De stand van het land
Met de verkiezingen voor de deur bepaalt de kiezer de koers voor de komende jaren van ons land. Waar staan we nu en welke uitdagingen liggen voor ons?
Aan de hand van vier thema’s schetsen we de algemene ontwikkeling in de samenleving. Niet met politici maar met mensen die een belangrijke rol spelen vanuit verschillende instituties die zich inhoudelijk met belangrijke vraagstukken bezighouden.
Uiteraard zoeken we als SBI de verbinding in de interviews met werk, arbeidsverhoudingen en medezeggenschap. We verkennen de stand van het land door in gesprek te gaan met Han Polman van de Raad van State rond democratie, de economie met Pieter Hasekamp van het Centraal Planbureau, de arbeidsmarkt met Maarten Camps van het UWV en ecologie met Arjen Wals van de Wageningen Universiteit.
Door: Wim Oolbekkink, Jaap Jongejan en Desmond Thuis
‘Nederland wordt steeds zieker – en dat raakt ons allemaal’
Het ziekteverzuim stijgt, personeelstekorten lopen op en de maatschappelijke druk wordt groter. UWV-bestuursvoorzitter Maarten Camps waarschuwt dat dit niet alleen individuele werknemers treft, maar de hele samenleving. “Er klopt een steeds grotere groep mensen bij ons aan de poort. Ze zijn ziek, kunnen niet meer werken, en doen een beroep op de WIA.”
In de geest van de stichter van Landgoed Zonheuvel, schrijver en dichter Maarten Maartens, plaatsen we hier elke editie een Elfje gemaakt door één van onze partners. Een Elfje is een dichtvorm die altijd uit elf woorden op vijf regels bestaat.
Uitspraak
Internationaal Gerechtshof
Klimaat is recht
Alle aardbewoners mogen ademhalen Uitroepteken
Tekorten én stijgende uitval
De arbeidsmarkt staat onder dubbele druk: er zijn te weinig mensen én steeds meer werkenden vallen langdurig uit. “Afgelopen twee jaar is het aantal aanvragen voor de WIA met 25% toegenomen – en die groei zet door,” zegt Camps. Die uitval betekent financiële onzekerheid en sociaal isolement, maar ook dat waardevolle krachten verdwijnen. “We kunnen het ons dus nauwelijks permitteren dat mensen uitvallen, en toch gebeurt het structureel vaker.”
'We kunnen het ons dus nauwelijks permitteren dat mensen uitvallen, en toch gebeurt het structureel vaker.’
Vergrijzing en psychische klachten
De oorzaken zijn veelzijdig. Meer werkenden betekent ook meer zieken, en de verhoging van de pensioenleeftijd zorgt voor extra risico. Maar de grootste zorg ligt bij jongeren. “We zien een opvallende stijging van psychische klachten, vooral onder mensen onder de veertig, en met name vrouwen. Dit gaat niet alleen over werkdruk, dit gaat ook over samenlevingsstress.”
Daarbij spelen nog steeds de gevolgen van de coronapandemie. “Long COVID en psychische aandoeningen verklaren samen het grootste deel van de arbeidsongeschiktheid. Geen individueel probleem, maar een collectieve uitdaging.” Het dilemma van langer doorwerken
De betaalbaarheid van de AOW zet druk op de arbeidsmarkt: ouderen zullen langer moeten doorwerken. Maar dat verhoogt ook het risico op uitval. Camps: “De kunst is niet alleen de pensioenleeftijd te verhogen, maar vooral om mensen gezond en inzetbaar te houden. Bijvoorbeeld door ondersteuning om tijdig van baan en beroep te veranderen.”
Wendbaarheid en de rol van AI
De opkomst van kunstmatige intelligentie versnelt de veranderingen. “AI gaat het werk drastisch veranderen. Over de hele linie worden andere vaardigheden gevraagd.” Scholing en begeleiding worden volgens Camps cruciaal. “Werk verandert sneller dan ooit, dus moeten mensen kunnen en durven meebewegen.”
Een eenvoudiger stelsel
Zijn dringende boodschap aan de politiek: vereenvoudig het stelsel voor arbeidsongeschiktheid. “Eén regeling voor alle werkenden – inclusief zzp’ers – die minder naar percentages kijkt en meer naar wat iemand nog wél kan.”
Werk als sleutel tot welzijn
Voor Camps is de kern duidelijk: “Wat mensen nodig hebben is werk – betaald of onbetaald – om volwaardig deel te nemen aan de samenleving. Werk, inkomen en welzijn zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.”
Meer lezen? Scan de QR-code en lees het artikel online
Maak keuzes
Op 29 oktober mogen we naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dat lijkt soms een ver-van-ons-bedshow, maar alle keuzes die dáár worden gemaakt, raken direct ons leven en werk. Politiek gaat over economie en arbeidsmarkt, over duurzaamheid en democratie. En die democratie werkt alleen als de meerderheid haar macht gebruikt met het besef dat zij morgen minderheid kan zijn. Dat vraagt om lange termijnvisie. Aangezien democratie een belangrijke pijler is voor medezeggenschap realiseer ik me hoe belangrijk het is om juist in die democratie te investeren. Keuzes dus. En juist dat is waar veel geïnterviewden in dit nummer om vragen: beste politici, maak keuzes. Niemand kan de toekomst voorspellen, maar je kunt wél duidelijk maken vanuit welke waarden je die toekomst wilt vormgeven.
