PRO ZDROWIE 31

„Hania szczęśliwie urodziła się przez cesarskie cięcie.”

mieć że właściwie i

BEBILON PROFUTURA CESARBIOTIK 2

Potwierdzona badaniami1, unikalna formuła z dodatkiem bakterii z rodzaju Bifidobacterium została stworzona, aby wspierać układ odpornościowy i rozwój* niemowląt urodzonych przez cesarskie cięcie. Wasze życie, nasza nauka

1. Dotyczy badań na składnikach zawartych w formule. * Zgodnie z przepisami prawa zawiera witaminy A, C, D i cynk dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz jod dla prawidłowego rozwoju poznawczego. Karmienie piersią jest najwłaściwszym sposobem żywienia niemowląt.

NASI EKSPERCI:

lek.

ŁUKASZ BIAŁEK

Specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu, kierownik oddziału ortopedycznego ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

lek.

KRZYSZTOF FREYGANT

Specjalista chirurg-onkolog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

mgr

KAROLINA PIOTROWSKA

Psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

lek.

med. GRZEGORZ INGLOT

Specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu, kierownik oddziału ortopedii dziecięcej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

lek.

ALEKSANDRA

ŁUKASZEK-KOLASA

Specjalista chorób dziecięcych ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

lek. stom.

JOANNA WAPIŃSKA

Stomatolog, dyrektor Stomatologii PRO-FAMILIA

lek.

JANUSZ ILNICKI

Specjalista radiologii ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

mgr

KATARZYNA LEW

Położna ze Szkoły Rodzenia PRO-FAMILIA

BARBARA WOŹNIAK

JUCHA-LADZIŃSKA

Nowoczesna pracownia tomografii komputerowej na

NFZ w PRO-FAMILII

Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA wzbogacił się o nowoczesny tomograf komputerowy. Dzięki temu urządzeniu diagnostyka pacjentów będzie szybsza i skuteczniejsza. Nowy aparat ogranicza do minimum dawkę promieniowania, co jest ważne szczególnie w przypadku badań dzieci i pacjentów z chorobami onkologicznymi. To także jedyny sprzęt na terenie województwa podkarpackiego dostosowany do badania osób z otyłością. Badania wykonywane są w ramach kontraktu z NFZ oraz prywatnie.

Tomografia komputerowa jest szeroko stosowana w medycynie. Pozwala na uzyskanie obrazów przekrojowych, a także przestrzennych badanego obiektu. Dzięki temu można postawić precyzyjną diagnozę, która jest punktem wyjścia do skutecznego leczenia.

- Na przestrzeni lat stworzyliśmy w naszym szpitalu kompleksowe centrum diagnostyki obrazowej. Posiadamy rezonans magnetyczny, pracownię endoskopii, aparat RTG oraz m.in. mammograf. Pacjenci mogą u nas wykonać również kompleksowe USG czy densytometrię, a teraz także tomografię komputerową –wylicza dyrektor szpitala, Radosław Skiba.

Nowa pracownia tomografii komputerowej dla dzieci i dorosłych w PRO-FAMILIA została wyposażona w nowoczesny tomograf komputerowy, który umożliwia zeskanowanie ciała pacjenta w kilka sekund, zachowując przy tym najwyższą jakość obrazu – bez szumów i tzw. artefaktów - szczególnie z metalicznych implantów oraz protez.

- Lekarze mają do dyspozycji szereg nowoczesnych rozwiązań – m.in. oprogramowanie wspomagające ocenę zmian w płucach czy umożliwiające półautomatyczną analizę zwężeń naczyń krwionośnych. Ponadto posiadane oprogramowanie ułatwia porównywanie uzyskanych obrazów z wcześniejszymi

dostarczonymi przez pacjenta badaniami, nawet jeśli były wykonane z użyciem innego aparatu (tomograf lub rezonans magnetyczny) i w innym ośrodku diagnostycznym. To także jedyny w regionie aparat, który umożliwia badanie osób z otyłością. Maksymalne obciążenie stołu wynosi 308 kilogramów – wyjaśnia dr Łukasz Chmielarz, specjalista radiologii, kierownik zakładu diagnostyki obrazowej w PRO-FAMILII.

Przestrzeń pracowni została zaprojektowana zarówno z myślą o dzieciach, jak i dorosłych, aby dla każdego pacjenta badanie wiązało się z jak najmniejszą dawką stresu. Dlatego pacjent zamiast białych ścian zobaczy fototapetę z kosmosem.

Badania wykonywane są w ramach kontraktu z NFZ oraz prywatnie.

Nowy aparat RTG

Nowoczesny, cyfrowy aparat RTG w wyremontowanej pracowni służy już pacjentom Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA. Wśród licznych zalet nowego aparatu jest możliwość robienia zdjęć sylwetkowych całego ciała. Aparat został skonstruowany w taki sposób, aby maksymalnie ułatwić pacjentom wykonywanie badania, a poprzez zastosowanie nowoczesnych technik cyfrowych zmniejszyć dawkę promieniowania.

KOMPLEKSOWA DIAGNOSTYKA OBRAZOWA W PRO-FAMILII

W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA pacjenci mogą wykonać kompleksową diagnostykę obrazową:

- rezonans magnetyczny 3 t

- tomografię komputerową - USG - RTG

- mammografię i wszystkie rodzaje biopsji - gastroskopię i kolonoskopię - densytometrię

Lekarze nagrali płytę z bajkami dla dzieci

“Lekarze dzieciom – najpiękniejsze bajki” to tytuł słuchowiska, którego realizacji podjęli się specjaliści ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA. Na płycie znalazło się 12 bajek, w tym kultowa “Lokomotywa”, “Ptasie Radio” czy “Entliczek – pętliczek”.

