1933-1956 Koninklijk
Hoe word je koninklijk? De Koning(in) beslist, op voordracht van de burgemeester van de vestigingsplaats, of een bedrijf, vereniging of instelling het recht krijgt om het predikaat Koninklijk te voeren. Een organisatie moet aan drie eisen voldoen om in aanmerking te komen:
De rijzende ster van Inventum valt ook koningin Wilhelmina op. Niet alleen omdat het jonge bedrijf veel innoveert en exporteert: de paleisvertrekken van de koningin worden verwarmd met elementen van Inventum! In 1933 bezoekt Wilhelmina de fabriek ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum. Resultaat: Inventum wordt koninklijk!
op van 170.000 tot bijna een half miljoen! De economische crisis wordt afgelost door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1939. Tijdens de bezetting worden verschillende medewerkers van Inventum in Duitsland als dwangarbeiders ingezet. Na de bevrijding komt de productie slechts langzaam weer op gang.
Het koninklijke predikaat is een opsteker die Inventum goed kan gebruiken. Het bedrijf is door de economische crisis van de jaren dertig in zwaar weer gekomen. Het personeels aantal moet meer dan gehalveerd worden en gaat van 450 naar 212. Toch schrijft F. Bronsing, directeur sinds 1927, in 1933: ‘Ondanks de bedreigingen van vele zijden ten gevolge van de crisis, heeft de onderneming haar gezonde positie naar binnen en naar buiten weten te handhaven. (...) De directie heeft dan ook gemeend (...) een feestelijke herdenking [van het 25-jarig bestaan] voor het geheele personeel niet achterwege te mogen laten.’
In 1951 stelt de overheid een koperverbod in. Ook stijgen de elektriciteitstarieven en wordt de BTW ingevoerd. Als gevolg daarvan daalt de omzet weer en moet Inventum opnieuw personeel ontslaan. Het koperverbod wordt het jaar daarop echter ingetrokken en ook de BTW wordt verlaagd. Vanaf dat moment komt er weer vaart in de onderneming: in het Friese Wolvega wordt zelfs een tweede fabriek geopend en van een ander ‘koninklijk’ bedrijf krijgt Inventum een bijzonder verzoek...
‘ Wij Wilhelmina, bij gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz., verlenen het recht tot het voeren van het predikaat Koninklijk aan Inventum.’
een zeer belangrijke plaats innemen in het vakgebied, van landelijke betekenis zijn en (in principe) ten minste honderd jaar bestaan.
18
Het personeel krijgt in deze periode strenge regels opgelegd. Als je maar één minuut te laat op de fabriek komt, heb je meteen een boete van 10 cent te pakken. En dat bij een gemiddeld uurloon van slechts 6 cent... De werknemers accepteren deze maatregelen, omdat ze blij zijn dat ze überhaupt werk hebben. Tussen 1932 en 1936 loopt het aantal werklozen in Nederland namelijk 19
1956-1993 Hollands In 1956 benadert de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (KLM) de Koninklijke Inventum met een probleem: een vliegtuig kan pas van de grond komen als de olie warm genoeg is. Dat betekent dat een toestel mini maal een half uur zijn motoren moet laten draaien. Bovendien maakt het zo’n hoop herrie, dat het de passagiers de stuipen op het lijf jaagt... ze vragen zich af wat er aan de hand is! Kan Inventum hier iets op vinden? De afdeling techniek, bekend om zijn ‘buitenissige vondsten’ (aldus oud-quality manager Cees Pouw), neemt de uitdaging aan. De oil heater is het resultaat. De vliegtuigen van KLM kunnen een stuk sneller vertrekken.
Inventum moet fors inkrimpen: het personeelsbestand daalt van 400 naar 180. Toenmalig directeur J.H. Schutte weet dat dit hard aankomt: ‘Ik heb namelijk altijd het gevoel gehad dat de medewerkers van Inventum (...) zich van de zaken wat aantrekken en een beetje het idee hebben: “Dit is onze firma”.’ Inventum wordt bovendien in drie afzonderlijke BV’s opgesplitst: de eerste gaat warmwater apparatuur maken, de tweede huishoudelijke elektrische apparaten en de derde richt zich exclusief op luchtvaartkeukenapparatuur. De splitsing heeft succes: in 1986 schrijft Inventum weer zwarte cijfers.
