A C R E S E I K S Ń E Ż
zwierząt z kinem. Za Giovannim Aloim przypomina teoretyczne dywagacje, na przykład na temat pętli powtarzalności śmierci w kinie (śmierć staje się przez to niemożliwa), która odwraca naszą uwagę od najważniejszego – ostateczności fizycznego zabijania zwierzęcia20. Śmierć zwierząt w omawianych przeze mnie filmach to jednak zupełnie inna śmierć niż zabijanie koni w westernach. Także teoretyczne rozważania, które mogą one wywoływać, nie wiążą się chyba z tym problemem. Śmierć taka, jak przedstawiają ją Laurie Anderson i Kathy High, wprowadza nas raczej w optykę myślenia o śmierci przez refleksję Donny Haraway i Rosi Braidotti. Śmierć w ujęciu tej drugiej to stawanie-się-niewykrywalnym nomadycznego podmiotu i, podobnie jak życie, jest bezosobową siłą wiążącą nas z innymi siłami: „śmierć nie jest entropią ani powrotem do bezwładnej, martwej materii, ale otwarciem się na nowe intensywności i możliwości tego, co nie-ludzkie”21. Jak pisze Marzena Kotyczka, „z takiego punktu widzenia śmierć staje się nie tylko punktem wyjścia, ale także pryzmatem, którego przyjęcie oddala optykę badawczą od antropocentrycznego paradygmatu”22. Można myśleć w tym ujęciu o śmierci jako punkcie, z którego w nowy, oddalający się od antropocentryzmu sposób można spojrzeć na relację człowiek – zwierzę. Jest to śmierć, która nie jest „metafizyczną obsceną” – jak o prawdziwej ekranowej śmierci pisał André Bazin23.
Emocje
(…) obecnie nie kwestionujemy już istnienia emocjonalnego życia zwie20 Tamże, s. 20. 21 R. Braidotti: Etyka stawania-się-niewykrywalnym, tłum. J. Bednarek, [w: ] Teorie wywrotowe…, cyt. za: M. Kotyczka, Słowo wstępne, [w:] M. Kotyczka (red.), Śmierć zwierzęcia. Współczesne zooantologie, Katowice 2014, s. 12. 22 Tamże, s. 9. 23 A. Bazin, Death Every…, s. 30. 24 M. Bakke, Między nami zwierzętami. O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami, Teksty Drugie, 2007 nr 1/2, s. 225–226.
R
E
B
O
R
N
D
O
G
S
Monika Bakke opisuje dwie strategie wchodzenia w emocjonalne relacje ludzi i innych zwierząt. Pierwsza to relacje oparte na jakiejś formie więzi ze zwierzętami domowymi – często obciążona ryzykiem „wtłoczenia zwierząt w schematy swoiście międzyludzkich relacji”, czyli edypalizacji. Druga to relacja z dzikimi zwierzętami oparta na „przekonaniu o istnieniu totalnej, a zatem absolutnie nieredukowalnej różnicy między nimi a nami”24. Bakke pisze, że:
20