V oor u
GEM-TEAM: SAMEN VOOR SPOEDEISENDE OUDERENZORG
De Spoedeisende Hulp (SEH) is een afdeling waar altijd wel iets gebeurt. Het is er vaak druk en het wordt alleen maar drukker. Van sportblessures tot gevallen kinderen en ook veel ouderen. ‘Er is een berekening waaruit blijkt dat er in het jaar 2040 ruim twee keer zo veel patiënten van 80 jaar of ouder op de SEH komen ten opzichte van het jaar 2018’, vertelt geriater (arts voor oudere patiënt, red.) Janneke Duits.
Voor het RKZ aanleiding om een pilot te starten met een speciaal team voor kwetsbare ouderen op de SEH: het GEM-team (Geriatric Emergency Medicine). Het team is opgezet naar voorbeeld van het Tergooi MC. Janneke: ‘Het team bestaat uit de behandelend SEH arts en SEH verpleegkundige, aangevuld met een geriater en verpleegkundige geriatrie. Waar nodig is er iemand van de apotheek bij voor informatie over medicatie en een transferverpleegkundige voor eventuele overplaatsing naar een verpleegof verzorgingshuis of thuiszorg.’
Het GEM-team wordt pas opgeroepen als hier aanleiding voor is. ‘Alle patiënten op de SEH boven 70 jaar beantwoorden vijf vragen over bijvoorbeeld verwardheid en vallen. En de SEH-verpleegkundige kijkt of de patiënt kwetsbaar is. Als één van de gestelde vragen met “ja” wordt beantwoord, komt het GEMteam in actie.’
‘We kijken met een gespecialiseerde, brede blik mee met de patiënt.
Lees verder op pagina 6 >>
EEN BIJZONDER JAAR
We kijken terug op een roerig jaar. De (hopelijke) naweeën van Corona, alle onzekerheden in de maatschappij en natuurlijk onze eigen bouwontwikkelingen. Voor het RKZ wordt 2023 een bijzonder jaar. Het jaar waarin onze nieuwbouw vorm krijgt en we toewerken naar een toekomstbestendig RKZ voor nog vele jaren. U leest meer over de plannen in deze VoorU.
We hopen op uw begrip voor de mogelijke overlast die bij deze werkzaamheden horen en wensen u een mooi en gezond 2023 toe!
Raad van bestuur RKZ
STOPPEN MET ROKEN DOOR
NIEUWBOUW VAN START! Pagina 4 DIGITALE SERVICE BIJ ONDERZOEK DARMKANKER Pagina 3
van het Rode
Ziekenhuis Beverwijk December 2022 I Nummer 16
VR
Pagina 5
Huis-aan-huisuitgave
Kruis
BRIL
HET GEM-TEAM OP DE SPOEDEISENDE HULP
Voor u I
2
huis-aan-huisuitgave
van het Rode Kruis Ziekenhuis
RKZ BIEDT digitale service BIJ BEVOLKINGSONDERZOEK DARMKANKER
Bij mensen tussen de 55 en 75 jaar valt elke twee jaar het bevolkingsonderzoek darmkanker in de brievenbus. Een ontlastingstest die mensen thuis kunnen doen. Komt er uit het onderzoek dat er bloed in de ontlasting zit? Dan volgt vervolgonderzoek. Eén van de locaties waar dit gebeurt, is de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten in het RKZ.
Eric Gielisse is MDL-arts en Myrthe Raghosing MDLverpleegkundige. ‘Als uit het bevolkingsonderzoek blijkt dat vervolgonderzoek nodig is, plannen we altijd eerst een intake in. Een vraaggesprek waarin wij de conditie en medische voorgeschiedenis van iemand bespreken. We geven dan een keuze: de intake op de poli óf via beeldbellen via de BeterDichtbij app. Dit laatste zijn wij gaan aanbieden vanaf de Coronaperiode, toen fysieke ziekenhuisafspraken werden afgezegd. We zijn het eerste ziekenhuis in Nederland waar dit kan!’, vertellen Eric en Myrthe trots.
SUCCESVOL ALTERNATIEF
Voor een groot aantal mensen is zo’n gesprek via beeldbellen prettig. Myrthe: ‘Het scheelt mensen reistijd, zeker omdat sommigen van wat verder weg moeten komen. Het gesprek kan nu voor mensen beter tussen hun dagelijkse bezigheden in gepland worden.’
‘Beeldbellen heeft dezelfde kwaliteit als een gesprek op de polikliniek. Je ziet elkaar, elkaars gezichtsuitdrukking of als iemand iets wil zeggen’, aldus Myrthe.
Wat Eric en Myrthe wel benadrukken is dat mensen altijd een keuze hebben. ‘Als iemand liever op de polikliniek in het ziekenhuis komt, dan is dat natuurlijk mogelijk. Het beeldbellen is een alternatief wat we aanbieden waar veel mensen enthousiast over zijn.’
Zo enthousiast, dat de poli MDL er over denkt om beeldbellen via BeterDichtbij ook in te zetten voor andere patiënten. ‘Mensen kunnen bijvoorbeeld ook na hun gesprek nog laagdrempelig een vraag stellen via de app. Dat maakt het een hele aantrekkelijke service.’
Mensen met een kwetsbare gezondheid of waarbij een taalbarrière is, worden overigens altijd uitgenodigd op de poli. ‘Die willen we echt even zien om een goed beeld te vormen.’
TRAJECT BEVOLKINGSONDERZOEK
Meedoen aan het bevolkingsonderzoek is heel belangrijk, benadrukken Eric en Myrthe. ‘Ook zonder klachten kan je rondlopen met darmkanker. Juist die hele vroege opsporing door het bevolkingsonderzoek geeft mensen een betere kans op genezing.
van darmkanker, maar zelfs ook voor het voorkómen van darmkanker.’
Zo volgt na de digitale of fysieke intake binnen drie weken een darmonderzoek als dat nodig is. ‘Dit onderzoek duurt 30 tot 45 minuten. Dan kunnen we bijvoorbeeld al meteen poliepen weg halen die kunnen wijzen op een voorstadium van kanker.’ Bij tien procent van de mensen waarbij bloed in de ontlasting wordt gevonden, is daadwerkelijk sprake van dikke darmkanker.
