De metaalrecyclingsector staat op een kruispunt. Er is een groeiend besef van duurzaamheid, maar de toenemende regelgeving werkt belemmerend. Duurzaamheid is niet langer een optie, maar een vereiste voor de metaalrecyclingsector. Dit wordt duidelijk door de ervaringen van bedrijven zoals Metaalrecycling Hoofddorp, waar de stijgende vraag naar gerecycled metaal een direct gevolg is van de verhoogde bewustwording bij consumenten en bedrijven.
Dennis van Groningen merkt dat klanten steeds meer waarde hechten aan het proces van recycling, wat leidt tot een hogere instroom van materialen en een groei in het bedrijf zelf. ‘Door deze stijgende bewustwording wordt het bij ons steeds drukker. Daardoor kunnen we ons bedrijf steeds verder uitbreiden’, aldus Van Groningen.
Ondanks deze kansen vormen veranderingen in wet- en regelgeving rondom metaalrecycling een uitdaging in de sector. De Europese Commissie heeft bijvoorbeeld het Europese Actieplan voor Staal en Metalen gepubliceerd, waarmee de nadruk wordt gelegd op het belang van recycling voor het koolstofvrij maken van de metaalindustrie. Het plan heeft tot doel de duurzaamheid van de sector te bevorderen door de vraag naar gerecycled metaal te stimuleren, productontwerpen te verbeteren en de recycleerbaarheid van materialen te verhogen. De doelen zijn ambitieus, maar brengen tegelijkertijd een aantal zorgen met zich mee. Bijvoorbeeld over de mogelijke handelsbeperkingen die in het actieplan worden opgenomen. Vooral de mogelijke exportbeperkingen voor gerecycled metaal zouden de werking van de mondiale recyclingmarkten kunnen verstoren. Volgens EuRIC (European Recycling Industries’ Confederation) en BIR (Bureau of International Recycling) is de huidige situatie van export van gerecycled metaal naar landen buiten de EU noodzakelijk vanwege de beperkte capaciteit van de Europese markt om al het gerecycled materiaal zelf te verwerken. Beperkingen op de export zouden leiden tot verstoringen in de wereldwijde recyclingketen en een prijsdruk die de sector kan schaden.
Dit brengt ons bij een van de grootste beleidsuitdagingen van deze tijd: hoe kunnen we zowel nationale als internationale regelgeving zo vormgeven dat deze de circulaire economie bevordert zonder onbedoelde nadelen voor de sector? Het debat over exportbeperkingen, het stellen van verplichtingen voor gerecycleerde inhoud in producten en het ontwikkelen van een geharmoniseerd classificatiesysteem voor gerecycled
metaal zijn cruciaal om de sector verder te verduurzamen.
In dit verband is het van groot belang dat de overheid een actieve rol speelt in het bevorderen van circulaire economie-initiatieven.
Martine Hardeveld Kleuver van Swappie benadrukt in haar bijdrage het belang van overheidsactie om de circulaire economie van de grond te krijgen. Zonder overheidsmaatregelen zal circulaire economie volgens haar een ‘droombeeld’ blijven. De overheid moet niet alleen doelen stellen voor de circulaire economie, maar deze ook daadwerkelijk omzetten in concrete beleidsmaatregelen. Zo zou het verlagen van de btw-tarief voor duurzaam geproduceerde producten, zoals gerecycleerde materialen en herbruikbare grondstoffen, een belangrijke stimulans kunnen zijn voor bedrijven die circulaire processen willen implementeren.
Ook in de metaalrecycling speelt de overheid een cruciale rol. Het ontwikkelen van duidelijke richtlijnen voor het hergebruik van materialen en het stimuleren van investeringen in recyclinginfrastructuur zijn noodzakelijke stappen om de Europese sector verder te verduurzamen. Stichting OPEN, bijvoorbeeld, die zich richt op het verbeteren van de circulaire keten van elektronisch afval (e-waste), ziet de overheidsrol als essentieel om de ambitieuze doelstellingen te behalen. Het versterken van samenwerking tussen verschillende partijen in de keten, evenals het bevorderen van gedragsverandering bij consumenten en bedrijven, is een belangrijk speerpunt in de actieplannen van deze organisatie.
Kortom: Er zijn belangrijke uitdagingen, maar ook enorme kansen voor onze sector op het gebied van duurzaamheid, economische groei en innovatie. Terwijl de vraag naar gerecycled metaal stijgt en de wetgeving zich verder ontwikkelt, is het essentieel dat alle betrokkenen — van bedrijven tot overheden en van consumenten tot recyclers — hun verantwoordelijkheid nemen om de circulaire economie te bevorderen. Ik hoop dat onze artikelen zorgen voor inspiratie om deel te nemen aan de transitie naar een duurzamere toekomst.
Wendy Noordzij
‘Haalbaarheid circulaire
De Vereniging Afvalbedrijven heeft haar Jaarbericht 2024 gepubliceerd. ‘De recyclingsector verkeert in zwaar weer’, zei voorzitter Bart van de Leemput tijdens de presentatie van het jaarbericht, die plaatsvond bij Renewi in Nieuwegein.
‘De recyclingsector verkeert in zwaar weer. Plasticrecyclingbedrijven gaan failliet omdat ze niet kunnen concurreren met goedkoop uit aardolie geproduceerd plastic afkomstig van China en de Verenigde Staten. Overheidsingrijpen is noodzakelijk om de plasticketen in Nederland te garanderen’, zegt Bart van de Leemput, voorzitter Vereniging Afvalbedrijven. Ondertussen wordt de
overheid steeds samen de lijnen uitzetten en in gezamenlijkheid concrete en haalbare doelen formuleren.’
korten is geen keuze, maar een noodzaak. De recyclingsector werkt aan tal van initiatieven en investeringen om de circu-
sector ook geconfronteerd met beleidsmaatregelen die de overgang naar de circulaire economie volledig afremmen. ‘Zoals de circulaire plasticheffing die de overheid mogelijk bij afvalverbrandingsinstallaties en stortplaatsen wil neerleggen. Deze eventuele belastingheffing zet de concurrentiepositie van onze leden die vaak op een Europese markt opereren stevig onder druk’, stelt Van de Leemput. ‘Stabiel overheidsbeleid en effectieve instrumenten zijn nodig om te kunnen investeren in een duurzame samenleving. Het is belangrijk dat sector en
MEER EN BETER RECYCLEN ‘Nederland beschermen tegen grondstoffente-
laire economie te bevorderen. Maar alleen met sterk beleid dat gerecycled
materiaal stimuleert, waarborgen we de beschikbaarheid van essentiële secundaire grondstoffen. Niet alleen praten, maar ook doen, met het oog op meer en beter recyclen. Zo versterken we de circulaire economie en verkleinen we onze afhankelijkheid van schaarse grondstoffen’, zegt Bruno Bruins, Chief Strategy Officer bij Renewi.
RENEWI IN NIEUWEGEIN
Bij Renewi in Nieuwegein worden afvalstromen verwerkt van papier, bouw en sloop, en gevaarlijke stoffen. De innovatieve sorteerlijn van Renewi levert ongeveer 90.000 ton gerecycled hout per jaar. Het terrein heeft een oppervlakte van 82.000 m².
Foto’s: Fotopersbureau Dijkstra / Cor Salverius
Gezamenlijke uitgave van: Addictive Media en RedactieVisie.
metaalrecyclingsector en de autodemontagebedrijven. Een unieke bladformule voor en
Infrastructuur voor reparatie en hergebruik versnellen
NOWOS, marktleider in de reparatie en het onderhoud van lithium-ion batterijen, heeft €6 miljoen aan nieuwe financiering opgehaald om haar activiteiten in Europa verder uit te breiden. De specialist in lithium-ion batterijen wil met nieuwe financiering Europese infrastructuur voor reparatie en hergebruik versnellen.
BREDERE TOEPASSINGEN
NOWOS begon in 2019 met het repareren van batterijen voor micromobiliteitsoplossingen zoals e-bikes, e-bromfietsen en elektrische steps.
Het bedrijf werkt voor vooraanstaande klanten als Swapfiets, Dott, Felyx en Qwic uit Nederland, evenals internationale spelers zoals Voi (Zweden), Dance en Fifteen (beide actief in Duitsland en Frankrijk), en
De investeringsronde werd geleid door het impactfonds Shift4Good, met deelname van de Nederlandse fondsen Fair Capital Impact Fund en Goeie Grutten Impact Fonds. Daarnaast verwacht NOWOS nog eens €3 miljoen aan financiering op te halen.
CEO en oprichter Prins Doornekamp, die vijf jaar geleden het bedrijf startte, ziet de investering als een belangrijke stap in de groeiambities van NOWOS. ‘Deze financiering onderstreept niet alleen ons werk tot nu toe, het geeft ons ook de middelen om onze missie te versnellen: batterijreparatie en -hergebruik de standaard maken in heel Europa. We zijn onze klanten bijzonder dankbaar voor hun vertrouwen sinds het begin, en de voortdurende samenwerking met hen in deze complexe en snel veranderende sector.’
Chinese fabrikanten als NIU, Phylion, TWS en Segway-Ninebot.
Met de nieuwe financiering richt NOWOS zich op een bredere markt. Het bedrijf breidt uit naar sectoren zoals materiaalbehandelingsap-
paratuur (bijvoorbeeld heftrucks en AGV’s), energieopslagsystemen, elektrisch gereedschap, tuinmachines, drones, robotica en medische apparatuur. Hiermee speelt NOWOS in op de groeiende vraag naar duurzame oplossingen binnen diverse industrieën.
REPARATIE WINT TERREIN
Volgens Alix Armour, recent benoemd tot Chief Impact Officer, is batterijreparatie een logische stap richting duurzaamheid en kostenbesparing. ‘Vandaag de dag kan meer dan 80% van de batterijen die we ontvangen gerepareerd worden, wat zowel energie als materialen bespaart die anders verspild worden door voortijdige recycling. In een sterk groeiende sector als micromobiliteit is reparatie niet alleen duurzaam, het is ook economisch slim om te doen.’
Armour wijst ook op de ambitie van de EU om in 2030 minstens 70% van gebruikte materialen terug te winnen. ‘Bedrijven kunnen het zich dus niet meer veroorloven om batterijen als wegwerpproducten te behandelen. Reparatie is nu gemiddeld 55% goedkoper dan vervanging, door stijgende grondstofkosten, opslag, regelgeving en de toenemende druk om de levenscyclus van producten te verlengen.’
REPERATIEHUBS NOWOS beschikt inmiddels over reparatiehubs in Nederland, Frankrijk en een partner in het Verenigd Koninkrijk. In 2025 opent het bedrijf een nieuwe hub in Polen, gevolgd door een vestiging in Duitsland in 2026. Tegelijkertijd investeert NOWOS in de verdere ontwikkeling van een Battery Passport-systeem en de opschaling van reparatieprotocollen om meer batterijtypes en toepassingen te ondersteunen. Uiteindelijk wil het bedrijf een pan-Europese infrastructuur creëren voor batterijreparatie, tracking en hergebruik.
STRATEGISCHE PARTNERSCHAPPEN
Hoofdinvesteerder Shift4Good, een impact-risicokapitaalfonds met vestigingen in Parijs en Singapore, ziet grote kansen in het model van NOWOS. Oprichter Yann Marteil: ‘De circulaire economie wordt steeds meer een op zichzelf staande sector, met name binnen de transportsector, die een verbruiker is van grondstoffen en vervaardigde goederen. De samenwerking met NOWOS biedt een unieke kans om oplossingen te ondersteunen die afval verminderen, de levensduur van producten verlengen en kritieke hulpbronnen behouden. Wij geloven dat het B2B-model dat NOWOS aan het
opbouwen is, met grote klanten als kern, de juiste benadering is om de markt te structureren. Tegelijkertijd zijn hun lokale reparatiefaciliteiten bijzonder aantrekkelijk.’
KRACHTIG PLATFORM
Doornekamp deelt die visie: ‘We krijgen een missiegerichte investeerder met diepgaande kennis van mobiliteit en circulaire economie. Hun strategische ondersteuning, netwerk en gedeelde visie geven ons een krachtig platform om te schalen, innoveren en leiden in een snel evoluerende industrie. Dit is het soort partnerschap dat impact op de lange termijn creëert.’
