނޫރަކަށް ނަދާގެ މިހާރުގެ ގޮތްގަނޑު‬ ‫ރަނގަޅެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަންހެނަކު ވިއްޔާ ހުންނާން ޖެހޭނީ ބުރުގާ އަޅައިފައެވެ‪.‬‬

‫ކންމެވެސް ތާކަށް ދާން‪ .‬މިހާ ދުވަސް ކޮށްފައި‬ ‫ހިނގާބަލަ ވާހަކަ ދައްކައިލަން ޮ‬ ‫ދިމާވީމަ ހުންނާނެއެއްނު ލައްކަ ވާހަކަ‪”.‬‬ ‫ ‬

‫އައުރަ ނިވާކޮށްގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ދެކުދިން މިސްކިތު ގޯތި ތެރެރެއިން ނިކުމެގެން މިސްރާބު ޖެހީ‬

‫“އެހެންވެގެންތަ މިހާރު ނޫރު މަގޭގާތަށް ނާންނަނީ؟” ނަދާއަށް‬

‫އތް ސަލްޓަންޕާކާ ދިމާއަށެވެ‪ .‬ދިޔަމަގުމަތީގައި މުޅިންހެން‬ ‫ކުރިމަތިން ފެންނާން ޮ‬

‫އަހައިލެވުނެވެ‪ .‬ބޭއިޚުތިޔާރުގައި އަހައިލާކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ވާހަކަދައްކަމުން ގެންދިޔައީ ބުޝްރީއެވެ‪ .‬މައުޟޫ ގުޅިފައިވަނީ ދީނާއެވެ‪.‬‬

‫“އަހަރެމެން ދެމީހުންނަކީ ހިލޭ ދެ މީހުން‪ .‬އެކަން ނަދާ ވެސް ގަބޫލު‬

‫ބުޝްރީއަށް ބަދަލު އަންނާން ޖެހުނު ސަބަބު ނޫރުﷲއަށް ކިޔައިދެނީއެވެ‪.‬‬

‫ކުރަމެއްނު‪ ”.‬އިސްދަށަށް ޖަހައިގެން އިނދެ ނޫރު ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ކށްލައިގެން އެތައް އިރަކު‬ ‫ގސް ގަހެއްގެ ދަށުގައި މަޑު ޮ‬ ‫ސަލްޓަންޕާކަށް ވަދެގެން ޮ‬

‫ކށްފައި އޮތީ ނޫރާ ކައިވެނި‬ ‫“އާނ‪ ،‬އެކަމަކު އަހަރެން ގަސްދު ޮ‬

‫އެދެ ކުދީން އެމައުޟޫގައި ތިއްބެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ނޫރުﷲއަށް ވެސް ވަރަށް ކަމުދާ މައުޟޫއަކަށް ވެއްޖެއެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ކުރާން‪”.‬‬ ‫ ‬

‫ކށް ދެމީހުން އެއް ތަނުގައި މިހެން ތިބުމަކީ ވެސް އެހާ‬ ‫“ކައިވެނި ނު ޮ‬

‫ރަނގަޅު ކަމެއްނޫން‪ .‬ތިންވަނަ ފަރާތަކަށް ހުންނަނީ ޝައިޠާނާ‪ .‬ވައްދާނީ ނުބައި‬

‫ގތުން ކުރިން ނޭނގޭ އެތައް‬ ‫ދީނާއި ދީނާ ގުޅުން ހުރި ކަންތައްތަކާ ބެހޭ ޮ‬ ‫އެއްޗެއް ބުޝްރީގެ ކިބައިން މިހާރުވެސް ނޫރުﷲއަށް އެނގިއްޖެއެވެ‪ .‬އިތުރަށް‬

‫ވަސްވާސްތައް” ނޫރު އެބުނީ ކިތަންމެހައިވެސް ރަނގަޅު ވާހަކައެކެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫އޅުންފިލުވުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ވެސް އުފެދޭން ފަށައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ޮ‬

