krln9...nleuw1 N U MME R 0 K T 0 B E R
2 5
Uitgave van de KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH"
1 9 7 9
Sekretariaat: Postbus 1162, 5200 BE 's-Hertogenbosch tel. 073 - 135073, b.g.g. 073 - 138472
Gedurende de laatste drie maanden van 1979 zijn er weer verschillende aktiviteiten van onze Kring, waarvoor het Bestuur gaarne Uw belangstelling vraagt. *zondag 14 oktober, STADSWANDELING: "Tussen Leuvense Poort en Hinthamerpoort" Er wordt gestart vanuit de Knillispoort, Korte Waterstraat 15, na de aanvang van een dia-voorstelling, welke om 11.30, 12.30 en 13.30 uur worden gehouden. Het eindpunt is het Noordbrabants Museum in de Bethaniestraat. *woensdag 17 oktober: LEZING door Thom Brouns: "Herman Moerkerk en 's-Hertogenbosch". Deze lezing zal worden gehouden in het Jeroen Bosch-huis aan de Hinthamerstraat, 's avonds om 8 uur. Er zullen .dia's worden vertoond ter ondersteuning van het verhaal van de heer Brouns. *donderdag l
november: De restauratie-architect van de Sint Jan, Herman Teering, praat aan de hand van vele dia's over de restauratie van de Sint Janskathedraal. De vorderingen van die restauratie en de plannen voor de komende tijd (tot .1985) vormen het onderwerp van de lezing die ook in de aula van het Jeroen Bosch'-huis (Hinthamerstraat) zal worden gehouden. Aanvang eveneens 8 uur 's avonds.
*donderdag 22 november: Stadsarchivaris drs.P.Th.J.Kuyer bespreekt de gebeurtenissen welke 's-Hertogenbosch juist 400 jaar geleden, in 1579, wedervoer. In dat jaar kende de stad een burgeroorlog ("Het Schermersoproer") en moest men kiezen voor de Unie van Atrecht of die van Utrecht. 's-Hertogenbosch koos tenslotte voor Keulen. Over dit belangrijke jaar uit de Opstand spreekt de heer Kuyer in het Jeroen Bosch-huis, aanvang 8 uur 's avonds. Het Bestuur hoopt dat U allen zoveel mogelijk de bovenstaande bijeenkomsten bij kunt wonen. Op de volgende bladzijden treft U hierover (en over onze andere aktiviteiten) nadere bijzonderheden aan.
WANDELEN . .. . .
Het bestuur van de Kring heeft de eer U uit te nodigen voor de nieuwe stadswandeling welke op zondag 14 oktober aanstaande gehouden zal worden. De titel van de wandeling luidt : "TUSSEN LEUVENSE POORT EN HINTHAMERPOORT". Startpunt van de wandeling is de vlak bij de oudste Bossche stadsmuur gelegen Knillispoort, Korte Waterstraat 15. Om 11.30, 12.30 en 13.30 uur wordt daar een dia - voorstelling over deze wandeling gehouden; daarna wordt er o.l.v. gidsen en begeleiders gewandeld. De wandeling voert ons vanaf de Waterpoort en de Leuvense Poort langs de Hinthamerstraat met haar vele zijstraatje langs de stadsmuren bij de Hofstad en langs de Watertoren. De wandeling eindigt in het Noordbrabants Museum. Het twaalfde boekje uit de bekende serie Stadswandelingen werd voor de twaalfde maal financieel mogelijk gemaakt door het Postdistrict 's-Hertogenbosch. Het telt 16 bladzijden en is verschenen in een oplage van 2.000 stuks. De tekst is van de hand van Peter-Jan van der Heijden. Leden die bereid zijn bij het vertrek- of het eindpunt te helpen kunnen zich bij het sekretariaat opgeven. Indien U bereid bent om op 14 oktober als gids/begeleider op te treden wordt U verzocht dit zo spoedig mogelijk op te geven bij het sekretariaat. Ter voorbereiding van de wandeling vindt er namelijk nog een aparte bijeenkomst plaats (tel. 073-135073, b.g.g. 073-138472).