Ook Fair Capital Impact Fund en Goeie Grutten Impact Fonds sloten zich aan bij deze investeringsronde. Marije Schasfoort van Fair Capital Impact Fund benadrukt: ‘NOWOS is een koploper in duurzame batterijoplossingen door de levensduur van batterijen te verlengen en afval te verminderen. Ze onderstrepen het belang van reparatie voor de transitie naar een circulaire economie. Hun pioniersrol en schaalbaarheid in Europa maken hen een sterke match voor onze impactgedreven investeringsaanpak.’
‘Blikjesdeal’ met schrootleveranciers
Tata Steel Nederland gaat meer oude voedselblikken en stalen frisdrankblikjes inzetten bij het maken van staal. Dit is onderdeel van een grote recyclings-operatie met als doel: de inzet van 120 miljoen kilo oude voedingsblikken en frisdrankblikken in 2026. Het gaat om een verviervoudiging ten opzichte van 2024, toen nog 30 miljoen kilo oud blikstaal werd gerecycled.
30% SCHROOTINZET VOOR GROEN STAAL
Ze wordt wel de vrouw van 30% genoemd, want Krale werkt elke dag aan het halen van de doelstelling 30% schroot inzet bij het maken van schoner, groener en circulair staal in 2030. Dat is ambitieus want in 2022 was het aandeel schroot in de staalproductie van Tata Steel namelijk nog 17%. Krale: ‘Met nieuwe technologieën waarmee we groen staal gaan maken,
‘Staalrecycling is recycling pur sang. Daar waar andere materialen zoals plastic, glas en aluminium niet zonder veel sorteren en extra moeite oneindig kwalitatief recyclebaar zijn, is staal het wel. Sterker nog, slechtere kwaliteiten staal kunnen kwalitatief nog beter worden gemaakt’, zegt Judith Krale, new business manager schroot bij Tata Steel Nederland en verantwoordelijk voor de inzet van schroot in staalproductie.
kunnen we ook meer staal recyclen. En dus zoeken we altijd naar meer schroot, waaronder verpakkingsblik.’
Om dit te bereiken heeft Tata Steel Nederland overeenkomsten gesloten met tien schrootpartijen in meerdere landen; Nederland, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Het merendeel van het blikschroot in deze ‘blikjesdeal’ komt uit het Verenigd Koninkrijk, omdat dat land al langer bezig is met afval-
scheiding en daardoor ook verder is met afvalscheiding dan Nederland en haar buurlanden.
VERHOOGDE STAALDICHTHEID
Bij Tata Steel Nederland wordt het oude stalen, te recyclen blik ‘tin can shred’ genoemd omdat de stalen blikjes in een soort industriële gehaktmolen zijn verpletterd en platgewalst tot kleine stukjes, met een hogere staaldichtheid. Dit heeft als voordeel dat de verwerking ervan in de Oxystaalfabriek efficiënter verloopt en dat draagt weer bij aan een duurzamer eindproduct.
Naast de vele voordelen van stalen voedselverpakkingen zoals lange houdbaarheid (zelfs buiten de koelkast) en dus minder voedselverspilling zijn stalen blikken niet alleen goed recyclebaar maar ook relatief gemakkelijk en goedkoop te scheiden van ander afval door de magnetische eigenschappen. In Nederland zijn stalen verpakkingen, van bijvoorbeeld bonen, maïs en vis, dan ook de ‘recyclekampioen’. Bijna 95% van het verpakkingsstaal dat wij met ons allen in Nederland gebruiken, wordt bij Tata Steel Nederland gerecycled tot nieuw staal. Denk hierbij aan blikjes dranken voedselblikken, spuitbussen en verfblikken. Blik is dan ook het meest gerecyclede verpakkingsmateriaal.
Bron: Tata Steel
Nieuwe recyclinglijn bij Renewi Destra in Breda
Waste-to-product bedrijf Renewi investeert in een nieuwe recyclinglijn op haar locatie Renewi Destra in Breda. Deze geavanceerde installatie verhoogt de productiviteit voor veilige vernietiging en recycling van vertrouwelijk afval met bijna 50% en speelt in op de toenemende eisen van bedrijven op het gebied van gegevensbescherming en duurzaamheid.
Vertrouwelijk afval omvat een breed scala aan materialen die vanwege hun gevoelige of privé-inhoud zorgvuldig moeten worden beheerd. Dit gaat van documenten met vertrouwelijke informatie tot digitale dragers en andere gevoelige producten. Een veilige vernietiging is essentieel om elk risico op datalekken of misbruik te voorkomen.
Het recyclen van deze materialen biedt tegelijkertijd ook milieuvoordelen. Door bepaalde elementen opnieuw in de productieketen te integreren in een bruikbare
vorm, draagt het bij aan de circulaire economie en een duurzamer grondstoffengebruik.
DESTRA BREDA
De locatie Renewi Destra in Breda staat bekend om zijn expertise in de vertrouwelijke verwerking en vernietiging van archieven, datadragers en producten. Het bedrijf is volledig gecertificeerd (CA+ en WEELABEX) en opereert volgens zeer strikte veiligheidsnormen (DIN P4/5).
Met de nieuwe recyclinglijn in deze vestiging waarborgt Renewi niet alleen een vernietigingsproces dat voldoet aan de strengste veiligheidsvoorschriften en -normen, maar verhoogt het bedrijf ook de mogelijkheden voor duurzaam hergebruik van recyclebare materialen.
VEILIGER EN DUURZAMER ‘Deze investering sluit naadloos aan bij onze ambitie om steeds veiligere en duurzamere afvaloplossingen te bieden. We verbeteren de service
voor onze klanten door de gegevensbeveiliging te versterken en stimuleren tegelijkertijd de circulaire economie door zoveel
Rugdekking voor de industrie
In de afgelopen jaren heeft de Europese Commissie al heel wat EU-strategieën en actieplannetjes uitgezet om de transitie naar een koolstofarme economie op stoom te brengen. De Clean Industrial Deal (CID) is daar een voorbeeld van. Dit plan moet decarbonisatie aanjagen in de industrie en het voor bedrijven een stuk eenvoudiger maken. Want het zijn de bedrijven die het voortouw moeten nemen in deze transitie. Dan kun je maar beter een goed uitgekookt plan hebben met meer duidelijkheid en soepelere regels. Is de CID dan de bazooka voor de industrie?
TEGENTIJ
De zwakke staat van de Europese en ook de Nederlandse industrie, baart op zijn minst zorgen. De industriele productie is in Europa in de afgelopen tien jaar met gemiddeld slecht 0,5% op jaarbasis toegenomen en in Nederland zelfs met gemiddeld 0,1% per jaar gedaald. Ook de productiviteitsgroei is uiterst zwak. Daar gaat niet veel optimisme van uit.
De industrie heeft het dus moeilijk op het Europese continent. Zij is hard getroffen door de hoge energieprijzen en hogere operationele kosten. Dit ettert nog steeds na. Het zet de bedrijfsmodellen en het concurrentievermogen onder druk. Maar ook de impact van de CO2-heffing (dit jaar overigens voor het eerst) en de forse koolstofarme investeringen doen een duit in dit zakje. Bij tegenzittend economisch tij spreek je dan al gauw over een crisissituatie. De Europese industrie kan dus wel wat ruggensteun krijgen en de CID moet hiervoor een zetje geven aan de industrie.
FINANCIEREN
De vooruitgang in de transitie naar een koolstofarme economie kent obstakels voor bedrijven, zoals te hoge initiële investeringen in verduurzaming, de hogere operationele kosten, complexiteit en onzekerheid bij de toegang tot grondstoffen en de infrastructurele problemen. De CID is ambitieus op veel fronten en biedt oplossingsrichtingen. Dat is positief. Wat de industrie direct helpt is het verlagen van de energiekosten, via fiscale maatregelen. Dit is wat CID ook aanbeveelt. Dan is het jammer dat de CID niet bindend is.
De CID mobiliseert miljarden euro’s en extra garanties op de korte en lange termijn, maar geeft weinig inzicht en details
prijs over de financiering van specifieke plannen. Dit vraagt om meer transparantie. Alleen dan kun je een goede inschatting maken over effectiviteit ervan.
VERTROUWEN
Een goed doordachte financieringsstrategie alleen is overigens niet voldoende. Er is meer nodig dan dat. Om bijvoorbeeld bedrijven in de cleantech sector in Europa te laten floreren is vertrouwen nodig. Dit vertrouwen is nu relatief laag. Het recente faillissement van een Zweedse batterijmaker (Northvolt) is hier exemplarisch voor. Veel publiek en privaat geld is in dit project gepompt, maar ondanks deze forse steun heeft het project in Europa de eindstreep niet gehaald. Het toont de kwetsbaarheden om een eigen cleantechsector te bouwen: de grote afhankelijkheid van buitenlandse grondstoffenleveranciers en de fikse concurrentie met gevestigde spelers (m.n. Azië).
De risico’s rondom experimenten en de innovatie in de cleantech zijn relatief hoog. Daarom is veerkracht en risicoacceptatie vereist. De EU zou er veel voor over moeten hebben om deze risico’s van investeringen in schone technologie te verminderen. Dit is een belangrijke voorwaarde en kan het vertrouwen herstellen. Daarnaast zijn de investeringscycli in schone technologieën relatief lang. Ook dit brengt bedrijfsrisico’s met zich mee. Niet alleen voor bedrijven die de schone technologieën gaan gebruiken, maar ook voor de makers ervan en niet te vergeten voor financiers.
Overheidssteun om alle risico’s te beperken is cruciaal. Want zonder deze steun is de kans groter dat (cleantech) startups en industriële kampioenen ons continent de rug toekeren. De overheid heeft een zorgplicht en moet industriële bedrijven rugdekking geven. Dit kan met geld, met vrijstellingen, met versoepeling van beleid, met fiscale oplossingen. Maar in ieder geval met de juiste randvoorwaarden. Kortom, het moet allemaal beter en simpeler. Dat wekt vertrouwen.
Casper Burgering
mogelijk grondstoffen terug in de productieketen te brengen’, zegt Dieter Avonds, Director Processing bij Renewi.
Casper Burgering is senior econoom Industriële Metalen bij ABN Amro. Deze column heeft op 24 maart in de Financiele Telegraaf gestaan.
V ertrou W elijke A f VA lV er W erking in de lift bij r ene W i
‘Producentenverantwoordelijkheid als vanzelfsprekendheid’
Canon beschouwt producentenverantwoordelijkheid als vanzelfsprekend. Vanuit de Japanse filosofie van Kyosei zet het bedrijf in op een circulaire strategie, waarbij kwaliteit, hergebruik en waardebehoud centraal staan.
Samen met Stichting OPEN werkt Canon aan het sluiten van de kringloop.
Canon is een van oorsprong Japans merk. In de Japanse cultuur zijn intergenerationeel denken en duurzaamheid kernwaarden.
Bedrijven kijken verder dan de winst van vandaag en bouwen aan relaties, producten en structuren die generaties meegaan. Dit principe zit diep verankerd in Canon’s bedrijfsvoering, Kyosei genaamd dat zoveel betekent als samen werken en leven voor het algemeen belang. De focus op kwaliteit en verantwoordelijkheid strekt zich uit over de hele levenscyclus van hun producten, van ontwerp en gebruik tot hergebruik en recycling.
Canon’s duurzame benadering is door de jaren heen steeds verder verfijnd. Wat begon met productoptimalisatie – betrouwbaardere en zuinigere apparaten – is uitgegroeid tot een circulaire strategie die we dagelijks nastreven. Printers bevatten steeds meer gerecycled materiaal, cartridges worden hergebruikt en Canon investeert in remanufacturing (EU Series) en refurbishment (CU series). Het doel is helder: zoveel mogelijk waarde behouden en verspilling minimaliseren.
VANZELFSPREKEND VERLENGSTUK
Voor Canon is producentenverantwoordelijkheid geen opgelegde verplichting, maar een vanzelfsprekend verlengstuk van hun diepgewortelde Japanse bedrijfsfilosofie. Al sinds de oprichting staat monozukuri centraal – de kunst en wetenschap van het maken, met een focus op kwaliteit, duurzaamheid en respect voor grondstoffen. Elk Canonproduct is ontworpen om lang mee te gaan, gerepareerd te worden en uiteindelijk de materialen weer terug te geven aan de kringloop.
Het nemen van verantwoordelijkheid voor producten stopt daarom niet bij de verkoop; het omvat de volledige levenscyclus. Dit is precies waarom Canon de samenwerking met Stichting OPEN zo waardevol vindt. Stichting OPEN biedt de infrastructuur en expertise om de inzameling en verwerking van afgedankte producten op een hoogwaardige manier te organiseren – een cruciale schakel in het sluiten van de kringloop.
