Kennismagazine van Roessingh Concern Jaargang 7 Editie 2017
“Het liefst zou ik willen dat Roessingh niet nodig was.� Ronald Spanjers (bestuurder) Pagina 4 >>
Het succes van nieuwe technologie Pagina 18 >>
Colofon Ronduit Roessingh is een uitgave van Roessingh Concern.
Fotografie
Ronduit Roessingh verschijnt jaarlijks in een oplage van
Ramona Brand, Lidewij Olive en eigen foto’s
ca. 1600 stuks. Aan informatie in deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag worden
Vormgeving
vermenigvuldigd of overgenomen zonder bronvermelding en
Digidee concept creatie emotie
schriftelijke toestemming van Roessingh. Druk Redactie
Verhaag Drukkerij BV
Karin Ophuis Gerda Uilhoorn
Opmerkingen of suggesties?
Linda van der Velden
Stuur een e-mail naar:
Jacqueline Onderdijk
ronduit@roessingh.nl
Hoofdredactie Femke van Rijn
www.ronduitroessingh.nl
Ronduit Roessingh
Inhoud In deze editie van het magazine van Roessingh Concern:
14 >
Toepassing van Virtual Reality in de pijnrevalidatie “Chronische pijn is er altijd. Wij willen onderzoeken of we VR ook daarvoor kunnen inzetten.”
16 >
Nathalie communiceert met oogbesturing “Mijn leven veranderde compleet. Ik startte voor mijn gevoel weer helemaal opnieuw met communiceren.”
22 >
Persoonlijke verhalen van mensen met een herseninfarct “Er is zoveel gebeurd, ook mentaal. De revalidatie bij Roessingh geeft me houvast en dat heb ik echt nodig.”
3
4
Interview
Persoonlijke minirondleiding door het revalidatiecentrum Elisa Jolink, Miriam Luizink en Ronald Spanjers geven elkaar een mini-rondleiding door het revalidatiecentrum. Zij nemen elkaar mee naar een specifieke plek die voor hen belangrijk is in het werk. Hun persoonlijke kijk op de wereld van de revalidatiezorg levert een boeiend gesprek op.
Locatie 1: De voordeur Ronald Spanjers neemt de groep mee naar de hoofdingang van Roessingh, voor hem de plek waar het allemaal begint: “Hier komen patiënten, meestal vanuit het ziekenhuis, de voordeur binnen. Wij staan bij de deur en helpen ze met de beperking om te gaan of de beperking (deels) weg te nemen met als doel uiteindelijk beter naar buiten te komen. Dat is de bedoeling van Roessingh en daarom is het voor mij zo’n belangrijke plek. Daar moeten we onze prestaties aan meten, de rest is bijzaak. Vanaf de voordeur heb je ook zicht op alle andere onderdelen van Roessingh Concern, die allemaal iets betekenen in het verder helpen van mensen.” Miriam: “Voor heel veel mensen staat Roessingh ook voor iets: daar wil je juist niet komen.” R: “Het liefst zou ik willen dat de voordeur er niet was, dat Roessingh niet nodig zou zijn, maar dat is nou eenmaal zo.” M: “Het gaat erom dat mensen op zo’n manier hier vertrekken dat ze weer verder kunnen in het leven.”
Tekst: Femke van Rijn
Ronald Spanjers: “Ik kies er bijna altijd voor om door de voordeur te lopen, omdat het voor mij zo’n belangrijk meetpunt is.“
Ronduit Roessingh
Vervolg: Locatie 1 Elisa: “Wat ik bijzonder vind om te zien is dat patiënten onderling een nauwe band ontwikkelen, merken jullie dat ook? R: “Ja, het zijn echt een soort buddy’s. Ze maken grapjes maar zijn ook een beetje elkaars hulpverlener.” Ronald sluit zijn deel af met iets dat hem persoonlijk is opgevallen: “Patiënten gaan zich hier thuis voelen. Dat ervaar ik zelf ook. Ik maak graag een praatje met een patiënt. In het ziekenhuis, waar ik eerder werkte, bleef het daar vaak bij omdat patiënten snel weer vertrokken. Bij Roessingh zie ik sommige patiënten elke ochtend in het restaurant zitten en dan bouw je zelfs als bestuurder een band op.”
Locatie 2: Novalab Miriam Luizink neemt de groep mee naar de volgende
Miriam deelt een bijzondere herinnering met
locatie: het Novalab. In deze ruimte in de centrale
de groep. “Vorig jaar was Koningin Máxima hier
hal van het revalidatiecentrum komen wetenschap
op bezoek. De meeste mensen waren die dag
en praktijk samen. De apparatuur, ontwikkeld door
enthousiast omdat de koningin er was, maar
RRD, wordt hier voor het eerst in de behandelingen
één persoon ging het om iets anders.
toegepast.
Even voorstellen Elisa Jolink is sinds het voorjaar van 2017
van revalidatietechnologie en telemedicine.
hoofd van de verpleegafdeling van Roessingh,
Er zijn nauwe samenwerkingsrelaties met
Centrum voor Revalidatie. Ze geeft dagelijks
Roessingh Concern en Universiteit Twente.
leiding aan de afdelingen NAH en CVA. Hiervoor werkte Elisa als leidinggevende bij diverse
Ronald Spanjers is sinds maart 2017 bestuurder
andere zorgorganisaties.
van Roessingh Concern, samen met Marc van Gestel. Hiervoor was Ronald onder andere
Miriam Luizink is directeur van Roessingh
werkzaam bij MST, het Catharina ziekenhuis in
Research and Development (RRD). RRD voert
Eindhoven, UMC Utrecht en IKNL.
wetenschappelijk onderzoek uit op het gebied
>>
5
6
Interview
Vervolg: Locatie 2: Een jonge vrouw demonstreerde de game ‘Gryphon
Elisa: “De onderlinge contacten tussen onderzoekers
rider’, een mooi vormgegeven balansgame voor
en mensen uit de praktijk zijn daarin belangrijk.
kinderen met hersenletsel. Ze vond het zó geweldig
Nieuwe ontwikkelingen vanuit RRD zijn voor ons
dat ze dit spel kon spelen. Voor haar voelde het niet
interessant en wat wij als verpleging horen van
als therapie maar was het echt een spel. Dat de
patiënten, daar kunnen de onderzoekers weer wat
koningin achter haar stond was maar bijzaak.
mee.”
