PROGRAMMA
dirigent Matthew Halls
sopraan Christiane Karg
bariton Thomas Oliemans koor Nederlands Kamerkoor
Maxim Shalygin (1985)
Canto Inferno (2024)
voor sopraan, gemengd koor en orkest wereldpremière
Gabriel Fauré 1845-1924
Requiem, op. 48 (1887-1900)
voor sopraan, bariton, gemengd koor en orkest
• Introït et Kyrie
• Offertoire
• Sanctus
• Pie Jesu
• Agnus Dei
• Libera me
• In Paradisum
Einde concert ca. 21.15 uur
Vorige uitvoeringen door ons orkest:
Shalygin Canto Inferno: wereldpremière
Fauré Requiem: aug 2007, dirigent Philippe Herreweghe
Cover: Foto Fabien Barral (Unsplash)
Brand van Rotterdam (1940). Schilderij van Henk Chabot, coll. Chabot Museum Rotterdam
Hel en hemel
Op 14 mei 1940 werd Rotterdam
vernietigd in een alles verzengende vlammenzee. Zoals we door de overeind gebleven muren van de Laurenskerk de geschiedenis kunnen aanraken, zo laat ook de muziek van Shalygin en Fauré verleden en heden samensmelten.
DeOekraïens-NederlandsecomponistMaxim Shalygin kwam in 2010 naar Nederland om inDenHaagcompositiete studeren.Veel vanzijnmuziek gaatoveroorlogsgeweld, vandeHolocausttot dehuidigeoorlogen. Somsklinktdemuziekemotioneel,soms agressiefofverdrietig.ToenRuslandOekraïne binnenvielkonhijaanvankelijkgeennoot oppapier krijgen.Zijnwoedeoverderauwe werkelijkheidbrachthemnergens.Inmiddels componeerthijvooralmooie,troostrijke muziekomeentegenwichttebiedenaande verschrikkelijkegebeurtenissenindewereld. VoorCantoinfernovondhijeen tekst uit 1920 vandeAmerikaansedichterRobertFrost.De gapendewondvandeEersteWereldoorlog wasnatweejaar nogverrevangeheelden Frostkongedachtenoverheteinde vande wereldnietuitzijnhoofdzetten.
Bijeenontmoetingmeteenvooraanstaand astronoomkwamentweescenario’ster sprake:ofweldezonexplodeertendeaarde gaattenonder invuur,ofweldezon dooftuit endeaardewordteendode klompijs.Ook inDante’s InfernovondFrost eenverwijzing naardediepstekernvandeheldieuit ijszou bestaan. Inzijn gedicht FireandIcestaan de natuurkrachtensymboolvoormenselijke
drijfveren:verlangenenhaat.Frostscynische conclusiewasdatmensenprimainstaatzijn omzelfhet eindevandewereldteveroorzaken.
Troost en schoonheid
Klankenmelodiespelenindemuziek van Shalygineenbelangrijke rol.Waarwoorden tekortschietengebruiktShalyginzijn veelkleurigeklankpaletomtecommuniceren. InCantoinfernobegint hetkoor met een glijdendenooteneentroostrijkemelodie. Onderhuidsewoedelijktaandeoppervlaktete komenalsdestemmen aanzwellen.Enwaar woedesmeultkanhetvuurnogontbranden, erishoop.Heelzachtklinkt eenrepeterende hogenootalseenhartslag.Dehartslag zwelt aantoteenalarmsignaalensopraan enkoor vurenhunwoordenopdeluisteraaraf alseen waarschuwing.Ophethoogtepunt stoptde muziekabrupt enkerendeglijdendenooten deopeningsmelodieheelzachtterug,alshet lichtvaneensterdienietmeerbestaat ofeen verlorendierbaredienogsteedsdicht bijjeis.
Vernietiging en wederopbouw
Op vrijdagavond 19 april 1940 klonk in De Doelen–toennogaandeCoolsingel–het RequiemvanFauré, uitgevoerd door de KoninklijkeChristelijkeOratoriumVereniging ‘Excelsior’enhetRotterdamsPhilharmonisch Orkest.Volgenseenrecensentklonkdemuziek als‘eenopenboek,waarinhetaangenaam lezenis’.Eenanderhad graagwatperfectie willeninruilenvoor‘watmeerechteen diepe ontroering’.Niemandhadkunnenvermoeden datheteenvandelaatsteconcertenzou zijnindeDoelen.Op14meidatjaar gingde concertzaalinvlammenop,samenmeteen deelvandeinstrumentenvanhetorkest en
veelbladmuziek.Indetroostelozezee van puindieeensdetrotsestadwasstondende zwaargehavendemurenendeelsingestorte torenvandeLaurenskerk nogovereind. Nadeoorlogwerddekerkals eenvande weinigegebouwengerestaureerd;delaatste werkzaamhedenwerdenop15december1968 voltooid.Enkelewekendaarvoorklonkinde nieuweGrote Doelenzaal opnieuwhet Requiem vanFauré.Eenvandesolistenwassopraan MirjamKrieg,overlevendevanBergen-Belsen. Luisteraarshebben ongetwijfeld‘echteendiepe ontroering’gevoeld.Ookanno2025 resoneert demuziekmet ervaringenvanhedendaagse luisteraars,waarnademuziekendeluisteraar allebeinietmeerdezelfdezijn.