DUIDELIJKHEID
Eric: ‘Blijkt dat iemand darmkanker heeft, dan kunnen we met een nieuwe techniek, genaamd eFTR, ook kleine tumoren poliklinisch verwijderen. Grotere tumoren worden verwijderd door de chirurg. Wij geven mensen binnen anderhalve week een diagnose en hebben dan ook een behandelplan klaar. Een patiënt ziet daarvoor op één dag de MDL-arts, MDL-verpleegkundige, chirurg en de anesthesioloog. In zo’n stressvolle periode waarin een patiënt niet weet waar hij of zij aan toe is, willen we snel duidelijkheid bieden.’
Alette de Jong LAAT STEM VAN VERPLEEGKUNDIGEN HOREN
‘Een pionier, misschien’, zegt ze zelf bescheiden over haar rol. ‘Iemand die de weg baant voor verpleegkundigen om ook plaats te nemen aan bestuurstafels.’ Want naast haar werk als verpleegkundig onderzoeker en brandwondverpleegkundige op het Brandwondencentrum (BWC), is Alette de Jong al jarenlang actief in verschillende stichtingen en verenigingen. Sinds kort is ze zelfs lid van het dagelijks bestuur van de European Burns Association (EBA).
Alette werkt al ruim 35 jaar op het BWC. Ze is de enige verpleegkundig onderzoeker daar. In haar functie verbindt ze de praktijk van de verpleegkunde op het BWC met onderzoek en onderwijs. Haar werk in de verschillende besturen doet ze erbij (op vrijwillige basis). En met een reden: ‘Het zit niet in de aard van verpleegkundigen om plaats te nemen in een bestuur. Terwijl het juist zo belangrijk is om de stem van verpleegkundigen te laten horen. We zijn de grootste beroepsgroep in de zorg, maar ontbreken vaak aan de tafel waar beslissingen worden genomen. Ik vind het belangrijk om bij te dragen aan de verandering.’
Haar nieuwe functie is die van secretaris van de EBA. Alette is hiermee onder andere het informatiepunt voor bestuur, leden en buitenstaanders. ‘In het bestuur zitten verder alleen artsen. Maar, en dat bedoel ik niet negatief, het draait in de zorg niet alleen om artsen. Verpleegkundigen zijn niet gewend om voorop te lopen, maar ik denk dat het heel belangrijk is om ons beroep op de kaart te zetten. Daarom vind ik het heel mooi dat ik ben gekozen in het dagelijks bestuur.’
HART VOOR BRANDWONDENZORG
‘Brandwondenzorg is een bijzonder specialisme’, vertel Alette. Een specialisme waar zij heel veel passie voor heeft. ‘Toen ik in het vierde jaar van mijn opleiding op de afdeling kwam, wist ik meteen dat dit was wat ik wilde. De complexe zorg voor een heel diverse doelgroep van alle leeftijden en achtergronden geeft veel uitdaging. Ook het technische deel van de wondzorg vind ik heel mooi. Daar moet je wel van houden als je dit vak kiest.’
LEREN VAN ELKAAR
De EBA is een organisatie waar professionals uit de Europese brandwondenzorg hun kennis delen. ‘Er komt veel informatie voorbij over het voorkomen van brandwonden en over de behandelingen. Ook verpleegkundigen kunnen hier heel veel leren van elkaar. Denk aan bijvoorbeeld onderzoeken of over opleidingen. Het is ontzettend nuttig en leuk om hier bij betrokken te zijn.’
IS WERKEN IN DEZE COMPLEXE, ZEER INTERESSANTE OMGEVING OOK IETS VOOR JOU?
Kijk dan op www.werkenbijhetrkz.nl en solliciteer als verpleegkundige op onze gecombineerde IC/BWC afdeling.
3
Alette wil ook een soort voorbeeldfunctie vervullen. ‘Ik wil aan verpleegkundigen laten zien: meepraten en meedenken kunnen wij ook!’
ALETTE DE JONG
ERIC GIELISSE EN MYRTHE RAGHOSING
start!
Na jarenlang plannen maken, is vanaf december de nieuwbouw en verbouw van ons RKZ van start! We zijn erg blij dat we ons gebouw toekomstbestendig kunnen maken, maar al deze werkzaamheden zorgen wel voor mogelijke overlast voor onze collega’s, patiënten en bezoekers.
Daan Garretsen is Hoofd Gebouwontwikkeling in het RKZ. Hij is verantwoordelijk voor de nieuwbouw en de aansluitende renovatie van het bestaande gebouw. Daan: ‘We gaan beginnen met het bouwrijp maken van het terrein voor het RKZ. Dit is waar de nieuwbouw, onze hotfloor, gaat komen. In deze nieuwbouw komen de spoedeisende hulp, huisartsenpost, de afdeling radiologie en de operatieafdeling.’
Het terrein waar het om gaat is het kleine parkeerterrein direct voor het RKZ (en dus niet het parkeerterrein aan de overzijde van de Vondellaan). Hier bevinden zich nu onder andere de invalideparkeerplaatsen, kiss & ride, plaatsen voor kort parkeren en de fietsenstallingen. ‘Het hele voorterrein wordt eerst een grote zandbak.’
ALTERNATIEVEN
Hier gaat u als patiënt of bezoeker van ons ziekenhuis natuurlijk ook veel van merken. De werkzaamheden vinden pal voor onze hoofdingang plaats. Daan: ‘De draaideur is afgesloten. Onze ingang en uitgang zijn verplaatst naar de voorzijde van het gebouw aan de Vondellaan. Het is daardoor ook niet meer mogelijk om mensen af te zetten of op te halen voor onze deur. Opzetten en afhalen gebeurt nu op het parkeerterrein aan de overzijde. We hebben daar invalidenparkeerplaatsen, taxiplekken en een kiss & ride ingericht. Voor mensen die kort parkeren of op iemand wachten zijn de eerste twintig minuten op onze parkeerplaats gratis.’
U kunt uw fiets niet meer op het voorterrein neerzetten. Parkeerplekken voor bezoekers komen
een aantal meter verderop in de inham tussen de twee bouwdelen van het RKZ. ‘U kunt deze stalling vinden aan de Vondellaan, richting de kruising met de Velserweg.’
Onze bereikbaarheid staat door alle werkzaamheden soms onder druk. Komt u naar het RKZ? Kijk dan op www.rkz.nl/bereikbaar voor de meest recente informatie.
Naast de werkzaamheden op het voorterrein worden ook intern afdelingen verplaatst. Daar waar de nieuwbouw wordt aangesloten op het bestaande gebouw, moet ruimte worden gemaakt voor de werkzaamheden. Het gaat daarbij om enkele poli’s en verpleegafdelingen.