)
• In het Noordbrabants Museum wordt momenteel een tentoonstelling gehouden over de neogothiek in onze provincie onder de titel: "NAAR GOTIEKEN KUNSTZIN". Deze tentoonstelling (met haar waardevolle katalogus) is vooral voor Bosschenaren interessant. Velen kennen de voorwerpen nog uit de kerken van twintig jaar geleden. Anderen weten dat 's-Hertogenbosch al gedurende eeuwen een centrum was voor de gouden zilversmeedkunst.
blz.!
MOERKERK
Thom Brouns heeft op 14 mei jongs路tleden voor de leden van onze Kring aan de hand van een zeer uitvoerige serie dia's verteld over de levensloop van de Bosschenaar en (later) Haarlemmer: Herman Moerkerk. Herman Moerkerk is dit jaar precies honderd jaar geleden, op 2 maart 1879, in 's-Hertogenbosch geboren. In de maanden mei en juni van dit jaar heeft het Museum Slager een expositie aan Moerkerk gewijd. Een uitvoerige katalogus vulde de tentoonstelling aan.
11
Op woensdag 17 oktober, 's avonds om 8 uur, zal de heer Brouns in het Jeroen Bosch-huis aan de Hinthamerstraat ons opnieuw iets vertellen over Herman Moerkerk, en wel onder de titel: "Moerkerk en 's-Hertogenbosch". ---~--------------------------
U bent van harte welkom deze bijeenkomst (lezing met dia's) bij te wonen.
f
RESTAURATIE SINT JAN Opnieuw zal restauratie-architect Herman Teering ons op de hoogte brengen van de jongste vorderingen van de restauratie van de Sint Jan. Aan de hand van vele dia's vertelt hij over de werkzaamheden van de afgelopen lente en zomer (over de toren en het schilderwerk van het schip); en vertelt hij over de plannen die er bestaan voor de komende jaren. In 1985, als onze stad haar 800ste verjaardag viert, zal de Sint Jan geheel gerestaureerd, ongetwijfeld het middelpunt van de festiviteiten vormen. De heer Teering brengt ons op de hoogte van deze restauratie in het Jeroen Bosch-huis, op donderdag 1 november, 's avonds om 8 uur. blz.
1629 Het jaar 1979 heeft voor de Kr ing voornamelijk in het teken gestaan van de 1629-1979 herdenking. In het najaar 1978 werd de kursus "Bossche Bouwstenen" gehouden met als centrale thema de gebeurtenissen uit 1629. Rond de jaarwisseling verscheen onze nieuwjaarswens en een serie sluitzegels. Op 30 april, juist 350 jaar na het begin van het Beleg presenteerde de Kring een stadswandeling en een heruitgave van een gedenkpenning ter ere van Frederik Hendrik geslagen. Toen ook verscheen "Bossche Bouwstenen II"; de gebundelde lezingen. In mei volgde een fietstocht "1629; verdediging en aanval" die belangstellenden leidde langs het krijgstoneel van drie en een halve eeuw geleden.