Neem werk. Werk verbindt, geeft eigenwaarde, maar put ook uit en maakt soms ziek. In 2025 lukt het ons nog steeds niet om werk zó in te richten dat iedereen er betekenis in vindt. Daar ligt misschien wel de grootste opdracht voor politiek én samenleving.
Of kijk naar duurzaamheid. We weten allemaal dat kortetermijnwinst het vaak wint van langetermijnvisie. Maar welke toekomst geven we daarmee door aan onze kinderen? Hetzelfde geldt voor economie. Geld verdienen is noodzakelijk, maar tot welke prijs? Betekenen vrijheid, samenleven en geluk niet minstens zo veel?
We leven in een wereld die kleiner lijkt door technologie en globalisering, maar paradoxaal genoeg groeit de afstand tussen mensen. Besluiten gaan traag, terwijl alles sneller draait. Juist dan is balans nodig. Stemmen is daarom meer dan een hokje rood kleuren. Het is aangeven welke waarden je belangrijk vindt. En vergeet niet: ook op je eigen werkvloer kun je elke dag democratie, samenwerking en duurzaamheid vormgeven. Dáár ben je zelf een soort ‘Tweede Kamerlid’.
Ik wens ons een wijze Tweede Kamer toe – en wens u toe dat u op 29 oktober een waardevolle keuze maakt.
Jaap Jongejan Directeur-bestuurder SBI
Tim van der Veer en Ingmar Heytze, writers in residence op Landgoed Zonheuvel.
Deze krant is gedrukt
Lees verder op pagina 3
Opruimers van het bos
Tekst: Martijn van Klooster, restaurantmanager Landgoed Zonheuvel
Paddenstoelen roepen bij velen beelden op van ketels op houtvuur, vliegende bezems en heksen met puntkinnen, pukkels en grote neuzen.
Dat beeld danken we vooral aan de mythes die rond paddenstoelen bestaan, zoals de vraag of ze giftig zijn of niet. In werkelijkheid vervullen ze een belangrijke rol in de natuur: het zijn de opruimers van het bos.
De oesterzwam is daar een mooi voorbeeld van. Deze saprotrofe schimmel groeit op stammen van dood of beschadigd loofhout en verschijnt vaak in een groep, ook wel een “oesterbank” genoemd. Maar behalve nuttig, is de oesterzwam ook bijzonder gezond. Hij zit boordevol vitaminen en mineralen, ondersteunt hart en bloedvaten, werkt ontstekingsremmend en helpt je gefocust en energiek te blijven. Kortom: échte powerfood.
Eet smakelijk!
Een eenvoudige manier om oesterzwammen te bereiden?
Ingrediënten: - 1 ui - 3 oesterzwammen - brood
Bereidingswijze:
1. Snipper een uitje en fruit dit in een beetje olijfolie.
2. Voeg drie in reepjes gesneden oesterzwammen toe, breng op smaak met wat peper en zout,
3. Serveer het geheel op een vers geroosterd broodje.
De kracht van samen buiten zijn
Verscholen tussen de bomen bloeit een bijzonder initiatief in de moestuin van Landgoed Zonheuvel. Hier komt wekelijks een groepje mensen met een vorm van dementie samen. Niet alleen om de moestuin te onderhouden, maar vooral om elkaar te ontmoeten en actief buiten bezig te zijn.
Geen standaard dagbesteding
Loes Schotanus is begeleider bij Naburen, de organisatie die zorgt voor deze dagbesteding in de moestuin: “Vanaf dag één voelde ik dat wat we hier doen, echt waardevol is. We zijn met een groep vrijwilligers en deelnemers, waaronder mensen met dementie samen aan het werk. Het is geen standaard dagbesteding. We voegen iets toe, voor de mensen én voor de plek zonder de nadruk te leggen op dementie.”
Het werk is afwisselend: van tuinieren en houtbewerking tot samen soep maken van de geoogste groenten. Ze worden hierin begeleid door medewerkers van landgoedbeheer Goedlandt. Loes: “Iedereen doet wat hij of zij leuk vindt. En als je even geen zin hebt om in de tuin te werken, maken we bijvoorbeeld slingers van stof. Er is altijd wel iets te doen.”
Buiten doet goed
Wat Naburen bijzonder maakt, is de gelijkwaardigheid binnen de groep. “We zijn met maximaal tien mensen, begeleiders, vrijwilligers en deelnemers samen. Zo is er altijd voldoende tijd en aandacht voor elkaar. De groepen zijn stabiel, waardoor we elkaar echt leren kennen. Dat maakt het gezellig én vertrouwd,” legt Loes uit. Het dagprogramma is rijk gevuld: samen werken in de tuin, lunchen, wandelen en afsluiten met een kop koffie. Loes: “Buiten zijn doet iedereen goed. Je merkt
Wimtalk
Wim Oolbekkink
dat mensen opbloeien en dat ze langer thuis kunnen blijven wonen doordat ze een paar dagen per week bij ons zijn. Dit ontlast ook de naasten en het thuisfront.”