Dat vind ik het mooiste in mijn werk: de motivatie
M: “Dat is ook wat RRD doet. Wij kijken niet naar het
van de medewerkers, die zich inzetten om patiënten
meest fancy product dat we kunnen ontwikkelen,
en behandelaren te helpen. En om het dan zo in de
maar naar wat de patiënt of behandelaar nodig heeft.
praktijk te zien, daar doe je het voor.”
En welke nieuwe technologie daar het best bij past.”
Miriam vervolgt haar verhaal: “Het gebruik van wetenschap in de praktijk is een enorm uitdaging. Het Novalab is daar een startpunt voor. Waar men ervaring kan opdoen en van waaruit we nieuwe technologie verder kunnen implementeren.” Ronald: “Het gebruikmaken van technologie in de praktijk staat of valt bij zo laag mogelijke drempels. De onderzoekers moeten meekrijgen hoe ze de technologie makkelijk benaderbaar maken voor de gebruiker. Als revalidatiecentrum moeten we daarom durven proberen en lef tonen.”
Miriam Luizink: “We hebben patiënten en behandelaren als partners nodig. Dat komt in het Novalab mooi samen.”
Ronduit Roessingh
Locatie 3: Huiskamer op verpleegafdeling 2 Elisa gaat haar collega’s voor naar haar domein: de huiskamer op een verpleegafdeling. “Het dagverblijf en de keuken zijn voor mij het hart van de afdeling. Ik heb voor deze plek gekozen omdat patiënten hier samen zijn. Deze momenten zijn hier extra belangrijk omdat patiënten steun bij elkaar kunnen vinden. Alles, van het opstaan tot naar bed gaan en alles daar tussenin, is hier onderdeel van het revalidatieproces.” Miriam: “Het gaat dus niet alleen om de uren dat er therapie gepland is?” E: “Zeker niet. Denk bijvoorbeeld aan speciale ontbijtsessies. De ergotherapeuten en fysiotherapeuten sluiten hier dan aan om patiënten te coachen. Die samenwerking is echt fantastisch om te zien.” M: “Heb je dan ook veel te maken met de partners of mantelzorgers?” E: “We zijn nu net bezig met een project om naasten meer te betrekken bij het revalidatieproces.
Elisa Jolink: “Hoe helpen we onze patiënten het meest: niet door ze te dragen maar door ze te leren lopen.”
We willen de regie meer bij de patiënt en de mantelzorger neerleggen en niet meer alles uit handen nemen. Dat is best lastig. Wij, vanuit Roessingh, kunnen wel vinden dat mantelzorgers hier
an je als al verpleegkundige, nd d E: “Dat vraagt soms meer van
veel over de vloer moeten komen maar dat wil niet
nde dan de technische handelingen.”
zeggen dat het voor hen vanzelfsprekend is om te
He moeilijkste is om niet te he h R: “Dat herken ik.. Het helpen
participeren. We moeten ze wel begeleiden. Als jij de
n als het niet nod nodig is. Je wilt heel snel dingen invullen
boterham gaat smeren voor je man, terwijl we juist
na voor een ander. Dat zag ik ook bij partners tijdens de
met hem oefenen om het zelf te kunnen doen, dan
oo meeloopdagen.”
werken we langs elkaar heen. De verpleegkundige vervult een coachende rol in dit proces. Soms ben je
e patiënt komt de huiskamer binnen om even tv te Een
iemand juist van dienst door met de handen op de
k kijken. Miriam, Elisa en Ronald geven hem de ruimte
rug te coachen en te zeggen; hé, maar dit kan je zelf.”
en ronden het gesprek af. Onderweg terug naar de
M: “Dat vind ik wel mooi, je laat iemand niet alleen
lift klinkt het nog: “Dit was leuk en interessant om te
staan, maar neemt hem aan de hand om zelf te gaan
doen, dat moeten we vaker doen!” en dan is het op
ontdekken.”
naar de volgende afspraak.
7
8
Samenwerking met MST
Spin in het ziekenhuisweb Roessingh op locatie MST
Het topklinisch ziekenhuis Medisch Spectrum Twente (MST) in Enschede is een belangrijke samenwerkingspartner van Roessingh. Vanuit deze locatie organiseert en levert Roessingh als een spin in het web revalidatiezorg. Sinds twee maanden doen ze dit vanuit een andere plek in het MST, na een interne verhuizing van de afdeling revalidatiegeneeskunde. Ik sprak met revalidatiearts Kamiel Kuijpers en orthopedisch schoentechnicus Hermann Wessendorf over deze verhuizing, de rol van de ziekenhuisrevalidatie en hun toekomstplannen.
Kamiel en Hermann zijn blij met hun nieuwe
Meerwaarde
plek in het ziekenhuis. De verhuizing heeft
Wat doet de revalidatiearts in het ziekenhuis
gezorgd voor een prachtige plek met veel licht
dan precies? “Wij houden ons bezig met de
en grotere ruimtes. “Een prettige werkomgeving”,
complexe problematiek van het houdings- en
aldus Kamiel. “Eerder zaten we tussen alle
bewegingsapparaat en de cerebrale functies”,
snijdende specialisten, mensen met wie we veel
aldus een bevlogen Kamiel. “De meerwaarde
samenwerken. We moeten nu wat harder lopen om
die wij bieden zit hem in het kunnen analyseren
dat netwerk te onderhouden. Aan de andere kant
en oplossen van deze complexe problematiek.
geeft dit mogelijkheden om de samenwerking met
Hiervoor brengen we de gehele patiënt in
bijvoorbeeld de intensive care en neurochirurgie,
kaart, dus ook andere problemen van het
die nu dichterbij liggen, te intensiveren.”
bewegingsapparaat, zijn omgeving en wat hij wil in het leven. De praktijk leert dat specialisten in
Het netwerk met specialisten in het MST
de ziekenhuizen het doorgaans lastig vinden een
onderhouden is één van de belangrijke taken van
totaalbeeld te krijgen van de patiënt.