De oil heater markeert het begin van Inventums carrière in de luchtvaart. Drie jaar later ontwikkelt de fabriek zijn eerste oven voor de nieuwe DC8. De oven wordt een groot succes en de koninklijke fabriek breidt de activiteiten voor de luchtvaart verder uit. In 1971 richt Inventum een aparte dochter maatschappij op: Inventair. De ‘dochter’ gaat elektrische (verwarmings-)apparaten voor de luchtvaart maken.
Aan de andere kant van de oceaan, in de Verenigde Staten, besluit Amin Khoury, de huidige Chairman en CEO van B/E Aerospace, in ’87 het bedrijf Bach Engineering te kopen. Het blijkt een goede investering: al snel is Bach Engineering in staat om andere bedrijven over te nemen. Verbindende factor: als het maar te maken heeft met vliegtuiginterieur! In 1989 wordt de belangrijkste concurrent EECO Avionics gekocht. Dit geeft de onderneming haar naam: B/E Avionics, in 1992 gewijzigd in B/E Aerospace. In datzelfde jaar laat B/E zijn oog vallen op de luchtvaarttak van Inventum. Het oer-Hollandse bedrijf wordt internationaal...
Het gaat Inventair voor de wind. De andere divisies van het bedrijf worden echter getroffen door de recessie van de jaren zeventig. Verliezen en mislukte reorganisaties leiden ertoe dat de aandelen van het bedrijf in 1981 worden overgenomen door het beleggings concern ‘Industrieele Maatschappij’. 20
Koninklijk gezelschap B/E Aerospace/Koninklijke Fabriek Inventum heeft circa 550 Koninklijke ‘collega’s’. Tussen die collega’s zitten illustere instellingen als de KLM, het Koninklijk Concertgebouworkest, de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsportvereniging, de Koninklijke Roei- en Zeilvereniging De Maas, de Koninklijke Nederlandsche Glasfabriek Leerdam en het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap. 21
1993-2008 Internationaal Nic Lousberg, betrokken bij de Industrieele Maatschappij, wordt in 1993 directeur van Inventum. Dit op verzoek van B/E Aerospace, dat in 1993 de luchtvaarttak van Inventum van de Industrieele Maatschappij koopt. Lousberg weet bij de splitsing van Inventum het predikaat ‘koninklijk’ voor de luchtvaart tak veilig te stellen. Het moederbedrijf wil echter wel dat de Nederlandse vestiging ook B/E Aerospace gaat heten. Vanaf 1993 is daarom de handelsnaam B/E Aerospace en de KvK-naam Koninklijke Fabriek Inventum BV.
Nic Lousberg
In Zwitserland wordt begin jaren negentig een ‘stoomoven’ ontwikkeld voor restaurants, treinen en zelfs vliegtuigen. Dit komt Lousberg ter ore: ‘Het bedrijf Menu System had plannen om die oven ook voor de luchtvaart te ont wikkelen. Als je dat als “groentje” op die markt wilt realiseren, word je dol van alle certificatie- eisen. Wij hadden al de contacten, de ervaring en het productieapparaat, de Zwitsers de kennis. We zijn dus gaan samenwerken!’ B/E maakt de oven geschikt voor gebruik in de luchtvaart. Samen met een launch customer, SwissAir, wordt er veertien maanden aan gewerkt. De luchtvaartmaatschappij neemt bij voltooiing een grote hoeveelheid ovens af. Door de stoomoven hoeven cateraars geen obligate pastaatjes meer te maken, ze kunnen echte maaltijden bereiden. Lousberg: ‘Voor Lufthansa hebben we tijdens een vlucht een rosbief bereid: een super-de-luxe restaurant service!’