De hartslag zwelt aan tot een alarmsignaal en sopraan en koor vuren hun woorden op de luisteraar af als een waarschuwing
Wiegelied van de dood
ZoalsdeLaurenskerkindelengerestaureerd werd,ontstond ookFauré’s Requiemzoals wehetnukennenniet inéénkeer.Injanuari 1888klonkinde MadeleinekerkinParijseen vijfdeligeversiewaarindezangers begeleid werdendooreenstrijkorkestvan altviolen, cello’senbassen,eensoloviool,harp,pauken enorgel.Laterkwamendaarnoghoorns en trompettenbij.In1893voegdedecomponist twee delen met bariton solo toe: het Liberame (eerste versieuit 1877) enhet Offertoire(deels uit1889). Vervolgenswerdopverzoekvan deuitgeverdebegeleidinguitgebreidtot een volledigsymfonieorkest.Dezeversie gingin 1900 in première.
Andersdan bijVerdienBerlioz, dieinhet Dies iraeuitpakkenmet eendramatischedagdes oordeels,legtFaurédenadrukopdezielenrust
vandeoverledenen.Deenigestrofeuit het Diesiraediehij behield –het PieJesu–vormt hethartvanzijnrequiem,met eenbelangrijke rolvoordewoorden‘sempiternam requiem’, eeuwigerust.Fauréhadalsorganistin de Madeleinekerkalveleuitvaartenbegeleiden vonddathetandersmoest.Hijzag dedoodniet alseenramp,maar alseengelukkigeovergang naarhethiernamaals.Deeenvoudigemelodie vanhet PieJesumaaktetijdens depremière vandeorkestversiezo’nindruk,dathet deel herhaaldmoestworden.Opverschillende momentenspeeltFaurémetlichteendonkere kleurenomdeovergangnaarhetlicht te benadrukken. Zovallen inhet AgnusDeide sopraneninop hetwoord‘lux’(licht)enna hetOffertoiremetalleen lagestrijkers (hoe meeraltviolenhoebeter,vonddecomponist) brengendeviolen inhetSanctuseenhemelse sfeer.Het laatste deel,InParadisum,maakt geendeeluitvandetraditioneledodenmis. MetdezetoevoegingvoertFaurédeluisteraar meenaarhetparadijs.Desopranen wordenin hemelsesfeerbegeleiddoorgedemptestrijkers, harpenorgel.
Fire and Ice
Some say the world will end in fire, Some say in ice. From what I’ve tasted of desire I hold with those who favor fire. But if it had to perish twice, I think I know enough of hate To say that for destruction ice Is also great And would suffice.
Robert Frost
Carine Alders
Thomas Oliemans • bariton
Geboren: Amsterdam, Nederland
Studie: Conservatorium van Amsterdam bij Margreet Honig; lessen van Robert Holl, Elio Battaglia, Dietrich Fischer-Dieskau
Doorbraak: 2002, na debuut als Vader in Henzes Pollicino bij de Nederlandse Reisopera
Daarna: Opera in Amsterdam (DNO), Londen (Royal Opera House Covent Garden), Salzburg (Festspiele), New York (Metropolitan Opera), Berlijn (Staatsoper), Aix-en-Provence (Festival), solo-optredens met Koninklijk Concertgebouworkest, Philharmonia Orchestra, BBC Symphony Orchestra, Freiburger Barockorchester, Scottish Chamber Orchestra, liedrecitals in Oxford, Cambridge, Wenen, Zürich, Londen, New York, Tokio, Parijs
Bijzondere projecten: curator Delft Chamber Music Festival 2019, jurylid International Vocal Competition ’s-Hertogenbosch, masterclasses Operastudio DNO en Academia Reina Sofia Madrid
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2012
Nederlands Kamerkoor • koor
Opgericht: 1937, door Felix de Nobel
Huidige dirigent: Peter Dijkstra
Koorleden: kerngroep van 13 professionele zangers
Repertoire: koormuziek van de vroege
Middeleeuwen tot heden
Opgetreden in: o.a. Lincoln Center New York, Konzerthaus Wenen, Hong Kong Arts Festival, Adelaide Arts Festival, Festival
Oude Muziek, Klara Festival
Opdrachtcomposities: o.a. Van der Aa, Andriessen, Auerbach, Badings, Benjamin, Birtwistle, Escher, Goebaidoelina, Heppener, Kagel, De Leeuw, MacMillan, Martin, Muhly, Poulenc, Roukens, Shaw, Wenjing
Bijzondere projecten: NKK NXT (traineeship voor jonge professionals), Zingdagen (met amateurkoren), YARA (samenzang met jongeren tussen 12 en 16 jaar), samenwerking met acteurs, dansers, vj’s en dichters, mensen uit de zorg, onderwijs en wetenschap Debuut Rotterdams Philharmonisch: 1973
Foto: Juri Hiensch
Foto: Marco Borggreve