- Pobyt w szpitalu to dla dziecka, niezależnie od wieku, duże wyzwanie. Procedury medyczne, nowe otoczenie, nierzadko ból związany z chorobą. To wszystko sprawia, że maluch zwykle nie czuje się komfortowo. Dlatego od samego początku powstania naszego oddziału pediatrycznego robimy wszystko, aby ten stres zminimalizować. Nasze sale są barwne, przytulne zaprojektowane z myślą o najmłodszych. Oddział bardziej przypomina baśniowy las niż szpital. Jest też przestronny plac zabaw – wylicza lek. Grzegorz Siteń, ordynator oddziału pediatrycznego w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA. Płyta z pięknymi bajkami to kolejny krok, aby ulżyć maluchom w chorobie – dodaje.

W nagranie płyty zaangażowało się w sumie 10 specjalistów, którzy na co dzień zajmują się dziećmi: pediatrzy, neonatolodzy, pielęgniarki, ortopeda dziecięcy a także m.in. fizjoterapeutka.

- Wybraliśmy kultowe bajki, które zna większość z nas. Na płycie znalazły się utwory, takie jak „Ptasie radio”, „Lokomotywa”, „Żaba” czy „Kaczka dziwaczka”.

Płyty zostały wyprodukowane w nakładzie 500 sztuk. Taki prezent przy wypisie ze szpitala otrzymuje każdy pacjent oddziału pediatrii oraz ortopedii dziecięcej.

- Bajki w naszym wykonaniu są dostępne także w formie online – playlista z utworami została zamieszczona m.in. na YouTubie. W najbliższym czasie na oddziałach pojawią się również specjalne naklejki z kodem QR. To ułatwi dostęp do bajek każdemu za pośrednictwem telefonu komórkowego. Aby posłuchać bajek, wystarczy, że rodzic zeskanuje telefonem kod QRz uśmiechem mówi dr Siteń.

Trzeba być świadomym, że w procesie przeszczepu udział bierze bardzo wiele osob.

ŁUKASZ BIAŁEK

Przeszczep łąkotki

– na ratunek stawu

W obecnym czasie, gdy usunięcia łąkotek odchodzą do lamusa, a wszelkiego rodzaju operacje naprawcze i ratunkowe nabierają coraz większego znaczenia, ortopedzi opracowują coraz to nowe techniki i sposoby naprawy lub zastąpienia uszkodzonej łąkotki.

Rozmowa z lek. Łukaszem Białkiem, specjalistą ortopedii traumatologii narządu ruchu, kierownikiem oddziału ortopedii w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA.

PRO ZDROWIE:  W jaki sposób możemy naprawić uszkodzoną łąkotkę?

Łukasz Białek: Jestem zwolennikiem stwierdzenia, że łąkotka jest najważniejszą strukturą stawu kolanowego. Warunkuje ona dobre funkcjonowanie stawu i zabezpiecza go przed zniszczeniem. Uszkodzoną łąkotkę możemy naprawić operacyjnie poprzez jej zszycie lub uzupełnienie brakującego fragmentu za pomocą implantu. Znaczenia nabierają także metody biologiczne, jak stosowanie skrzepów erytrocytarnych – BLOOD CLOT, opłaszczenia zniszczonych łąkotek membranami kolagenowymi, hialuronowymi lub innymi.

PZ:  Co w przypadku, gdy łąkotka została już w całości usunięta lub jest nieodwracalnie zniszczona i żadna z powyższych metod nie będzie skuteczna?

Ł.B.: Mój zespół zdecydował się na współpracę z Bankiem Tkanek w Katowicach i na przeszczepianie ludzkich łąkotek w celu opóźniania skutków choroby zwyrodnieniowej. Bazując na naszym doświadczeniu związanym z wykonywaniem tego typu zabiegów, możemy jednoznacznie stwierdzić, że wyniki są zadowalające.

Poniżej przedstawiam procedurę i główne założenia techniki.

1. Przeszczepy z Banku Tkanek są całkowicie bezpieczne dla biorców. Są pochodzenia ludzkiego oraz naświetlone przed dostarczeniem do Szpitala. Oznacza to dla pacjenta, że przeszczep jest jedynie „rusztowaniem” dla powstania nowej struktury. Nie zawiera żywych komórek, a co za tym idzie pacjenci nie muszą stosować leków immunosupresyjnych po przeszczepie. Upraszcza to codzienne funkcjonowanie.

2. Trzeba być świadomym, że w procesie przeszczepu udział bierze bardzo wiele osób. Zaczynając od kwalifikacji i badania w gabinecie przez lekarza, przechodzimy do diagnostyki obrazowej prowadzonej przez nasz zespół techników i radiologów. Pomiar łąkotki wykonujemy na zdrowym stawie kolanowym, a radiolog musi dokładnie opisać wiele wymiarów łąkotki tak, aby zamówiony przeszczep pasował w miejsce ubytku. Bank Tkanek dobiera łąkotkę do naszych potrzeb, naświetla ją i wysyła zmrożoną do Szpitala. Procedura przeszczepu wymaga wyjątkowej sterylności, nad czym czuwają pielęgniarki i lekarze oddziału oraz bloku operacyjnego. Po przyjęciu pacjenta na oddział, przejściu badań i konsultacji, odbywa się zabieg, w którym najważniejszym elementem jest dobre przygotowanie miejsca dla wszczepianej łąkotki.