Hans Kühne
22
Onder Lousberg stijgt de omzet van vier mil joen gulden (1.815.000 euro) tot 28 miljoen euro. In 2000 gaat hij op zoek naar een opvolger die bij de bedrijfscultuur van Inventum past: ‘Hans Kühne was er als oudpiloot geknipt voor.’ Kühne: ‘Ik wist niets van ovens, maar was meteen geïnteresseerd in dat “Aerospace”. En ja, ik ben vaak voor gek ver sleten door de productievloer, maar zo gek was ik niet: nu produceren we bijvoorbeeld alleen nog op order. Een andere verandering was om alles wat met productie heeft te maken, centraal op de productievloer te zetten.’ Het bedrijf groeit als kool. Vanaf 2000 verdrievoudigt de omzet. Het marktaandeel neemt toe van 45% tot 70%. B/E blijft onafhankelijk van de klantenvraag innoveren. De DS 3000, een variant op de stoomoven, is het resultaat. Het nieuwe type oven wordt een ongekend succes. Kühne: ‘Bij Airbus werd inmiddels de nieuwe A380 ontwikkeld. De eisen die aan de ovens werden gesteld, hebben we meteen mee kunnen nemen in onze ontwikkeling. We voldeden als eersten aan de standaard.’ B/E is op dit moment al weer bezig met de ontwikkeling van ovens voor de volgende generatie vliegtuigen van Airbus en Boeing. Deze vliegtuigen brengen nieuwe eisen met zich mee op het gebied van kwalificatie, certificatie en niet te vergeten passagiers comfort. ‘Deze uitdaging gaan we graag aan.’ 23
‘ Om klanten te overtuigen ga ik soms met wel vier ovens “onder de arm” op stap’ Michiel Blaauwhof Product Manager Sales Wij werken hier in Nieuwegein met twee
customer focus
teams. Het team waar Geraldine en ik in zitten doet het MiddenOosten, Verre Oosten en de Asian Pacific, het andere richt zich op het westen. Ik stap in het vliegtuig als bij een klant een product gedemonstreerd moet worden. De corporate account executive van ons hoofdkantoor in de VS geeft dan een seintje. We zijn weliswaar marktleider, maar er zijn nog steeds klanten die ons product niet Michiel Blaauwhof
B/E Aerospace
Bij in Nieuwegein werken nu, anno 2008, circa 150 man. Allemaal mannen en vrouwen met hart voor de zaak. Het is een goed georganiseerd bedrijf. En dat is logisch als je kijkt naar de markt waar de keukenapparatuur voor bestemd is. De vliegtuigindustrie stelt zeer hoge eisen. Uniek is dat de gehele productie in Nieuwegein plaatsvindt. Apparaten worden er niet alleen ontworpen, maar ook volledig gemaakt. De stoomoven is het ‘kroonjuweel’. In dit hoofdstuk een indruk… Van plaat tot product!
Geraldine van Beek
kennen. Die wil je het liefst ter plekke van de kwaliteit overtuigen. Ik ga soms met wel vier ovens ‘onder de arm’ op stap. Als klanten voor je product kiezen, doen ze dat voor langere tijd. Het onderhouden van relaties is dus het belangrijkste in mijn werk.
Geraldine van Beek Contract Administrator Sales Orders invoeren en offertes maken is mijn taak. Alles wat gelinkt is aan een order: de shipping details doorgeven, eventueel voorraad… Ik bewaak ook de contracten. Ovens zijn ons hoofdproduct, maar als de klant een ander product wil kan dat ook. Qantas wilde bijvoorbeeld graag onze coffee makers op de A380! Ik heb vooral contact via de telefoon en e-mail, maar zo kan je ook een
band opbouwen.
Het is een vriendelijke business.
26
27
‘ We werken hier nauwkeurig. Niet eigenwijs zijn dus...’ Ben Penning Allround Plaatwerker Montage Bij montage werken we met vier zogenoemde cellen. In elke cel wordt een apparaat verder
opgebouwd. Ik zit aan het begin van de
lijn. Daar worden de binnen- en buitenmantels van de ovens in elkaar gezet en de binnenmantels in de buitenmantel geplaatst. In de cel naast ons wordt de draadboom bevestigd en daarnaast is de testcel, waar Cindy werkt. Je moet op deze afdeling veel weten, maar ook feeling met het vak hebben! Dave Goedewacht
Mark Manten
Dave Goedewacht Meewerkend Voorman Plaatwerkerij Op de plaatwerkerij worden alle onderdelen
gesneden of
geknipt die in een apparaat gaan. Daarbij werken we volgens bepaalde tolerantieklassen: hoe nauwkeuriger iets moet, hoe duurder het apparaat. Je moet hier goed kunnen lezen, begrijpen wat je leest én je aan procedures houden. Niet eigenwijs zijn dus…
Ben Penning
Cindy Hitipeuw
Cindy Hitipeuw Celcoördinator Testen Montage Alles wat we aan klanten leveren wordt door mij
getest. Dat doe
ik aan de hand van een checklist. Ik controleer ook of de eindproducten helemaal voldoen aan de klantspecificaties. Waar ik op let? Ik kijk of alles op de goede plek zit, correct is aangesloten, vastzit… Ik kijk of er geen krassen zitten op de buitenmantel of de deur. Tot slot test ik de functie. Dan wordt de oven op temperatuur gebracht. De opleiding
Mark Manten Controleur & Gereedschapsmaker Plaatwerkerij Ik ben vooral bezig met werkvoorbereiding en controle van wat uit
tot controleur heb ik hier intern gedaan. Ik heb op alle afdelingen rondgelopen, dus weet wat er speelt! Heel leuk!