“Hier hoor ik er weer bij.”
Desiree, deelnemer en voormalig cultureel werker, kreeg enkele jaren geleden de diagnose alzheimer: “Dan val je een beetje buiten de boot,” vertelt ze openhartig. “Maar door dit project doe ik weer mee. Je bent je huis uit, buiten. De groepen zijn gezellig en we doen leuke dingen. Wat ik zelf leuk vind is het potten van plantjes en de groenten uit de moestuin snijden voor de soep. Maar ik heb ook de paden schoongemaakt. Je pakt gewoon op wat nodig is.”
'Hier hoor ik er weer bij.’
Via haar casemanager kwam Desiree bij Naburen terecht. “Zij weten vaak goed waar je terecht kunt. Voor mij was het belangrijk om weer actief te worden en deel te nemen aan het leven. Dat lukt hier. Ik ga graag naar de tuin en voel me weer betrokken.”
Grote sociale waarde
De moestuin is niet alleen een plek van samenzijn, maar ook van tastbare resultaten. “Toen we begonnen, was de middentuin één groot onkruidveld,” lacht Loes. “Nu zie je de tuin tot leven komen. We hebben samen heel wat werk verzet: onkruid gewied, paden schoongemaakt, gezaaid en geoogst. We willen de tuin weer maken zoals die historisch gezien was. Het is mooi om te zien hoeveel je samen kunt bereiken.”
De hoop is dat de moestuin nog meer mensen mag verwelkomen. “Deze plek verdient meer naamsbekend-
Urgenda publiceerde onlangs het rapport ‘landinzicht; grond voor een vruchtbaar gesprek’. In de opmaat naar de verkiezingen is het een onderbouwde visie over de wezenlijke veranderingen die nodig zijn in ons landbouw- en voedselsysteem.
In een land waarin het stikstofdebat muurvast zit, waar de politiek niet of nauwelijks besluiten neemt en een land waar voortdurend alarmbellen afgaan waar het gaat om waterbeheer, biodiversiteit en luchtkwaliteit. Dan is het niet gek om eens een goed gesprek te voeren over de toekomst van mensen, dieren en de natuur. Als het om voedsel gaat is er veel veranderd. Stel dat ik mijn overgrootmoeder (ze overleed in 1892) mee zou kunnen nemen naar een
supermarkt (dat alleen al zou voor haar een grote schok zijn). Zij zou heel veel producten niet herkennen als voedsel. Laat staan dat ze de ingrediënten op de verpakking zou begrijpen.
heid. We dromen ervan dat verschillende doelgroepen hier kunnen werken, van mensen met dementie tot mensen die bijvoorbeeld herstellen van een burn-out. De sociale waarde van zo’n plek is enorm.”
Het verschil maken
Wat Loes en Desiree vooral benadrukken, is het plezier: “We werken hard, maar er is altijd ruimte voor koffie en een lach. Dat is misschien wel het belangrijkste: samen buiten zijn, samen leven, samen sterker.” Naburen laat zien dat een beetje aandacht en een groene omgeving het verschil kunnen maken – voor iedereen.
Online lezen?
Scan de QR-code en lees het artikel online.
Michael Pollan, professor aan de universiteit van California schreef in 2010 het boek ‘Een pleidooi voor echt eten’. Dat is in het kort de reden waarom Natascha Kooiman (kwartiermaker van de Transitiecoalitie Voedsel en alliantie coördinator van SDG 2) zijn gestart met de Glocal Food Fighters. Een
Groen Traineeship voor jongeren tussen de 20 en 30 jaar die snappen dat echt eten, plantaardig eten en niet te veel eten sleutels zijn om de transitie te versnellen. Hoe ze dat gaan doen? Dat kun je lezen op de Instagram en LinkedIn-pagina van SBI.
Wim Oolbekkink
Programmadirecteur SBI en aanjager SDG House Landgoed Zonheuvel
Wil je het Urgenda-rapport ‘landinzicht’ lezen?
Scan de QR-code
Tekst: Desmond Thuis
‘Nederland moet weer durven investeren in de toekomst’
De Nederlandse economie oogt sterk: lage werkloosheid, groeiende handel en een stabiele koopkracht. Maar volgens Pieter Hasekamp, directeur van het Centraal Planbureau (CPB), schuilt daarachter een gevaar van stilstand. “Het allerbelangrijkste is dat we weer vooruit durven kijken en investeren. De afgelopen jaren stond de politiek grotendeels in crisismodus. Waar het nu om draait, is investeren in de toekomst. Dan gaat het om drie grote thema’s: het verdienvermogen van Nederland, verduurzaming en veiligheid.”
Creatieve destructie
De steunpakketten van de afgelopen jaren waren nodig, maar te lang doorzetten remt vernieuwing, zegt Hasekamp. “We hebben geprobeerd alles overeind te houden: bedrijven met verouderde verdienmodellen, soms afhankelijk van goedkope arbeidsmigratie. Maar een economie heeft juist baat bij ‘creatieve destructie’: bedrijven die verouderen of geen toekomst hebben verdwijnen, zodat ruimte ontstaat voor nieuwe bedrijvigheid. Ontwikkeling betekent ook loslaten.”