‫“ތީގެ މާނައަކީ ނޫރު އަހަންނާ ރުޅިވާން ބޭނުންވަނީއޭތަ؟” ނަދާގެ‬

‫އޅުން ފިލުވަމުން‬ ‫“އަހަރެން ވެސް ޝައިޚެއްގެ ފަރާތުން މިކަންކަން ޮ‬

‫ ‬

‫އަޑުގައި ހިތާމައިގެ ރާގު އެކުލެވުނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫“ތިހެނެއް ނުބުނަމެއްނު‪ .‬އެކަމަކު މިރޭ އަހަރެން މިއައީ ނަދާއާ‬

‫ދަސްކުރަމުން މިގެންދަނީ‪ .‬ނޫރުވެސް ބޭނުމިއްޔާ އެޝައިޚާ ބައްދަލުކޮށްދީފާނަން‪”.‬‬

‫މި ވާހަކަ ދައްކާން‪ .‬ކައިވެންޏަށް ފަހުގައި ނޫނީ ދެން އަހަރެން ނަދާއަކާ‬

‫ވާހަކަ ނިންމައިލަމުން ބުޝްރީ ބުންޏެވެ‪.‬‬

‫ބައްދަލެއް ނުކުރާނަން‪ .‬ނަދާވެސް މަށާ ބައްދަލު ކުރާން ނޫޅޭތި! އަދި ވީ އެންމެ‬

‫ބުޝްރީއާއި ނޫރުﷲގެ ގާތްކަމާއި އެކުވެރިކަން ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް‬

‫ ‬

‫ބޑުވަމުންނެވެ‪ .‬ދީނީ ވާހަކަތަކުގެ ސިލްސިލާ އައީ އިތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫އައީ ޮ‬

‫އަވަހަކަށް ނަދާ ބުރުގާ އެޅުމަކީ ވެސް އަހަރެންގެ ވަރަށް ބޮޑު އެދުމެއް‪”.‬‬ ‫ ‬

‫ނޫރު ތެދުވެގެން ހިނގައިގަތީ އެގެއިން ނިކުތުމަށެވެ‪ .‬ނަދާގެ‬

‫ކޅެއްގެ ތެރޭގައި ނޫރުގެ ކިބައިން ފެންނާން ފަށައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ނަތީޖާ ކުޑަ ދުވަސް ޮ‬

‫ގވައިލާން އޭނާ ބޭނުންވިއެވެ‪ .‬އިހައް‬ ‫ލލުން ކަރުނަ ހިލިގަތެވެ‪ .‬ނޫރަށް ޮ‬ ‫ދެ ޮ‬

‫އޭނާ ދެލޯ ނޭދި އެދުނު ނަދާއާ ބައްދަލުކުރުމުގެ ދޭތެރެ ދުރުވާން ފަށައިފިއެވެ‪.‬‬

‫ކށްލާށޭ ބުނާން ހިތް އެދޭން ފެށިއެވެ‪ .‬ނޫރުގެ މޫނަށް އެއް ފަހަރު‬ ‫ނުގޮސް މަޑު ޮ‬

‫އިސްކޫލަށް ދިޔުމުގެ ވިސްނުން ކުޑަވާން ފަށައިފިއެވެ‪ .‬ހެނދުނު ހޭލުމަށް ވެސް‬

‫ނަމަވެސް ބަލައިލުމުގެ އެދުންވެރިކަން އުފެދުނެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ހިތަށް‬

‫އައީ ބަދަލު އަންނަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ބޑުކަމުން އެއިން އެއް ކަމެއް ވެސް އޭނާއަކަށް‬ ‫ވެރިވެގެން ދިޔަ ހިތްދަތިކަމެއްގެ ޮ‬

‫‪32‬‬

‫ނުވި އެވެ‪ .‬ޖެހި ބުދެއް ހެން އިންދާ ނޫރު ނިކުމެގެން ހިނގައްޖެއެވެ‪ .‬ނަދާއަށް‬ ‫ކޓަރިއަށް ވަދެވުނީ ކިރިޔާއެވެ‪ .‬ބަޑި‬ ‫ކޓަރިއާ ދިމާއަށެވެ‪ޮ .‬‬ ‫ދުއްވައިގަނެވުނީ ޮ‬