3. Po zabiegu przystępujemy do fazy rehabilitacji pacjenta. Jest ona długa i powolna. Trwa ok. 12 tygodni, podczas których pacjent stopniowo zwiększa obciążenie operowanej kończyny. Przebudowa łąkotki wymaga bardzo dobrego ukrwienia, więc nasi fizjoterapeuci skupiają się przede wszystkim na technikach poprawiających przekrwienie i krążenie. Kolejnym elementem, na który trzeba zwrócić szczególną uwagę jest praca i siła mięśni.

PZ:  Czego pacjent może oczekiwać po przeszczepie?

Ł.B.: Jako ortopeda skupiam się na prawidłowym przebiegu całej procedury, zapewnieniu jak najlepszych warunków do gojenia, przebudowy łąkotki i zmniejszeniu ryzyka powikłań. Solidne opracowanie planu zabiegu, rozkrwawienie i pobudzenie ukrwienia operowanej okolicy, stosowanie leków przeciwzakrzepowych i antybiotyków zwiększa szansę na sukces. Czego oczekuję – spowolnienia rozwoju choroby zwyrodnieniowej u pacjenta, zmniejszenia dolegliwości bólowych w stosunku do tych przed operacją i poprawy funkcjonowania w życiu codziennym.

PZ:  Czy przy takim zabiegu istnieje ryzyko wystąpienia powikłań? Ł.B.: Jak w każdym zabiegu mogą pojawić się powikłania. Najbardziej obawiamy się zakażeń i stanów zapalnych związanych z wszczepieniem „ciała obcego” do organizmu, które może zakończyć się odrzuceniem lub rozpuszczeniem przeszczepu. Na szczęście są to bardzo rzadkie problemy (0,5%). Może wystąpić również zakrzepica żył głębokich lub artrofibroza – zrosty wewnątrzstawowe. Patrząc z perspektywy, warto podjąć próbę przeszczepu, gdyż każda naprawa czy rekonstrukcja w obrębie łakotki przyczynia się do zmniejszenia szybkości rozwoju choroby zwyrodnieniowej w stawie kolanowym. Tym samym daje nam większy komfort życia i mniejszą szansę na endoprotezę stawu kolanowego.

FOT. POGO IMAGES

LEK.

SPECJALISTA ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU, KIEROWNIK ODDZIAŁU ORTOPEDII W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-FAMILIA.

Moje dziecko utyka – kiedy udać się do lekarza?

Utykające dziecko powinno być zbadane przez lekarza jak najszybciej. Problem może okazać się błahy lub być objawem choroby zagrażającej życiu. Jak wygląda diagnostyka? Na co rodzice powinni zwracać szczególną uwagę? Zapytaliśmy o to lek. Grzegorza Inglota, specjalistę ortopedii, kierownika oddziału Ortopedii Dziecięcej w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA.

LEK. GRZEGORZ INGLOT

SPECJALISTA ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU, KIEROWNIK ODDZIAŁU ORTOPEDII DZIECIĘCEJ W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-FAMILIA.

PRO ZDROWIE:  Na czym polega i jak rozwija się prawidłowy chód? Co to jest utykanie i jakie są jego przyczyny? Grzegorz Inglot: Chód jest sposobem poruszania się na lądzie przy użyciu kończyn, polegającym na cyklicznych naprzemiennych ruchach ciała (kończyn i tułowia), które powodują przemieszczanie się. Człowiek, jako jedyne zwierzę, porusza się wyłącznie chodem dwunożnym. Prawidłowy chód jest naprzemienny (raz prawa, raz lewa kończyna dolna), symetryczny i harmonijny (długość kroków i czas ich trwania są jednakowe). Dziecko zaczyna chodzić zwykle pomiędzy 9. a 15. miesiącem życia, jednak rozpoczęcie chodzenia przed 18. miesiącem życia uznawane jest za normę. Cały proces kształtowania się chodu typowego już dla wieku dorosłego trwa około 7-8 lat, dlatego niepokój rodziców maluchów dwu- czy trzyletnich związany ze sposobem chodzenia ich dzieci jest często nieuzasadniony. Dziecko, które rozpoczyna chodzenie, stawia szeroko nóżki, kładzie całą stopę na podłożu i ma uniesione rączki. Taki sposób poruszania się zwiększa stabilność chodu i trwa około 6-8 miesięcy. Dopiero po tym czasie stopa dotyka podłoża piętą i zaczyna kształtować się chód wahadłowy, tj. z towarzyszącym naprzemiennym ruchem kończyn górnych ułożonych wzdłuż tułowia. W trakcie kształtowania się chodu dziecka pojawiają się pewne „naturalne odmienności”, jak skręcanie nóżek do środka czy chodzenie na palcach.

PZ:  Zaburzenia chodu wieku rozwojowego – jaką najczęściej przyjmują formę?