Voor actuele informatie over deze afdelingen en onze interne verplaatsingen verwijzen wij u naar onze website www.rkz.nl/bouw
BEREIKBAAR
Al met al zorgen de werkzaamheden dus voor overlast als u ons ziekenhuis wilt bereiken. Daarnaast kunt u ook wat geluidsoverlast ervaren. ‘In deze eerste fase valt de geluidsoverlast wel mee. Het gaat bijvoorbeeld om het voorbereiden van het terrein zoals het kappen van de wilg en graafmachines die het asfalt weghalen en afvoeren. Verder zullen er ook heipalen de grond in gaan, wat op een geluids- en trilling arme manier zal gebeuren. Dit zijn geen werkzaamheden die enorm hard klinken in het ziekenhuis zelf.’
Later in het traject zullen deze werkzaamheden wel meer geluidsoverlast met zich meebrengen in het ziekenhuis. ‘We gaan bijvoorbeeld een stukje van
de gevel weghalen van de afdelingen op de begane grond, eerste en tweede verdieping. Dit is nodig om een verbinding te maken tussen het bestaande gebouw en de nieuwbouw die er dan staat. We houden hierbij wel rekening met rusttijden van onze patiënten.’
Daan: ‘Tijdens de bouw zal het ziekenhuis altijd door blijven draaien en bereikbaar zijn. Het zal soms een beetje doorbijten worden voor collega’s, patiënten en bezoekers. Helaas is het met een verbouwing niet zo dat je meteen kunt voldoen aan de gelikte plaatjes die het eindresultaat laten zien. We moeten gewoon door die bouwperiode heen met z’n allen. We weten waar we het voor doen!’
Voor u I huis-aan-huisuitgave
4
van het Rode Kruis Ziekenhuis
RKZ NIEUWBOUW van
DAAN GARRETSEN
VR-BRIL HELPT BIJ stoppen met roken
Blijvend stoppen met roken is voor veel rokers lastig. In een stressvolle situatie of op een feestje kan het verlangen naar een sigaret toch weer terug komen. Om de kans op zo’n terugval kleiner te maken, zet onze Rookstoppoli virtual reality (VR) in.
Het RKZ is het eerste en enige ziekenhuis dat werkt met VR. Rookstopcoach Pauline Haasbroek kwam op het idee toen haar zoon graag een VR-bril wilde. ‘Als je virtueel door het Anne Frank Huis kunt lopen met zo’n bril op, dan moet je ook situaties kunnen nabootsen die rokers lastig vinden’, dacht ze.
Met het idee klopt ze aan bij het innovatieteam van het RKZ. Samen startten ze het project op. ‘We hebben gezocht naar partners waarmee we dit konden opzetten. Dat werden SyncVR en Psylaris. Zij hebben al ervaring met VR voor ontspanning van patiënten of therapie bij angst. Maar er was nog niets voor verslavingen. Met de kennis van deze partijen zijn de video’s opgenomen. De gemeentes Beverwijk en Heemskerk hebben het gefinancierd, waar we heel blij mee zijn.’
SITUATIES NABOOTSEN
‘Maar wat ziet een patiënt dan als hij of zij de VR-bril op zet? ‘Met de bril op kom je in situaties terecht waarin iemand grotere kans heeft op een terugval. Bijvoorbeeld op een feestje of juist in een stressvolle situatie. Het idee is dat als je in VR oefent met ‘nee’ zeggen, het in het echt makkelijker is om een aangeboden sigaret ook echt af te slaan.’ Dat het een interessant idee is, blijkt wel uit de nationale en internationale interesse die er voor het project is. ‘We hebben nu drie van dit soort video’s. Uiteindelijk wil ik nog veel meer situaties via VR kunnen aanbieden aan patiënten. Maar dit is een mooie start. We gaan de komende tijd monitoren of we er inderdaad voor kunnen zorgen dat er minder patiënten terugvallen. Hiervoor wordt wetenschappelijk onderzoek opgezet. Zo hebben we betrouwbare cijfers in handen van wat VR kan toevoegen aan ons aanbod.’
‘Zelf kan ik meekijken op een tablet wat er gebeurt in de VR. Ik was in oktober als coach in het Stoptoberhuis en daar heb ik het ook in de groep geprobeerd. Er was bijvoorbeeld iemand die met de VR-bril op zenuwachtig op zijn stoel zat te wiebelen in een situatie met veel rokers. In een situatie zonder rokers was deze persoon plotseling veel rustiger. Daar aan kunnen we zien dat het effect heeft om dit te oefenen.’
ONLINE AFSPRAKEN INZIEN EN ZÉLF UW VERVOLGAFSPRAKEN MAKEN!
Vanaf juli 2022 is het voor u mogelijk of zelf online afspraken in te zien en zelf uw vervolgafspraken te maken. Op steeds meer poliklinieken is dit nu mogelijk. Veel mensen vinden het prettig om informatie digitaal te ontvangen en beschikbaar te hebben. Dit ondersteunen we graag. Daarnaast besparen wij heel veel papier doordat we niet alle brieven meer hoeven te printen en opsturen. En dat is weer goed voor het milieu!
ZELF AFSPRAKEN MAKEN
Bent u onlangs in het Rode Kruis Ziekenhuis geweest en komt u binnenkort terug? U krijgt een bericht vanuit het Rode Kruis Ziekenhuis dat u zelf een afspraak kunt maken. Dit doet u door in te loggen op MijnRKZ, met uw DigiD. Afspraak maken staat op de startpagina.
MIJNRKZ
DIGITALE AFSPRAAKBEVESTIGING
Als u een afspraak had in het ziekenhuis, ontving u normaal een brief per post. Dat is veranderd. U ontvangt nu in plaats van de brief een e-mail of sms. Hierin staat dat er voor u een afspraak is gemaakt in het Rode Kruis Ziekenhuis en op welke datum en tijd de afspraak is. Via MijnRKZ kunt u meer informatie vinden over uw afspraak, zoals aanvullende folders en vragenlijsten en bij welke arts u de afspraak heeft. U kunt op mijn.rkz.nl inloggen via DigiD.
Als u geen e-mailadres of telefoonnummer heeft opgegeven, krijgt u alsnog een papieren brief. Wilt u een e-mailadres of telefoonnummer doorgeven? Dan kan dat ook via mijn.rkz.nl.