Op 14 september, de dag waarop 350 jaar tevoren de capitulatie was getekend, vond een afsluitende bijeenkomst plaats in Centra!, bijgewoond door een kleine 200 leden van de Kring en andere belangstellenden. Stadsarchivaris drs.Kuyer sprak over Frederik Hendrik, dr.J.Peijnenburg over bisschop Ophovius en P.J.v.d.Heijden over gouverneur Grobbendonck. Na een pauze leidde dr.L.Pirenne een boeiende diskussie over diverse aspekten van de belegering en de daarop volgende capitulatie. Zo wilde men weten hรณe tolerant Frederik Hendrik in werkelijkheid was geweest bij de capitulatieonderhandelingen en wรกรกr precies in onze stad het geboorte huis van bisschop Ophovius stond (Fonteinstraat 2). Het was een waardige afsluiting van de herdenking. Dezelfde middag (14 september) op precies hetzelfde ogenblik waarop in 1629 de handtekeningen onder het capitulatieverdrag werden gezet, onthulde burgemeester mr.B.L.A. van Zwieten een herdenkingsteen welke op het bastion Vught geplaatst is. Daar, precies waar op 11 september 1629 de bres in de stadsmuur werd geslagen (die drie dagen later leidde tot de capitulatie) is een eenvoudig monumentje geplaatst met in brons een vogelvlucht-overzicht van de gebeurtenissen op die plek, 350 jaar geleden; alsmede de tekst:
HIER WERD DE VESTE OVERMAND. HIER BRAK MET HET HERTOGDOM DE BAND. MAAR BRABANT BLEEF
11
SYN EYGHEN LANT 11 โ ข
blz.
" Inderdaad: doordat de bres in het bastion werd geslagen moest 's-Hertogenbosch capituleren; de band met het zuidelijk deel van het hertogdom verbrak. Maar: Brabant bleef zichzelf; behield haar eigen identiteit. Stadsarchivaris drs. Kuyer ontwierp de tekst. De heer Cees Reijers vervaardigde de bronzen plaquette, naar een ontwerp van ziJn vader, J.Reijers.
1Jaagboek 1629
Het "Dagboek 1629" heeft in onze stad en omgeving vanaf eind april tot midden september dagelijks veel aandacht gekregen van de lezers van Het Brabants Dagblad . .Momenteel zijn er al meer dan 2.000 personen die de uitgave in druk in hun bezit willen hebben. Degenen die een (of meer) exemplaar (exemplaren) van dit Dagboek 1629 via de Kring bestelden hebben reeds een accept-girokaart ontvangen.
De pr1Js van het "Dagboek 1629" zal na het verschijnen, begin november, in de boekhandel f .30.-- bedragen. Voor abonees van het Brabants DagbJad is de pr1Js f .17.50 bij vóórintekening. Leden van de Kring kunnen bij vóórintekening dit Dagboek 1629 bestellen voor de prijs van f .15.65. Indien U het nog niet heeft besteld: stort U dan het bedrag van ~~!~!~~-~~~~-!~-~~!~~~~.: f .15.65 (of een veelvoud ervan voor meerdere exemplaren) op onze bankrekening nr.22.51.91.202 bij Van Lanschot te 's-Hertogenbosch. De intekenaars ontvangen nader bericht over de wijze waarop zij in het bezit zullen kunnen komen van het Dagboek.
**1 5 7 9
1 9 7 9
Op donderdag 22 november spreekt in het Jeroen Bosch-Huis stadsarchivaris Kuyer over één van de belangrijkste jaren uit de Bossche geschiedenis: 1579. In dit jaar van de Opstand kozen enige gewesten en steden voor het samengaan in de Unie van Atrecht, de noordelijke gewesten kozen voor het algemeen voor de Unie van Utrecht. 's-Hertogenbosch aarzelde. Na enige maanden werd er tenslotte gekozen voor de Unie van Utrecht. Maar tijdens het voorlezen van de artikelen van deze Unie brak er op de Bossche Markt een gevecht uit. Dit "Schermersoproer" kostte op die eerste juli 1579 aan 40 Bosschenaren het leven. 's-Hertogenbosch koos niet voor Utrecht, noch voor Atrecht. Wat er zich allemaal in onze stad afspeelde tijdens deze roerige dagen, daarover vertelt de heer Kuyer op donderdag 22 november in het Jeroen Bosch-huis aan de Hinthamerstraat; aanvang 8 uur 's avonds.