G.I.: Nieprawidłowy chód dziecka może mieć różne postaci i odmienne przyczyny. Utykanie to najczęstsza forma zaburzenia chodu wieku rozwo-

jowego. Właściwy dla wieku chód zależy od prawidłowej budowy i funkcji mięśni, stawów, kości oraz układu nerwowego. Zaburzenia funkcji wymienionych elementów naszego ciała oraz ból są odpowiedzialne za nieprawidłowy sposób poruszania się, jakim jest utykanie. Ból jest najczęstszą przyczyną zaburzeń chodu. Utykanie ma wtedy charakter „antalgiczny” - typowe jest skrócenie długości kroku, czyli ograniczenie czasu kontaktu chorej kończyny z podłożem. Widoczne jest „faworyzowanie” zdrowej kończyny. Ból prowokujący utykanie ma bardzo zróżnicowany charakter - przyczyna dolegliwości może być zupełnie błaha lub wynikać z choroby zagrażającej życiu. Może to być zapalenie (na tle infekcji, odczynu lub procesu reumatoidalnego), choroba nowotworowa (łagodna lub złośliwa), jałowe martwice kości (np. guza kości piętowej, guzowatości piszczeli, głowy kości udowej), przewlekłe przeciążenia (złamania zmęczeniowe, zapalenia przyczepów ścięgien i więzadeł), zmiany pourazowe (złamania, urazowe uszkodzenia więzadeł, ścięgien, mięśni, łękotek itp.), młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej czy choroby krążka międzykręgowego powodujące promieniowanie do kończyny dolnej.

PZ:  Kolejnym zaburzeniem chodu wieku rozwojowego jest tzw. chód Trendelenburga. Czym się charakteryzuje? G.I.: Utykanie polega na pochylaniu barku (przemieszczeniu tułowia) w stronę chorej kończyny. Jest to mechanizm kompensacyj-

Rozmowa z lek. Grzegorzem Inglotem, specjalistą ortopedii, kierownikiem oddziału Ortopedii Dziecięcej w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA.

Obraz ultrasonograficzny zapalania stawu biodrowego - strzałka wskazuje na zwiększoną ilość płynu w stawie biodrowym.

ny wynikający z niewydolności mięśni stabilizujących miednicę w poziomym położeniu. Przyczyną takiego utykania może być nieprawidłowa budowa stawu biodrowego (np. ciężkie postaci dysplazji biodra, skrócenie lub zmniejszony kąt szyjki kości udowej) lub niedowład mięśni pośladkowych (ich prawidłowa funkcja gwarantuje stabilność poziomego ułożenia miednicy podczas wszystkich faz chodu). Różnica długości kończyn dolnych lub deformacje stopy i stawu skokowego to również potencjalne źródła zaburzeń chodu. Utykanie polega wtedy na wykonywaniu charakterystycznych ruchów okrężnych zbyt długą kończyną w fazie przenoszenia, czyli wtedy kiedy nie ma kontaktu z podłożem.

PZ:  Jak wygląda diagnostyka utykania?

G.I.: Najbardziej istotnym elementem diagnozowania zaburzeń chodu jest wywiad (badanie lekarskie podmiotowe). Należy zebrać szczegółowe informacje na temat rozwoju dziecka, rozpoznanych chorób czy rodzinnego występowania chorób. Pytamy o czas wystąpienia zaburzeń chodu. Czy utykanie pojawiło się nagle, czy rozwijało się stopniowo, czy towarzyszyło innym chorobom. Jeżeli powodem utykania jest ból, niezbędna jest wiedza na temat jego charakteru - czy powstał nagle, czy w ciągu pewnego czasu, czy może być spowodowany urazem, czy trwa całą dobę czy tylko o pewnej porze (np. bóle nocne), czy związany jest z wysiłkiem fizycznym czy z odpoczynkiem, czy pojawieniu się dolegliwości bólowych towarzyszyła gorączka lub inne objawy (obrzęk, zaczerwienienie, wysypka) czy wymaga stosowania leków przeciwbólowych - jeżeli tak, to jakie środki najlepiej łagodzą ból. Już właściwie zebrany wywiad często pozwala postawić prawidłowe rozpoznanie. Kolejnym krokiem w diagnostyce utykania jest badanie lekarskie przedmiotowe, które obejmuje oglądanie (sposobu poruszania się, kształt osi kończyn dolnych, zabarwienie skóry itp.), badanie ucieplenia kończyn, badanie zakresu ruchów stawów, badanie długości kończyn dolnych, badanie obwodów kończyn dolnych, badanie stabilności stawów, badanie siły mięśniowej, wykonywanie testów prowokujących ból charakterystycznych dla konkretnych jednostek chorobowych.

PZ:  A co z badaniami obrazowymi?

G.I.: Ostatnim etapem procesu diagnostyki jest wykonanie badań dodatkowych. Są to badania obrazowe (RTG, USG, rezonans magnetyczny, tomogra-

fia komputerowa, scyntygrafia) oraz badania laboratoryjne krwi oraz płynów ustrojowych (np. płyn stawowy). Podstawowe badania obrazowe to RTG (zdjęcie rentgenowskie) i USG - badania dostępne w większości ambulatoriów. RTG daje obraz kości i jej patologii, ale uwidacznia również nieprawidłowy obrys tkanek miękkich. Każdy ból w obrębie narządu ruchu jest wskazaniem do wykonania tego badania. Rodzice często niepotrzebnie niepokoją się promieniowaniem jonizującym związanym z ekspozycją podczas wykonywania RTG. Współczesne aparaty cyfrowe potrzebują niewielkich dawek promieniowania X, by uzyskać obrazy bardzo dobrej jakości. Badanie USG (ultasonografia) z kolei pozwala na wykrycie nieprawidłowości w takich strukturach, jak stawy, mięśnie, ścięgna czy kaletki. RTG i USG to badania doskonale uzupełniające się. Rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa czy scyntygrafia mają zastosowanie w przypadkach wątpliwych diagnostycznie lub w celu uzupełnienia diagnostyki chorób zdiagnozowanych już wcześniej - są to badania drogie i wysokospecjalistyczne.