de plaatwerkerij komt. Al onze producten worden ook afgebraamd. Dat is een standaardprocedure. Hoeveel verschillende onderdelen we op deze afdeling maken? Met 27 man zo’n 5.500. Ik zit op de
goede plek. Hier kan ik oud worden! 30
‘Je moet feeling met het vak hebben’ 31
‘We zijn bezig met een cultuurschok’
René van den Heuvel en Wilco van Wijngaarden Continuous Improvement Manager resp. Continuous Improvement Engineer Sinds vijf jaar luidt het bedrijfsmotto ‘lean & mean’. In oktober 2006 zijn wij als afdeling gestart om
‘lean - six sigma’ in
te voeren. Dat gaat nog een stuk verder. Met ‘lean’ optimaliseer je de productie, zorg je dat er geen overbodige bewegingen plaatsvinden; met six sigma meet je de processen, zodat je de variatie kunt reduceren. Je kunt rustig zeggen dat we bezig zijn met een cultuurschok. Maar Wilco van Wijngaarden en René van den Heuvel
langzamerhand merken we dat de mensen er vertrouwen in beginnen te
Salomé Welling de Arruda en Peter Blom
krijgen, gaan geloven dat het werkt. De projectstructuur die nu draait, bewijst het ook. Heel mooi natuurlijk!
Peter Blom en Salome Welling de Arruda Manager Quality Assurance resp. Quality Engineer In de vliegtuigindustrie worden heel strenge eisen gesteld. En dan maakt het niet uit of je motoren maakt of ovens… We worden dus continu gestuurd door regelgeving. Het is onze taak om al die regels intern te vertalen en met een soort Muziek
helikopterview in de gaten te
houden wat ermee gebeurt. Als een product of proces aangepast of
In 7 van de 10 vliegtuigen zit een stoomoven van ons. Die heeft de beste performance ter wereld! De transportvraag neemt alleen maar toe, mensen zullen ook blijven eten... Er zit dus veel muziek in onze toekomst!
38
verbeterd moet worden, is het aan ons om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Op gezette tijden hebben we contact met externe toezichthouders en certificerende partijen. Kwaliteitsborging in de breedste zin van het woord, daar zijn we elke dag mee bezig!
39
flying food
Kok aan boord Na WO II komt reizen per vliegtuig in zwang. Dat wil zeggen: alleen een kleine, welgestelde elite (de ‘jetset’) kan de aan vankelijk peperdure tickets betalen. Maar dan krijgen ze ook wat! Volgens medewerkers van Trans World Airlines (TWA) in de jaren vijftig zijn de maaltijden aan boord ‘delicious’. Salade, fruit cocktail, steak, champignons, tomaten... en alles vers! De koks bereiden het voedsel in het vliegtuig zelf. 42
43
Qantas
Toen begon met de aanpassing van haar 747-400 luchtvloot, zijn we op zoek gegaan naar een nieuwe lichtgewicht oven. Kant-en-klaar was er geen product op de markt dat aan onze eisen voldeed, dus hebben we B/E Aerospace - Nederland gevraagd een nieuwe oven te ontwerpen. Een oven waarin we aan boord niet alleen voedsel konden opwarmen maar ook bereiden‌ De ontwikkeling verliep voorspoedig, totdat vlak voor de Critical Design Review (CDR) bleek dat er minstens 5 cm vrije ruimte boven het werkblad moest zijn wanneer de ovendeuren geopend waren. B/E heeft toen alles op alles gezet zodat Qantas toch op tijd kon beschikken over een nieuw gecertificeerd ovenprogramma. Inclusief een aangepast Operational Control System (OCM). Leuk is dat B/E Aerospace - Nederland met het OCM van de nieuwe oven meegedongen heeft naar de Mercury Award van de International Food and Catering Association (IFCA) in 2003. Samen hebben we het gepresenteerd en tot mijn grote trots is het ontwerp met zilver bekroond! Peter O’Donohue, Senior Technical Representative Qantas Engineering | Qantas Airways Limited
44
45
Lufthansa
werkt al decennia lang samen met B/E Aerospace - Nederland. Onze toestellen hebben al heel lang de coffee maker van het bedrijf aan boord. Zelf ben ik 8 jaar geleden met B/E in aanraking gekomen. Op een beurs in Keulen. Ik was op zoek naar een oven voor de A380 en kwam toen Henk Kooijman tegen. Een stoomoven, helemaal aangepast aan onze eisen, is het resultaat. We zijn nauw bij de ontwikkeling betrokken geweest. Het voedsel dat erin verwarmd wordt, is top! Daarnaast kun je de oven heel eenvoudig bedienen en werkt alles snel en veilig. We zijn zo tevreden dat nu in elk nieuw toestel van Lufthansa standaard stoomovens van B/E komen. We zijn ook zeer betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe oventechnologieën. Als medewerkers van B/E vragen hebben, zijn onze ervaringen als airliner vaak heel nuttig. Omgekeerd profiteren wij natuurlijk ook van deze gang van zaken. B/E is verder ook heel open. Als de productie bijvoorbeeld vertraging oploopt, krijgen we dat op tijd te horen. In Keulen is de basis gelegd voor een zeer aangename, vertrouwelijke en inmiddels ook persoonlijke relatie. Feitelijk zijn we partners in plaats van ‘alleen maar’ klant en leverancier.