Via MijnRKZ ontvangt u ook alle informatie over uw afspraak. Denk hierbij aan aanvullende vragenlijsten en/of folders. Zo heeft u zelf de regie over uw afspraak. Meer informatie over het portaal vindt u op de website van het RKZ, www.rkz.nl/mijnrkz.
5
De Rookstoppoli van het RKZ helpt elk jaar zo’n 400 nieuwe patiënten. Wilt u ook blijvend stoppen met roken? Kijk dan op onze website www.rkz.nl/rookstoppoli voor meer informatie. Begeleiding door de Rookstoppoli wordt vergoed door uw zorgverzekering. Hieronder valt ook de inzet van virtual reality en eventuele extra hulpmiddelen zoals pleisters of medicijnen.
ROOKSTOPCOACH PAULINE HAASBROEK
Daarmee bedoel ik lichamelijk, maar ook sociaal, psychisch en functioneel. Kan iemand zichzelf bijvoorbeeld nog redden thuis en hoe is het netwerk van een patiënt? Met als doel om alle problemen snel in kaart te brengen en de patiënt snel op de goede plek te krijgen.’
GEEN KOORTS, MAAR VALLEN
Er is steeds meer aandacht voor ouderen in de spoedzorg. ‘Terecht’, vindt Janneke. ‘Ouderen gedragen zich anders. Ze hebben bijvoorbeeld geen koorts bij infecties, maar ze vallen of zijn verward. En ook een bloeddruk die normaal lijkt, kan bij een oudere patiënt helemaal niet normaal zijn. Je moet anders naar bepaalde dingen kijken om alle problemen goed te kunnen zien.’
JANNEKE DUITS
‘Wij wilden als geriaters al langer op de SEH aanwezig zijn. Voordat het GEM-team er was, werden we later in het traject opgeroepen en dan liepen we soms achter de feiten aan. We missen nu veel minder.’ De pilot is wat betreft Janneke dus meer dan geslaagd. ‘Op een dag zien we gemiddeld vier patiënten op de SEH naast ons gewone werk. Het is dus druk, maar de meerwaarde is groot. Wat ook een groot voordeel is van werken op de SEH is dat er een naaste is die een beeld kan bevestigen of bijstellen. Een verward iemand weet niet altijd meer dat hij of zij is gevallen. Een partner of kind weet dit vaak wel.’
BEREIKBAARHEID
Het GEM-team is in de pilot alleen bereikbaar tijdens kantoortijden. ‘De SEH-artsen houden data bij over de patiënten in deze pilot. Daaruit blijkt dat de meeste oudere patiënten in de middag en vroege avond op de SEH komen. Misschien gaan we daarom in de toekomst ooak in de avonduren werken, maar dat moet wel haalbaar zijn met personeel.’
Maar ook voor de oudere patiënt buiten de tijden van het GEM-team, is de zorg op de SEH goed geregeld. ‘De SEH kan 24 uur per dag, 7 dagen per week bellen met de dienstdoende geriater. Op afstand ondersteunen we de SEH dan. En als iemand wordt opgenomen in het ziekenhuis, zien we de patiënt sowieso altijd de dag daarna.’
Al deze veranderingen zijn nodig, legt Janneke uit: ‘Het staat vast dat er steeds meer oudere patiënten komen. Een goede voorbereiding over hoe we deze stroom aan patiënten kunnen opvangen, is volgens mij voor alle ziekenhuizen nuttig. Door de problemen van de oudere patiënt goed in kaart te brengen, hopen we dat ze minder lang en vaak op de SEH en in het ziekenhuis hoeven te liggen.’
SEH EN HUISARTSENPOST RKZ:
In het RKZ zitten ze in dezelfde gang: de Spoedeisende Hulp (SEH) en de Huisartsenpost (HAP). Samen vormen ze de Spoedpost van het ziekenhuis. Maar bij welke klachten neemt u contact op en met wie dan? Dat kan verwarrend zijn. Dat en meer leggen Karin Wiering, manager Huisartsenpost RKZ en Mark van Zanten, SEH-arts graag uit.
‘De vraag naar zorg groeit. Dat betekent dat er steeds meer mensen bij de huisarts en in het ziekenhuis komen. En al die patiënten moeten geholpen worden door steeds minder mensen, omdat er steeds minder personeel in de zorg is. Daarom is het heel belangrijk dat mensen met hun klachten meteen bij de juiste zorgverlener komen’, legt Mark uit.
Karin: ‘Het is hierbij belangrijk dat mensen de HAP in hun eigen regio bellen. Voor mensen uit IJmuiden betekent dit bijvoorbeeld dat zij contact opnemen met de HAP in Haarlem. Dit levert regelmatig verwarring op, zeker als die mensen wel in het RKZ onder behandeling staan van een specialist.’
SPOEDZORG IS NIET KUNNEN WACHTEN
De HAP en SEH zijn er voor vragen die écht niet kunnen wachten. Mark: ‘Bij levensbedreigende situaties belt u 112. Bij alle andere zorgvragen die niet kunnen wachten tot de volgende werkdag, belt u de HAP. Vanuit daar kunt u worden doorverwezen naar de SEH. Zo zorgen we er voor dat de patiënt op de goede plek behandeld wordt. Een behandeling op de HAP is voor de portemonnee van patiënten ook fijner, want zorg van de HAP zit in de basisverzekering. Zorg op de SEH gaat ten koste van uw eigen risico.’
Waar de SEH 24 uur per dag, 7 dagen per week geopend is, is de HAP geopend als de huisartsen gesloten zijn. ‘We merken dat mensen soms bellen met vragen die niet bij de spoedzorg thuishoren’, vertelt Karin. ‘Het criterium is eigenlijk: als u de huisarts belt met uw klacht, zou u dan op de spoedknop drukken of blijven wachten op de assistente? Is het een vraag waarbij u de spoedknop zou gebruiken, dan hoort deze vraag ook thuis bij de Huisartsenpost. Zou u blijven wachten op de assistente? Dan kan uw vraag vaak wachten en belt u de huisarts als die weer open is.’
Karin: ‘Sommige mensen vinden het fijn om hun arts te laten kijken naar hun klacht of bijvoorbeeld de klacht van hun kind. Omdat het kind morgen weer naar school moet of omdat u morgen weer moet werken.
huis-aan-huisuitgave van het Rode Kruis Ziekenhuis
Dat snappen we heel goed, maar daar zijn wij niet voor. Het gaat echt om dingen die niet kunnen wachten tot de volgende dag.’
