De Reti opening 1

In het moderne (top)schaak komen de openingszetten 1. e2-e4, 1.d2-d4, 1.c2-c4 en 1.Pg1f3 het meest voor. De paardzet, genoemd naar Richard Reti, neemt daarin de derde plek op de ranglijst van meest gespeelde zetten in. In dit tweeluik wil ik graag eerst ingaan op de persoon Richard Selig Réti (geboren op 28 mei 1889 en gestorven op 6 juni 1929). Hij kwam oorspronkelijk uit Oostenrijk, verhuisde later naar Hongarije en Tsjechoslowakije. Als sterke schaker heeft hij diverse schaakboeken op zijn naam staan, waaronder Modern Ideas in Chess (1923) en Masters of the Chess Board (1933) die nog altijd bestudeerd worden. Daarnaast staat hij ook bekend als eindspelstudiecomponist. Hij creëerde een aantal zeer fraaie eindspelstudies, waarbij de koningswandel in een beroemd pionneneindspel nog altijd bekend staat als de Retimanoeuvre. We ontkomen er niet aan deze beroemde studie even te tonen:

Studie van Reti (Deutsch Österreichische Tageszeitung, 1921).

In onderstaande stelling lijkt de opdracht (wit speelt en maakt remise) volkomen onmogelijk. De witte koning zit niet in het vierkant (kwadrant) van de zwarte pion, de zwarte koning kan de witte pion wél onder controle houden. Schaken is geen wiskunde blijkt nu.

In de wiskunde is de kortste afstand tussen twee punten de rechte lijn. In het schaken de diagonaal! Vanwege ruimtegebrek geef ik alleen de belangrijkste varianten.

1.Kg7! h4

1...Kb6 2.Kf6 h4 3.Ke5 h3 4.Kd6 h2 5.c7 levert remise op.

2.Kf6! Kb6

2...h3 3.Ke6 h2 4.c7 ook met remise.

3.Ke5! h3 4.Kd6

En het is voor elkaar. De diagonale koningsmars Kh8–g7–f6–e5 draagt sindsdien de naam van de componist: de Retimanoeuvre

½–½

Reti schaarde zich onder een revolutionaire beweging binnen het schaken die het ‘hypermodernisme’ werd genoemd. Samen met Aaron Nimzowitsch (met zijn boek Mein System) zorgde Reti voor een soort aardverschuiving in het tot op dat moment redelijk dogmatische denken. Dat de door hem bedachte opening (1.Pf3 d5 2.c4) nog altijd (op topniveau) gespeeld wordt, zegt wel iets. We maken een beginnetje met de naar hem genoemde openingsvariant en bespreken daarna een fraaie modelpartij waarin hij zijn ideeën op tafel legt.

1.Pf3 matiek al. Omdat wit zijn kaarten nog niet op tafel legt, kan zwart veel verschillende zetten spelen en ook kan hij kiezen uit een substantieel aantal typische opstellingen, die bijna altijd een eigen karakter hebben. Het is daarom onmogelijk om in dit tweeluik tot een veelomvattend overzicht te komen waarmee de ideeën van wit (en zwart) in de Reti-opening duidelijk worden gemaakt. Daarom zal ik een keuze maken uit de diverse alternatieven en proberen aan te geven welk karakter de stelling bij een bepaalde opbouw heeft.

1...d5

Spelers die het Damegambiet in hun repertoire hebben, kiezen voor deze zet. Met meteen

2.c4 streeft wit via de flank een aanval op het centrum na en dat wordt gezien als de gedachte die Reti voor ogen had. Veel spelers beperken zich tot het bescheiden 2.g3 waarmee zij eerst de korte rokade voorbereiden.

2...c6 nog buiten beschouwing. Dat wil niet zeggen dat ...dxc4 niet speelbaar is. Integendeel zou ik bijna zeggen, maar wit krijgt altijd wel spel voor het verlies van de pion die hij soms niet meer terugziet.