AMBITIEUS, MAAR HAALBAAR
De weg naar volledige circulariteit is ambitieus, maar haalbaar. Canon zet in op innovaties zoals de ontwikkeling van het Digital Product Passport, waarmee consumenten en
bedrijven precies kunnen zien waar producten vandaan komen en hoe ze optimaal hergebruikt of gerecycled kunnen worden. Daarnaast wordt er gewerkt aan slimmere inzameling, duurzamere productontwerpen en efficiëntere ketensamenwerking.
Canon blijft continu investeren in tijdloos en modulair design: producten die esthetisch aantrekkelijk blijven en eenvoudig te repareren of upgraden zijn. Daarnaast richt Canon zich op het gebruik van hoogwaardige, recyclebare materialen die lang meegaan én hun waarde behouden, zelfs na intensief gebruik. Toeleveranciers spelen een cruciale rol bij het realiseren van deze circulaire ambities.
SAMENWERKEN LOONT
Sander Janssen, Sustainability Specialist bij Canon Benelux, ziet producentenverantwoordelijkheid als een gezamenlijke missie. ‘De samenwerking met Stichting OPEN toont aan dat collectieve inspanningen de sleutel zijn tot succes. Ik roep de sector op om circulariteit niet als een verplichting te zien, maar als een kans – een kans om verantwoordelijkheid te nemen, waarde te behouden en samen impact te maken. Juist in het ‘samen’ schuilt de meerwaarde voor de sector en voor Stichting OPEN.’
Bron: Stichting Open
Volvo FH Aero wint
Green Truck Award 2025
De Volvo FH Aero is uitgeroepen tot winnaar van de Green Truck Award 2025, een onderscheiding voor de meest brandstofefficiënte langeafstandstruck. Dankzij een combinatie van geavanceerde aerodynamica en een efficiente aandrijflijn wist Volvo’s nieuwste model de concurrentie achter zich te laten.
De onafhankelijke test bevestigt dat de Volvo FH Aero de operationele kosten verlaagt en tegelijkertijd bijdraagt aan een lagere CO2-uitstoot. ‘Ik ben trots dat deze externe test bevestigt dat de Volvo FH Aero uitblinkt in brandstofefficiëntie’, zegt Jan Hjelmgren, hoofd productmanagement bij Volvo Trucks. ‘Onze innovaties zorgen niet alleen voor lagere kosten voor transportbedrijven, maar ook voor een positieve impact op het klimaat.’
De winnende truck, een Volvo FH Aero met een 420 pk D13-motor en het I-Save-pakket, behaalde
op de testbaan een gemiddeld brandstofverbruik van 21,20 liter per 100 kilometer. Een belangrijke bijdrage aan deze prestaties komt van het Camera Monitor System, dat de traditionele zijspiegels vervangt en zo de aerodynamica en het brandstofverbruik verder verbetert.
EEN HATTRICK VOOR VOLVO TRUCKS Volvo Trucks heeft in korte tijd meerdere grote prestaties neergezet.“Eerst waren we het enige merk dat vijf sterren scoorde in de allereerste Euro NCAPveiligheidstest voor vrachtwagens. Daarna werden we in 2024 het grootste zware vrachtwagenmerk in Europa. En nu hebben we met de Volvo FH Aero de meest brandstofefficiënte truck in een onafhankelijke test. Dat is een geweldige hattrick!” aldus Roger Alm, President van Volvo Trucks.
INNOVATIEF ONTWERP
De Volvo FH Aero werd begin 2024 geïntroduceerd en biedt tot 5% besparing op brandstof en
CO2-uitstoot ten opzichte van de standaard Volvo FH. De truck is verkrijgbaar in vier versies: FH Aero (diesel), FH Aero Electric, FH Aero op gas en FH16 Aero. De diesel- en gasaangedreven varianten kunnen rijden op hernieuwbare brandstoffen zoals biogas, biodiesel en HVO, wat de CO2-uitstoot verder verlaagt.
OVER DE GREEN TRUCK TEST 2025
De Green Truck-test is een onafhankelijke prestatietest waarin vrachtwagens worden vergeleken op brandstofefficiëntie. De testparameters:
- Gewicht: 32 ton (GCW)
- Motorvermogen: ca. 390 pk (+/- 50 pk)
- Testtraject: 343 km in Zuid-Duitsland (snelwegen en nationale wegen)
- Gemiddelde snelheid Volvo FH Aero: 80,14 km/u
Met deze overwinning verstevigt Volvo Trucks zijn positie als marktleider op het gebied van duurzame transportoplossingen.
Grootschalig transformatieprogramma
Tata Steel
Tata Steel Nederland (TSN) lanceert een grootschalig transformatieprogramma om de winstgevendheid van het bedrijf te herstellen en de concurrentiepositie te verbeteren voor een duurzame toekomst. Het programma richt zich onder meer op de verbetering van het productieproces en het optimaliseren van het hoogwaardig productaanbod.
TSN heeft een adviesaanvraag ingediend bij de Centrale Ondernemingsraad. Het transformatieprogramma is nodig om de financiële ruimte te creëren om de noodzakelijke investeringen in de toekomst te kunnen doen en de operationele prestaties structureel te verbeteren. Samen met het Groen Staal-plan en het milieu verbeterprogramma (Roadmap Plus) verwacht TSN met de implementatie van het transformatieplan goed voorbereid te zijn op een groene en schonere toekomst.
In het boekjaar 2023-2024 zijn de TSN-activiteiten ernstig getroffen door de vertraging van de renovatie van een van de hoogovens en het daaropvolgende volumeverlies. De activiteiten zijn in afgelopen boekjaar 2024-2025 sterk hersteld, met een staalproductievolume dat bijna terug is op volle capaciteit met 6,75 miljoen ton per jaar. De uitdagende marktomstandigheden in Europa, veroorzaakt door geopolitieke ontwikkelingen, handels- en leveringsverstoringen en stijgende energiekosten, hebben de operationele kosten van TSN negatief beïnvloed en geleid tot een verslechtering van de financiële prestaties.
NOODZAKELIJKE STAP
Hans van den Berg, CEO van Tata Steel Nederland: ‘Met de aankondiging van zetten we een noodzakelijke stap naar een duurzaam en toekomstbestendig staalbedrijf. Als Raad van Bestuur van TSN realiseren we ons maar al te goed dat deze beoogde herstructurering van onze organisatie een aanzienlijke impact zal hebben op onze medewerkers: We willen de komende tijd intensief samenwerken met alle belanghebbenden om deze moeilijke weg te bewandelen. We hebben de afgelopen periode hard gewerkt om de kosten te verlagen en ik ben ervan overtuigd dat we opnieuw de vereiste veranderingen kunnen doorvoeren voor een duurzame en financieel gezonde toekomst voor Tata Steel Nederland onder alle marktomstandigheden.’
T.V. Narendran, CEO van Tata Steel Limited en voorzitter van de Raad van Commissarissen van Tata Steel Nederland voegt daar aan toe: ‘Samen met mijn collega’s bij Tata Steel Limited en Tata Steel Nederland zullen we ervoor zorgen dat TSN terugkeert naar haar vooraanstaande positie als een van de meest efficiënte staalfabrieken in Europa, met de productie van hoogwaardig staal voor onze klanten. We werken nauw samen met de Nederlandse overheid en andere belanghebbenden en voeren constructieve gesprekken over gezamenlijke investeringen in het Groen Staalplan van de toekomst. Deze transformatie is een bouwsteen naar deze toekomst, waarbij we ervoor zorgen dat TSN het vereiste
Venyard: een Ikea voor onderdelen
robuuste operationele en financiële profiel heeft om zich te ontwikkelen tot een van de beste en meest duurzame staalbedrijven in Europa.’
TRANSFORMATIE
TSN zal een nieuwe organisatiestructuur nodig hebben met een kleinere en meer centraal gestuurde organisatie die een andere manier van werken vraagt, met meer slagkracht en minder bureaucratie en minder managementlagen. Daarnaast zullen processen worden geoptimaliseerd en verder worden geautomatiseerd. Verwacht wordt dat de vandaag aangekondigde herstructurering zal leiden tot het verlies van ongeveer 1.600 banen, voornamelijk in management- en andere ondersteunende functies op de locatie IJmuiden.
Goed nieuws voor alle autoliefhebbers, monteurs, hobbysleutelaars en andere doe-het-zelvers. Venyard heeft het self serviceconcept waar mensen zelf onderdelen kunnen demonteren nieuw leven ingeblazen. Met een look & feel en on- en offline beleving die nieuw is voor de demontagebranche, aldus een uitgebreide reportage in het online platform Green Light/ARN.
Om de effectiviteit van de organisatie te vergroten, zal de Raad van Bestuur (RvB) van Tata Steel Nederland worden aangepast van vijf naar vier functies. Naast de Chief Executive Officer (CEO) en de Chief Financial Officer (CFO), zal de RvB bestaan uit twee nieuwe functies, de Chief Operational Officer (COO) en de Chief Commercial Officer (CCO). Deze functies zullen de huidige functies van de Managing Director IJmuiden, de Managing Director Downstream en de Chief Project and Engineering Officer (CPEO) vervangen.
Aan het hekwerk rondom het terrein is groen doek gespannen, waar het contrastrijke logo en de beloften van af spatten. De founders van Venyard kennen de geheimen van branding. Vier jaar geleden lag hier in Roosendaal een troosteloos stuk afgegraven grond. Nu staan er 1.250 auto’s keurig netjes in evenzoveel vakken op 25.000m2 asfalt, klaar om gestript te worden.
Naast de adviesaanvraag voor het transformatieplan die is ingediend bij de Centrale Ondernemingsraad, zijn ook de vakbonden geïnformeerd. In de komende weken zal intensief overleg plaatsvinden met hen en andere belangrijke belanghebbenden over de voorgestelde veranderingen.
Bij binnenkomst zet de in zwartgeklede baliemedewerkster het concept helder uiteen. Klanten
Bron: Tata Steel
Samenwerken aan de toekomst van autorecycling
Het International Automotive Recycling Congress (IARC) vond dit jaar voor de 24ste keer plaats in Antwerpen. IARC was hét internationale platform voor de nieuwste ontwikkelingen en uitdagingen binnen de circulaire economie rondom autorecycling.
Bijna 300 besluitvormers uit de auto- en recyclingsector – waaronder autofabrikanten, producentenorganisaties, recyclingbedrijven, autodemontagebedrijven, onderzoeksinstellingen en beleidsmakers – kwamen samen om inzichten te delen en de toekomst van autorecycling vorm te geven.
ARN was, zoals sinds de start van dit congres in de late jaren negentig, nauw betrokken bij IARC, niet alleen als deelnemer, maar ook bij de inhoudelijke opzet van het programma. Zo maakte Janet Kes, Manager Innovatie bij ARN, deel uit van het Steering Committee van IARC. Daarnaast sprak zij op 21 maart tijdens Session 4: Extended Producer Responsibilities (EPR).
weten binnen de kortste keren wat ze mogen verwachten en welke huisregels er gelden. Voor bezoekers de yard mogen betreden, moeten ze eerst een veiligheidsverklaring ondertekenen. Zo is het verboden om open schoenen te dragen, te roken en kinderen of honden mee te nemen. Krikken, lasapparaten en
achter hun bestaande autorecyclingbedrijf te kopen, waagden Traas en Van der Ven de gok.
Ze deden er drie jaar over om het terrein te maken tot wat het nu is.
een groot stuk land nodig en veel auto’s’, vertelt Traas, de financieel directeur van Van der Ven Auto’s. Na de rekensom tig keer te hebben gemaakt, concludeerde hij dat de investering zich terug zou betalen, als de vraag naar onderdelen zo hoog bleef als ie was. Toen de kans zich aandiende om de afgraving
genummerd vak. Alle auto’s ‘zweven’
auto’s zit anderhalve meter ruimte. De auto’s staan per merk bij elkaar. ‘Het is heel overzichtelijk en goed georganiseerd’, zegt een klant die een motorblok uit een Ford takelt. Hij kijkt tevreden naar het resultaat van de werkzaamheden die hij in het afgelopen uur heeft verricht. ‘Ik ben er trots op dat het me is gelukt.’ Zelfwaardering is een van de verrassende neveneffecten van self
NIEUWE EUROPESE ELV-VERORDENING Een belangrijk onderwerp van gesprek was de nieuwe Europese ELV-verordening – die in de wandelgangen al de ‘Circulaire voertuigen verordening’ werd genoemd. Deze verordening zal niet alleen impact hebben op het ontwerp van voertuigen, maar ook op de behandeling van autowrakken en het terugwinnen en toepassen van specifieke materialen. Daarnaast wordt de scope van de regelgeving verbreed naar andere voertuigcategorieën. Ook wordt de illegale export van autowrakken aangepakt door strengere regels voor de export van voertuigen. Innovatie en een proactieve aanpak bleken essentieel om aan deze nieuwe regelgeving te kunnen voldoen.