ZATERDAGOCHTEND SPORTOCHTEND
Op zaterdagochtend is het druk in de spoedzorg. ‘Dan zijn er veel mensen aan het sporten en daarbij gebeuren veel ongelukken. Bij een serieuze blessure belt de sportvereniging vaak een ambulance. Deze mensen komen dan meteen binnen op de SEH. Voor alle andere sportblessures is het de bedoeling dat mensen de HAP bellen. De telefonist van de HAP vraagt altijd naar de aard van de klacht. Blijkt dat het iets is waarvoor iemand sowieso naar de SEH moet, dan krijgt diegene dat aan de telefoon al te horen’, aldus Mark.
Karin: ‘Onze collega’s aan de telefoon zijn zeer ervaren. 75% van hen werkt hier al langer dan tien jaar en iedereen is gediplomeerd. Dat betekent dat ze vaak aan de telefoon al klachten kunnen afhandelen en goed kunnen inschatten of u naar de HAP of SEH moet komen.’
Vervolg van pagina 1 >>
Voor u I
6
GERIATER
KARIN WIERING EN
MARK VAN ZANTEN
samenwerking in spoedzorg
SAMENWERKING VOOROP
De samenwerking tussen de twee afdelingen is goed, vertellen Mark en Karin. ‘We zitten dicht bij elkaar en weten elkaar goed te vinden. Er is laagdrempelig overleg en we lopen regelmatig bij elkaar naar binnen.’
In de nieuwbouw van het RKZ is een prominente plek ingericht voor een Spoedplein. ‘We komen dan echt bij elkaar op één locatie’, vertelt Karin. ‘Er komt één balie voor alle spoedzorg. Alle patiënten melden zich hier aan. Een patiënt gaat daarna naar een kamer waar wordt besloten of een patiënt kan worden gezien door een huisarts van de HAP of dat er een SEH-arts bij moet komen.’
Dat is fijn voor de patiënt. Het uitkleden en weer aankleden op de HAP en daarna mogelijk nog een keer op de SEH is daarmee verleden tijd. ‘Alle patiëntenstromen worden efficiënter in de nieuwbouw’, vertelt Mark. ‘Met het nieuwe gebouw kunnen we de logistiek veel beter inrichten. Daardoor hoeven patiënten minder heen en weer tussen afdelingen, voor bijvoorbeeld een röntgenfoto of echo. De samenwerking in het ziekenhuis wordt hiermee alleen maar beter, wat ten goede komt aan onze patiënten.’
Tegen die tijd kan de HAP ook meekijken in het computersysteem van het ziekenhuis, waardoor ze een patiënt nog beter kunnen helpen. De HAP is namelijk een aparte organisatie.
PRACHTIG VAK
Al die veranderingen en ontwikkelingen geven Mark en Karin energie. ‘Niet alleen het nieuwe gebouw, maar ook de intensievere samenwerking met alle
collega’s is ontzettend leuk om aan te werken. De spoedzorg is een prachtig vak. Veel variatie, elke dag anders. Onze collega’s zijn enorm betrokken bij hun vak, houden er van. Wij willen er samen voor zorgen dat de spoedzorg in onze regio goed beschikbaar blijft voor iedereen die dat nodig heeft.’
‘Door alles beter en slimmer in te richten, zorgen we er voor dat dit haalbaar wordt. Wat hierin wel
VRIJWILLIGERS WELKOM
belangrijk is, is dat mensen zich ook bewust zijn van hun eigen verantwoordelijkheid hierin. We kunnen niet alles nu regelen. Wij vragen mensen dan ook om bij zichzelf na te gaan of ze meteen een arts nodig hebben die naar hun klacht kijkt. Als het kan wachten, dan kunnen we de spoedzorg voor mensen die dit écht nodig hebben, blijven bieden. Wij doen er in ieder geval alles aan om dit mogelijk te maken!’
Onderdeel van de spoedzorg in het ziekenhuis is de afdeling Radiologie. Hier worden echo’s, röntgenfoto’s, MRI- of CT-scans gemaakt. De afdeling Radiologie heeft haar openingstijden verruimd. Patiënten met een afspraak voor een MRI scan kunnen twee avonden en vanaf 1 januari 2023 drie avonden per week terecht in het RKZ.
Om dit goed te laten verlopen zijn we op zoek naar vrijwilligers die voor een gastvrije ontvangst op de afdeling willen zorgen. Heeft u interesse? U kunt zich aanmelden via vrijwilliger.rkz.nl. U kunt zich via deze site ook opgeven voor andere functies als vrijwilliger.
7
UW WAARDERING VOOR ONZE ZORG
Dankzij uw waarderingen op Zorgkaart Nederland werden wij één van de Best gewaardeerde ziekenhuizen van 2021! Als enige ziekenhuis in Noord-Holland staat het RKZ in de Top 10 van 2021. Een rangschikking binnen die Top 10 geeft ZorgkaartNederland niet.
Wij willen u hartelijk bedanken voor uw vertrouwen in ons ziekenhuis. Wilt u ook een recensie achterlaten over ons ziekenhuis, één van onze artsen of onze zorg? Ga dan naar www.zorgkaartnederland.nl. Hieronder leest u enkele reacties op die site.
Door de gezellige sfeer kon ik mij goed ontspannen
Op 12 sept. bracht ik een bezoekje aan kaakchirurg B. Van der Bergh en zijn assistentes in het Rode Kruisziekenhuis in Beverwijk voor het verwijderen van een verstandskies. Dat dit bezoekje nog leuk en gezellig zou worden had ik nooit gedacht. Het team maakte een rustige en onspannen indruk en gaf goede voorlichting. De hr. B.van den Bergh had van tevoren een goede inschatting gemaakt van de behandeling. Dit kopte precies. Alleen de verdoving was een beetje vervelend maar dat hoort erbij. Verder viel het allemaal erg mee en door de gezellige sfeer kon ik mij goed ontspannen.
Goede nazorg, erg tevreden
Mijn dochter heeft een oorcorrectie gekregen bij Dhr. drs. A.K.J. Ahmed. Van te voren werd alles goed doorgenomen. De operatie duurde wat langer dan de gebruikelijke tijd van een oorcorrectie. Dat kwam omdat de dokter een andere techniek gebruikte waardoor het resultaat van de oorcorrectie er natuurlijker uit ziet. Mijn dochter was heel blij met het resultaat en inderdaad heel natuurlijk. Goede nazorg en ook in het ziekenhuis aardige zuster. Erg tevreden.