‘Niemand weet precies hoe de toekomst eruitziet, maar wélke waarden we centraal stellen, dat is een keuze.’
Noodzakelijke hervorming
Ook de arbeidsmarkt vraagt hervorming. “Ons huidige stelsel stamt grotendeels uit de naoorlogse tijd. Het onderscheid tussen vaste contracten en flexibele arbeid is kunstmatig en leidt tot tweedeling. Uiteindelijk zul je toe moeten naar één arbeidsmarkt met moderne instituties die ruimte bieden voor beweging, scholing en een leven lang ontwikkelen.”
Internationale onrust
Daarnaast ziet Hasekamp internationale onzekerheid als een groot risico. “Sinds de Tweede Wereldoorlog leunen we op een multilaterale orde onder Amerikaans leiderschap. Maar dat systeem kraakt, en internationaal protectionisme neemt toe. Voor een open economie als Nederland is dat een groot risico.” Tegelijkertijd drukken vergrijzing en oplopende zorgkosten steeds zwaarder op de overheidsfinanciën. “Het kabinet kan niet alles financieren, dus moet er gericht gekozen worden.”
Over de politieke focus op koopkracht is hij kritisch: “Koopkracht is belangrijk, maar fixeren op tienden van procenten leidt af van de échte uitdagingen: klimaat, defensie, verdienvermogen.”
Ook defensie-uitgaven vragen scherpte. “Het risico bestaat dat we in een reflex vooral meer gaan uitgeven — fregatten kopen, budgetten opschroeven — zonder strategie. Je moet steeds de vraag stellen: wat kopen we hiermee qua veiligheid, en is dit houdbaar op langere termijn? Diplomatie, multilaterale instituties en internationale samenwerking zijn óók pijlers onder veiligheid en welvaart.”
Maak keuzes
Ten slotte benadrukt Hasekamp de noodzaak van duidelijke keuzes. “Net zoals we in het verleden toekomstgericht hebben gekozen voor deltawerken en pensioenstelsels, moeten we dat nu doen voor de energietransitie, duurzaamheid en kennis. Niemand weet precies hoe de toekomst eruitziet, maar wélke waarden we centraal stellen, dat is een keuze. En dáár moet de politiek leiderschap over tonen.”
Scan de QR-code en lees het volledige gesprek met Pieter Hasekamp
Organisaties als microkosmos van een duurzamere wereld
In het gesprek met prof. dr. ir. Arjen Wals, hoogleraar Transformatief Leren voor Sociaalecologische Duurzaamheid aan Wageningen Universiteit stond de vraag centraal: wat is goed voor de aarde in relatie tot menswaardigheid en arbeidsverhoudingen?
Zie de verbinding
Volgens Wals zijn de duurzaamheidsproblemen al decennialang bekend, maar blijft hun complexiteit vaak onderschat: “Sinds de jaren 70 weten we dat het niet goed gaat. Het blijken zogenaamde wicked problems. We zijn steeds meer gaan inzien dat alles met elkaar verbonden is en dat je ecologisch, economisch, ethisch en sociaal op papier wel kan onderscheiden maar dat ze in werkelijkheid innig samenhangen.”
Hij introduceert daarbij de begrippen entanglement (verbondenheid) en enstranglement (verstrikking): “De grootste uitdaging is denk ik dat we meer relationeel leren kijken; dat we de verbinding en verstrengeling meer gaan zien, voelen en ervaren.”
In beweging komen
Studenten in Wageningen ervaren die urgentie sterk, merkt Wals: “Ze kiezen bewust om hier te studeren omdat ze iets in beweging willen zetten. Je moet zorgen dat er steeds gewerkt wordt aan handelingsperspectieven. Richt je enkel
op de analyse van hoe erg het allemaal is, dan is het niet vreemd dat studenten zwaarmoedig worden.”
Maar de weg naar duurzaamheid is geen rechte lijn: “Ik maak me zorgen over het gemak waarmee zoveel mensen die op de transitietrein zaten er vanaf springen omdat de politieke wind even uit een andere hoek komt.”
In verzet komen Volgens Wals vraagt duurzaamheid om kritische ruimte en soms verzet: “We zitten verstrikt in een economisch systeem dat onduurzaamheid en egoïsme normaliseert. Werken aan duurzaamheid vraagt ook om tegendraadsheid, anders blijft alles bij het oude. Waar we naartoe moeten is een dynamisch evenwicht waarbij soms groei moet zijn maar soms ook krimp. Het kan niet altijd lente zijn.”
Voor hem ligt een sleutel in onderwijs. “Het gaat om drie functies: leren van competenties, socialisatie en subjectificatie. Wie ben ik als mens, en kan ik diegene worden zonder dat dat ten koste gaat van anderen of van de aarde?”
‘Werken aan duurzaamheid vraagt ook om verzet en tegendraadsheid, anders blijft alles bij het oude.’