Roessingh op locatie MST. De relatie tussen de
Gegeneraliseerd en functioneel naar de patiënt
ziekenhuizen in de regio en het revalidatiecentrum
kijken, dat is iets waar revalidatieartsen heel goed
is essentieel voor het leveren van optimale
in zijn. ”
patiëntenzorg in de zorgketen. Revalidatieartsen in de ziekenhuizen spelen hierin een belangrijke rol,
Uiteindelijk is de centrale vraag altijd: “Wat moet
als ambassadeur van het vak.
er gebeuren zodat iemand weer zo zelfstandig
Tekst & foto’s: Lidewij Olive
Ronduit Roessingh
“We maken schoenen voor mensen, niet voor voeten.” Hermann Wessendorf
coassistenten, secretaresses, orthopedisch schoentechnici en instrumentenmakers. Naast het MST in Enschede is Roessingh ook aanwezig op de locatie van het MST in Oldenzaal. Het team houdt zich vooral bezig met analyse en controle. De zorgvraag en verwachtingen van de patiënt worden in kaart gebracht. Uiteindelijk volgt een technisch plan, dat bijvoorbeeld de schoentechnicus gaat realiseren. Alle aanmeet-, afpas- en afleverhandelingen vinden dan plaats bij Roessingh Revalidatie Techniek (RRT) op het Kottenpark Centrum. “Achteraf gaan we dat
mogelijk kan participeren in de maatschappij en
evalueren en kijken we of de patiënt tevreden is en
wat is daarvoor nodig?’ De revalidatiegeneeskunde
of de verwachtingen en realiteit overeen komen,”
vult daarbij de andere specialismen in het MST,
legt Hermann uit.
die zich bezighouden met het houdings- en bewegingsapparaat, goed aan. Gelukkig weten deze andere specialisten de revalidatieartsen steeds beter te vinden.
Orthopedisch schoentechnici zijn gespecialiseerd in voetproblematiek en het maken van orthopedische schoenen, steunzolen en hulpmiddelen voor de voet. Een instrumentenmaker maakt protheses en ortheses voor het hele lichaam, behalve orthopedische schoenen.
Van links naar rechts: Olaf Roukens, Meagen Renskers, Rudwina Braaksma, Willemijn Verloop, Hermann Wessendorf, Kamiel Kuijpers
Team
Hierbij werkt het team nauw samen met specialisten
Het team op de ziekenhuislocatie bestaat uit
en ander therapeuten binnen MST. Zoals bij de
revalidatieartsen, een physician assistant,
zorg voor de complexe diabetische voet, waar
assistenten in opleiding tot revalidatiearts,
Hermann en Kamiel in gespecialiseerd zijn.
>>
9
10
Roessingh op locatie MST
Er is sprake van een complexe diabetische voet, wanneer patiënten nog een ander bijkomend probleem hebben in hun houdings- en bewegingsapparaat. Kamiel geeft een voorbeeld: “Wanneer een patiënt een incomplete dwarslaesie of halfzijdige verlamming na een beroerte, belast hij zijn voeten anders. Dit vraagt om een ander schoenbeleid.” Naast consulten zijn er ook poliklinische revalidatiebehandelingen voor complexe arm- en handproblemen op de locatie MST. De
“Een stevige brug tussen Roessingh en het ziekenhuis is belangrijk. We moeten onze kwaliteiten zo zichtbaar mogelijk maken in het ziekenhuis”
revalidatiespecialisten krijgen ook regelmatig de
Kamiel Kuijpers
vraag om mee te denken met andere specialisten. Voor de eerste lijn is er een telefonisch spreekuur voor huisartsen en therapeuten. Patiënten worden vanuit de locatie MST ook wel doorverwezen, bijvoorbeeld naar het revalidatiecentrum, als er multidisciplinaire behandeling nodig is. Er zijn ook mensen met complexe problematiek die, na een goede analyse, geholpen kunnen worden door een gespecialiseerde therapeut in de eerste lijn. Deze patiënten worden doorgestuurd naar de eerste lijn, van waaruit ze begeleiding blijven krijgen. “We zijn als een spin in het web.”
Techniek De specialisten op locatie MST staan niet stil. Samen met Roessingh Research and Development en Universiteit Twente werken zij mee aan innovatie en onderzoek. Zo loopt er nu een project waarbij diabetische voeten worden gemeten met een digitale drukmeting, waaruit je meteen met een 3d-printer een product kunt maken. Ook participeren zij in een onderzoek naar een endoprothese voor mensen met een bovenbeenamputatie. Deze kan zorgen voor meer draag- en zitcomfort. Toekomst De toekomstwensen op locatie MST richten zich vooral op het versterken van de ziekenhuisrevalidatie. ‘We willen nog zichtbaarder worden. Eigenlijk zouden we geïntegreerd willen raken in alle patiëntengroepen met complexe problematiek van het houdings- en bewegingsapparaat. Er valt nog veel te bouwen, maar we hebben een goede basis gelegd.’
Ronduit Roessingh
Vijf voorbeelden van de unieke dienstverlening van Roessingh Arbeid De dienstverlening die Roessingh Arbeid aanbiedt, is op een aantal specifieke punten bijzonder. In dit artikel lichten we vijf unieke werkwijzen, eigenschappen en faciliteiten toe.
1. Extra faciliteiten Er zijn verschillende bijzondere faciliteiten
Om te komen tot
voor de cliĂŤnten. Denk bijvoorbeeld aan het
systematische
Novalab, arbeidsimulatie, mobiliteitscentrum en
documentatie kunnen
trainingsruimtes.
we het gestandaardiseerde en universeel inzetbare
Voorbeeld: Assessment Arbeid bij
instrumentarium MELBA inzetten. We sluiten
arbeidsimulatie. Het assessment arbeid
het a assessment af met een rapportage, met
zetten we in om de arbeidsbelastbaarheid te
daar concrete adviezen uitgesplitst op taak-, daarin
wen. onderzoeken en (indien mogelijk) op te bouwen.
bege begeleidingsen omgevingsniveau. Hierdoor is het
uwt In de onderzoeksperiode van vijf weken bouwt
advi advies gemakkelijk te vertalen naar de werkpraktijk
de cliĂŤnt op van drie naar zes uur per week
van de cliĂŤnt. Na de onderzoeksperiode bepalen
en verricht gesimuleerde opdrachten op
w samen met de opdrachtgever of en hoe het we
administratief en/of fysiek vlak.
t traject verder vorm krijgt.