STRUKTUURPLAN Door een werkgroep van onze Kring is het Ontwerp-Struktuurplan-Binnenstad 's-H ertogenbosch van de gemeente in een aantal vergaderingen besproken. Ook door andere groeperingen is aan de gebodert inspraakmogelijkheid aktief deelgenomen. Dit alles heeft namens de inspraakgroepen geresulteerd in een 'Eindv ers lag' .
tt
~Ïiiïiïiïiïiil'
Over het algemeen heeft de Kring met instemming kennisgenomen van dit Ontwerp-Struktuurplan; dat gelukkig weinig overeenkomsten vertoont met het beruchte Struktuurplan-1964. Wel zijn er door ons vele opmerkingen gemaakt. De Kring hoopt dat deze kanttekeningen in het definitieve Struktuurplan zullen worden opgenomen.
*
8
~
~
~
Q,
~N
N
E:;
Cl Cl
~~ Cl
~
-4-:> N CiJ Cl ?-.,
•• èl
0) ('-.
u. E:
0) N~
~~
"'"' ~~
"lj
èl
~
CiJ
~
~
Q,
+:> èl ~ ~ ~
Cl Cl
...ei CiJ "'"'"' ~
~
~ "lj ~
CiJ CiJ CiJ ~
Cl ~ P:l "lj "<-;:,
*
"'"'
~ +:> i::::i
~~=~=~!~~=~~~~~~-~~~:-~~~~=:~~=~-~=~~=~~ Zo luidt de titel van een door de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" in samenwerking met het Noordbrabants Museum te organiseren wedstrijd. Tijdens de kerstvakantie wordt er in het Museum een tentoonstelling gehouden van kindertekeningen over het onderwerp "'s-Hertogenbosch". Zowel individueel als in klasseverband kunnen tekeningen worden ingeleverd. Vanaf 6 december kan dat gebeuren bij het VVV en in het Noordbrabants Museum. Tijdens de tentoonstelling zelf kunnen kinderen in het Museum zelf tekenen en schilderen over een Bosch' onderwerp. Via de plaatselijke pers kunt U de juiste openingstijden te weten komen. Aan de wedstrijd zijn diverse prijzen verbonden. Pas aan het eind van de tentoonstelling zullen de prijswinnaars bekend gemaakt kunnen worden.
blz.6 .
ARCHEOLOGIE
Al ruim twee jaar is stadsarcheoloog Hans Janssen bezig met onderzoekingen in onze stad. Onder andere op de Markt, in de Postelstraat, Bethaniestraat, Clarastraat en bij de Hervormde Kerk te Engelèn. Onlangs stelde hij een onderzoek in naar de fundamenten van de St.Joriskapel op de hoek St.Jorisstraat - Keizerstraat. Toen de heer Janssen zijn werkzaamheden begon met het onderzoek op en onder de Markt, is er door de Direkteur Gemeentewerken een begeleidingscommissie ingesteld ter begeleiding van dit onderzoek. Onder andere waren in deze Adviesgroep vertegenwoordigd vanzelfsprekend de archeoloog drs.H.L.Janssen, de rijksarchivaris in Noord-Brabant (dr.Pirenne), de stadsarchivaris (drs.Kuyer), het Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant (drs.Kappelhof), de provinciaal archeoloog voor Noord-Brabant (drs.Verwers), de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (dhr.Verhagen), de Boschboom (mevr.Bergman en mevr.v.d.Lee), de archivaris van de Godshuizen (dhr.H.v.Bavel). Namens de Dienst Gemeentewerken zat voorts ir.A.van Drunen in deze Commissie. De Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" was vertegenwoordigd door bestuurslid Peter-Jan van der Heijden. De Commissie is enige malen bijeen geweest en heeft met vrucht kunnen samenwerken met de stadsarcheoloog. Nadat het onderzoek op de Markt beëindigd was, heeft de Commissie een brief naar het Bossche College van B&W geschreven, waarin zij voorstelt om, ter begeleiding van de stadsarcheoloog, een zogenaamde Commissie ex artikel 62 van de Gemeentewet in te stellen. Als Bijlage bij deze brief geeft de Commissie een opsomming van de te onderzoeken objekten en situaties in onze binnenstad. Nadat deze brief in januari 1979 is verzonden is er echter nog steeds geen antwoord ...... . De kontakten tussen onze Kring en de stadsarcheoloog hebben er toe geleid, dat de heer Janssen een lezing heeft gehouden over kingen op de Markt en in de Postelstraat. Het Bestuur hoopt dat de heer Janssen binnenkort opnieuw in de verslag over zijn laatste onderzoekingen uit te brengen aan de Kring en andere belangstellenden.
