ROSJA
Ach, jaka piękna wojna… Wasilij Wasiljewicz Wierieszczagin.
Za kulisami wielkiej sławy, jak na wojnie, zdarzają się rzeczy, o których sami bohaterowie woleliby nie wiedzieć, gdyby żyli. Marne to pocieszenie i dość okrutne w swej wymowie – że oni „na szczęście” już nie muszą na to wszystko patrzeć, co się będzie działo dalej. Odeszli, zostali zapomniani. A my? Ci wielcy zapomniani, oprócz burzliwej biografii, zostawiają nam czasem przesłanie – ważne bez względu na epokę czy ustrój polityczny. Tekst Anna Koniecka
N
iepokojąco aktualne przesłanie zostawił nam Rosjanin, Wasilij Wasiljewicz Wierieszczagin. Superman XIX wieku, pacyfista, podróżnik i kolega po piórze, którego historia zapamiętała jako genialnego malarza batalistę, bo lepiej malował niż pisał. Wojnę znał z autopsji. Nie z książek czy z obrazów, pokazujących spektakularne widowisko „z wielką pompą i znikomym niebezpieczeństwem”, w którym – dla uzupełnienia planu, gdzieś w tle obrazu – „było obecnych kilku konających”.
84
VIP B&S LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2021
Wierieszczagin dokumentował prawdę o wojnie. Niewygodną. Walczył, był ciężko ranny, ledwo uszedł z życiem. Wiedział, co to ból, widział starch umierania. Na polu bitwy wśród gnijących trupów szukał ciała brata. Dowództwo fetowało bitwę – to miał być prezent na imieniny cara. I był. Toast wziesiono szampanem – za zdrowie tych, co walczyli. W lazaretach przepełnionych rannymi tak, że kolejnych trzeba było kłaść na gołej ziemi. Wierieszczagin tam odnalazł brata. Siergiej był ranny. Nie przeżył. Matka Rosja zadbała o kolejne plenery dla malarza batalisty. I co się dziwić, że jego życie i tragiczna śmierć są jak scenariusz na mega kreacyjny film – z tyloma analogiami do współczesności, że aż ciarki chodzą po skórze.
W cieniu wojny Szedł przez życie jak lodołamacz – szedł swoim kursem, nie zbaczał z drogi, świadom swojej siły i przekonany o swojej racji. Buntownik – idealista. Odważny do lekkomyślności. Tak o nim pisali ex post. W cywilizowanym rzecz jasna świecie, który wyznawał te same wartości: że głównym motorem postępu jest edukacja i nauka. A wojna nie może być narzędziem do rozwiązywania konfliktów. Wojna jest barbarzyństwem. Narody świata powinny egzystować jako wspólnota. Piękna wizja świata według Wie-