3.g3

Rsnlwqkvlntr

Met deze neutrale paardzet stelt wit de opmars van één van zijn centrumpionnen uit. Eigenlijk begint hier de proble- tRNvLQmKL+R

Ik neem de Slavische en SemiSlavische opzet als uitgangspunt voor deze bespreking van de Reti. Dat is ook strategisch gezien het meest logische idee. Zwart bouwt aan een stevig fundament, dat met pion d5 gericht is tegen de potentieel sterke witte fianchettoloper die weldra op g2 zal verschijnen. Daarmee laat ik alle keren dat zwart op c4 kan nemen voorals-

Als wit geen zin heeft om steeds te moeten bekijken of ...dxc4 wel of niet goed zou kunnen zijn, kan hij hier kiezen voor meteen 3.b3, hetgeen hij later toch vaak van plan is. Het voornaamste idee van Reti was om beide lopers naar de lange diagonaal te spelen om zo van afstand het centrum onder schot te nemen. Hij hoopt daarmee zwart te dwingen zich te verdedigen tegen deze ‘verre plaagstootjes’ om vervolgens met een goed getimede centrumactie (e2-e4, of d2-d4) het vijandelijke centrum te kunnen ondermijnen. Eén heel artistiek idee is vervolgens om te kijken of hij de dame achter zijn loper op b2 kan krijgen en er is zelfs een partij van hem bekend waarin hij hetzelfde doet met een dame op h1 achter de andere loper (tegen Lasker in 1924).

De bespreking van de verschillende varianten schuiven we door naar de volgende aflevering. Het ligt voor de hand om eerst een mooie partij van Reti te bekijken om een beetje vertrouwd te raken met het type stelling dat in de Reti opening kan ontstaan.

Reti – F. Fischer

Schlechter Memorial 1923

1.Pf3 Pf6 2.c4 e6 3.g3 d5 4. Lg2 c6 Zwart kiest dus voor deze SemiSlavische opbouw.

5.b3 Pbd7 6.Lb2 Le7 Tegenwoordig is 6...Ld6 populairder.

7.0–0 0–0 r+lwq-trk+ zpp+nvlpzpp

12...Ld6?!

Je zou zeggen dat 12...d4! nu het geijkte antwoord is om de loper op b2 en de dame op a1 ‘voor aap’ te zetten. Dat verdient ook de voorkeur.

13.cxd5 exd5

Gedwongen. Want als zwart op een andere manier terugneemt op d5, verliest hij materiaal zoals blijkt uit de volgende varianten: na 13...Pxd5 14.Lxg7 wint wit een cruciale pion en na 13... Lxd5 14.e4 La8 15.e5 een stuk.

14.Ph4

Nu pion e6 is verdwenen komt Reti met deze paardsprong. Interessant zou de plotselinge opmars van een andere centrumpion zijn met 14.e4!? d4

-+r+rvlk+ zpq+-+p+p -zp-+-wQ-zp +-zp-+N+-+-zp-+-+ +P+P+-zPP+R+PzP-zP +-+-+RmK-

De dame en het paard staan fantastisch en zwarts koningsstelling is danig verminkt geraakt.

22...Tc6 23.Dh4 Tg6

23...Dd7 24.Df4.

24.e4 b5

34...Dc1+ 35.Kg2 Tb1 -+-+-vl-mk zp-+-+p+p -+-+-+-zp +-+R+N+-+-zpP+-wQ +-+P+-zP-+-+-zPKzP

36.Td8!

Hij heeft gezien dat het zwarte tegenspel doodbloedt.

36...Df1+ 37.Kf3 Dxd3+ 38. Kf4 Dd2+ 39.Kg4

Na 39.Kg4 De2+ 40.f3 is het definitief gedaan. Bijvoorbeeld:

8.d3

Dit is typisch voor Reti. Zolang er geen noodzaak is, zal hij geen centrumpion twee velden naar voren spelen. Uiteraard wordt 8.d4 wel gespeeld in de moderne praktijk. In een rapidpartij Kramnik-Naomi Wei, 2014 kwam wit hiermee op instructieve wijze tot winst.

8...b6 9.Pbd2 Lb7 10.Tc1

Het idee achter deze zet hebben we eigenlijk al verklapt. Tegenwoordig vindt men 10.e4 wat principiëler.

10...Tc8 11.Tc2!?