PZ:  Wykonywane są również badania krwi?

G.I.: Mówiąc o badaniach laboratoryjnych najczęściej mamy na myśli badanie krwi, ale należy pamiętać, że takiemu badaniu poddawane są również w razie potrzeby inne płyny ustrojowe, takie jak płyn stawowy. W diagnozowaniu przyczyn utykania najczęściej wykonywana jest morfologia krwi obwodowej z rozmazem białych krwinek oraz badanie poziomu parametrów zapalnych - OB i CRP.

PZ:  Jakie choroby najczęściej powodują utykanie u dzieci i młodzieży?

G.I.: Skutki urazów, zapalenia, jałowe martwice to najczęstsze przyczyny utykania w wieku rozwojowym. Istnieje pewna prawidłowość występowania chorób powodujących utykanie w określonych przedziałach wiekowych. Zapalenia na tle infekcji to problem głównie dzieci małych. Jałowa martwica głowy kości udowej (choroba Perthesa) przypada na 3.-8. rok życia, łagodne zapalenie stawu biodrowego na 3.-7. rok życia, młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej na 9.-15. rok życia, a utykanie z powodu urazu najczęściej występuje u dzieci w dwóch przedziałach wiekowych: 2.-3. rok życia i 12.-15. rok życia.

Jałowa martwica głowy kości udowej w przebiegu choroby Perthesa, okręgiem zaznaczono zniekształcone i zmniejszone jądro kostnienia głowy kości udowej.

PZ:  Czy należy przejmować się utykaniem? Czy można zwlekać z wizytą u lekarza?

G.I.: Utykające dziecko powinno być zbadane przez lekarza jak najszybciej. Utykanie może być wynikiem przyczyny błahej lub choroby zagrażającej życiu. Choroby nowotworowe, jałowe martwice, młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej to niebezpieczne choroby, które mogą rozwijać się powoli - tygodniami lub miesiącami ze stopniowo nasilającymi się dolegliwościami. Wczesne rozpoznanie rokuje bardzo dobre efekty leczenia. Objawy zwiewnego (łagodnego) zapalenia stawu biodrowego pojawiają się gwałtownie, dolegliwości są mocno nasilone, jednak choroba ustępuje w ciągu kilku dni nie pozostawiając konsekwencji. Jak widać korelacja pomiędzy nasileniem objawów a niebezpieczeństwem związanym z chorobą jest niepewna, dlatego nawet dyskretne utykanie powinno skłaniać do niezwłocznej wizyty u lekarza.

FOT. POGO IMAGES

Stopy - najczęstsze wady rozwojowe dzieci i młodzieży

Wady stóp u dzieci mogą być wrodzone lub nabyte. To jedne z najczęstszych schorzeń ortopedycznych wieku dziecięcego.

W ciągu kilku milionów lat ewolucji chodu dwunożnego ukształtowała się ludzka stopa, która posiada szereg unikatowych właściwości związanych z jej budową i funkcją. Najważniejsze z nich to paluch ustawiony w szeregu łącznie z pozostałymi palcami oraz łuk podłużny. W trakcie chodu, w zależności od jego fazy, stopa jest elastyczna, miękka lub usztywnia się. Takie zróżnicowanie funkcji stopy sprawia, że człowiek jako jedyne zwierzę jest wytrawnym piechurem i biegaczem posługującym się tylko dwiema kończynami podczas przemieszczania się.

Charakter wad wrodzonych

Końcem drugiego miesiąca ciąży stopa posiada wykształcone wszystkie kości, więzadła i mięśnie, takie jak występują u człowieka dorosłego. W trakcie dalszego rozwoju następuje ich dojrzewanie oraz wzrost. Około 7.-8. roku życia stopa osiąga pełną dojrzałość anatomiczną i funkcjonalną Nieprawidłowości, które powstają w ciągu pierwszych ośmiu tygodni życia płodowego, mają charakter wad wrodzonych. Są to: wrodzona stopa końsko-szpotawa, wrodzona stopa płaska, zrosty palców, palce dodatkowe i wiele innych deformacji dotyczących budowy, funkcji, wielkości oraz ilości elementów składowych stopy. Wady wrodzone stopy mogą być izolowane lub mogą być składową zespołów chorobowych obejmujących inne układy narządów. Choroby mięśni oraz układu nerwowego to kolejne przyczyny powstawania zniekształceń stopy. Nieprawidłowe napięcie mięśni będące ich skutkiem prowadzi zwykle w ciągu dłuższego czasu do rozwoju deformacji. Mózgowe porażenie dziecięce, przepuklina oponowo rdzeniowa oraz dystrofie mięśniowe to najczęstsze choroby leżące u podłoża takich zniekształceń. Wreszcie deformacje stopy mogą mieć charakter nabyty na skutek urazu, zapalenia, niewłaściwego leczenia lub nieprawidłowego rozwoju. Deformacje rozwojowe powstają w stopach, które w ciągu pierwszych lat życia najczęściej nie wykazywały żadnych nieprawidłowości. Zaczynają się

ujawniać zwykle w wieku 7-8 lat lub później i mogą objawiać się nieprawidłowościami w ukształtowaniu, ruchomości lub proporcjach długości do szerokości. Skutkiem tych zaburzeń są dolegliwości bólowe, konflikt z noszonym obuwiem, odciski oraz słaba tolerancja wysiłku związanego z bieganiem lub długim marszem. Stopa płasko-koślawa, stopa szeroka (bunionetka), paluch koślawy, dodatkowa kostka łódkowata oraz stopa końska to w praktyce klinicznej wady najczęściej spotykane.