WAT BOOD HET CONGRES?
Deelnemers kregen inzicht in wat de nieuwe ELV-verordening voor hun bedrijf betekende en hoe zij konden inspelen op de snel veranderende sector. IARC 2025 bood een belangrijke ontmoetingsplaats voor industrie-experts om samen te werken en kennis uit te wisselen. Het congres gaf deelnemers de kans om bij te dragen aan de toekomst van de circulaire voertuigindustrie.
Foto’s: ARN
service. hoger biedt ren. Uit dat klanten meer ze in elkaar
DRIE Een auto maanden kocht
Daarna veel van we krijgen waar wisselen ‘Een auto male
De meeste tien jaar zijn jonger. net als len uit meten aldus en bepalen bij hebben.’
HERGEBRUIK
Hergebruik hoogwaardige
‘Het is de cradle Traas. auto’s nen direct gegaan. worden gescheiden gereedgemaakt ‘Onderdelen pen leg is kostentechnisch alle 400 te halen zegt Traas. rendabel want maar originele
High tech laser en AI voor meer staalrecycling
Tata Steel Nederland wil haar recycling proces nog meer optimaliseren. Samen met met het Duitse staalbedrijf Saarstahl en de Oostenrijkse voestalpine Group is onderzoek gestart hoe ‘digital tech’ kan worden ingezet om dit te bereiken. Onder de naam ‘Digital Twins for Green Steel’ (DiGreeS) onderzoeken de drie instanties naar mogelijkheden voor de introductie van nieuwe staalproductieroutes en verlaging van de ecologische footprint.
ONDERZOEK
Daarom onderzoekt Tata de inzet van digitale laser technieken waarbij de samenstelling van schroot al vanuit de vrachtwagen geanalyseerd kan worden. Dat werkt als volgt: de vrachtwagen met schroot rijdt een speciaal te bouwen poort in met industriële laser en analyse apparatuur. Die laser verdampt lokaal hele kleine stukjes van het staal, dat zorgt voor een ‘plasma’, een lokaal klein gasbelletje met alle componenten van het schroot erin. Dat kan vervolgens met
De circulaire economie biedt veel kansen in en voor Nederland. Recycling van ijzer en staal speelt daarbij een cruciale rol. Tata Steel Nederland werkt daar elke dag aan en verhoogt de inzet van schroot van 17% in 2023 naar 30% in 2030. Dat komt overeen met 65 miljard blikjes, waar per blikje 13 gram staal in zit.
Om in de nabije toekomst veel meer schroot in te kunnen zetten bij het maken van staal, wil Tata Steel het recylingsproces verder optimaliseren. Een probleem daarbij is dat veel oud staal, uit bijvoorbeeld oude schepen of treinrails, te groot is voor de reguliere transportbanden en lastig te analyseren is.
speciale camera’s worden gefilmd en geanalyseerd. Vervolgens wordt het schroot, afhankelijk van de specifieke samenstelling en criteria optimaal in het recycling proces ingebracht of afgekeurd.
MEER CO2- REDUCTIE
Tata Steel onderzoeker Bernard Ennis: ‘In dit meet-analytisch proces wordt AI ingezet waarmee specifieke typen staal op grond van visuele kenmerken sneller worden geanalyseerd, dit heet ‘scrap image recognition’. Hierbij wordt het maakproces met ‘digital twins’ digitaal gemodelleerd, oftewel nagebootst, en getest in een rekenmodel. Met deze innovatieve mix van laser,
AI en digitaal modeleren kan steeds efficiënter worden bemonsterd, verloopt het logistieke proces van schrootinzet sneller en verbetert de productkwaliteit. Bovendien leidt dit tot minder procesfouten bij de schrootinzet en dus minder verspilling en CO2- reductie.’
Op dit moment wordt de techniek in het ‘DiGreeS programma’ onderzocht en ontwikkeld. In het eerste kwartaal van 2025 vinden de eerste labmetingen met ‘Laser- Induced Breakdown Spectroscopy’ plaats en worden de eerste resultaten bekend gemaakt. Naar verwachting is het eerste prototype van de vrachtwagen portaal in 2026 gereed. Daarna zal de implementatie, met uiteindelijk ook gebruik van de het digital twins gemodelleerde proces plaats vinden.
‘DIGREES’
‘DiGreeS’ wordt gecoördineerd door het Fraunhofer Institute for Nondestructive Testing IZFP ‘DiGreeS’ heeft als doel de ecologische footprint van de gehele staalwaarde keten te minimaliseren met geïntegreerde digitalisatie. Binnen het ‘DiGreeS’ programma werkt Tata Steel samen met Saarstahl AG en de voestalpine Group. SaarstahlAscoval richt zich op CO-2 reductie van Electric Arc Furnace (EAF) technieken met de inzet van AIgebaseerde digitale modellen. De voestalpine Group onderzoekt de energiebesparing van staalplaatbewerking. Deze nieuwe kennis zal Tata Steel inzetten bij de vervanging van de Hoogovens en Kooks- en Gasfabrieken door DRI en EAF in de nabije toekomst, als het aloude staalproductieproces op de schop gaat en kolen worden vervangen door duurzame energie.
Bron: Tata Steel
Voorstelling plaatst vergroeningsdilemma staalindustrie in the spotlight
Theatergroep De Vlammende Eend brengt van 28 mei tot en met 28 juni 2025 een nieuwe locatievoorstelling in het Hoogovensmuseum in Velsen-Noord. Onder de rook van de Hoogovens – een avond aan de toog belicht de maatschappelijke spanningen rondom de transitie van de staalindustrie. Dit is een thema dat ook de metaalrecyclingsector direct raakt.
De staalindustrie bevindt zich in het hart van de energietransitie. De maatschappelijke druk om te vergroenen neemt toe, terwijl bedrijven in de sector proberen de balans te vinden tussen verduurzaming en economische haalbaarheid. Theatergroep De Vlammende Eend brengt deze thematiek letterlijk en figuurlijk dichterbij met Onder de rook van de Hoogovens – een avond aan de toog. De voorstelling speelt zich af in het Hoogovensmuseum, pal naast de staalfabriek van Tata Steel in IJmuiden.
Na het succes van de eerste voorstelling over de staalindustrie in 2023, is dit het vervolg dat opnieuw actuele dilemma’s in de sector verkent. De makers baseerden zich op gesprekken met betrokkenen: medewerkers, vakbondsvertegenwoordigers en omwonenden.
RELEVANTIE VOOR
METAALRECYCLING
De staalindustrie en de metaalrecyclingsector zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Naarmate de druk op CO2-reductie toeneemt, groeit ook de aandacht voor circulaire grondstofstromen. Gerecycled staal vereist tot 80% minder energie dan staal uit ijzererts en levert een significante bijdrage aan de verduurzaming van de keten. Thema’s zoals in deze voorstelling aangestipt, sluiten daarmee direct aan bij de actualiteit in de sector.
PRAKTISCHE INFORMATIE: 28 mei t/m 28 juni 2025 Hoogovensmuseum, Velsen-Noord www.devlammendeeend.nl
Schrijver Christine Otten verwerkte deze verhalen tot een fictief stuk dat inzicht biedt in de persoonlijke kant van de transitie.
Centraal staan Eddy, vakbondsman die pleit voor goede arbeidsvoorwaarden én verduurzaming van de fabriek, en Marcel, een vertegenwoordiger van de fabriek die zoekt naar manieren om het bedrijf overeind te houden te midden van groeiende maatschappelijke en economische druk. Hun dialoog toont hoe complexe belangen, zoals werkgelegenheid, milieu-impact en bedrijfscontinuïteit, met elkaar verweven zijn.
MAATSCHAPPELIJKE POLARISATIE
Volgens Otten is de voorstelling bedoeld om de maatschappelijke polarisatie rondom industrie en verduurzaming te doorbreken. ‘Met theater kun je muren afbreken en deuren openen,’ aldus de schrijver. ‘Juist als het over thema’s gaat waarover je tegenwoordig snel ruzie krijgt, zoals de vergroening van een staalfabriek in een dichtbevolkt gebied.’
Voor professionals in de metaalrecycling is de voorstelling relevant, omdat zij nauw verweven zijn met de circulaire ambities van de sector. Hoogwaardig hergebruik van schroot speelt een essentiële rol in het verduurzamen van staalproductie, zowel om de milieu-impact te verlagen als om afhankelijkheid van primaire grondstoffen te verminderen.
Naast de voorstelling is er een randprogramma met een expositie van verhalende portretten en nagesprekken met gastsprekers. De combinatie van kunst en dialoog biedt bezoekers de mogelijkheid om zich te verdiepen in de maatschappelijke dimensies van de industriële transitie.
Foto: Anne Reinke
BRANCHE AGENDA
11 - 13 NOVEMBER 2025
VAKBEURS RECYCLING
Vakbeurs Recycling is een vakevenement over recyclingtechniek, circulariteit en afvalmanagement. De beurs staat bekend om haar laagdrempeligheid, het gastvrije ontvangst met gratis toegang en catering. Het evenement vindt plaats in Evenementenhal Gorinchem.
‘Actieplan staalindustrie zorgt voor onafhankelijkheid’
Naar aanleiding van het bericht: ‘Brussel schiet Europese staalsector te hulp’ zegt Gert Jan Braam van ING Bank: ‘Europa zet met actieplan staalindustrie in op onafhankelijkheid en groene toekomst’
De Nederlandse staalsector zit in een uitdagende fase: oneerlijke concurrentie, hoge energiekosten en forse duurzaamheidsinvesteringen voor CO2-arme productiemethoden. Zonder een goed gecoördineerd Europees beleid zal de concurrentiepositie van de sector worden afgezwakt. Dit kan ertoe leiden dat productie uit Nederland verdwijnt of naar regio’s buiten Europa verhuist.
Braam: ‘Om de Europese staalindustrie financieel te ondersteunen, concurrerend te houden en te verduurzamen, heeft de Europese Unie recent een actieplan gelanceerd. Dit plan moet onder meer energiekosten reduceren, dumping uit China tegengaan en de basis voor verdere verduurzaming versterken door een effectievere CO2-grensheffing.’
GELIJK SPEELVELD
Het is erg belangrijk dat er ondersteunend beleid komt voor deze strategisch belangrijke sector, benadrukt Braam. ’De grote verschillen
zijn van anderen. ‘Het eindproduct wordt bijvoorbeeld gebruikt in sectoren als de bouw, automotive en machine-industrie. Daarnaast zijn basismetalen als staal, aluminium, nikkel en koper onmisbaar voor de energietransitie. Denk aan de productie van elektrische auto’s, batterijen, zonnepanelen en windturbines’, aldus Braam.
Met het Europese actieplan kunnen energie- en nettarieven en daarmee energieproductiekosten worden verlaagd. ‘Voor de Nederlandse staalindustrie is dit extra belangrijk omdat compensatieregelingen zijn gestopt, terwijl ze in andere Europese landen nog wel gelden.’
in productiekosten tussen Europese landen hebben ingrijpende effecten. Dat zien we bijvoorbeeld terug in de energie-intensieve chemiesector. Waar bedrijven investeringen uitstellen en enkele internationale bedrijven besloten productielocaties in Nederland te sluiten. De noodkreet van de hele energie-intensieve sector om een gelijk Europees speelveld is luid en lijkt inmiddels gehoord.’
De
INVOERQUOTA
Ook gaat het uitbreiden van de CO2-grensheffing (CBAM) naar producten waarin ‘importstaal’ is verwerkt helpen, verwacht hij. ‘Net als het verlengen of aanscherpen van invoerquota. Dat is nodig vanwege de Chinese overcapaciteit die, na de Amerikaanse importheffingen van 25 procent op staal en aluminium, in Europa gedumpt gaat worden.’
Verder is het essentieel om ontduiking van de huidige beschermingsmaatregelen te voorkomen, aldus Braam. ‘Dat kan door het laatste deel van de staalproductie te verplaatsen naar landen waarvoor de maatregelen niet gelden. Dit kan worden aangepakt met de ‘melted and pured rule’, waarbij het land waar het staal is gesmolten als herkomstland geldt.’