9.0 8.7 9.0
Persoonlijke benadering
Vriendelijke benadering, geduld, duidelijkheid en in tegestelling tot tot eerdere ervaringen zo goed als pijnloos behandeld. Praktische aanpak. Ik voel me zeer persoonlijk benaderd en voel me op m’n gemak.
/RodeKruisZH /rodekruisziekenhuis/
/company/rode-kruis/ziekenhuis /RKZ.BrandwondencentrumBeverwijk
In het kort
ONNODIG ERNSTIGE BRANDWONDEN BIJ KLEINE KINDEREN
Maar liefst 80% van de ouders zou de kleding van hun kind aanlaten bij een brandwondenongeval. Dat terwijl het aanlaten van de kleding tot onnodig ernstige brandwonden leidt. ‘’Bij kinderen gaat het in 86% van de gevallen om een ongeluk met hete vloeistof, zoals thee, koffie of soep. In al deze gevallen is het belangrijk de kleding en ook de luier en sieraden zo snel mogelijk uit te doen. Is de brandwond veroorzaakt door vuur, olie of vet en kleeft de kleding aan de wond? Dan is het advies om de kleding zo veel mogelijk rondom de wond weg te knippen.’’
RUIM 20.000 EURO VOOR KINDERAFDELING
Tijdens een feestelijke avond bij de Vuurlinie in Beverwijk is maar liefst 20.000 euro opgehaald voor onze Kinderafdeling. Unitmanager Vrouw-MoederKind, Marjolein van der Wateren: ‘’Het was een geweldige avond. We zijn dankbaar voor deze mooie opbrengst. We gaan het geld goed gebruiken voor onze kinderafdeling!’’
De Stichting Rookpreventie Jeugd, opgericht door onze oud-longartsen Pauline Dekker en Wanda de Kanter, heeft een mooie overwinning behaald. De rechter in Rotterdam bepaalde begin november dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit moet gaan handhaven op sigaretten zoals ze nu in de winkels te koop zijn. De manier waarop de hoeveelheid gevaarlijke stoffen in de filtersigaret nu gemeten wordt, is onbetrouwbaar. De rechtszaak was onder andere aangespannen door de Stichting Rookpreventie Jeugd.
PATRICK MULDER WINT KREISPRIJS VOOR BRANDWONDENONDERZOEK
Patrick Mulder heeft de Kreisprijs 2022 gewonnen. Met die prijs eert de Nederlandse Vereniging van Brandwondenzorg om de twee jaar een jonge onderzoeker op het gebied van brandwonden. In zijn onderzoek probeert Mulder meer inzicht te krijgen in de reactie van het immuunsysteem op brandwonden: ‘De ontstekingsreactie die bij élke verwonding op gang komt, is goed. Want die reactie gaat infecties tegen. Maar bij brandwondenpatiënten duurt de ontstekingsreactie langer. Daardoor zit dit het genezingsproces juist in de weg en kan het herstel van de patiënt vertraging oplopen. Ik wil daarom een manier vinden om de ontstekingsreactie bij brandwonden te controleren en waar nodig af te remmen.’
U KUNT ONS OOK VOLGEN OP:
Voor u I huis-aan-huisuitgave
8 €
van het Rode Kruis Ziekenhuis
Zo’n 20% van alle ouders denk dat zijn of haar kind een voedselallergie heeft. Bij slechts 2 tot 3% van alle kinderen is ook echt sprake van een allergie. Dit percentage is al jaren stabiel, er zijn niet meer kinderen met een allergie tegenwoordig. Toch zijn er veel mysteries en aannames. Kinderarts Karolien Olie legt meer uit over voedselallergieën.
WAT IS EEN ALLERGIE?
‘Een allergie heeft drie pijlers: erfelijke aanleg voor een allergie, blootstelling aan een eiwit wat je lichaam niet snapt en elke keer dezelfde reactie van het lichaam. Bijvoorbeeld benauwdheid, braken, gezwollen slijmvliezen, rode vlekken of een dikke lip.’
‘Kinderen met eczeem zijn gevoelig om een voedselallergie te ontwikkelen. Het is niet zo dat eczeem komt door een voedselallergie. Dat staat los van elkaar. Bij eczeem is het belangrijk om allergenen zoals pinda en kippenei te introduceren via de mond en niet via de huid. Blootstelling via de huid aan bijvoorbeeld pinda-eiwitten of kippenei-eiwitten verhoogt de kans op het ontwikkelen van een allergie.’
WELKE SOORTEN VOEDSELALLERGIE ZIE JE HET MEEST?
‘Het gaat bij baby’s vaak om een vermeende koemelkallergie. Ouders komen langs met hun baby, die last heeft van krampen of veel huilen. We halen dan eerst vier weken lang koemelk-eiwitten uit het dieet en geven de kinderen speciale voeding. Na vier weken doen we een dubbelblinde provocatietest. Dat klinkt ingewikkeld. Het betekent dat kinderen op twee verschillende dagen testvoeding krijgen. Eén keer met koemelkeiwitten en één keer zonder. We kunnen dan kijken hoe het kind er op reageert en of er echt sprake is van een allergie. 85% van alle kinderen met een deze allergie kan overigens na hun eerste verjaardag wel tegen koemelk.’
‘Verder zien we kinderen met bijvoorbeeld allergieën voor pinda’s, noten, soja of vis. Bij kinderen boven de twee jaar kunnen we bloed prikken om te testen of allergische antistoffen aan te tonen zijn tegen de voedingsmiddelen waarvoor het allergie wordt vermoed. Dit zegt nog niet dat het kind op die stoffen ook echt met allergische klachten reageert. Om een allergie vast te stellen moeten de klachten bij inname van het product ook steeds optreden, Dit kunnen we soms beter beoordelen middels een (open) provocatietest. Een open provocatie test kan dus bij bijna alle voedingsmiddelen en ook bijvoorbeeld met geneesmiddelen.’
‘Het komt zelden voor dat kinderen met atypische klachten en vermoeden op allergie bij een hele reeks aan voedingsmiddelen een echte allergie hebben.
Kinderen kunnen wel allergisch worden voor meer dan één voedingsmiddel, zoals bijvoorbeeld voor pinda’s en noten, of verschillende soorten noten. Als je allergische bent voor pinda’s wil dat niet zeggen dat je geen noten mag eten. Pinda’s vallen onder de peulvruchten en zijn geen noten.’
WELKE ONTWIKKELINGEN ZIE JE IN JE VAKGEBIED?