Dit is Reti op zijn best! Hij doet een nuttige wachtzet en bereidt vooral de mogelijkheid van de dame naar de lange diagonaal voor.

11...c5 12.Da1

-+rwq-trk+ zpl+nvlpzpp -zp-+psn-+ +-zpp+-+-+P+-+-+ +P+P+NzPPvLRsNPzPLzP wQ-+-+RmK-

Hij speelt hem direct. Wit kan daarna op elk desgewenst moment met Tfc1 druk over de c-lijn creëren. Het lijkt handig om eerst met 12.e3 de opmars ...d5–d4 te verhinderen.

15.Pc4 Le7 16.b4 hetgeen heel voordelig lijkt voor wit. Het nadeel is dat Lb2 en Da1 dan een tijdje weinig doen.

14...Te8 15.Pf5 Lf8 16.Pc4! Dc7 De afwikkeling na 16...dxc4 17. Lxb7 cxd3 18.exd3 Tc7 19.Lg2 is gunstig voor wit, ondanks de zwakke pion op d3. De centrumpionnen zijn opgeruimd, hij heeft het loperpaar in handen gekregen en zijn lopers werken optimaal over beide open diagonalen.

17.Pce3 Db8?!

+P+PsN-zPPvLR+PzPLzP wQ-+-+RmK-

Begrijpelijk: zwart heeft Lb7 gedekt en staat nu klaar om zijn spel met ...d5–d4 te bevrijden. Maar Reti is hem voor! Beter was het bescheiden 17...Dd8.

18.Lxf6!

Op het juiste moment geeft hij zijn mooie loper op.

18...Pxf6 19.Ph6+

Dat is de grap.

19...gxh6

Op 19...Kh8 volgt 20.Pxf7+ Kg8

Na dit antwoord staat het paard op f5 onaantastbaar zodat men zich kan afvragen wat erger is. Het is echter voor zwart heel onaantrekkelijk om 24...dxe3

25.fxe3 te spelen. De f-lijn is geopend en de witte torens zullen dan snel kunnen ingrijpen.

25.Df4 Dd7 26.Ta1

Wit zoekt naar manieren om zijn torens in het spel te betrekken.

26...Tc8 27.a4 Ta6 28.Tac1 bxa4 29.bxa4 Txa4

40...Kg8 41.Txf8+ Kxf8 42.Dd8 mat.

1–0

Volgende keer zullen we de structuur van het variantencomplex bespreken.

Geraadpleegde bronnen:

The Modernized Reti van Adrien Demuth

Megadatabase van Chessbase

Eerdere afleveringen van deze rubriek, waarbij u de illustratieve partijen interactief kunt naspelen en downloaden, treft u aan op: www.schaaksite.nl/2013/05/03/ overzicht-begrijp-wat-u-doet/

Reageren? Stuur een e-mail naar hgrooten@xs4all.nl (of kijk voor meer informatie over deze serie op www.sterkspel.nl)

Zwart lijkt een pion gewonnen te hebben, maar tegen welke prijs?

30.Txc5!

Daarmee komt de pion weer in ‘bevriende handen’ terecht. Belangrijker is dat de witte torens nu op volle kracht gaan meedoen.

30...Txc5 31.Dg4+ Kh8 32.

Txc5 Tb4

Uiteraard faalt 32...Lxc5 op

Haarlemmerdijk 173 1013 KH Amsterdam Tel 020-6241171 Fax 020-6270885 info@schaakengo.nl www.schaakengo.nl de meest complete denksportwinkel

Schaak en Go winkel Het Paard

• Boeken, spellen en software op het gebied van Go, Schaken en Bridge

• Vele andere denkspellen waaronder Shogi, Gipf, Set, Katamino

21.Ph6+ Kh8

Pxg4 en nu is 23.Pxg4 goed voor wit na

20.Dxf6 d4 21.Lxb7 Dxb7

33.Dg7 mat.

33.Td5 Dc8 34.Dh4

Op deze manier komt de dodelijke dreiging Td8 in de stelling.

• Legpuzzels en breinbrekers

• Boeken over over mathematische puzzels

• Gezelschapsspellen open van 10.00 uur tot 17.30 uur, maandag vanaf 13.00 uur, donderdag tot 20.00 uur.