Tot slot zal recycling van diverse metalen een extra impuls moeten krijgen door een exportverbod op schroot. ‘Met het oog op de gestegen energiekosten, onafhankelijkheid van de sector en de verduurzamingsopgave is dat een belangrijke pijler om op te focussen.’
Peugeot 206 meest gerecyclede auto van 2024
In Nederland worden mooie resultaten behaald op het gebied van auto(batterij)recycling. ARN zet diverse opvallende feitjes en weetjes op een rij. Deze zijn niet alleen leuk zijn voor mensen die werken in de autorecyclingsector, maar voor iedereen die affiniteit heeft met auto’s.
ARN werkt samen met ruim tweehonderd ketenpartners die zorgen voor duurzame recycling van sloopauto’s. Als een auto aan het einde van zijn levensduur is gekomen, kan de eigenaar hem kosteloos wegbrengen naar een bij ARN aangesloten autodemontagebedrijf in de buurt.
ENKELE FEITEN EN WEETJES:
• Wat was de meest gerecyclede auto in 2024? Peugeot 206 (8.620 stuks)
• Wat was de oudste sloopauto in 2024? Volvo 444 uit 1956, van zo’n 68 jaar oud
• Wat was de nieuwste auto die voor demontage is aangemeld in 2024? Renault Captur E-TECH Hybrid. (3 dagen oud)
• Wat was de gemiddelde leeftijd? 20 jaar
• Hoeveel sloopauto’s zijn er bij een autodemontagebedrijf gekomen? 185.040, waarvan 158.588 bij een bij ARN aangesloten autodemontagebedrijf.
VOORUITZICHTEN In een studie naar de vooruitzichten voor de autobranche van ING voor 2025 is te lezen dat particulieren ervoor kiezen om langer door te rijden en de overstap naar elektrisch voor zich uit schuiven. Die keuze wordt versterkt doordat de prijzen van tweedehandsauto’s naar
verhouding lager zijn dan het jaar ervoor.
• 27 procent van de auto’s is ouder dan 15 jaar (tien jaar geleden was dat 17 procent).
• De gemiddelde leeftijd van een auto is 12 jaar en met 19,8 jaar wordt een auto gemiddeld afgedankt (ruim twee jaar ouder dan tien jaar geleden). Niet eerder werden auto’s in Nederland zo oud.
Bron: ARN
EIGEN PRODUCTIE
staalindustrie is een belangrijke basisindustrie voor producten waarbij je niet altijd afhankelijk wil
bezoekers
ther, lid van de raad van bestuur van Liebherr-International AG, voegt eraan toe: ‘Op de Bauma hebben we een aantal belangrijke toekomstthema’s gepresenteerd, zoals aandrijftechnologie en autonomie. Voor ons is de Bauma veel meer dan alleen een beurs – het is het platform waar de toekomst van de industrie tastbaar wordt gemaakt. Mijn persoonlijke hoogtepunt was ons Bauma-motto “Hands on the future”. Voor ons is dit niet zomaar een zin, maar een houding; een die ook door onze klanten goed werd ontvangen.’
ZAKELIJK PLATFORM MET WERELDWIJDE IMPACT
Het evenement benadrukte ook dat de Bauma niet alleen een ontmoetingsplaats is, maar vooral een drijvende kracht achter de business. Robert Hauser, CEO van Doka, vat samen: ‘De gezamenlijke beursdeelname van Doka en andere merken van ons moederbedrijf was een groot succes. De belangstelling voor onze innovaties en verdere ontwikkelingen was overweldigend. Voor ons is de Bauma het belangrijkste platform om toekomstige thema’s te promoten. Het brengt de wereld van de bouwsector samen – van Noord-Amerika tot Azië. Nergens anders voeren we in zo’n korte tijd zoveel hoogwaardige gesprekken met de belangrijkste klanten wereldwijd – dat krijgen we alleen op de Bauma! Kortom: het was voor ons de meest succes-
volle Bauma tot nu toe.’ Joachim Schmid, directeur van de VDMAvereniging voor bouwmachines en bouwmaterialenfabrieken, voegt eraan toe: ‘De beurs is een groot succes en overtreft in sommige gevallen de zakelijke verwachtingen van onze leden. De aanstaande vorming van een nieuwe regering met het onlangs gepubliceerde regeerakkoord en de verwachte investeringspakketten zorgen voor een positieve impuls, evenals de trend om ons sterker op de Europese markt te richten.’
INTERNATIONALE
AANTREKKINGSKRACHT
De beurscontacten van dit jaar werden niet alleen gekenmerkt door kwantiteit, maar ook door kwaliteit – een feit dat met name door internationale exposanten werd benadrukt. Toshiaki Ujiie, President en CEO van de Tadano
Group, benadrukt de rol van Bauma als wereldwijd platform: ‘Bauma biedt het perfecte podium om onze nieuwste technologieën en oplossingen aan een wereldwijd publiek te presenteren. Het is een evenement van onschatbare waarde dat ons in staat stelt om rechtstreeks ideeën uit te wisselen met onze klanten en experts uit de branche.’
Mehmet Varlik, Managing Director van de SCHWING/Stetter Group, was ook onder de indruk van de reacties: ‘Bauma 2025 verraste ons met een buitengewone internationale publieke belangstelling vanaf de allereerste beursdag.’ Bauma registreerde een aanzienlijke stijging van het aantal bezoekers, met name uit Brazilië, Portugal, Roemenië, Nederland, Turkije en Spanje. Ook de cijfers uit China stegen opnieuw ten opzichte van het topresultaat van Bauma 2019.
SAMEN NAAR DE TOEKOMST
In tijden van verandering laat Bauma zien dat innovatiekracht vooral voortkomt uit ontmoeting, uitwisseling en samenwerking. Alexander Fickers, CEO van Faymonville, vat het als volgt samen: ‘Wat een fantastische week op Bauma in München! Talloze inspirerende gesprekken met klanten en partners van over de hele wereld hebben dit evenement tot een waar hoogtepunt gemaakt. Bauma heeft ons er opnieuw aan herinnerd: innovatie gedijt waar mensen samenkomen met visie, enthousiasme en gedrevenheid.’
De volgende Bauma vindt plaats van 3 tot en met 9 april 2028 in München.
In de volgende editie van de Schrootkrant plaatsen we een fotocollage van de beurs en een kort noviteitenoverzicht.
‘Dankzij het ARN Beheerplan is alles goed geregeld’
Leapmotor gelooft dat de toekomst van duurzame mobiliteit voor iedereen toegankelijk moet zijn. Het merk produceert daarom relatief betaalbare elektrische auto’s. Sinds dit jaar is Leapmotor in Nederland verkrijgbaar. Voor de toekomstige recycling van de autobatterijen zijn ze aangesloten bij het ARN Beheerplan. ARN sprak met Frans van der Werf van Stellantis.
Leapmotor International is een joint venture tussen Stellantis (een fusie tussen Fiat Chrysler Automobiles (FCA) en de Groupe PSA) en het in 2015 opgerichte Chinese Leapmotor. Het merk is sinds de oprichting de uitdaging uitgegaan om groene mobiliteit voor iedereen mogelijk te maken. Dat doen ze door continu producten te ontwikkelen die geavanceerde technologieën, milieuvriendelijke innovaties en betaalbaarheid combineren.
Leapmotor International maakt in Europa gebruik van het sterke distributienetwerk van Stellantis.
sche stadsauto, die ook standaard uitgerust is met een snellader. De Leapmotor C10 is een ruime SUV. Er zijn twee uitvoeringen, met keuze uit vijf exterieur- en twee interieurkleuren. Uiteindelijk willen we doorgroeien naar zes modellen in totaal, waarbij we als eerste een hybride variant van de C10 zullen introduceren.’
De T03 en de C10 worden nu nog in China geproduceerd. ‘Op dit moment zijn we de productie in Europa aan het opschalen. Het is de bedoeling dat de auto’s voor de Europese markt grotendeels in Europa worden geproduceerd.’
GROENE MOBILITEIT
De elektrische aandrijflijn en het batterijpakket in de Leapmotormodellen worden in eigen huis ontwikkeld. Leapmotor is het eerste EV-bedrijf dat Cell-ToChassis-technologie op grote schaal heeft geïmplementeerd. Hierbij worden afzonderlijke batterijcellen geïntegreerd in een modulair systeem, dat vervolgens wordt aangesloten op het
Frans van der Werf van Stellantis:
‘Onze missie is om klanten over de hele wereld de beste klantervaringen in hun klasse te bieden op het gebied van verkoop, aftersales, services en onderdelen. Om dit in Nederland mogelijk te maken zijn we dit jaar gestart met veertien verkooppunten. Op dit moment zitten we echt in de opstartfase; de eerste modellen zijn in september/oktober gelanceerd.’
Er zijn momenteel twee modellen verkrijgbaar de T03 en de C10. ‘De Leapmotor T03 is een elektri-
chassis van het voertuig. ‘Deze aanpak levert een concurrentievoordeel op, op het gebied van kwaliteit en kostenbeheersing, daar komt bij dat Leapmotor op deze manier minder afhankelijk is van toeleveranciers. Zo maken ze, uniek in de autowereld, zelfs de koplampen zelf. En hoewel we nog in de opstartfase zitten, is al 98% van de onderdelen in Europa beschikbaar voor after sales’, vertelt Frans.
‘Voor Stellantis is dit het veertiende merk dat we toevoegen aan ons uitgebreide portfolio.’ Andere
merken die Stellantis voert zijn onder andere: Peugeot, Citroën, Opel, Alfa Romeo, Jeep, Maserati en Lancia. ‘Met Leapmotor kunnen we ook concurreren tegen opkomende Chinese merken; je krijgt heel veel uitrusting en techniek voor een betaalbare prijs.’
HET ARN BEHEERPLAN
‘Voor acht overige merken zijn we ook aangesloten bij het ARN Beheerplan.’ Hij vertelt dat een deel van de overige merken van Stellantis een eigen batterijbeheerplan hebben. ‘Met de snelheid van de lancering van het merk was het voor ons ideaal dat er al een volledige infrastructuur van ARN lag waar we gebruik van kunnen maken. Op deze manier hoeven we ons niet zorgen te maken of we wel voldoen aan wat er wettelijk van ons verwacht wordt en is de rapportage naar de overheid geregeld. Onze ervaring is dat hier heel veel bij komt kijken. Voor ons zou het een enorme uitdaging zijn om uit te zoeken hoe je batterijpakketten of -modules professioneel demonteert, vervoert en laat verwerken. Dat is dankzij het ARN Beheerplan allemaal geregeld.’
Frans sluit zijn verhaal af met de woorden: ‘We kijken ernaar uit om Leapmotor verder uit te rollen in Nederland. De vooruitstrevende en betaalbare Chinese technologie gecombineerd met ons bewezen werkende Stellantis-netwerk is een veelbelovende combinatie. Het is daarbij goed om te weten dat als de auto’s op een dag aan het einde van hun levensduur komen, we ons in Nederland niet druk hoeven te maken om de milieuvriendelijke recycling van de auto én de autobatterijen!’
Foto’s: ARN Bron: ARN
KENNISUITWISSELING EN SAMENWERKING ARN biedt dagelijks een podium aan alle betrokken stakeholders op het gebied van autorecycling en draagt daarmee bij aan kennisuitwisseling en samenwerking.
Kijk voor meer interessante artikelen op: https://arn.nl
Veiling Porsche 911: total loss of waardevol?
De meeste mensen denken dat een auto na een heftig ongeluk weinig meer waard is. Toch kan een wrak nog uiterst waardevol zijn, omdat de auto heel jong of zeldzaam is. Zoals bijvoorbeeld deze Porsche 911, waarvan er in het donkergroen slechts 2.500 exemplaren zijn gemaakt.
Een donkergroene Porsche 911 raakte zwaar beschadigd aan de voorzijde na een ernstig ongeluk op de snelweg, waarbij de bestuurder zwaargewond raakte. Wonder boven wonder bleef de achterkant van de auto, waar zich ook de
officiële start van de veiling werd uitgebracht. Het hoogste bod stond bij de publicatie van dit artikel op € 24.000.
EEN GOED DOEL
Een deel van de opbrengst van de geveilde Porsche zal worden gedoneerd worden aan het Fonds Emilie Leus. Dit fonds zet zich in voor de preventie van rijden onder invloed en ondersteunt jonge verkeersslachtoffers.