‘Een aantal jaar geleden is het advies gekomen om bij kinderen vanaf vier maanden oud al pinda en kippenei te introduceren. Dit kan ervoor zorgen dat kinderen minder snel een allergie ontwikkelen.
En daarnaast zijn er ontwikkelingen van immunotherapie bij allergieën. Kinderen krijgen dan drie jaar lang elke dag een pilletje met een kleine hoeveelheid van de stof waar ze allergisch voor zijn. Hierdoor worden ze er minder gevoelig voor. Dit is er nu alleen nog voor bepaalde inhalatie allergenen (stofjes die je inademt) zoals graspollen en huisstofmijt, maar ik kan me voorstellen dat deze ontwikkeling verder gaat en voor kinderen en voor allerlei voedings-
WAAROM IS HET BELANGRIJK OM BIJ VERDENKING OP EEN ALLERGIE LANGS TE KOMEN IN HET ZIEKENHUIS?
‘Ouders schrappen vaak één of meer soorten voedsel uit het dieet van hun kind als ze een allergie vermoeden. Dit kan schade veroorzaken, omdat kinderen dan niet genoeg voedingsstoffen binnen krijgen. In een klein percentage van de vermeende voedselallergieën is er echt sprake van een allergie. Dat betekent dat een aantal kinderen ook een aangepast dieet krijgt, terwijl dat niet nodig is.’
‘Als er wel sprake is van een allergie, dan kunnen we na de diagnose gericht een instructie en eventueel behandeling bespreken. Met deze handvatten kunnen ouders en kinderen verder en worden koken én eten vaak weer leuker. Dat vind ik ook het mooie van dit specialisme. De puzzel samen met de ouders
(DIGITALE) VOORLICHTING
Scan de QR code voor onze actuele agenda van zowel digitale als fysieke voorlichting. Zo zijn er regelmatig voorlichtingsbijeenkomsten via Zoom van het RKZ Obesitascentrum over een operatieve behandeling van overgewicht en (digitale) bijeenkomsten georganiseerd door Longpunt Beverwijk.
BIJEENKOMST UITGELICHT: TERUGKOMDAG IC PATIËNTEN
SCAN MIJ
Op woensdag 11 januari 2023 (14.45 - 17.00 uur • inloop vanaf 14.30 uur) organiseert de nazorggroep Intensive Care (IC) van het Rode Kruis Ziekenhuis een terugkomdag voor ex IC patiënten en familieleden. De bijeenkomst is in het personeelsrestaurant op de 2e etage van het ziekenhuis. Een opname op een IC kan voor zowel patiënten als hun naasten een aangrijpende ervaring zijn. De opname kan soms nog langdurige gevolgen hebben op lichamelijk, psychisch en sociaal gebied. Klachten kunnen variëren van concentratie verlies, spierzwakte tot ernstige verwerkingsproblemen. Tijdens de terugkommiddag worden verschillende aspecten van de IC opname belicht en besproken. U kunt zich aanmelden via de agenda op onze website.
9
E M K O E L K E Z E M E C E T L P E IJ L Y B B A N A P I D PUZZEL LEKKER MEE N P I E I K E P De letters van de woorden die we zoeken staan door elkaar. Verbind het woord met het goede plaatje!
VOEDSELALLERGIE bij kinderen
JEZELF overwinnen
Een tijdje geleden sprak ik met een oudere patiënt die te horen had gekregen dat hij uitgezaaide kanker had. Ik noem hem even Hendrik. De uitslag confronteerde Hendrik met het pijnlijke feit dat zijn levenseinde in zicht kwam. Hendrik, die een gedistingeerde en rustige uitstraling had, werd hierover emotioneel en er kwamen tranen. Hij wilde het leven nog niet loslaten. Hij vond het ook verdrietig voor zijn vrouw en kinderen.
Ik sprak met hem uitgebreid over wat het leven voor hem zo mooi maakte. Hij vertelde vol trots over zijn kinderen en kleinkinderen. Het was duidelijk dat dit een opa was in de categorie ‘zorgzaam en ondernemend’. Hendrik had oog voor de levensfase van zijn kleinkinderen en wat hen bezighield als student, maar hij was ook praktisch aanwezig. Hij kluste bij zijn kleinzoon in huis en vertelde dat hij nog een eigen boot had waarmee hij regelmatig familietochtjes maakte.
Het leven was goed en rijk voor hem geweest. Ik vroeg aan hem of hij gelovig was. Hij antwoordde wat omslachtig: ‘Nee, nou ja, wel een beetje’. Hij was Hervormd opgevoed en in het begin van zijn huwelijk was hij ook nog wel naar de kerk geweest, maar ja, zei Hendrik ‘zo gaat dat, het vervaagt en verschuift naar de achtergrond en op een gegeven
moment constateer je dat het geen rol meer speelt. Maar ja, ik mis het wel’. Ik vroeg Hendrik wat hij dan miste. Hij gaf aan dat hij wel geloofde dat er Iets was, maar dat hij de verbinding daarmee was kwijtgeraakt en dat hij dat jammer vond. En, gaf hij aan, hij zou die verbinding wel weer willen ervaren, zeker nu zijn levenseinde in zicht kwam.
Ik luisterde naar hem en we babbelden wat over en weer over geloof en vertrouwen. En dat iedereen een beetje een eigen beeld van God maakt. Op een gegeven moment vroeg ik: ‘Wat zou u ervan vinden als we samen zouden bidden?’. Hij schrok wat van de vraag en antwoordde direct en een beetje lachend: ‘Nee, nee, dat niet’. Prima natuurlijk, want bidden kan je niet aan een ander opleggen, het is een beweging van binnen uit. Ik had het Hendrik aangeboden omdat ik iets van een verlangen naar verbinding met het heilige proefde. ‘Helemaal goed’, zei ik.
Maar Hendrik begon te twijfelen en vroeg: ‘Of zal ik het wel doen?’ Ik vroeg hem wat hem deed twijfelen. Hij gaf aan dat hij in zijn leven wel vaker dingen niet had gedaan, die hij misschien diep van binnen eigenlijk wel wilde, en dat hij daar dan later spijt van had gekregen. Ik vond het mooi dat deze rustige en gedistingeerde man zo kwetsbaar durfde te zijn. Ik gaf aan dat het inderdaad soms moed vraagt om te
bidden, om iets te vragen, om iets van je diepste verlangen woorden te geven en te adresseren aan Iemand waarvan je geen helder beeld hebt, maar die ergens toch een appèl op je doet. Ik gaf hem aan dat het aanbod nog steeds stond. Hendrik gaf enigszins besmuikt aan: ‘Ok, doe dan toch maar’.