Voorbeeldfunctie
Organisaties kunnen volgens Wals hier een voorbeeldfunctie in nemen. “In een ideale wereld worden scholen, universiteiten, organisaties en bedrijven een soort microkosmos van een duurzamere wereld.”
Daarbij pleit hij voor een Whole Company Approach: “Het heeft weinig zin om duurzaamheid ergens op te parkeren of enkel in een glossy document te zetten. Het moet een plek krijgen in de waarden en het doen van de gehele organisatie. Pas dan krijgt het betekenis, gaat het leven en werkt het door.”
Scan de QR-code en lees het volledige gesprek met Arjen Wals
‘Democratie is geen vanzelfsprekendheid’
Han Polman weet als geen ander hoe kwetsbaar democratie kan zijn. Als voormalig burgemeester, commissaris van de Koning en tegenwoordig staatsraad bij de Raad van State zag hij haar kracht én haar fragiliteit. “De essentie van democratie is voor mij het besef
dat je als samenleving samen leeft: met zeggenschap en respect voor elkaar. Democratie betekent dat niemand de baas is. Een meerderheid bepaalt de koers, maar altijd in het besef dat de minderheid er ook toe doet.”
‘De waarden van de democratie zijn niet vanzelfsprekend en ook niet vrijblijvend.’
Geen vanzelfsprekendheid
Volgens Polman is het besef gegroeid dat democratie niet meer vanzelf gaat. “We zijn ons steeds meer bewust geworden dat vanzelfsprekendheden niet meer vanzelfsprekend zijn. Er zijn meer inbreuken en aanvallen, met name via desinformatie en invloed van buitenaf. Dat vraagt om een expliciet gesprek over wat democratie is en hoe we haar bewaken.”
Dat gesprek moet niet alleen in de politiek gevoerd worden. Democratie vraagt om betrokken bestuurders én actieve burgers. “Je moet als bestuurder betrouwbaar zijn, doen wat je zegt en belooft, betrokken en goed geïnformeerd. Maar iedereen heeft baat bij het goed functioneren van de democratie. Sta op en zwijg niet als je bedreigingen ziet.”
Gezamenlijke verantwoordelijkheid
Democratische waarden vasthouden is volgens Polman niet altijd makkelijk, maar wel de kern van samenleven. “Democratie draait erom dat je samen tot besluiten komt, die rechtvaardig tot stand komen, ook als je van mening verschilt. Niemand kan het alleen.”
Eén aanjager is volgens hem niet genoeg: onderhoud van democratie is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. “Iedereen moet zich verantwoordelijk voelen, politici, ambtenaren én burgers. We hebben allemaal een rol daarin.” Die rol wordt zichtbaar in hoe we omgaan met polarisatie. “We moeten niet op de tribune zitten, lijdzaam toekijken, maar opstaan en zeggen wat ons dwarszit. Neem deel aan het debat – niet op de persoon, maar op de inhoud.” Naar de toekomst kijkt Polman hoopvol uit. Zijn advies aan het nieuwe kabinet: “Begin bij het samen vaststellen dat niemand tevreden zal zijn over de samenwerking in de afgelopen periode. Gebruik dat als kracht om het beter te doen. Laat je inspireren door de Zeeuwse wijsheid: ‘Doe iets goed, of doe het niet.’
Scan de QR-code en lees het volledige gesprek met Han Polman
Maarten Camps (UWV) Han Polman (Raad van State)
Arjen Wals (Wageningen Universiteit) Pieter Hasekamp (CPB)
Samenwerking bij complexe veranderprocessen is een belangrijk en uitdagend organisatievraagstuk. WissemaGroup werkt op het snijvlak van directies, medezeggenschap en toezichthouders. Wij helpen bestuurders om van een besluit een gedragen besluit te maken! Neem contact met ons op voor persoonlijk advies of schrijf je in voor onze praktijkgerichte leergangen.
Werk in de toekomst: het moet kloppen én menselijk blijven
Arend van Houwelingen, algemeen directeur van Werkend2040 en Jaap Jongejan, betrokken bij ACE HR-collectief en directeur-bestuurder van SBI, zijn gepassioneerde ervaringsdeskundigen op het gebied van arbeid, organisatie en de toekomst van werk.
Werkend2040 is een groep van bedrijven met de gezamenlijke missie om Nederland meer werkend te maken en ACE is het kennisplatform van dienstverleners en bedrijven op het brede gebied van arbeid(verhoudingen).
In een uitvoerig gesprek vertellen ze over de toekomst van werk, waarin ze focussen op de manier waarop werk georganiseerd wordt – en vooral hoe het anders, slimmer en menselijker kan.
“We maken vaak een zooitje van werk. En toch is werken een wezenlijk onderdeel van ons leven.”
Een oud probleem met nieuwe urgentie Het fundamentele vraagstuk is niet nieuw. Al 20 jaar voorspellen demografische modellen een groot tekort op de arbeidsmarkt. “En dat tekort duurt zeker nog tot 2040,” vertelt Arend. “Corona heeft alleen iets geks gedaan: we kregen ineens een korte-termijnblik. Terwijl in die tijd de dubbele vergrijzing – meer mensen gaan met pensioen en ze worden ook nog eens ouder –gewoon door ging.”