ORIGINELE GEBRUIKTE ONDERDELEN
Dit voorbeeld laat dankzij de media-aandacht aan het grote
3.0-liter zescilinder boxermotor bevindt die recent nog voor € 25.000 was gereviseerd(!), onaangetast. Mede hierdoor is de auto nu een gewild item op de veiling in het Belgische Hasselt. Ook de bekende Fuchs-wielen en de nog werkende schakelbak zijn intact gebleven. Onderdelen die net als de motor nog een flinke waarde hebben.
HOOGSTE BOD
Voordat de veiling op 16 februari opende, was er al een telefonisch bod van € 30.000 op de auto uitgebracht. Dit bod werd ongeldig verklaard, omdat deze voor de
publiek zien dat een gecrashte auto niet per definitie waardeloos is. Zelfs een voertuig dat op het eerste oog total loss lijkt, kan nog aanzienlijke waarde hebben zolang er nog voldoende originele gebruikte onderdelen hergebruikt kunnen worden.
DUURZAMER EN GOEDKOPER
Originele gebruikte onderdelen zijn goedkoper dan nieuwe onderdelen. Daarnaast is het duurzamer, zijn ze net zo snel leverbaar en hebben ze de originele kwaliteit. Vaak kan het via uw eigen garage en er zit garantie op. De onderdelen zijn vooraf getest en geschikt voor de betreffende auto.
Foto’s: ARN Bron: ARN
Succesvolle recycling vraagt om meer dan samenwerking alleen
Als een importeur een auto op de markt zet, draagt hij ook de verantwoordelijkheid voor de recycling wanneer deze auto wordt afgedankt. In Nederland neemt ARN deze taak op zich voor alle importeurs. Dat klinkt misschien eenvoudig, maar het is in werkelijkheid best een uitdaging om hiervoor een goed georganiseerd systeem te hebben én te houden.
Zonder ARN zou elke importeur afzonderlijk moeten rapporteren aan de overheid over de verwerking van afgedankte auto’s. Dat zou betekenen dat elke importeur zelf afspraken in de hele keten moet maken. Dus onder meer met autodemontage-, shredder- en recyclingbedrijven. Dit is niet alleen complex en tijdrovend, maar ook nog eens heel kostbaar.
BEGIN VAN DE KETEN
Elke importeur draagt een recyclingbijdrage van € 20,- per auto af. Met deze bijdrage kan ARN afspraken maken over autorecycling met autodemontagebedrijven, inzamelaars en verwerkers.
Sommige materiaalstromen, zoals banden en shredderafval, hebben een negatieve waarde. ARN zorgt ervoor dat deze op
de juiste manier worden ingezameld en verwerkt.
Autodemontagebedrijven staan aan het begin van de keten. Hun werkzaamheden vormen de basis voor het verdere verwerkingsproces. Voor het kale wrak dat naar een shredderbedrijf wordt afgevoerd ontvangen de autodemontagebedrijven een vergoeding. Inmiddels wordt 85% van alle auto’s die voor demontage worden afgemeld gedemonteerd door een bij ARN aangesloten bedrijf.
STERK NETWERK
Jaarlijks wordt in Nederland ruimschoots voldaan aan de wettelijke norm van 95% nuttig hergebruik, maar dat gaat niet vanzelf. Een producentverantwoordelijkheidsorganisatie zoals ARN moet goede marktkennis hebben over wat wél werkt in de praktijk en wat níét. Daarnaast is een sterk netwerk nodig om alle schakels in de keten op elkaar af te stemmen en de recyclingprestaties voortdurend te verbeteren. Innovaties spelen hierbij een sleutelrol. Waar kunnen we slimmer werken? Hoe spelen we tijdig in op strengere eisen?
DE JAARLIJKSE PRESTATIE
Gerichte informatie-uitwis-
seling is steeds belangrijker om goede afspraken met elkaar te kunnen maken. Maar alleen afspraken maken is niet genoeg. ARN monitort voortdurend bij alle ketenpartners of het proces goed verloopt. Op haar beurt controleert de overheid ARN hierop. Soms moeten partijen door ons aangesproken worden op het nakomen van deze afspraken. Dit om ervoor te zorgen dat het systeem als geheel blijft functioneren en om te kunnen waarborgen dat de jaarlijkse prestatie niet in gevaar komt.
Want succesvolle autorecycling is niet alleen een kwestie van regels en cijfers. Het is een samenspel van relaties, kennis, samenwerking en verantwoordelijkheid. Een keten waarin iedere schakel telt. We zeggen dan ook niet voor niets: Samen maken we er iets moois van!
Paul Dietz, algemeen directeur ARN
Bron: ARN
Stichting OPEN: grote ambities voor
stevige uitdagingen
Stichting OPEN presenteert haar nieuwe actieplan voor de periode 2025–2030. Het plan is gericht op het maximaliseren van de inzameling en hoogwaardige verwerking van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA). Hiermee markeert de organisatie een volgende fase in de ontwikkeling naar een circulaire e-wasteketen.
Stichting OPEN zet in het nieuwe actieplan grote stappen in de richting van circulariteit. Maximale inzameling betekent het zo volledig mogelijk kunnen terugwinnen van grondstoffen en een toekomstbestendige keten die bijdraagt aan het behalen van de klimaatdoelstellingen en geopolitieke onafhankelijkheid.
AMBITIES
In het nieuwe actieplan zet Stichting OPEN in op het verhogen van de inzameling, het voorbereiden van hergebruik, het verbeteren
van de registratie van export, het terugdringen van lekstromen en het versterken van samenwerking in de keten. Ook is er veel aandacht voor gedragsverandering, innovatie, data en monitoring. De vijftien programmalijnen bevatten concrete maatregelen die samen de weg moeten banen naar een circulaire e-wasteketen.
Het behalen van de 65% doelstelling kent fundamentele uitdagingen. Dit is erkend door de staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu. Stichting OPEN is zich
er terdege van bewust dat de huidige nationale inzamelnormen niet worden gehaald. Dit was voor Stichting OPEN de aanleiding om een ambitieus nieuw actieplan op te stellen, gebaseerd op een analyse van de hoeveelheid e-waste die jaarlijks vrijkomt. De ILT heeft laten weten in de tussentijd over te gaan op verscherpt toezicht gericht op het behalen van de alternatieve inzamelnorm 85% WEEE Generated.
Eén van de grootste uitdagingen daarvoor ligt in het ontbreken van enkele essentiële randvoorwaarden. Zo wordt er nog steeds gewacht op de invoering van de afgifteplicht die in 2021 door de Rijksoverheid is toegezegd. Pas dan worden houders van e-waste, zoals inzamelaars en handelaren, verplicht hun apparaten op de juiste plek in te leveren. Daarnaast is er nog onvoldoende zicht op wat er gebeurt met apparaten die door handelaren en refurbishers worden geexporteerd voor hergebruik. Inzicht en toezicht op beide punten is essentieel om circulaire
doelen daadwerkelijk te realiseren. Stichting OPEN wenst ILT en de Omgevingsdiensten hierbij als partners te blijven betrekken.
TOEKOMSTGERICHT
De huidige wettelijke norm voor inzameling – 65% van het gemiddelde volume in de afgelopen drie jaar op de markt is gebracht –sluit niet aan bij de werkelijkheid én de ambitie waarin apparaten langer meegaan of worden hergebruikt. Ook de inzamelnorm van 85% van het vrijkomend e-waste is vooralsnog niet realistisch. Er wordt door de Europese Commissie gewerkt aan een nieuwe Europese doelstelling, maar die wordt pas over enkele jaren verwacht. Naast de inzet van Stichting OPEN om te komen tot een circulaire keten van afgedankte e-waste blijft de organisatie zich in Europees verband, samen met het WEEE Forum, inzetten voor een nieuwe ambitieuze doelstelling. De samenwerking met de ILT wordt als transparant en intensief ervaren. Stichting OPEN heeft het volste vertrouwen dat met dit ambitieuze actieplan de samenwerking met ILT en alle andere ketenpartners een positieve impuls krijgt.
Hoe bedrijven verborgen grondstoflekken dichten
Zonder dat te beseffen, verspillen bedrijven jaarlijks tonnen waardevolle grondstoffen. Zij kunnen die verborgen lekken zichtbaar maken door precies in kaart te brengen hoe materialen binnen de organisatie stromen, op welk moment verspilling optreedt en waar grondstoffen verloren gaan. En dat zit ‘m volgens PreZero soms in ogenschijnlijk kleine dingen.
Afval is niet zomaar afval, het is een berg aan gemiste kansen. Bedrijven produceren, verplaatsen en verwerken dagelijks gigantische hoeveelheden materialen. Van papier tot plastic, metaal, hout en textiel. Veel van die grondstoffen verdwijnen uiteindelijk in de prullenbak. Dat is niet alleen slecht voor het milieu en het klimaat, maar ook voor de portemonnee.
Barbara Huizink, innovatiedirecteur bij PreZero, licht toe: ‘Een Material Flow Analysis (MFA) brengt exact in kaart hoe materialen binnen een bedrijf stromen, waar verspilling optreedt en waar waardevolle grondstoffen verloren gaan. Met deze methode kunnen bedrijven verspilling terugdringen en materialen slimmer hergebruiken. Zo zet je stappen naar zero waste en kun je kosten besparen.’
VERSPILLING ONDER DE LOEP
Met een MFA wordt haarscherp duidelijk waar het beter kan. Denk aan grondstoffen die onnodig op de afvalberg belanden, productieprocessen die slimmer kunnen, verpakkingen die efficiënter kunnen worden ontworpen en verborgen inkopen waarvan je niet meer weet dat je ze elke keer doet. Dit inzicht biedt bedrijven directe kansen om kosten te drukken en duurzamer te opereren. Door bijvoorbeeld materialen efficiënter te gebruiken of herbruikbare alternatieven in te zetten, kunnen bedrijven onnodige uitgaven verminderen. ‘Neem het voorbeeld van papieren handdoekjes in bedrijfstoiletten’, vertelt Huizink. ‘Wanneer je dat proces gaat analyseren, bleek bij een van onze klanten bijvoorbeeld dat er per jaar 1,5 miljoen papieren handdoekjes werden ingekocht. Die werden alleen lang niet allemaal gebruikt. En werden ze wel gebruikt, dan belandden ze - na eenmalig gebruik - bij het restafval. De inkoopafdeling heeft nu besloten geen papieren handdoekjes meer in te kopen en in plaats daarvan te investeren in handdoekrollen. Minder papieren handdoekjes, minder eenmalig gebruik, minder restafval.’
MATERIAALSTROMEN AFSTEMMEN En zo zijn er meer voorbeelden. PreZero voerde eerder een MFA uit voor een klant die bezig was met nieuwbouw. ‘Op die manier ontdekten we dat waardevolle materialen verloren dreigden te gaan , zegt Jara Korstanje. Ze werkt bij PreZero als manager Zero Waste. ‘De afdeling die verantwoordelijk was voor de sloop richtte zich op snelle afvoer van alle materialen uit het oude gebouw, terwijl de inkoopafdeling los daarvan nieuwe meubels bestelde. Door de materi-
aalstromen op elkaar af te stemmen, kon men bestaand meubilair opknappen en opnieuw gebruiken.
Dat leverde zowel milieuwinst als kostenbesparing op.’
beginnen met het verzamelen van data van zowel de inkoop- als afvalbeheerafdeling. Workshops helpen vervolgens om knelpunten te identificeren, waarna onze data-
weg? Welke stromen kunnen bijvoorbeeld efficiënter ingekocht, gebruikt of ingezameld worden?
‘De resultaten worden verwerkt in overzichtelijke schema’s die precies laten zien waar de kansen liggen. Dit leidt tot minder afval en meer kansen voor verduurzaming. Ook dat is belangrijk, want klanten en partners kijken steeds kritischer naar hoe duurzaam een bedrijf opereert. Zo sla je op deze manier ook financieel een slag. Want zeg nou zelf, waarom zou je betalen om grondstoffen af te voeren als je ze opnieuw kunt inzetten?’
HOE DOE JE DAT?
Maar hoe werkt dat eigenlijk, zo’n Material Flow Analysis? De Zero Waste adviseurs van PreZero nemen bedrijven bij de hand en lichten de hele keten door. ‘Dit is een kwestie van maatwerk. We
analisten deze vertalen naar een visueel overzicht’, zegt Huizink.
PreZero kijkt hierbij niet alleen naar afval, maar volgt elk materiaal dat binnenkomt, gebruikt wordt en uitgaat. Waar lekt er waarde
verzamelen van data wordt. Grote bedrijven hebben vaak diverse inkoopkanalen en verschillende partners voor de verwerking van hun afval, waardoor het in kaart brengen van materiaalstromen tijd en samenwerking vereist. ‘Wij hebben die kennis en ervaring in huis’, zegt Korstanje. ‘Zo kunnen bedrijven zich richten op hun kernactiviteiten en zorgen wij ervoor dat ze hun ecologische voetafdruk verkleinen en kosten besparen.’