Ik nam zijn handen in mijn handen en bad met hem. Over wat hij me zelf gezegd had, over zijn verlangen naar God, voor zijn kinderen en kleinkinderen, voor een betekenisvolle laatste levensfase, voor vertrouwen en overgave. Tranen stroomden over zijn wangen. Hij zei me na het gebed dat dit het mooiste was wat hem in maanden was overkomen. Het raakte hem diep.
Het was voor mij ook bijzonder. Een pareltje van verbinding en dankbaarheid. Als geestelijk verzorger maak je met regelmaat mensen mee waarbij het lijkt alsof je niet door een bepaalde verschansing heen kan breken. En dat moet je respecteren, want ieder mens is vrij daarin. Hendrik zal ik me blijven herinneren als iemand die zijn eigen innerlijke blokkade overwon en juist daarin iets moois ervaarde.
Jeanine Geijtenbeek Geestelijk verzorger RKZ
COLOFON
is een uitgave van het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. De krant wordt viermaal per jaar verspreid in de regio Kennemerland, Alkmaar en de Zaanstreek. Hoewel de inhoud met zorg is geschreven, kunt u hieraan geen rechten ontlenen.
Voor
REDACTIE EN FOTOGRAFIE
RKZ Communicatie, Ronald Goedheer
UITGEVERIJ
BC Uitgevers BV, Sneek, T (0515) 42 94 29
E advertenties@bcuitgevers.nl, ISSN 2667-2316
huis-aan-huisuitgave van het Rode Kruis Ziekenhuis
BLADMANAGER
Dennis de Kam T (0515) 42 94 28
VORMGEVING Hannique de Jong
DRUK
Janssen/Pers Rotatiedruk, Gennep RODE KRUIS ZIEKENHUIS Vondellaan 13, 1942 LE Beverwijk T (0251) 26 55 55
HEEFT U OPMERKINGEN OF VRAGEN OVER DEZE VOOR U? MAIL ONS: COMMUNICATIE@RKZ.NL
10
u I
•
Ingrediënten voor 8 personen
•
• 200 gram schouderkarbonaden
• 200 gram gerookt doorregen spek
• 1 eetlepel zout
• 400 gram knolselderij
• 3 vastkokende aardappelen in blokjes
• 300 gram winterpeen in blokjes
• 200 gram pastinaak in blokjes
• 2 uien in blokjes
• 2 preien in ringen
• 2 gedroogde laurierblaadjes
• 40 gram bladselderij grof gesneden
• 250 gram gerookte rookworst (optioneel)
1. Doe het water samen met de spliterwten, de karbonaden, het spek en het zout in een grote (soep)pan. Breng aan de kook. Zet het vuur laag als het water kookt en schep gedurende 30 minuten met een schuimspaan het schuim er regelmatig af.
2. Schil ondertussen de knolselderij, snijd in plakken van 1 cm en snijd die in blokjes. Schil de aardappelen en snijd in kleine blokjes. Schil de winterpeen en snijd in kleine blokjes snij de pastinaak in blokjes. Snipper de uien. Was de prei en snijd in ringen. Doe alle groenten en de aardappelen in de pan. Voeg de laurier toe en laat de soep ongeveer 1½ uur zachtjes koken. Roer regelmatig. De soep is goed als de spliterwten zijn stuk gekookt. Breng op smaak met peper en zout.
3. Neem de karbonaden uit de soep. Verwijder het bot en vet en snijd het vlees in kleine stukjes. Doe terug in de soep. Verwijder de laurier. Snijd de bladselderij fijn en de worst in plakjes. Voeg toe aan de soep en verwarm 2 minuten. Bereidingstip: Als je de soep een dag van tevoren maakt, wordt hij extra stevig en nog lekkerder. Laat hem eerst goed afkoelen en bewaar afgedekt in de koelkast.
Vegetarische versie
Weet
het?
uw oplossing (inclusief uw naam, adres en telefoonnummer of emailadres) in voor
februari 2023 naar communicatie@rkz.nl en maak kans op een heerlijke taart naar keuze van patisserie Dick Leek in Beverwijk.
PUZZEL LEKKER MEE & WIN 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53
Stuur
Bij
u
28
meerdere goede inzendingen wordt er geloot.
Als u een vegetarische versie wilt maken, kunt u het vlees weglaten in stap één. Aan het eind voegt u een vega rookworst toe. Het traditionele roggenbrood met katenspek kunt u vervangen door roggenbrood met oude kaas.
Mevrouw Fabritius uit
HORIZONTAAL: 1 bult 7 berg 8 riv. in Noord-Brabant 10 vogel 11 riv. in Duitsland 13 vogelproduct 14 boom 16 ondernemingsraad 17 pers. vnw. 18 snelle trein 20 te koop 22 ketting 24 cerium 25 jaargetijde 27 tamelijk 29 Engels café 30 of iets dergelijks 31 gerief 33 dom 35 bijbelse stad 36 eigendom 38 zoon 39 soort hert 40 titel 42 niet even 43 radon 45 schoolonderzoek 46 kleine hoeveelheid 48 voorheen 50 veevoer 52 nakomeling 53 balspel VERTICAAL: 1 herkauwer 2 interval 3 voorzetsel 4 uitroep van afkeer 5 vorstentitel 6 onderricht 7 populaire groet 9 computergeheugen 10 eenheid van trilling per seconde 12 vlaskam 15 hemellichaam 16 bakplaats 19 Greenwichtijd 21 metaal 22 vleesgerecht 23 nimmer 24 pl. in Spanje 26 korte tijd 28 kreet 31 rubbersoort 32 pit 33 melkklier 34 aardgeest 37 pers. vnw. 41 opschudding 42 Europese hoofdstad 44 heldere ster 45 Engelse titel 47 slaapje 49 deel v.h. oor 51 public relations 52 als boven
Bereiding
Beverwijk
2
liter water
500
gram spliterwten
11 8 17 4 33 6 52 23 24 30 14 37 41 34 Bloed prikken? Prik eerst een datum! Bloed afname en inleveren materiaal alleen op afspraak. Maak zelf eenvoudig uw afspraak online op: rkz.prikafspraak.nl
Foto: Stefan Rustenburg
SOUS-CHEF PETRA CASTRICUM