>>
11
12
Vijf voorbeelden
Klanten waarderen ons met een 9+ Roessingh Arbeid is al jaren een klantgerichte
“Ik ken Roessingh Arbeid als uniek in zijn soort.
organisatie waarbij verwachtingen en wensen
Een zeer kundig team aan professionals zet
van klanten centraal staan. Dagelijks meten wij
zich actief in voor meerdere doelgroepen.
bij onze klantbezoeken de klanttevredenheid.
Doelgroepen waar wij met z’n allen in het
Bij de laatste metingen geven klanten ons het
dagelijks leven ook ‘gewoon’ mee te maken
rapportcijfer 9+. Hierbij spelen zaken als de
hebben. Denk aan mensen met niet-
hoogte van de productprijs, deskundigheid van
aangeboren hersenletsel of mensen die
het personeel en het adequaat reageren op
hersteld zijn van kanker en graag weer aan het
problemen een belangrijke rol.
werk willen en an betekenis willen zijn. Hoe? Dat is nou precies waar de kracht van het team van
“Roessingh Arbeid betekent voor mij als
Roessingh Arbeid ligt. En ook bij het voorkomen
bedrijfsarts: Snelle interventie, minimale
van langdurig ziekteverzuim bijvoorbeeld in
wachttijden, korte lijnen, makkelijk benaderbaar
organisaties. De additionele middelen die
voor overleg, professionele begeleiding
Roessingh Arbeid daarbij kan inzetten zijn uniek.
werknemers, tevreden werknemers en
Voor mij is Roessingh Arbeid een organisatie
werkgevers. Dit alles wordt mede gerealiseerd
die er echt toe doet. Veel meer bedrijven en
door de vriendelijke en persoonlijke benadering
mensen zouden hiervan moeten weten.”
met de medewerkers van Roessingh Arbeid.” Bébé Bertels, bedrijfsarts
Marion Teesink, EQIB | The Human Factor
2. Vroegtijdig betrokken
3. Medisch specialistische kennis
Ons doel is zo vroeg mogelijk in het
De medische specialistische kennis die
verzuimproces betrokken te zijn bij onze
we in huis hebben, maakt dat wij op
cliënten. Deze werkwijze is zowel voor de cliënt als de werkgever tijd- en kostenbesparend.
een andere manier kijken naar arbeid. Wij zien niet alleen de direct zichtbare problemen maar hebben ook kennis van de dieper liggende
Voorbeeld: Vroege Interventie
medische oorzaken en de gevolgen hiervan.
Wanneer bij een werknemer de balans tussen belasting en belastbaarheid verstoord dreigt te
Voorbeeld: Korte lijnen met revalidatieartsen
raken, kunnen we het Vroege Interventieprogramma
Roessingh Arbeid vindt haar oorsprong in de medisch
inzetten. In dit programma traint de werknemer
specialistische revalidatie. Een revalidatiearts maakt
op fysiek en mentaal vlak, met als doel zijn
deel uit van ons team. Vanuit arbeidsrevalidatie en
werkzaamheden weer vitaal en duurzaam uit te
vroege interventie nemen we wekelijks deel aan
voeren. Het multidisciplinaire traject kan worden
multidisciplinaire patiëntbesprekingen. Door de
ingezet wanneer een werknemer is uitgevallen, maar
korte lijnen met revalidatieartsen en bedrijfsartsen,
ook wanneer hij nog volledig werkt. De vroegtijdige
hebben we regelmatig afstemming. Onze werkwijze
betrokkenheid van Roessingh Arbeid kan uitval
gaat een stap verder en zorgt voor een duurzame
n bevordert d voorkomen en duurzame inzetbaarheid.
oor onze cliënten. oplossing voor
Ronduit Roessingh
4. Wetenschappelijk
5. Het complete plaatje
Wetenschap en innovatie nemen een
Wij kijken naar de plek die werk in het
belangrijke plek in bij Roessingh Arbeid.
leven van onze cliënten inneemt. Omdat we naar het hele systeem kijken, kunnen we meer
Voorbeeld: Webportaal
bereiken op het gebied van arbeid.
Roessingh Arbeid is onlangs gestart met de implementatie van een webportaal bij het
Voorbeeld: Tweede spoor
Vroege Interventie-traject. Dit houdt in dat de
Wanneer een medische situatie gevolgen heeft voor
behandeling wordt ondersteund via een website
de arbeidsbelastbaarheid en arbeidsgeschiktheid
waarmee cliënten zelfstandig (thuis of op hun werk)
kan dit grote gevolgen hebben voor de
oefeningen kunnen doen, informatie kunnen lezen
arbeidspositie in het nu, maar wellicht ook voor de
of vragenlijsten kunnen invullen. Ook kan via een
langere termijn. Als een werknemer vanwege zijn
beveiligde weg worden gecommuniceerd via mail of
medische situatie niet meer kan re-integreren bij zijn
beeldbellen.
huidige werkgever en er ook geen andere passende functies zijn, start een nieuw traject: het tweede spoor. Bij de start van het traject merken we vaak dat de focus heeft gelegen bij wat iemand niet meer kan. Wij kijken naar wat iemand nog wel kan, en dat biedt nieuwe kansen. We kijken opnieuw naar eigen kracht, kwaliteiten, passies en motieven. Samen proberen we de belemmeringen en beperkingen om te buigen naar mogelijkheden. Vanuit dit nieuwe perspectief worden reële keuzes ten aanzien van arbeid gemaakt.
13
14
Virtual Reality
Groentesoep tegen chronische pijn Een virtuele wereld toegepast in de chronische pijnrevalidatie
Virtual Reality (VR) is al langer in opkomst. Waar VR een aantal jaar geleden vooral door gamers en gadgetfreaks werd gebruikt, herkent vandaag ook het bedrijfsleven de potentie ervan. Zo ook de zorgsector.