)
intussen wel zijn onderzoegelegenheid is leden van de
Vrienden boek stadsarchivaris Kuyer Stadsarchivaris drs.P.Th.J.Kuyer hoopt op .17 januari l980 65 jaar te worden. Dat betekent dat hij dan wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd de Gemeentelijke Archiefdienst zal moeten verlaten. De Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" heeft vanaf haar oprichting steeds bijzonder nauwe kontakten met de heer Kuyer gehad, kontakten die er o.a. in resulteerden dat de lezingencyclus "Bossche Bouwstenen" opgezet kon worden op een wijze die bij velen bewondering heeft afgedwongen. •Onder andere op een kongres van studenten van de Pedagogische Akademies met specialisatie geschiedenis bleek hoe waardevol men deze cycli oordeelde. (Tijdschrift KLEIO, 1979,nr.1,blz.37ev). Het Bestuur van de Kring heeft dan ook met belangstelling en waardering kennis genomen van het initiatief om bij het afscheid van dhr.Kuyer als archivaris hem aan te bieden een "Vriendenboek". Dit "Vriendenboek" dat blijkens de inhoudsopgave een veertiental Bossche studies omvat is een 'must' voor alle Bosschenaren met belangstelling voor de geschiedenis van de eigen stad. Zie ook de bij dit Kring-Nieuws gevoegde folder. blz.~
-
-
DE BOSSCHE AMBACHTSGILDEN Voor de derde maal wordt momenteel de kursus "Bossche Bouwstenen" gehouden. Het central thema is deze maal "De Bossche Ambachtsgilden". De heer Van Dongen heeft reeds gesproken over . De Gilden in een meer algemeen verband, terwijl de heer Kuyer de Bossche ambachtsgilden intern besprak . De komende tijd (tot half december) komen nog de volgende aspekten aan de orde: - R.Feringa : De ekonomische funktie van de ambachtsgilden. - drs.H.Roosenboom: De ambachtsgilden in het Bossche stadsbeeld. - mr.Beatrix C.M.Jacobs : De politieke rol van de ambachtsgilden. - mr.J.A.M.Hoekx (in samenwerking met R.v.d.Laar): De Bossche ambachtsgilden n谩 1629. - Peter-Jan van der Heijden: Het Bossche goud- en zilversmedengilde. De inleidingen worden gehouden in de studiezaal van het Bossche Gemeentearchief, op de maandagavonden, beginnend om 8 uur. Iedere inleiding wordt twee maal gehouden wegens het grote aantal deelnemers. Op donderdag 27 december vindt er een afsluitende bijeenkomst plaats. Dan ook zal besproken worden welk onderwerp in najaar 1980 als centrale thema zal fungeren. De inleidingen zullen in 1980 als "Bossche Bouwstenen III" gepubliceerd worden .
Enige Bossche gi ldepenningen .
--路----------------------------------------------------------------------------------------------Bijlagen bij dit Kring-Nieuws: - stadswandeling "Tussen Leuvense Poort en Hinthamerpoort" - folder "Vriendenboek Stadsarchivaris Kuyer" - (eventueel:) accept-girokaart t.b.v. Dagboek-1629. Het volgende Kring-Nieuws verschijnt begin januari 1980. Kopy voor dit nummer moet op 1 december aanstaande bij het sekretariaat aanwezig zijn.
blz . 8