ZERO WASTE-STRATEGIE
Het in kaart brengen van materiaalstromen; is dat niet heel ingewikkeld en tijdrovend? ‘Het is best uitdagend, maar je kunt klein beginnen’, aldus Korstanje. ‘Met de juiste begeleiding is een MFA voor elke organisatie goed te doen. Het probleem zit vaak in gewoontes. We doen het al jaren zo, dus waarom veranderen? Maar wie blijft vasthouden aan oude patronen, loopt achter de feiten aan.’
Met een gerichte aanpak ligt een zero waste-strategie dus binnen handbereik. ‘Bedrijven kijken vaak alleen naar afvalbeheer, terwijl een MFA juist inzicht biedt in het gehele proces: van inkoop tot gebruik en uiteindelijk tot afvalverwerking. Hierdoor ontstaat een totaaloverzicht waarmee je als organisaties ziet waar de verspilling plaatsvindt en hoe je efficiënter kunt gaan werken.’
DATAGEDREVEN
Een MFA is dus sterk datagedreven. Hoe complexer de organisatie, hoe uitdagender het
Wil je weten waar jouw organisatie waardevolle grondstoffen laat liggen? Dan is een Material Flow Analysis de eerste stap naar een slimmere, duurzamere toekomst. Het implementeren van zo’n MFA vraagt om de juiste begeleiding en samenwerking tussen verschillende afdelingen.“De inzichten en besparingen die dit proces uiteindelijk oplevert, maken het deze investering meer dan waard”, zegt Huizink. Oftewel, wie grip krijgt op z’n materiaalstromen, heeft goud in handen.
Dit artikel is afkomstig van PreZero in samenwerking met Change Inc.
Eerste volledig vrouwelijke raad voor non-ferrometalen
De European Recycling Industries’ Confederation (EuRIC) heeft tijdens haar Algemene Vergadering en afdelingsvergaderingen een historische stap gezet. Voor het eerst in haar bestaan heeft de organisatie een volledig genderevenwichtig voorzitterschap bereikt en is de raad voor non-ferrometalen volledig door vrouwen bezet.
GENDERGELIJKHEID
De verkiezingsresultaten weerspiegelen EuRIC’s toewijding aan inclusiviteit en gendergelijkheid binnen de Europese recyclingindustrie. Een bijzondere mijlpaal werd bereikt binnen de Non-Ferrous Metals Recycling Branch (EUROMETREC), waar alle bestuursposities door vrouwen zijn ingevuld. Susie Burrage (BMRA, VK) werd herkozen als
Ferrous Metals Recycling Branch (EFR): Emmanuel Katrakis (FEDERREC, Frankrijk) is verkozen tot voorzitter. Howard Bluck (BMRA, VK) en Tuomas Haikka (Kuusakoski Recycling, Finland) nemen de rol van vicevoorzitters op zich.
Plastics Recycling Branch (EPRB): Sophie Sicard (FEDERREC, Frankrijk) blijft voorzitter, met vicevoorzitters
Olivier François (Galloo, Frankrijk) werd herkozen als voorzitter van EuRIC voor een nieuwe termijn van drie jaar. Hij wordt ondersteund door vier vicevoorzitters: Alicia Garcia-Franco (FER, Spanje), Cinzia Vezzosi (Assofermet, Italië), Peter Hodecek (WKO Österreich, Oostenrijk) en Sebastian Will (bvse, Duitsland), die tevens is benoemd tot penningmeester.
Naast de gendergelijkheid in het voorzitterschap en binnen EUROMETREC, zijn ook de andere vestigingen van EuRIC voorzien van nieuwe leiders:
Ion Olaeta Bolinaga (FER, Spanje) en Joost Schollaert (Denuo, België).
Mechanical Tyres Recycling Branch (MTR): Poul Steen Rasmussen (Genan, Denemarken) blijft voorzitter, met vicevoorzitters Maarten van Randeraat (Granuband Group, Nederland) en Daniel Shockmann (bvse, Duitsland).
Papierrecycling (ERPA): José Andrés Martín Cubero (Repacar, Spanje) is verkozen tot voorzitter, met Romy Kölmel (bvse, Duitsland) en Olivier Thomas (FEDERREC, Frankrijk) als vicevoorzitters.
EuRIC Textiles: Mariska Boer (VHT, Nederland) blijft voorzitter, met vicevoorzitters Martin Böschen (TEXAID, Zwitserland) en Martin Wittmann (bvse, Duitsland).
Bouw- en sloopafdeling (ECDB): Pär Larshans (SRI, Zweden) blijft voorzitter, bijgestaan door vicevoorzitters Josef Aschl (bvse, Duitsland) en Giorgio Bressi (ANPAR, Italië).
VOORUITGANG EN IMPACT
Met deze verkiezingsresultaten zet EuRIC een nieuwe standaard voor diversiteit en representatie binnen de sector. De confederatie onderstreept hiermee haar leiderschap in de Europese recyclingindustrie en haar inzet voor gendergelijkheid en geografische spreiding van bestuurders.
EuRIC feliciteert alle nieuw gekozen bestuursleden en kijkt uit naar hun bijdrage aan de verdere ontwikkeling van de Europese recyclingsector.
Stijgende vraag naar transitiegrondstoffen
De vraag naar transitiegrondstoffen blijft stijgen. Dat heeft grote gevolgen voor de metaalrecyclingsector. Volgens Casper Burgering, Senior Econoom Sustainability Research bij ABN AMRO, is de prijsindex voor transitiegrondstoffen in 2025 met 10% gestegen, mede door het sterke herstel van de koperprijs en de eerste tekenen van herstel in de Chinese industriële activiteit.
Zonder hen stagneert de ontwikkeling van duurzame technologieën zoals batterijen en windturbines,” benadrukt Burgering.
BESCHIKBAARHEID
Een belangrijk probleem is de beschikbaarheid van deze grondstoffen. ‘De mijnproductie van transitiegrondstoffen is sterk geconcentreerd in een beperkt aantal landen, met name in het BRICS-blok, dat
Na de coronapandemie herstelde de prijsindex voor transitiegrondstoffen zich sterk, met een piek in maart 2022. Sindsdien bleef de markt volatiel.“De volatiliteit in de markt is grotendeels te wijten aan geopolitieke onzekerheden en handelsconflicten, die de beschikbaarheid van deze grondstoffen beïnvloeden,” legt Burgering uit. Dit jaar steeg de prijsindex opnieuw, waarbij koper een grote rol speelt.
een aandeel heeft van ruim 60% in de productie’, stelt Burgering. Voor de EU vormt dit een groot obstakel, aangezien het continent nauwelijks zelfvoorzienend is. ‘De afhankelijkheid van een klein aantal landen verhoogt de risico’s op verstoringen en prijsstijgingen’, waarschuwt hij. Het BRICS-blok heeft bovendien een strategische positie door zijn controle over belangrijke grondstoffen. ‘Een gecoördineerde export-
“Koper heeft een relatief groot aandeel in de index en is dit jaar met 13% in prijs gestegen, voornamelijk door robuuste vraag vanuit China en stimuleringsmaatregelen van de Chinese overheid,” aldus Burgering. De vraag naar metalen zoals koper, nikkel, kobalt en lithium blijft sterk toenemen, aangezien deze onmisbaar zijn voor koolstofarme technologieën.“Deze metalen vormen de ruggengraat van de energietransitie.
beperking door deze landen kan aanzienlijke risico’s opleveren voor de beschikbaarheid van kritieke metalen. Dit maakt Europa en de Verenigde Staten economisch kwetsbaarder,’, concludeert Burgering.
RECYCLING ALS OPLOSSING
Gezien de toenemende schaarste en stijgende prijzen zal de rol van metaalrecycling alleen maar belangrijker worden. ‘Recycling biedt een uitkomst om de afhankelijkheid van primaire grondstoffen te verminderen en de impact van prijsstijgingen te dempen,’zegt Burgering. Hij benadrukt dat efficiëntere recyclingprocessen en materiaalinnovaties cruciaal zijn om de tekorten op te vangen.
De uitdaging blijft echter groot. ‘Recycling kan de groeiende vraag niet volledig opvangen, maar het kan wel een belangrijke buffer vormen tegen marktschommelingen’, aldus Burgering. Op de lange termijn is het dan ook essentieel om zowel in recyclingcapaciteit als in circulaire technologieën te investeren.
CONCLUSIE
De markt voor transitiegrondstoffen blijft onder druk staan door geopolitieke spanningen en stijgende vraag. ‘Een betrouwbare aanvoer van deze metalen is essentieel voor de energietransitie, maar de economische en geopolitieke onzekerheden maken dit complex’, concludeert Burgering. Voor de EU betekent dit dat er meer aandacht moet komen voor recycling en strategische grondstoffenvoorraden om toekomstige risico’s te beperken. ‘Als de prijs van primaire grondstoffen blijft stijgen, zal dit de opschaling van recycling en materiaalinnovatie alleen maar versnellen’, besluit hij.
‘Circulaire economie blijft een droombeeld zonder overheidsactie’
Circulaire economie blijft een droombeeld zonder overheidsactie. Dat zegt Martine Hardeveld Kleuver van Swappie naar aanleiding van het NRCartikel ‘Bedrijven als IKEA, Bol, Strukton en Zeeman waarschuwen: overheid is te passief, de circulaire economie staat stil’.
In een manifest dat tien bedrijven hebben gedeeld met kabinet-Schoof, stellen ze dat de circulaire economie een droombeeld blijft als het kabinet geen maatregelen neemt, reageert Hardeveld Kleuver. ‘Ik beschouw dit als een goede en (helaas) noodzakelijke stap. De overheid moet in actie komen en een duidelijke koers uitzetten voor de toekomst om hergebruik en circulariteit te stimuleren.’
Een van de doelstellingen van de overheid is
het aantal grondstoffen dat Nederland jaarlijks gebruikt per 2030 te halveren ten opzichte van 2019. ‘Maar we halen dit doel waarschijnlijk niet. Het grondstoffengebruik neemt momenteel juist toe. Hoe komt dat? Producenten moeten fors investeren om grondstoffen te hergebruiken. Dit werkt nu vooral in hun nadeel, omdat niet-duurzame concurrenten deze extra kosten niet hoeven te maken. Dit belemmert de opschaling van circulariteit.’
BTW-TARIEF VERLAGEN Hardeveld Kleuver vervolgt: ‘Daarom moet de overheid het btwtarief voor duurzaam geproduceerde producten verlagen, zodat hergebruik van grondstoffen aantrekkelijker wordt. Dit stimuleert producenten intrinsiek om circulair te worden en op de lange termijn wordt circulair dan wél voordeliger. Afval
is grondstof, maar op de verkeerde plek. De overheid moet producenten ondersteunen deze grondstoffen terug in de keten te brengen en te hergebruiken.’
Ook is het volgens haar essentieel dat de Nederlandse overheid circulariteit niet alleen als speerpunt benoemt, maar er ook daadwerkelijk naar handelt. ‘Ze moet zelf het goede voorbeeld geven.
Bij aanbestedingen kijkt men nog te vaak alleen naar de prijs, terwijl het hergebruik van grondstoffen voorrang zou moeten krijgen. Als de overheid niet laat zien dat circulariteit belangrijk is en dat dit de richting is die Nederland op moet, waarom zouden producenten dan grootschalig investeren in hergebruik? De overheid moet haar woorden in daden omzetten.’
Omnibus
Onlangs lanceerde de Europese Commissie het project Omnibus voor duurzaamheid. Omnibus is latijn en letterlijk betekent ‘aan iedereen’. Het doel ‘Aan Iedereen’ is de bestaande duurzaamheidsrichtlijnen te bundelen en te vereenvoudigen. Dit omvat onder andere de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), de EU Taxonomie en de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD).
De huidige Europese regelgeving ziet toe op implementatie van de CSRD voor het Nederlandse grootbedrijf waarbij de rapportage over 2025 voor het eerst moet worden voorzien van een verklaring door de accountant. De Europese richtlijn is echter nog niet opgenomen in de Nederlandse wetgeving. Maar ook het Omnibusvoorstel is nog niet aangenomen door het Europees Parlement en de Raad van Ministers en dus niet opgenomen in de Nederlandse wetgeving. In Nederland wordt dan ook geadviseerd om nu nog van de geldende Europese regels uit te gaan, met dus een rapportage bij de jaarrekening over 2025 voor het groot bedrijf in de verwachting dat de implementatie van de CSRD in Nederland met terugwerkende kracht zal kunnen gaan plaatsvinden.