Stopa płasko-koślawa

Określenie płasko-koślawa odnosi się do kształtu stopy w obciążeniu masą ciała (na stojąco) i opisuje zniesienie łuku podłużnego stopy oraz koślawe ustawienie pięty, tzn. jej wyraźne pochylenie do boku. Stopy płasko-koślawe mogą być wiotkie, czyli nadmiernie

Stopa płasko-koślawa - strzałki wskazują na nieprawidłowo ukształtowany wewnętrzny brzeg stopy z całkowitym zniesieniem łuku podłużnego oraz na nieprawidłowe ustawienie pięty

ruchome lub sztywne, czyli posiadające ograniczoną ruchomość. Stopy wiotkie to skutek uogólnionej wiotkości tkanek lub efekt nieprawidłowej budowy kości i ich połączeń. Stopy płasko-koślawe sztywne to zupełnie oddzielna kategoria tej deformacji. Spowodowana jest zrostem kości, które w prawidłowych warunkach powinny być oddzielnymi anatomicznie i funkcjonalnie strukturami. Wady te nazywane są koalicjami stępu. Ocena kształtu stopy na stojąco to tylko jeden z elementów badania. Mając na uwadze przyczyny powstawania deformacji zawsze należy zbadać ruchomość stawów w obrębie stopy oraz wykonać testy funkcjonalne. Podczas unoszenia palucha ku górze w stopie opartej całą powierzchnią na podłożu oraz podczas stania na palcach w prawidłowej anatomicznie i funkcjonalnie stopie powinien pojawić się wyraźny łuk podłużny stopy, a pięta powinna zmienić ustawienie z „koślawego” na „szpotawe”. Brak takiej reakcji świadczy o wyraźnym zaburzeniu funkcji stopy. Bardzo często stopie płasko-koślawej towarzyszy skrócenie mięśnia trójgłowego łydki. Objawy związane z tą deformacją to dolegliwości bólowe, podrażnienie wewnętrznego, zbyt uwypuklonego brzegu stopy oraz trudności w bieganiu i długotrwałym chodzeniu. Leczenie polega na łagodzeniu objawów, tj. stosowaniu odpowiedniego obuwia i wkładek ortopedycznych oraz wykonywaniu ćwiczeń

rozciągających mięsień trójgłowy łydki a także wzmacniających mięśnie biorące udział w kształtowaniu łuku podłużnego stopy. W razie długotrwałego utrzymywania się dolegliwości nie reagujących na leczenie bezoperacyjne, a powodujących codzienny dyskomfort, wskazane jest leczenie operacyjne, jako postępowanie przyczynowe.

Stopa szeroka„bunionette”

Zniekształcenie stopy nazywane „kostką krawca” lub w literaturze anglojęzycznej „bunionem Tailora” polega na podrażnieniu zewnętrznego brzegu stopy u podstawy piątego (najmniejszego) palca. Istotą deformacji jest nieprawidłowe ustawienie lub nieprawidłowy kształt 5 kości śródsto-

Tekst: lek. Grzegorz Inglot, specjalista ortopedii, kierownik oddziału Ortopedii Dziecięcej w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA.

TEKST: LEK. GRZEGORZ INGLOT

SPECJALISTA ORTOPEDII TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU, KIEROWNIK ODDZIAŁU ORTOPEDII DZIECIĘCEJ W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-FAMILIA.

FOT. POGO IMAGES

Deformacja stopy typu „bunionette” - zniekształcenie stopy polegające na zniekształceniu zewnętrznego obrysu stopy

pia z wyraźnym jej pochyleniem do boku. W wyniku deformacji dochodzi do stałego drażnienia najbardziej wysuniętej części kości oraz pokrywającej skóry. Wizualnie stopa jest zbyt szeroka w stosunku do swojej długości, a miejsce drażnione jest tkliwe i zaczerwienione. W leczeniu zaleca się noszenie luźnego, wygodnego, miękko wyścielonego obuwia. Duże deformacje, które uniemożliwiają dobór obuwia konfekcyjnego są wskazaniem do leczenia operacyjnego, które polega na zmianie kształtu lub ustawienia 5 kości śródstopia (zwężenie stopy).

Paluch koślawy

Wada polega na nieprawidłowym ustawieniu palucha do boku w stawie śródstopno-paliczkowym (u podstawy palucha), z jed-

noczesnym poszerzeniem przodu stopy. Mimo, że deformacja koślawa palucha u dzieci i młodzieży wizualnie jest taka sama jak u dorosłych, to mechanizmy ją powodujące są różne. Dolegliwości bólowe są efektem podrażnienia stopy po stronie wewnętrznej u podstawy palucha (powstaje narośl tzw. bunion), a w deformacjach ciężkich dodatkowo dochodzi problem konfliktu palucha z drugim palcem oraz zniesienia łuku poprzecznego stopy. Leczenie deformacji łagodnych sprowadza się do stosowania wygodnego obuwia, stosowania miękkich, silikonowych zakładek pomiędzy pierwszy i drugi palec. Kontrowersyjna jest skuteczność aparatów korekcyjnych wymuszających proste ustawienie palucha (zakładanych głównie w nocy). Deformacje objawowe (bolesne) kwalifikują się do leczenia operacyjnego najlepiej po zakończeniu procesów wzrostowych.