VR wordt bijvoorbeeld al toegepast in de
De aandacht van de patiënt gaat uit naar de virtuele
behandeling van angst- en posttraumatische
omgeving waardoor hij minder pijn ervaart.
stressstoornissen. Vanuit een veilige omgeving worden patiënten met behulp van een VR-bril in de
Maar kan VR ook in de chronische pijnrevalidatie
virtuele wereld geconfronteerd met hun angsten.
worden toegepast? “Voor chronische pijn bestaat
Ook in de acute pijnzorg wordt VR succesvol
er eigenlijk nog niks of nog niet echt iets wat werkt.
toegepast. Tijdens pijnlijke behandelingen, zoals het
Je kunt niet dezelfde mechanismen gebruiken
wisselen van een verband bij een brandwond, wordt
als bij acute pijn. Chronische pijn is er altijd. Wij
de patiënt ondergedompeld in een virtuele wereld.
willen onderzoeken of we VR ook daarvoor kunnen
Tekst: Corinne Baumgartner
Ronduit Roessingh
inzetten”, aldus Monique Tabak, senior onderzoeker
Bram Lemans en Miriam Cabrita vertellen dat het
bij Roessingh Research and Development.
in de chronische pijnzorg voor een groot gedeelte gaat om bewustwording van zowel lichamelijk als
Om bovenstaande vraag te kunnen beantwoorden
psychisch functioneren. “Wij willen door middel van
hebben Roessingh Research and Development, de
VIREP onderzoeken of de patiënten meer besef
Corantis Kliniken uit Duitsland, de softwarebedrijven
krijgen hoe zij bewegen en leren (beter) naar hun
Salt and Pepper en Inmote en de netwerkinstelling
lichaam te luisteren. Misschien worden sommigen
GewiNet de handen onder de noemer VIREP (Virtual
zich er ook van bewust dat ze best meer kunnen
Reality for Pain Therapy) ineen geslagen. Het project
dan gedacht.” Als de opdrachten goed worden
wordt gefinancierd door het INTERREG programma
uitgevoerd, krijgt de patiënt gaandeweg beloningen.
van MIND (Medical Innovations in Nederland
Hij mag dan bijvoorbeeld met een basketbal gooien.
en Duitsland). Miriam Cabrita, onderzoeker bij
Het doel van het spel is om de patiënt aan het
Roessingh Research and Development, legt
bewegen te krijgen en bewustzijn te creëren. Elk
uit: “Om de vertaalslag te kunnen maken naar
onderdeel van de toepassing kan op de patiënt
de revalidatiebehandeling, hebben we ook de
worden afgesteld. De ene keer plukt de patiënt twee
ergotherapie van Roessingh erbij betrokken. Samen
tomaten, de andere keer drie. Ook de hoogte van de
met hen zijn we gaan kijken welke behoeften de
voorwerpen en de beschikbare tijd zijn instelbaar.
chronische pijnpatiënten hebben en waar ze het meeste baat bij hebben voor hun dagelijks leven.”
Na enkele prototypes te hebben ontwikkeld, is
“Dit was voor ons uiteraard ook nieuw. Wij hebben
VIREP nu klaar voor een uitgebreide test. Om de
gekeken hoe we bepaalde elementen uit onze
meerwaarde van de toepassing te achterhalen,
behandelpraktijk kunnen vertalen naar VR”, voegt
start in Roessingh en in de Corantis Kliniken een
Bram Lemans, ergotherapeut bij Roessingh toe.
pilotfase. Bram Lemans licht de onderzoeksvragen toe: “Is het een leuk speelgoed of is het een nieuwe
Het resultaat is een VR-toepassing, die
manier van behandelen? Voegt het iets toe aan de
gebruikmaakt van een VR-bril en twee controllers.
behandeling? Dat is voor mij de belangrijkste vraag.”
In deze virtuele wereld krijgt de patiënt voor
Indien VIREP succesvol getest wordt, denkt
het avondeten vrienden op bezoek en gaat
Miriam Cabrita er bijvoorbeeld aan om
hij een groentesoep met groenten uit
een hartslagsensor te integreren en
eigen tuin maken. Om alle benodigde
de omgevingen en opdrachten uit te
groenten te kunnen verzamelen moet de
breiden. Monique Tabak zou in het
patiënt reikbewegingen op verschillende
kader van telemedicine een lightversie
hoogtes maken. Na de bereiding van
van de toepassing willen realiseren,
de soep kan de patiënt ook zijn of haar
zodat patiënten ook thuis zelfstandig
rommelige boekenkast opruimen.
kunnen oefenen. Tevens zou VIREP
Tijdens de hele simulatie wordt de
uitgebreid kunnen worden naar
patiënt afgeleid door bijvoorbeeld
andere doelgroepen, zoals de
rondvliegende bijen, verkeer voor
kinderrevalidatie. “Kinderen
het huis en regen. Als het de
gaan hier heel anders mee om
patiënt allemaal even te veel
dan volwassenen. Je hoeft
wordt, kan hij er tussenuit door
hen niet uit te leggen hoe het
een ontspanningsruimte te
werkt, zij pikken het heel snel
betreden. De patiënt ziet en hoort dan bijvoorbeeld de
op. Maar dat is voor de toekomst. Stap één is de pilotfase waarin we
zee en hoeft even helemaal
kijken of VIREP een toegevoegde waarde
niets te doen.
heeft”, aldus Monique Tabak.
15
16
Oogbesturing
Mijn leven is anders maar ook weer helemaal niet In de wereld van de communicatiehulpmiddelen krijgt oogbesturing een steeds prominentere rol. De techniek wordt geavanceerder en kan voor steeds meer mensen worden ingezet, niet alleen voor communicatie, maar ook voor ontwikkeling en assessment. Een gebruikster van het eerste uur is Nathalie Verstegen. Door zuurstofgebrek tijdens haar geboorte zit Nathalie in een rolstoel, heeft ze een beperkte handfunctie en kan ze niet spreken. Dankzij oogbesturing kan Nathalie communiceren met haar omgeving en staat ze via internet in contact met de wereld. In dit artikel vertelt ze zelf, in haar eigen woorden, hoe ze dat ervaart.
“
“Ik ben Nathalie Verstegen. Mijn leven is anders, maar
mensen ook met mij communiceren. Het werkte, maar
ook weer helemaal niet. Aan de buitenkant zijn dingen
ik was wel altijd afhankelijk van mijn gesprekspartner
anders, maar mijn gevoelens, behoeften, ideeën en
en of diegene met de letterkaart kon werken.
verlangens zijn hetzelfde als die van ieder ander.