Veel mensen verlieten tijdens corona tijdelijk hun werk, bijvoorbeeld om bij de GGD te helpen. Maar toen ze niet terugkeerden, vroegen werkgevers zich af: waar zijn ze gebleven? “Simpel”, zegt Jaap. “Ze zijn met pensioen of blijven ook bij de andere werkgever
hangen. En zijn dus niet meer beschikbaar voor het vorige werk.” Het verschil is volgens beiden niet of er een personeelstekort is – dat is duidelijk – maar of je organisatie er last van heeft.
Waarom lukt het bij de één wél en bij de ander niet?
Wat opvalt, is dat sommige organisaties — zelfs in dezelfde sector — prima draaien, terwijl anderen handen tekort komen. Arend: “Dat verschil zit niet zozeer in hoeveel HR-mensen je hebt of hoe mooi je vacatureteksten zijn. Het zit in hóe het werk is georganiseerd.” Dingen moeten ‘kloppen’: de cultuur, beloning, roosters, samenwerking en zelfs hoe de ondernemingsraad werkt. “Een slechte relatie met je OR is meestal geen OR-probleem, maar een organisatieprobleem,” zegt Jaap.
Als die puzzel klopt, dan blijven mensen. En in een tijd waarin medewerkers makkelijker van baan wisselen, is dat verschil belangrijker dan ooit. “Het verschil tussen iets dat net wel klopt en net niet, is klein in organisatie, maar groot in effect.”
te agenderen worden organisaties aantrekkelijkere werkgevers en werken stakeholders aan verbinding en het vormgeven van een gemeenschap.”
Ingewikkeld
“Het is wel een ingewikkeld proces. Zo’n gesprek kost tijd of beter gezegd: je moet ervoor vertragen. Alleen wanneer je de tijd ervoor neemt, kun je met elkaar verkennen wat duurzame medezeggenschap in je organisatie is en hoe dat vorm moet krijgen.
Dat komt niet alleen omdat het een complex onderwerp is. Veel ondernemingsraden hebben te weinig mensen en het gevoel van veel medezeggenschappers is dat ze al zoveel moeten.”
“Duurzame medezeggenschap moet ons helpen om vooruit te blijven denken. Om te blijven vernieuwen en veranderen. Als we ons niet inspannen om een duurzaam perspectief te ontwikkelen, dan sterft medezeggenschap, zoals wij die kennen af. We worden dan ingehaald door de werkelijkheid van globalisering en internationalisering.”
Jytte Glissenaar, directeur Onderzoek & Innovatie
Medezeggenschap bij de SBI Groep
Het tekort blijft — maar je kunt het slimmer aanpakken
Toch blijft er één grote uitdaging: structurele tekorten. “Zelfs als je organisatie alles perfect op orde heeft, kan het knellen,” erkent Arend. “Maar dan nog: als je het werk beter organiseert, kun je met minder mensen méér doen.” Volgens hem zit er gigantisch veel verspilling in het huidige werkklimaat. Overbodige processen, inefficiëntie, bureaucratie: het kaapt de tijd die we beter aan échte zorg, onderwijs of dienstverlening kunnen besteden.
Artificial intelligence: kans of bedreiging?
Dan is daar nog een andere grote ontwikkeling: AI. Waar sommigen vooral focussen op het verlies van banen, zijn Jaap en Arend minder bezorgd. “We hebben mensen tekort, dus laten we blij zijn dat techniek ons juist meer werk laat doen waar we goed in zijn. De truc is: zet mensen daar in waar ze écht nodig zijn,” zegt Jaap. Ze willen echter geen technologie om de technologie. AI is een middel, geen doel. “De gevaren zitten erin als je regels en wantrouwen centraal stelt – in plaats van de mogelijkheden,” zegt Arend. Hun pleidooi is duidelijk: begin bij kansen en stel pas daarna regels op.
Van processen naar mensen
“Het succes van een organisatie zit uiteindelijk niet in software of modellen maar in vertrouwen, erkenning en samenwerking. Daar sluit sociale innovatie op aan; de manier waarop je met mensen omgaat. Belangrijk daarbij is dat werk niet op zichzelf staat maar onlosmakelijk verbonden is met het privéleven”, constateert Jaap. “Een rooster is voor een ambulanceverpleegkundige belangrijker dan het salaris. Want als het rooster niet klopt, mis je de verjaardag van je kind, aldus Arend.”
Scan de QR-code en lees het hele artikel online
Scan de QR-code en lees het hele artikel online
Tekst: Bert de Velde Harsenhorst
Arend van Houwelingen Jaap Jongejan
Tekst: Desmond Thuis
Meer weten over het gedachtegoed van SBI? Bestel nu ons boek Zie jij het perspectief van de ander? Met visies op arbeidsverhoudingen en duurzaamheid.
Scan de QR-code en ontvang het boek.
Dubbele
Met trots mogen wij meedelen dat Hotel & Conferentiecentrum Landgoed Zonheuvel recentelijk een officiële 4-sterren hotelclassificatie heeft ontvangen én opnieuw is bekroond met het Green Key Goud keurmerk.