Dodatkowa kostka łódkowata

Pomimo, że deformacja ta zniekształca stopę i często jest powodem dolegliwości bólowych, nie jest chorobą w dosłownym tego słowa znaczeniu, ale anomalią rozwojową związaną z charakterem procesów dojrzewania kości. Dodatkowa kostka łódkowata to drugi punkt kostnienia kości łódkowatej, który przyjmuje postać niewielkiej kostki trójkątnego kształtu położonej po wewnętrznej stronie kości łódkowatej. Z czasem może ona zrosnąć się z właściwą kością łódkowatą lub pozostać oddzielną strukturą. Dolegliwości bólowe występują u części osób posiadających kostkę dodatkową i są wynikiem zmiany obrysu stopy (uwypuklenie brzegu wewnętrznego), podrażnienia ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego oraz nieprawidłowej ruchomości tej kostki w przypadku braku zrostu z właściwą kością łódkowatą. W leczeniu zaleca się modyfikację obuwia, zabiegi fizjoterapeutyczne, a w przypadku długo utrzymujących się dolegliwości leczenie operacyjne (usunięcie kostki dodatkowej).

Stopa końska

Wada objawia się chodem na palcach i polega na chorobowym skróceniu mięśnia trójgłowego łydki. Stopa końska najczęściej jest wynikiem chorób układu nerwowo-mięśniowego, ale może pojawić się w trakcie rozwoju u dzieci bez jakichkolwiek chorób współistniejących. Mówimy wtedy o stopie końskiej idiopatycznej. Deformacja polega na utrwalonym zgięciu stopy ku dołowi z ograniczoną możliwością korekcji. Chód na palcach zaburza pracę kolan, bioder i kręgosłupa. Wada ta jest zawsze wskazaniem do leczenia operacyjnego, które polega na wydłużeniu skróconego mięśnia.

Dodatkowa kostka łódkowata

Deformacja końska stóp powodująca charakterystyczny chód na palcach Deformacja koślawa palucha z charakterystycznym zgrubieniem (bunionem)

Nowoczesne zabiegi kręgosłupa

Szybki powrót do zdrowia i codziennej aktywności, krótki pobyt w szpitalu, zminimalizowane ryzyko powikłań. W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA od kilku miesięcy działa oddział chirurgii kręgosłupa zapewniający pacjentom dostęp do najmniej inwazyjnych technik stosowanych obecnie w chirurgii kręgosłupa.

Endoskopowa chirurgia kręgosłupa jest techniką małoinwazyjną. Polega na wykonaniu zabiegu za pomocą endoskopu, co wpływa na minimalizację uszkodzenia mięśni przykręgosłupowych, a także zmniejszenie blizny pooperacyjnej ryzyka wystąpienia powikłań. Zabieg wykonuje się przez niewielkie (ok. 1 cm) nacięcie skóry, przez które następnie do ciała pacjenta wprowadzany jest endoskop połączony z kamerą.

- Kamera umożliwia nam lepszą wizualizację operowanego miejsca poprzez powiększenie najdrobniejszych szczegółów, takich jak struktury kostne, mięśniowe a przede wszystkim te nerwowe, znajdujące się w kanale kręgowym. Operator używając mikronarzędzi usuwa masy wypadniętego dysku, odbarczając jednocześnie podrażniony nerw. Zabieg trwa ok. godziny i wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym – w zależności od położenia przepukliny – wyjaśnia lek. Robert Konior, specjalista neurochirurgii.

Dzięki endoskopii możliwe jest zminimalizowanie ryzyka dwóch najczęstszych powikłań występujących po operacjach tradycyjnych, takich jak zrosty w kanale kręgowym oraz niestabilność kręgosłupa. Z uwagi na znikomą inwazyjność zastosowanie zabiegu zmniejsza pooperacyjne dolegliwości bólowe, a także minimalizuje tworzenie się rozległych blizn pozabiegowych.

- Z wykorzystaniem małoinwazynych metod wykonujemy zabiegi odcinka lędźwiowego, piersiowego i szyjnego, a także procedury przeciwbólowe, takie jak termolezja czy blokady dokręgosłupowe – wylicza neurochirurg.

WIĘKSZE KORZYŚCI DLA PACJENTA

Endoskopowe operacje kręgosłupa to przede wszystkim mniejsze ryzyko powikłań, mniejsze dolegliwości bólowe, a także szybsza rekonwalescencja i powrót do codziennych aktywności. Chcesz dowiedzieć się więcej? Umów się na wizytę:

Znieczulenie do porodu

– prawda i mity

Czy znieczulenie może zostać podane w każdym momencie porodu? Czy jest bezpieczne dla mamy i dziecka? Czy masaż może okazać się pomocny? Rozwiewamy wszelkie wątpliwości na temat bólu porodowego i metod jego łagodzenia!