Onbedoeld gaan mensen toch dingen verkeerd
Ik ben iemand die er, ondanks mijn beperking, veel
voor je invullen. Ook maakte ik heel moeilijk nieuwe
waarde aan hecht om als een gelijkwaardig persoon
contacten.
te worden gezien. Ik ben iemand die heel goed weet wat en hoe ze de dingen wil hebben. Bij de uitvoering
Naast de letterkaart heb ik in de loop der jaren diverse
zal ik altijd mensen nodig hebben die me assisteren,
spraakcomputers gehad, die werkten met hoofd- en
maar bij mij staat zelfregie hoog in het vaandel.”
voetschakelaars. Maar dit ging zo langzaam; als ik na vijf minuten eindelijk een zin had geschreven,
Communicatie
was iedereen al vergeten waar het over ging. Voor
“Omdat ik niet fysiek kan praten moet ik op een
mijn gevoel hadden spraakcomputers dus weinig
andere manier communiceren. Mijn allereerste
toegevoegde waarde voor mij.”
communicatie ging via symbolen. Later leerde ik communiceren met letters. Mijn moeder plakte overal
Oogbesturing
letters op de muur en zo heb ik leren lezen. Ik was
“Begin 2006 vond ik op internet een artikel over
toen zes jaar. Ik wees de verschillende letters aan
Tobii, een computer met oogbesturing. Door op
door ernaar te kijken en kon zo woorden en zinnen
het beeldscherm naar een letter te kijken wordt
maken. Later is deze manier van communiceren
deze geselecteerd waardoor je woorden en zinnen
verwerkt in een kaart, zodat ik deze overal mee
kunt maken. Dat je met je ogen een computer kon
naartoe kon nemen. Op die manier konden andere
bedienen klonk voor mij te mooi om waar te zijn.
Tekst: Sjanneke van der Velden
Ronduit Roessingh
“Omdat ik niet fysiek kan praten, moet ik op een andere manier communiceren” Nathalie Verstegen
Ik dacht dat ik dat niet zou kunnen, want mijn hoofd is nogal beweeglijk. Twee weken later werd ik uitgenodigd om de Tobii uit te proberen. Tot mijn verbazing ging het best goed en kreeg ik het apparaat een maand op proef. Ik heb de Tobii op school uitgeprobeerd en ook thuis. Het werkte zo goed en snel dat het apparaat meteen werd aangevraagd en binnen enkele maanden had ik mijn eigen Tobii. Ik was natuurlijk blij dat ik een communicatiehulpmiddel had gekregen waarmee
Opnieuw leren communiceren
ik snel kon typen, maar ik vond het ook spannend
“Mijn leven veranderde compleet. Ik startte voor mijn
om op deze manier te gaan communiceren. Ik
gevoel weer helemaal opnieuw met communiceren. Ik
communiceerde al zo lang met een letterkaart
heb wel altijd dingen kunnen zeggen, maar het was
en doordat mijn gesprekspartners altijd voor mij
nooit echt genuanceerd en nu kon ik echt mijn eigen
zaten had ik oogcontact. Opeens stond er een
woorden gebruiken. Ook ben ik meer gaan letten op
beeldscherm voor me waarop ik moest typen. Ook
hoe je mensen op een positieve manier benadert, en
kon ik met de letterkaart slechts met een select
mensen aankijkt als je met ze praat, ook als je de Tobii
gezelschap communiceren, omdat men toch wel
iets laat uitspreken. Zulke dingen zijn voor mensen
even moet leren hoe het werkt. Met de Tobii kon ik
die gewoon spreken misschien vanzelfsprekend maar
opeens met iedereen communiceren en dat vond ik
als je jezelf nooit echt goed hebt kunnen uitdrukken
best spannend. Ik was gewoon niet gewend om zelf
ligt dat anders. Inmiddels heb ik elf jaar een Tobii en
initiatief te nemen om iets te zeggen of vragen te
bedenk ik nog steeds bijna elke dag weer hoe het
stellen.“
mijn leven heeft verrijkt!”
17
18
Usabilitylab
Roessingh Research and Development opent usabilitylab voor zorgtechnologie Zorgtechnologie is sterk in ontwikkeling. Wekelijks komen er nieuwe zorgapps, games en medical devices op de markt, gericht op specifieke doelgroepen, zoals patiënten met een specifieke aandoening of kwetsbare ouderen. Deze bieden ondersteuning bij en aanvulling op de reguliere zorg.
Een belangrijke voorwaarde hiervoor is dat het
hiervan gebruik maken van ‘gezonde’ proefpersonen
ontwerp van de technologie goed aansluit bij de
dan mis je belangrijke informatie over de doelgroep.
doelgroep. Is het product wel gebruiksvriendelijk?
Wij werken daarom in het testproces samen met
Snapt de doelgroep hoe het werkt, ook zonder
groepen patiënten en/of medisch professionals;
gebruiksaanwijzing? Hebben ze vertrouwen in deze
daarin zijn we uniek in deze markt. Hun feedback
technologie? En hoe meet je deze factoren? Met het
geeft een goed beeld van de gebruiksvriendelijkheid
dit najaar geopende Usability en User Experience lab
en gebruikservaring. Deze input helpt bedrijven om
heeft Roessingh Research and Development (RRD) de
hun zorgtechnologie nog beter af te stemmen op de
sleutel tot de antwoorden op deze vragen in handen.
eindgebruikers,” aldus Lex van Velsen.
“Of een nieuwe app, game of hulpmiddel aanslaat
“Het testen van nieuwe zorgtechnologie bestaat
bij de doelgroep hangt in grote mate af van de
uit twee onderdelen. Een goede usability is een
usability en de user experience”, legt onderzoeker Lex
voorwaarde voor een goede user experience.
van Velsen uit. “Een toepassing moet intuïtief zijn,
Eerst brengen we daarom de usability of
makkelijk in gebruik en leuk om mee te werken. De
gebruiksvriendelijkheid in kaart. Om dit te
testen die we in het nieuwe lab uitvoeren, leveren een
kunnen meten, observeren we de interactie van
schat aan informatie op over al deze aspecten.”
proefpersonen met het nieuwe product en leggen dit vast. We maken hiervoor gebruik van state-of-the-art
“We richten ons bij RRD specifiek op usability en
testfaciliteiten van het nieuwe lab.”
user experience testen van telemedicine applicaties, online informatiediensten gericht op de zorg, games
“Zo hebben we bijvoorbeeld ook de game HandsOn
voor de zorg en medical devices. Zou je bij het testen
(zie kader) getest op gebruiksvriendelijkheid.