Deze dubbele erkenning is een bevestiging van onze voortdurende inzet voor kwaliteit, comfort én duurzaamheid. De 4-sterren classificatie is toegekend door Hotelsterren, op basis van criteria zoals gastvrijheid, faciliteiten, hygiëne en service. Het is een waardevolle erkenning van het harde werk van ons hele team om onze gasten een warm, professioneel en compleet verblijf te bieden –midden in het groen van de Utrechtse Heuvelrug.
Daarnaast zijn wij bijzonder trots dat wij opnieuw het Green Key Goud keurmerk hebben ontvangen. Green Key is het internationale keurmerk voor duurzame be-
Meer weten?
Scan de QR-code
Maayke Somers, trainer, Odyssee
Fasen
Je wordt mantelzorger, je krijgt een kind, je zit in de overgang of wordt ernstig ziek. Ook vragen over de loopbaan zelf kunnen een rol spelen. Vind ik mijn werk nog leuk genoeg? Wil ik specialiseren of leiding gaan geven? Wat wil ik nog bereiken voordat ik met pensioen ga of wil ik langer doorwerken? Naast het aanbod voor medewerkers op deze specifieke thema's, begeleidt Odyssee ook HR-professionals bij het maken van een passend beleid voor hun organisatie.
Niet bewegen is geen optie
“Duurzame inzetbaarheid gaat over werkplezier, gezondheid en ontwikkeling gedurende je hele werkzame leven,” volgens Steven van Slageren.”
Appeltje op de schaal
“In mijn boek geef ik aan dat drie deelgebieden een rol spelen bij duurzame inzetbaarheid. Ten eerste gaat het om competenties: je vaardigheden bijhouden. Binnen en buiten je vak. Beide is heel wezenlijk. Stel je voor dat je een loopbaan switch moet of wilt maken, dan moet je positie hebben op de arbeidsmarkt.
Het tweede gebied is gezondheid. Dat is het appeltje op de schaal in het kantoor en blijven bewegen en mentaal fit blijven. Dat kan door werk zo in te richten dat je mentaal wordt uitgedaagd afgewisseld met routinematige arbeid. Werk waarbij je mentaal ook weer kunt uitblazen. Het derde is volgens mij bereidheid
Meer weten?
Scan de QR-code
van Slageren, adviseur, OR Consultancy
Tekst: Maaike Roelofs
drijven in de hospitalitysector. De Gouden status geeft aan dat wij verder gaan dan de wettelijke normen op het gebied van duurzaamheid en milieubeheer. Denk aan het gebruik van warmtepompen voor duurzame verwarming, schoonmaak met milieuvriendelijke en navulbare middelen en het gebruik van zoveel mogelijk biologische en lokale producten in ons restaurant.
Hotelmanager Kim Groen-Staal: “Deze erkenningen zijn een prachtige beloning voor ons team. We combineren gastvrijheid en kwaliteit met oprechte aandacht voor mens, natuur en milieu – en dat wordt nu zichtbaar gewaardeerd. Daar zijn we enorm trots op.”
Deze onderscheidingen versterken onze missie: een inspirerende, comfortabele én duurzame ontmoetingsplek zijn voor al onze gasten – of zij nu komen voor een vergadering, training, evenement of een ontspannen weekend weg.
om te veranderen en aan te passen of betrokkenheid, eigenaarschap op en van je werk. Denk aan de opmars van AI. Overkomt je dat of anticipeer je daarop.”
Achterover hangen
“Ondernemingsraden investeren weinig op duurzame inzetbaarheid. Het komt aan de orde in een aantal CAO’s. Vaak is het dan platgeslagen tot een financiering kwestie. Menen dat je achterover kunt hangen en niet meer ontwikkelen als mens en werknemer is je kop in het zand steken. Heel veel werk is binnen tien jaar fundamenteel veranderd of verdwenen. Je kunt met elkaar discussiëren over het tempo waarin je verandert of de richting waarin, maar niet bewegen dat is geen optie meer.”
Scan de QR-code
Duurzame inzetbaarheid: verleiden tot een gezonde levensstijl
“Duurzame inzetbaarheid begint met een goed Arbobeleid. Zo gezond als mensen op hun werk zijn verschenen, zo gezond moeten ze ook weer naar huis gaan. Duurzame inzetbaarheid gaat ook nog een stap verder. Het is mensen verleiden en stimuleren tot een gezonde levensstijl, zowel lichamelijk als mentaal.” Op deze manier definieert Carolina Verspuij, duurzame inzetbaarheid. Binnen SBI Formaat is zij lid van het team wat zich speciaal bezig houdt met vragen rond Arbo en gezondheid.
“Het is helemaal af wanneer medewerkers ook de mogelijkheid krijgen om zich breder te ontplooien. Cursussen of opleidingen die los staan van je functie, maar die je mogelijkheid geven om een hobby te ontwikkelen of je interesse te volgen.”