Of we de stoomoven zelf getest hebben? Ja, op verschillende manieren…Met blind tests op een proefpanel van collega’s. Mensen die niets van dit vak afweten. Zij vonden het eten uit de stoomoven veel beter dan uit de oude oven. We hebben de stoomoven ook ingebouwd in ons vluchtopleidingscentrum en daar met een groter publiek getest. Zij waren ook aan genaam verrast. De kleuren zijn mooi, het voedsel brandt niet aan, droogt niet uit… Het is gewoon prima!
Josef Suckart, Program Director Inserts Deutsche Lufthansa AG
46
47
AIRBUS
is geen directe klant van B/E Aerospace - Nederland, we zijn partners. B/E ontwikkelt en produceert vliegtuigkeukenapparatuur, wij zorgen voor de certificering en integratie van deze apparatuur conform de veiligheidsvoorschriften in de luchtvaartindustrie. We werken al samen sinds 1974, toen de eerste Airbus, de A300, op de markt kwam. Onze klanten kiezen vaak voor producten van B/E
in hun Airbus toestellen. Heel volwassen en betrouwbare apparaten. We ontwikkelen steeds verder. Als je kijkt naar de nieuwe generatie stoomovens die nu voor de A380 ge足produceerd wordt, zijn we samen zeer succesvol. Er komen standaard ook andere producten van B/E in de A380, zoals een toaster en sandwich press. Airbus feliciteert B/E Aerospace - Nederland met haar 100ste verjaardag en verheugt zich op voortzetting van het succesvolle partnership! Roland Rischer, Vice President Cabin & Cargo Engineering AIRBUS Deutschland GmbH 52
53
sense eten in een vliegtuig wordt een feest voor de zintuigen
54
55
Thuis onderweg Geen flauw idee hoeveel mijl ik per jaar vlieg. Veel! Wat ik dan belangrijk vind, is een goede stoel. En dan maakt het niet uit of ik business class reis of economy. Verder ben ik een fijnproever, die alleen maar ‘toehapt’ als een maaltijd er mooi uitziet en goed ruikt. Als dat niet het geval is, mag de crew het meteen weer mee terugnemen. Tijdens een vlucht is eten een tijdverdrijf. Dat moet dus acceptabel zijn! Wat ik helemaal geweldig zou vinden? Dat de geur van net gebakken broodjes en verse koffie je tegemoet komt als je een toestel instapt… Het gevoel van thuis onderweg! Kan B/E – knipoog – dat ook niet regelen? Jaap Marks, Sales Director Driessen Galleys, Wieringerwerf, NL
56
‘ Ik hap alleen maar toe als een maaltijd er mooi uitziet en goed ruikt’
57
Gefascineerd Stoel 9a is altijd mijn stoel als ik naar Toronto vlieg. Een prettige plek waar ik onderweg ook wat kan werken. Als kind was ik al gefascineerd door vliegen. En het klinkt misschien vreemd voor iemand die 70 vluchten per jaar maakt, maar de 71e vlucht is voor mij nog steeds spannend. Omdat ik maar één keer leef, wil ik van elke reis genieten. Ik ben opgegroeid in de Aziatische culinaire cultuur. In Japan zeggen ze: als je gaat eten begin je met je ogen, daarna komt je neus en dan pas je mond aan bod. Dus als de prijs van een ticket bij verschillende maatschappijen hetzelfde is, bepaalt het eten mijn keuze. Sunjoo Advani, Director International Development of Technology BV, Breda, NL
‘ Als je gaat eten, begin je met je ogen…’
60
61
Have a nice flight! B/E Aerospace
62
63