‫އަންގައިލުމެއް ނެތިއެވެ‪ .‬އޭނާ ހިނގައިގަތީ ނޫރުމެންގެއަށް ދިޔުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ފަޅައިގެން ހިނގައްޖެއެވެ‪.‬‬

‫ނޫރުމެންގެ ހުންނަ މަގަށް ނަދާއަށް ނުކުމެވުނު އިރު‪ ،‬ނޫރު ހުރީ‬

‫ ‬

‫ކޅަކަށް އާދެވުނުތަނާ‬ ‫ދށުގައި މީހަކާ ވާހަކަ ދައްކާށެވެ‪ .‬ނަދާއަށް ތަން ޮ‬ ‫ދޮރޯށި ޮ‬

‫ނޫރުގެ ބަސް ނަދާ އެހިއެވެ‪ .‬ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ނަދާ ހުރީ ބުރުގާ‬

‫ކށްލައިފައެވެ‪ .‬ނޫރު ދޮރާށި‬ ‫އެމީހާ ހިނގައިގެންފިއެވެ‪ .‬ނޫރާ ސަލާން ޮ‬

‫އަޅައިގެންނެވެ‪ .‬ނޫރު ދެކެ ކިތަންމެ ވަރަކަށް ވެސް ނަދާ ލޯބިވެއެވެ‪ .‬ނޫރު‬ ‫އެ ދެއްކީ ރަނގަޅު ވާހަކަތަކެއް ކަމަށް ވެސް ހިތް ގަބޫލުކުރެއެވެ‪.‬‬

‫ހުޅުވައިލައިފިއެވެ‪ .‬އެތެރެއަށް ވަނުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ބޑުކަމުން ދެރަވަނީއެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫އެހެންނަމަވެސް ނޫރު ދެކެ އޭނާ ވާ ލޯތްބެއްގެ ޮ‬ ‫އޭނާއަކަށް ނޫރަކާ ބައްދަލެއް ނުވާނޭކަން އެނގޭތީ ހިތަށް އަސަރުކުރަނީއެވެ‪.‬‬

‫ނޫރު އެނބުރި ބަލައިލިއެވެ‪“ .‬މަޑުކޮށްބަލަ!”‬ ‫ ‬

‫އޭނާގެ ކަންފަތުގައި އަބަދާ އަބަދު ގުގުމަނީ ނޫރުގެ އެ ޖުމުލަތަކެވެ‪ .‬ހިތަށް‬ ‫ހެރެމުން ދާ ވިހަގަދަ ކަށިތަކެއް ފަދައިންނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ގތަކަށް ގޮވައިލެވުނެވެ‪.‬‬ ‫“ނޫރު!” ނަދާއަށް ބޭއިޚުތިޔާރުގައި ކަހަލަ ޮ‬ ‫އެއީ ކާކުކަމެއް ފުރަތަމަ ނަޒަރަކުން ނޫރަކަށް ނޭނގުނެވެ‪ .‬އޭނާ‬

‫ބީރައްޓެހި ނަޒަރަކުން ނަދާއާ ދިމާއަށް ބަލަހައްޓައިގެން ހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ކޅަށް ނޫރު އިސްކޫލުން ވެސް ކެނޑިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މައިން ބަފައިންނާ ދެ ޮ‬