Preventie
Preventie is een sleutelwoord in het verhaal van Carolina. “Wanneer je als ondernemingsraad wilt sturen op een goed Arbobeleid begint dat met een goede RI&E en een bijbehorende Plan van Aanpak. Als OR is het belangrijk om er voor te zorgen dat uitkomsten van de RI&E realistisch en uitvoerbaar kunnen worden opgepakt en dat dit ook gebeurt.
Wij willen al onze medewerkers, partners en gasten bedanken voor het vertrouwen en de inzet die deze prestaties mogelijk maken. Samen zetten we de koers voort naar een nóg duurzamer én gastvrijer Zonheuvel!
Scan de QR-code en kom alles te weten over het hotel en conferentiecentrum
Tekst: Bert de Velde Harsenhorst
Steven
Meer weten?
Carolina Verspuij, trainer, SBI Formaat
SBI organiseert in samenwerking met haar partners het volgende programma:
Maand Oktober
21 Masterclass Eerder stoppen met werken | Odyssee
22 Training Preventiemedewerker en RI&E | SBI Formaat
25 Evenement Boomtop | Postcast Stories | Causatives | SBI
26 Evenement
Kastanjefestival | Goedlandt | SBI
31 Training Vertrouwenspersoon en diversiteit | SBI Formaat
06 Voorlichting Informatiebijeenkomst Pensioen in Zicht | Odyssee
13 Training Basistraining voor PVT-leden | OR Consultancy
24 Dialoog VPRO Tegenlicht Meet Up - AI | SBI | People Plus
26 Training Financiën voor OR-leden | OR Consultancy
Landgoed Zonheuvel
SBI draagt bij aan een duurzame ontwikkeling van mensen, organisaties en de samenleving. Vanuit die visie geven wij als SDG House samen met onze partners invulling aan de missie rond duurzame arbeidsverhoudingen, kunst en cultuur en de Sustainable Development Goals, de SDG’s.
Hotel & Conferentiecentrum Landgoed Zonheuvel, SBI Beheer en de SBI Groep Opleidings- & adviesorganisaties (bestaande uit: SBI Formaat, Odyssee, WissemaGroup en OR Consultancy) zijn onderdeel van SBI.
01 Training Basistraining vertrouwenspersonen | SBI Formaat
04 Training Masterclass medezeggenschapsrecht | Sprengers advocaten | SBI Formaat
11 Evenement Heuvelrug Kerstdiner | AZC | Buddy to Buddy | Gemeente Utrechtse Heuvelrug | SBI
11 Training Basistraining voor OR-leden | OR Consultancy
15 Training Invloed op arbeidsbeleid | OR Consultancy
Colofon
De Zonheuvel is mogelijk gemaakt door SBI en verschijnt circa 4x per jaar
Oplage gedrukt 1.000 exemplaren, 30.000 online verspreiding
Redactieteam Bert de Velde Harsenhorst, Jytte Glissenaar, Kim Groen-Staal, Jaap Jongejan, Martijn van Klooster, Wim Oolbekkink, Joost Oude Groen, Britt Rasink, Maaike Roelofs, Manon Scholten en Desmond Thuis.
Ontwerp, opmaak en druk de Hoop & Koning | grafisch meer
Mis je iets, klopt er iets niet? Laat het ons weten via info@stichtingsbi.nl
Krant gelezen? Geef hem door aan een ander.
Deze krant is gedrukt op landbouwafval.
17 Masterclass Gezondheid en Vitaliteit | Odyssee
18 Masterclass Financiën | Odyssee
18 Training (W)OR voor beginnende OR-leden | SBI Formaat
22 Evenement Nighttrail | TRCU | Landgoed Zonheuvel | SBI
De deelnemers aan Groen Traineeship 'Glocal Food Fighters' 2025
Meer informatie en actuele programma, scan de QR-code
Overzicht partners op Landgoed Zonheuvel
ACE netwerk ACEnetwerk.nl Centre for Climate Education & Entrepreneurship www.oneworld-citizens.org Centrum voor arbeidsmarktinnovatie centrumvoorarbeidsmarktinnovatie.nl Debby Beemer www.kwetsbaarenraak.nl Dialoogplein Nederland dialoogpleinnederland.nl Fprofs www.fprofs.com Forth Global forthglobal.com De Geheime Tuin degeheimetuin.info
Goedlandt circulair landgoedbeheer goedlandt.nl HKU hku.nl Ifmec ifmec.nl
Jouw tijdelijke compagnon jouwtijdelijke compagnon.nl Lab Toekomstige generaties labtoekomstigegeneraties.nl Nationaal park Utrechtse Heuvelrug np-utrechtseheuvelrug.nl NCD ncd.nl Pro Analytics proanalytics.nl
Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT) opdeheuvelrug.nl Riab-Telematics riab-telematics.nl SKDD skdd.nl Scouting Doorn thorheim.nl
Stichting Maarten Maartens maartenmaartens.nl Vlirdens vlirdens.nl
WagenaarHoes www.wagenaarhoes.nl WissemaGroup wissemagroup.nl
Worldconnectors Earth Charter affiliate www.worldconnectors.nl
Werkend2040 www.werkend2040.nl Wundershift wundershift.com
Wil je deze krant digitaal ontvangen? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief. Scan de QR-code.