Tekst: Jacqueline Onderdijk
Ronduit Roessingh
HandsOn is een game voor het trainen van de arm- en handfunctie van patiënten met hersenletsel. Op een tafel wordt een virtuele omgeving geprojecteerd, waarbinnen de patiënt echte objecten moet verplaatsen om de game te besturen. Een sensor registreert de bewegingen. Het spel draait om het kunnen reiken en manipuleren van verschillende vormen en formaten objecten binnen het speelveld. Patiënten trainen met HandsOn op een motiverende en betekenisvolle manier de arm-/handfunctie, waarbij de oog-handcoördinatie, het bewustzijn van de arm- en handpositie en tastzin kloppen.
Voor hen bleek het kleurcontrast van de spelmaterialen niet groot genoeg, waardoor zij moeite hadden om de verschillende objecten goed van elkaar te onderscheiden. Ook dit is aangepast. Het resultaat is een gebruiksvriendelijke game die naar volle tevredenheid wordt gebruikt door de therapeuten en patiënten van het revalidatiecentrum.” Waar het bij usability voornamelijk draait om gebruiksvriendelijkheid, kijken we bij de user experience naar hoe een gebruiker het werken met de technologie ervaart. Vragen als: “Is de technologie leuk?”, “Vind ik het mooi?” en “Is het te vertrouwen?” worden hier beantwoord. Deze aspecten krijgen
Onderzoeker Anke Kottink legt uit: “Deze game
steeds meer aandacht in het onderzoeks- en
is ontwikkeld voor gebruik door patiënten met
ontwerpproces van nieuwe zorgtechnologie. Bij
hersenletsel, onder begeleiding van een therapeut.
het meten van de user experience maken we vaak
De therapeut zorgt voor de juiste instellingen van
gebruik van observatie en vragenlijsten. Samen geeft
de game en de patiënt gaat er vervolgens mee
dit een goed beeld van hoe mensen het gebruik van
aan de slag. We hebben zowel met therapeuten
de technologie ervaren, of ze deze zullen accepteren
als met mensen met hersenletsel een usability test
en uiteindelijk ook vaak willen gebruiken. Juist deze
gedaan. Bij de therapeuten hebben we gekeken
factoren dragen in belangrijke mate bij aan het succes
of zij de game zonder verdere uitleg op de juiste
van nieuwe technologie.
manier kunnen instellen. Uit deze testen kwamen verschillende usability issues naar voren die het goed
Het eindresultaat van elke usability en user
spelen van de game beïnvloedden. Door het menu
experience test is een praktisch advies voor
met de instellingen iets aan te passen, is het nu voor
goed toepasbare zorgtechnologie, die past bij de
therapeuten meteen duidelijk wat met de instellingen
doelgroep. Door nauwkeurig gekozen testmethoden
wordt bedoeld. De patiënten hebben de game bij
en zorgvuldig geselecteerde proefpersonen maken
wijze van test gespeeld.
we voor onze opdrachtgevers het verschil.
19
20
Schoenmakerij
Een blik achter de schermen bij digitalisering van de werkplaats
Zelfs de apps zijn op maat gemaakt De basis van het werk in de orthopedische schoenmakerij van Roessingh Revalidatie Techniek (RRT) is het aanmeten van schoenen en deze op maat maken naar wens van de klant.
Complexe invoering De stap om de papieren in de werkplaats te digitaliseren heeft RRT vorig jaar ingezet. Tijdens het opstellen van het plan van aanpak werden leerzame gesprekken gevoerd. Wat doen we met de blauwdruk en de werktekening,
Vroeger deed de orthopedisch schoenmaker dit hele proces zelf. Naarmate de orthopedische bedrijven groter werden zoals ook RRT, kwam er een scheiding tussen
RRT zet de stap naar digitalisering van de werkplaats
werkzaamheden. Aan de ene kant het aanmeten, passen en afleveren (contact met de klant in de paskamer) en aan de andere kant het maken van de leesten, supplementen en schoenen
om maar eens twee belangrijke punten te benoemen. De blauwdruk is een afdruk op ware grootte van de voet(en) van de klant en wordt op A3-formaat gemaakt. De veronderstelling was: deze is niet zomaar digitaal te krijgen. Hierdoor kwamen er nieuwe vragen die voor de
invoering beantwoord moesten worden zoals: Wanneer maakt de maatnemer een blauwdruk?
(werkplaats). In de jaren negentig kwam het
Wanneer in het proces wordt deze gebruikt? Moet
gebruik van technologische hulpmiddelen op en al
deze altijd weer meegestuurd worden met de
snel werd er gewerkt met een digitaal klantendossier.
maatnemer? Deze vragen maakten de invoering
Echter werden de werktekeningen en blauwdrukken
complex en procesaanpassingen onvermijdbaar.
nog op papier aangeleverd aan de werkplaats voor het productieproces.
Toen de hoofdlijnen helder waren, werd de stap naar realisatie gezet. Een werkplaats zonder papieren heeft computers nodig. Deze vergen ruimte, stofongevoeligheid en bedienbaarheid. Een toetsenbord en muis zijn stofvangers en daarom niet bruikbaar. Touchscreens zijn daarentegen uitermate geschikt. Maar hoe maakten wij deze bedienbaar? In een werkplaats die vol machines, werkbanken en gereedschap staat, is er niet veel ruimte voor monitoren. De oplossing is dat afdelingen in sommige gevallen een scherm delen. Daarnaast zijn de monitoren voorzien van draaibare beugels.
Tekst: Holger Braun
>>
Ronduit Roessingh
Apps op maat Ook lag er een programmatechnische uitdaging. Vanuit het softwaresysteem waarmee RRT werkt, was het niet mogelijk met touchscreens te werken.
De reacties op deze verandering waren grotendeels positief
Processen verbeteren Er ging altijd een papieren dossier vanuit het bedrijfsbureau naar de maatnemer en de werkplaats heen en weer. Dit papieren dossier wordt nu niet meer gebruikt. De
Ben Klaster, werkzaam in de werkplaats, heeft hiervoor een aantal apps geprogrammeerd. Deze apps zijn gebruikersvriendelijk en worden ingezet voor de werkplaats, het bedrijfsbureau, orthopedisch adviseurs en klanten.
reacties op deze verandering waren grotendeels positief. Er was alleen een onterechte angst om informatie kwijt te raken. Hierover vindt momenteel afstemming plaats. Daarnaast zijn wij bezig met het digitaal bewerken van leesten en het digitaliseren van het leestenmagazijn.