‫“ނަދާތަ؟” ވަކި ހިސާބަކުން ނޫރަށް އެނގިއްޖެއެވެ‪“ .‬ބުރުގާ އެޅީމަ‬

‫މިހާރު ގިނަ ވަގުތު އޭނާ ހޭދަކުރަނީ ބުޝްރީގެ އެކުވެރިންނާ އެކުގައެވެ‪.‬‬

‫“އަހަރެން ވެސް ގަބޫލުކުރަން އެރޭ ނޫރު ދެއްކީ ވަރަށް ރަނގަޅު‬

‫ ‬

‫އެމީހުންގެ ބަހުން ނަމަ އަޚުންނާ އެކުގައެވެ‪ .‬މިސްކިތުގައެވެ‪ .‬ދީނީ ކަންކަން‬

‫ބޑުކަމުން ކެތް‬ ‫ވާހަކަތަކެއްކަން‪ .‬އެކަމަކު ނޫރު ނުފެންނާނީ ހިތަށް ކުރާ އަސަރު ޮ‬

‫ގތަށް ނޫރުގެ ސްޓައިލް ވެސް‬ ‫ދަސްކުރުމާއި އަޅުކަމުގައެވެ‪ .‬ބުޝްރީއާ އެއް ޮ‬

‫ނުކުރެވިގެން މި އާދެވުނީ‪”.‬‬

‫ކށްފިއެވެ‪ .‬ހެނދުން އެޅުން ވެސް މެއެވެ‪.‬‬ ‫ބަދަލު ޮ‬ ‫ ‬

‫ނުވެސް އެނގުނު‪ ”.‬ނޫރު ވާހަކަދެއްކީ މަޑުންނެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ކޓަރީގައެވެ‪ .‬ނޫރުގެ ޚިޔާލަށް‬ ‫އެއްރެއެއްގެ ރޭގަނޑެވެ‪ .‬ނަދާ އޮތީ ޮ‬

‫“ވަރަށް އުފާވެއްޖެ އަހަރެންގެ ބަސް ނަދާ ގަބޫލުރީމަ‪ .‬ބުރުގާ އެޅީމަ‬ ‫ބޑަށް އުފާވެއްޖެ‪ .‬އަދިވެސް އަހަރެން އެދޭ އެދުމެއް އެބަ އޮތް‪”.‬‬ ‫އަދި ވަކީން ޮ‬

‫ލލުގައި ހުރީ ކަރުނައެވެ‪ .‬މިހާރު އޭނާއަށް ނޫރު‬ ‫ގެއްލިފައެވެ‪ .‬އޭނާގެ ދެ ޮ‬ ‫ކށްގެން ހުރީ ކެތްތެރިކަމާ‬ ‫ނުފެންނަތާ ދެތިން ހަފުތާ ވަނީއެވެ‪ .‬ނަދާ ގަސްދު ޮ‬

‫ނަދާއާ ދިމާއަކަށް މިރޭ ވެސް ނޫރެއް ނުބަލަ އެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ކށްގެން ހުރީ ދުވަސްވާ ވަރަކަށް ނޫރުގެ‬ ‫އެކު ދުވަސްތައް ވޭތުކުރާށެވެ‪ .‬އޭނާ ހީ ޮ‬ ‫ހަނދާންތަކާ އޭނާއަށް ދުރުވެވޭނޭ ކަމަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ގިނަ ދުވަސް‬

‫ވާނަން‪”.‬‬ ‫ ‬

‫ބ ހަލުވައިލިއެވެ‪“ .‬ނަދާ ހިޖާބު‬ ‫“އަހަންނަށް ޓަކައެއް ނޫން!” ނޫރު ޯ‬

‫ގތެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ވިއްޔާ ވަނީ ބޮޑެވެ‪.‬‬ ‫ވުމަކުން އެހަނދާންތަކަކާ ދުރުވެވޭ ޮ‬ ‫ ‬

‫މިރެއަކީ ނަދާގެ ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލީ ރެއެވެ‪ .‬ނަދާ ތެދުވެއްޖެ އެވެ‪.‬‬ ‫މޫނު ފޮހެލައި ރީތިވެލައިގެން ގެއިން ނިކުމެއްޖެއެވެ‪ .‬މަންމައަށް އަދި ބައްޕައަށް‬