De Omnibusvoorstellen zijn bedoeld om de administratieve lasten te verlagen en de rapportageverplichtingen efficiënter te maken, wat vooral voor het midden- en kleinbedrijf (MKB) van groot belang is. Ook kan dit naar mijn mening niet los gezien worden van de bewegingen op federaal niveau op het gebied van duurzaamheid in de Verenigde Staten. Een belangrijk aspect van de Omnibus-regeling blijft de focus
op transparantie en verantwoording. Bedrijven moeten niet alleen hun milieuprestaties rapporteren, maar ook hun sociale en governance-praktijken. Hoewel de Omnibus-rapportage regels alleen gelden voor bedrijven met meer dan 1.000 werknemers enerzijds en anderzijds 50 miljoen euro omzet of 25 miljoen euro aan balanstotaal zijn een deel van de bedrijven die straks niet meer aan de omvangcriteria voldoen al wel bezig met het verzamelen van gegevens en het instellen van processen. De vraag is of dit verloren moeite is en ik denk van niet.
BINNEN DE EUROPESE UNIE, DIE ZICH KENMERKT DOOR:
• veel inwoners per km² waardoor een gezonde leefomgeving belangrijk blijft,
• een voor het personeel historisch sociale omgeving zoals blijkt uit onze sociale wetten, medezeggenschap etc
• transparantie hoe bedrijven worden aangestuurd en verantwoordelijk worden gehouden voor hun impact op de omgeving
• past het om je als bedrijf ook over die prestaties transparant te blijven verantwoorden.
Als je dit goed doet dan blijft het ook mogelijk om het juiste personeel te werven en weten klanten jouw producten en diensten uiteindelijk meer te waarderen.
René Offenberg
Stichting OPEN stopt batterijeninzameling op scholen
Door een herziening van het scholenprogramma beëindigt
Stichting OPEN de inzameling van batterijen op basisscholen. Reden is de veranderende samenstelling van batterijen en de bijbehorende veiligheidsvereisten.
Verschillende scholen hebben de afgelopen jaren meegedaan aan de batterijeninzameling van Stibat, vanaf 2024 onderdeel van Stichting OPEN. Dankzij de inzet van de schoolkinderen zijn er miljoenen kilo’s batterijen ingezameld en gerecycled. Een geweldige bijdrage aan het milieu en behoud van grondstoffen. Door de veranderende samenstelling van batterijen en hiermee groeiende focus op veiligheid is de stichting genoodzaakt
om de inzameling van batterijen op scholen te stoppen. Het inzamelvat wordt vóór de zomervakantie opgehaald. Scholen hoeven hiervoor niets te doen.
APART INZAMELEN
Het belang van apart inzamelen blijft onverminderd belangrijk. Stichting OPEN verwacht dat de lege batterijen van scholen nu hun weg vinden via een van de duizenden Wecycle inleverpunten, zoals winkels en de gemeentelijke milieustraat. De bewustwording rondom inleveren van batterijen is groot.
EDUCATIE GAAT DOOR
Onder de vlag van Wecycle gaat de educatie uiteraard door. Wecycle Kids blijft gewoon bestaan. Op de website van Wecycle staat lesmateriaal over het recyclen van elektrische apparaten, lampen en batterijen. Scholen kunnen ook meedoen aan de Wecycle Uitdaging voor de allerkleinsten of met de Wecycle Challenge en hiermee een beloning verdienen en ook nog eens kans maken op mooie prijzen.
René Offenberg is accountant bij Flynth adviseurs en accountants B.V. en is werkzaam op de locatie Urk.
Groen staal: schroot als sleutel tot CO2-reductie
Staal vormt de ruggengraat van moderne infrastructuur, maar de productie ervan is een van de meest koolstofintensieve industriële processen. Terwijl industrieën wereldwijd hun emissies proberen te verminderen, wint de drang naar ‘groen staal’ aan kracht. Volgens Carl-Gustaf Göransson, CEO van Lindemann Metal Recycling, speelt schroot een cruciale, vaak over het hoofd geziene rol in deze transitie.
De staalproductie is momenteel goed voor ongeveer 8% van de wereldwijde CO2-uitstoot. Traditionele methoden vertrouwen op hoogovens, die grote hoeveelheden cokeskolen verbranden om ijzererts te verminderen, waarbij aanzienlijke broeikasgassen vrijkomen. Nu overheden strengere koolstofreductiedoelstellingen opleggen, staan staalproducenten onder toenemende druk om schonere alternatieven te vinden.
‘Groen staal’ verwijst naar staal dat is geproduceerd met behulp van processen die de CO2-uitstoot aanzienlijk verlagen’, weet Göransson. ‘Dit omvat het gebruik van waterstof als reductiemiddel, directe elektrificatie en de toenemende acceptatie van elektrische vlamboogovens (electric arc furnace - EAF). In tegenstelling tot hoogovens gebruiken EAF’s elektriciteit om schroot te smelten, waardoor de behoefte aan ruw ijzererts wordt omzeild en de CO2-uitstoot aanzienlijk wordt verminderd.’
Ondanks de voordelen kent de overgang naar schrootgebaseerde staalproductie verschillende uitdagingen, benadrukt Göransson. ‘Terwijl de beschikbaarheid van schrootstaal toeneemt, zal de vraag naar verwachting sneller stijgen. Sommige regio’s, met name in ontwikkelingslanden, beschikken niet over een efficiënte infrastructuur voor het verzamelen en verwerken van schroot.’
SCHROOT ALS BELANGRIJKE SPELER
Schroot is een belangrijke speler geworden in deze transformatie. Het recyclen van schrootstaal vereist tot 74% minder energie in vergelijking met het produceren van staal uit grondstoffen. Het vermindert ook drastisch de CO2-uitstoot, met studies die aantonen dat het gebruik van één ton schrootstaal bijna 1,5 ton CO2 kan besparen.
Bovendien is staal oneindig recyclebaar zonder zijn eigenschappen te verliezen, waardoor het een van de meest duurzame materialen is die er zijn. Door het aandeel schroot in de staalproductie te vergroten, kunnen industrieën aanzienlijke stappen zetten richting netto-nuldoelstellingen, terwijl ze ook de afhankelijkheid van mijnbouwintensief nieuw ijzererts verminderen.
Een andere zorg betreft onzuiverheden in schrootmetaal, zoals koper, die de kwaliteit van hoogwaardig staal kunnen beïnvloeden. Om dit tegen te gaan, zorgen geavanceerde shredder-, sorteeren raffinagetechnologieën, zoals die ontwikkeld door Lindemann en haar partners, ervoor dat staal op basis van schroot voldoet aan strenge industrienormen.
Een laatste factor om te overwegen is dat, hoewel EAF’s minder emissies produceren, hun milieuvoordeel afhankelijk is van elektriciteitsbronnen. Göransson: ‘Als ze worden aangedreven door fossiele brandstoffen, neemt het voordeel van CO2-reductie af. Daarom is de overstap naar EAF’s op hernieuwbare energiebronnen cruciaal.’
Om wereldwijde decarbonisatiedoelstellingen te halen, moet het aandeel gerecycled staal in de pro-
ductie groeien, weet hij. ‘Staalfabrikanten investeren al in innovatieve technologieën, zoals hybride ovens die waterstofgebaseerde
Brand en hotspot detectie zonder valse alarmen
Schroot bevat steeds vaker accu’s die in combinatie met brandgevaarlijke materialen zoals olie- en brandstofresten voor een vergroot brandrisico zorgen. Een brand kan zich razendsnel verspreiden en zorgt voor forse schade, brengt de veiligheid van personeel in gevaar en kan je hele operatie stilleggen.
Tijd is geld. Ons slimme detectiesysteem signaleert rook- en hotspots zeer vroegtijdig, zónder valse alarmen.
Voorkom dat een kleine vonk jouw hele operatie stillegt.
Beveilig je schrootlocatie met betrouwbare hotspotdetectie en voorkom onherstelbare schade.
wat doet ons systeem
visuele rookdetectie
ook wanneer de warmtebron nog niet zichtbaar is
thermische analyse
vroege detectie van hotspots vanaf 65°C
zekerheid door AI
uitsluiting van vals positieven
automatische kalibratie
periodieke kalibratiecontroles met RTC
Persoonlijk advies?
Plan direct een afspraak met
reductie combineren met schrootsmelten. Lindemann integreert de metaalrecyclingapparatuur met nieuwe technologieën, waaronder binnenkort AI-gestuurde schrootsortering, om de zuiverheid van het materiaal te verbeteren.’
Beleidsmakers introduceren ook regelgeving die schrootrecycling aanmoedigen. De Green Deal van de Europese Unie omvat bijvoorbeeld maatregelen om principes van de circulaire economie te promoten, wat zal leiden tot een hoger schrootgebruik in de staalproductie.
CONCLUSIE
Schroot is niet langer alleen een industrieel bijproduct; het is de basis van een duurzamere staalindustrie. Door de productie op basis van schroot te verhogen, te investeren in schonere energie en de recyclinginfrastructuur te verbeteren, kan de staalsector zinvolle stappen zetten om de uitstoot te verminderen en wereldwijde CO2-reductiedoelstellingen te behalen. Terwijl industrieën racen naar netto-nul is één ding duidelijk: de toekomst van staal is groen en schroot is de sleutel om dit te realiseren.
Wilt u uw bedrijfsgegevens ook in deze lijst? Stuur dan een e-mail naar redactie@schrootkrant.nl. Deze lijst is met de grootste zorg samengesteld. Heeft u toch wijzigingen of aanvullingen, laat het ons weten.
KATALYSATOREN
RKR Recycling
Tel: 038-4605589 www.rkrrecycling.nl
JACOMIJ METALEN B.V.
Tel: 0343-57 47 14
www.jacomij.com
(OVERSLAG)KRANEN
Bevako B.V.
Tel: 015-3640518 www.bevako.nl
AKS Lifting Equipment Tel: 0525-651834
www.aksbv.com
E-Crane International Europe Tel: 0165-320100 www.ecrane.eu
Hans van Driel (Atlas) Tel: 0344-611444 www.hansvandriel.nl
AANGEBODEN: AKS BV voor al uw gebruikte overslagmachines! Bent u op zoek naar een goede gebruikte machine of grijper? Bel Paul: 06 82056471. Of mail naar: info@aksbv.com. Big bags nieuw/ gebruikt. Tel: 06 51075693. Mail: pwdroog@kpnmail.nl
Diverse soorten afzetcontainers direct uit voorraad leverbaar! Zowel nieuwe als gebruikte. Interesse? Neem gerust contact met ons op voor meer informatie. SCHENKgroep Nijmegen tel: 024-3482593 mail: verkoop@schenkgroep.nl
Geef hier uw gratis korte advertentie op voor uitgave 5 - 2025
Rubriek(en) (a.u.b. aankruisen). n Aangeboden n Gezocht n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n
Bedrijfsnaam : Contactpersoon : Adres : .............................................................................. Postcode: Plaats : Telefoon : E-mail : Stuur dit formulier op naar Schroot! t.a.v. de redactie: Schoolstraat 6, 8603 XL Sneek. Of mail de gegevens naar redactie@schrootkrant.nl.
Uw bedrijf onder de aandacht van alle metaalrecyclers in Nederland en België?
Schroot! biedt u het podium
Via onze diverse kanalen brengen wij uw bedrijf graag voor het voetlicht van de markt.
NIEUWSBRIEF
Verschijn in onze maandelijkse nieuwsbrief met een banner of advertorial en bereik linea recta de mailboxen van de metaalrecycler. Ingebed in het laatste nieuws uit de branche, met volop aandacht voor uw boodschap.
BEDRIJFSPROFIEL
Of krijg een plek op onze vernieuwde website met een bedrijfsprofiel bij het leveranciersoverzicht. Laagdrempelig bereikbaar en meteen aanklikbaar voor uw (potentiële) klanten en voorzien van uw logo, bedrijfsomschrijving, productfoto en de optie tot link naar uw bedrijfsfilm.
Of informeer naar onze andere promotiemogelijkheden, zoals exclusieve partnermailings, advertentiemogelijkheden of een banner op de homepage. Neem vrijblijvend contact op met Willfred Wubs, Tel: 06-20479538 of via e-mail wilfred@addictivemedia.nl Kijk ook op onze website: schrootkrant.nl of scan de QR-code.