De app voor de werkplaats maakt het mogelijk om in een paar stappen alle informatie over een order
De eerste stap richting een papiervrije werkplaats is
in beeld te krijgen. De werkplaatsmedewerker krijgt
gezet, de komende tijd zullen we blijven kijken naar
in acht keer tikken op het touchscreen de gewenste
wat beter kan. We blijven werken aan verbetering.
informatie op het beeldscherm.
21
22
Patiënten aan het woord
Persoonlijk portret Hoe ziet het leven eruit na een herseninfarct? Vier patiënten vertellen hun persoonlijke verhaal.
“Ik wilde
“Iedereen
graag nog beter
weet over wie en
leren lopen”
wat je het hebt”
Marijn Brouwer
“
Diny Lentelink
Ongeveer twee jaar geleden kreeg ik een herseninfarct. Ik was toen 28 en een fanatieke voetballer. Helaas kon ik na mijn infarct niet meteen gaan revalideren, omdat mijn hart te zwak was. Zes weken geleden ben ik klinisch opgenomen bij Roessingh. Het
“
In het voorjaar heb ik twee keer een herseninfarct gehad. Vanuit het ziekenhuis kon ik naar huis en ben ik begonnen met een poliklinisch revalidatietraject. Ik kom hier nu twee keer in de week bij de ergotherapie, conditietraining, maatschappelijk werk, fysiotherapie
wachten op de revalidatie is me best zwaar gevallen
en de activiteitentherapie. De multidisciplinaire vorm
en ik was blij dat ik aan de slag kon met therapie. Ik
van de revalidatietherapie ervaar ik ook als heel fijn,
wilde graag nog beter leren lopen. Mijn ene been
iedereen weet over wie en wat je het hebt.
deed niet goed mee en daardoor liep ik wat mank. Ook psychisch had ik het moeilijk, daar lag voor mij
Voor de tijd tenniste ik veel, dit gaat helaas niet meer.
ook een belangrijke hulpvraag. Bij Roessingh kon ik
Alles gaat nu langzamer maar ik hoop het maximale
aan de slag met fysiotherapie, ergotherapie en sport
aan beweging, conditie en kracht terug te krijgen. Ook
en werd ik begeleid door een psycholoog. Precies wat
een andere hobby van me, bridgen, lukt niet meer, het
ik nodig had. Eén van mijn vroegere voetbalmaatjes
geeft te veel prikkels. Ik wil het wel weer proberen op
is therapeut bij Roessingh en ik heb veel met
te pakken. Bij de activiteitentherapie ben ik begonnen
hem geoefend. Nee, dat was voor mij niet heel
met schilderen, dit had ik nog nooit eerder gedaan, ik
confronterend, ik vond het juist leuk om te doen. De
vind het erg leuk om te doen.
therapie heeft mij veel opgeleverd. Ik loop nu stukken beter en ik heb veel gehad aan de gesprekken met de psycholoog. Ik heb weer zin in het leven!
Tekst: Marijn Dikken
”
Er is zoveel gebeurd, ook mentaal. De revalidatie bij Roessingh geeft me houvast en dat heb ik echt
”
nodig. Het bevalt me hier prima.
Ronduit Roessingh
“Ik kon
“Ik voel me
alleen maar
hier inmiddels
plat liggen”
al aardig thuis”
Hans Scholte in ‘t Hoff
“
Ik ben sinds twee weken weer thuis, na een opname van maanden. Nu kom ik hier nog een paar keer per week voor therapie. Ik kan me nu weer aardig redden, maar toen ik hier binnenkwam was dat wel anders. Ik was altijd heel sportief, liep marathons en was
Jan Kuitenbrouwer
“
Sinds ruim drie maanden ben ik aan het revalideren na een herseninfarct. Ik voel met hier inmiddels al aardig thuis, veel meer dan in het ziekenhuis. We hebben hier op de afdeling een leuk team verpleegkundigen en zij houden de stemming er goed in. Het bevalt me hier
eigenlijk nooit ziek. Ik ben sinds kort met pensioen
prima hoor, maar ik mis thuis wel. Ik zou graag weer
en vond het tijd worden om het hardlopen weer op
eens ’s avonds een biertje willen drinken met mijn
te pakken. Mijn nieuwe outfit lag al klaar. Maar daar is
buurman. Helaas zit dat er voorlopig nog niet in.
dus niets van gekomen. Bijna een jaar geleden kwam ik hier binnen na een beroerte. Ik kon alleen maar
Ik wil graag oefenen om met de rollator te kunnen
plat liggen, kreeg sondevoeding en moest met een
lopen maar ik moet geduld hebben tot mijn voet is
tillift uit bed worden geholpen. De prognose was niet
genezen. Daar wacht ik nu op. Ondertussen ga ik wel
best en dat kwam hard aan. Daar lig je dan, geestelijk
met plezier naar bijvoorbeeld activiteitentherapie
helemaal in orde maar je lijf kan bijna niets meer. Dat
en muziek. Dat vind ik geweldig om te doen. Ik ben
was best heel emotioneel.
muzikant en heb in verschillende bands gespeeld als toetsenist. Het leuke is dat ik hier regelmatig bekenden
Gelukkig ben ik met hard werken en veel hulp ver
tegenkom uit de muziekwereld, die hier als therapeut
gekomen. Het gaat nu zelfs veel beter dan de artsen
werken. We maken vaak even een praatje en ook
hadden gedacht. Ik ben zeer te spreken over alle zorg
daardoor voel ik met hier best thuis.
en begeleiding bij Roessingh. Er is veel aandacht voor kwaliteit en continuïteit en de medewerkers zijn heel
Nee, het is niet leuk om te moeten revalideren. Maar bij
ervaren. Als voormalig kwaliteitsmanager vallen mij
Roessingh weten ze er wel het beste van te maken.
dat soort dingen op. Je hoort vaak over gestreste medewerkers in de zorg, die amper tijd hebben voor de patiënten. Dat herken ik absoluut niet bij Roessingh. Het zorgproces loopt op rolletjes en de mensen nemen echt de tijd voor je. Van mij krijgen ze een dikke duim!
”
”
23
“Sinds ruim drie maanden ben ik aan het revalideren na een herseninfarct. Het bevalt me hier prima hoor, maar ik mis thuis wel. Nee, het is niet leuk om te moeten revalideren. Maar bij Roessingh weten ze er wel het beste van te maken.� Lees meer op pagina 22