‫“ބުނޭ! އަހަރެން ނޫރަށް ޓަކައި ކޮންމެ ފަދަ ގުރުބާނީއެއް ވެސް‬

‫އަޅާންވީނު‪”.‬‬ ‫ ‬

‫ނަދާއަށް އިސްދަށަށް ޖަހައިލެވުނެވެ‪ .‬އޭނާއަކަށް އެއަކަށް އެއްޗެއް‬ ‫ބުނާކަށް ފަސޭހައެއް ނުވިއެވެ‪( .‬ނުނިމޭ)‬

‫‪33‬‬

‫ރަހަފަތް‬

‫ކުކުޅު ޕަނީނޯ‬

‫ބޭނުންވާތަކެތި‬ ‫‪1‬‬

‫ފިޔާ ކޮށައިފައި‬

‫ރ މިރުހެއްގެ އެއްފަޅި ކޮށައިފައި‪.‬‬ ‫ޯ‬ ‫ޖޑެއްގެ ހަތަރުބައިކުޅަ އެއްބައި މަޔޮނައިޒް‬ ‫ޯ‬ ‫‪1‬‬

‫ޖޑު ކުކުޅުމަސް‬ ‫ޯ‬ ‫ރަހަލާވަރުގެ ލޮނުކޮޅެއް‬ ‫އަސޭމިރުސް‬

‫‪2‬‬

‫މޭޒުމަތީ ސަމުސާ ލުނބޯ ހުތް‬

‫ކށައިފައި ހުރި ކެބެޖް‬ ‫ޖޑެއްގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ޮ‬ ‫ޯ‬ ‫ކށައިފައި ހުރި ކެރެޓް‬ ‫ޖޑެއްގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ޮ‬ ‫ޯ‬ ‫‪3‬‬

‫ފތި ސްލައިސް ޗީޒް‬ ‫ޮ‬

‫‪6‬‬

‫ފޮތި ޕާން‬

‫‪3‬‬

‫ފޮތި ޓޯމާޓޯ‬

‫ފުދޭވަރުގެ ތެޔޮފޮދެއް‬

‫ތައްޔާރު ކުރާނެގޮތް‬ ‫ރފިލުވައިލާށެވެ‪ .‬ފިޔާ‪ ،‬މިރުސް‪ ،‬ކުކުޅު މަސް‪،‬‬ ‫ޔ އަޅައި ކުކުޅު މަސްކޮޅު ޯ‬ ‫ބހުތް ހާކައިލާށެވެ‪ .‬ދެން ތަވައަކަށް ތެ ޮ‬ ‫ލނާއި އަސޭމިރުހާއި ލުނ ޯ‬ ‫ކުކުޅު މަހުގައި ޮ‬ ‫ފތި ޕާނުގެ މައްޗަށް‬ ‫ކށް އެއްކޮށްލާށެވެ‪ .‬ދެން ‪ޮ 3‬‬ ‫ކެބެޖް އަދި ކެރެޓް ރަހަ ނިކުންނަ ވަރަށް ރަނގަޅަށް މޮޑެލާށެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު މަޔޮނައިޒް އަޅައި ރީތި ޮ‬ ‫ފތި ޕާން މަސްގަނޑު އަޅައިފައިވާ ޕާންފޮތީގެ މަތީގައި‬ ‫ފތިތައްބާއްވައިލާށެވެ‪ .‬އަނެއް ތިން ޮ‬ ‫މަސްގަނޑު އަޅައި އޭގެ މަތީގައި ޗީޒް ސްލައިސް އާއި ޓޯމާޓޯ ޮ‬ ‫ޓސްޓް ކޮށްލާށެވެ‪.‬‬ ‫ބޭއްވުމަށްފަހު ޗީޒް ރަނގަޅަށް ވިރޭންދެން ޕަނީނޯ މޭކަރުން ޯ‬

‫ފަހަށް ކަންކަން ބަހައްޓާ ނަ ަމ‬ ‫އެކަމެއް ފުރިހަމަ ކުރެވުމުގެ ފުރުސަތު‬ ‫ވަރަށް ހަނިވާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪34‬‬

corona virus de vana meeheh gain fenijje