Ból porodowy zawsze odczuwany jest tak samo

Każdy z nas inaczej odczuwa ból. Ma na to wpływ wiele różnych czynników. Skurcze pojawiające się w pierwszej fazie porodu nie dla wszystkich kobiet bywają bolesne. Często przypominają bóle menstruacyjne i pojawiają się falami. Skurcz się zbliża, narasta, osiąga szczyt i szybko ustępuje. Najpierw skurcze są rzadkie a potem się nasilają. W miarę postępu porodu pojawiają się inne dolegliwości. Skurczom rozwierającym szyjkę macicy towarzyszy ból w dole brzucha i dolnej części kręgosłupa (okolica lędźwiowo-krzyżowa). W kolejnej fazie ból obejmuje okolice krocza. Musimy pamiętać jednak o tym, że to, w jakiej skali odczuwamy ból, jest zawsze sprawą indywidualną. Dla jednej kobiety skurcze okażą się źródłem bólu nie do zniesienia, dla innej będą mniej przykre.

W złagodzeniu bólu porodowego pomocny może okazać się m.in. masażMetod niefarmakologicznych stosowanych w celu złagodzenia bólu porodowego jest naprawdę dużo. Pomaga głębokie oddychanie, ćwiczenia rozluźniające mięśnie, zmiana pozycji czy masaż. Skuteczny może okazać się również prysznic, wydawanie dźwięków czy kołysanie i kręcenie biodrami, jak w tańcu. Jednak są to metody niewystarczające dla wszystkich kobiet. Dlatego wiele pacjentek prosi o zastosowanie znieczulenia farmakologicznego.

Stosowanych jest wiele sposobów podawania leków łagodzących ból podczas porodu.

Substancje przeciwbólowe mogą być podawane wziewnie, dożylnie, domięśniowo i regionalnie. Do przestrzeni zewnątrzoponowej i podpajęczynówkowej. Podczas porodu z wyboru stosowane jest znieczulenie zewnątrzoponowe, tzw. epiduralne. Jest najbardziej efektywne, a zarazem najbezpieczniejsze dla mamy i dziecka.

To kobieta decyduje o tym, jakie znieczulenie zostanie zastosowane.

Decyzję o sposobie znieczulenia oraz możliwości przeprowadzenia procedury zawsze podejmuje anestezjolog wspólnie z prowadzącymi poród lekarzem i położną. Konieczna jest również zgoda rodzącej, która jest zawsze informowana o wszystkich możliwych powikłaniach.

Znieczulenie może zostać zastosowane w każdym momencie porodu.

Znieczulenie zewnątrzoponowe stosuje się w pierwszej, aktywnej fazie porodu, przy otwarciu szyjki macicy na szerokość około 5 cm. Anestezjolog najpierw znieczula skórę, wprowadza cewnik do kanału kręgowego, a następnie podaje leki, które działają już po kilku minutach. Kobieta czuje skurcze, ale są one niebolesne. Podczas znieczulenia może pojawić się przejściowe uczucie „słabych” nóg, ale z doświadczenia lekarzy wynika, że pacjentki mogą się poruszać.

Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA w Rzeszowie posiada kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Oznacza to, że każda kobieta objęta ubezpieczeniem ma zagwarantowaną bezpłatną opiekę podczas porodu oraz pobyt w szpitalu z dzieckiem. Jeżeli nie ma przeciwwskazań medycznych, każda rodząca może otrzymać bezpłatne znieczulenie zewnątrzoponowe, które znosi ból w trakcie porodu.

Znieczulenie jest bezpieczne zarówno dla mamy, jak i dziecka.

Znieczulenie stosowane w odpowiednim momencie nie ma negatywnego wpływu zarówno na stan matki, jak i dziecka. Dodatkową korzyścią zastosowania znieczulenia, poza zniesieniem bólu porodowego, jest lepsza współpraca pacjentki z zespołem prowadzącym poród, co zwykle wpływa na skrócenie akcji porodowej.

Zastosowanie znieczulenia nie zawsze jest możliwe.

Przed wykonaniem znieczulenia wykonywane są badania laboratoryjne, od wyników których uzależniona jest decyzja o przeprowadzeniu procedury. Zdarza się również, że poród jest tak bardzo zaangażowany, że nie ma już czasu na wstrzyknięcie znieczulenia. Nie można go wykonać również w przypadku wątpliwości co do stanu dziecka. Dzieje się tak, ponieważ w trakcie zakładania cewnika potrzebnego do wykonania znieczulenia nie ma możliwości wykonania prawidłowego monitorowania kartiotokograficznego. Jeżeli chodzi o przeciwwskazania medyczne, do najpoważniejszych zalicza się: zaburzenia krzepnięcia czy schorzenia skórne w okolicy wkłucia, a także tatuaże. Musimy pamiętać o tym, że każda pacjentka jest do znieczulenia kwalifikowana indywidualnie.

W przypadku cesarskiego cięcia stosowane jest znieczulenie podpajęczynówkowe lub ogólne. Ogólne, tzw. narkoza, u kobiet w ciąży wiąże się z większym ryzykiem ciężkich powikłań, dlatego jest stosowane tylko z przyczyn natychmiastowych lub gdy istnieją przeciwwskazania do znieczulenia podpajęczynówkowego. Z wyboru stosowane jest znieczulenie podpajęczynówkowe, które jest bezpieczniejsze dla mamy i dziecka. Poza tym, przytomna mama zaraz po zakończeniu cesarskiego cięcia może przytulić noworodka do piersi, co jest dla nich niezwykle ważne.

Podczas cesarskiego cięcia rzadko wykonuje się znieczulenie pod narkozą.

Konsultacja: lek. Beata Horeczy, specjalista anestezjologii, kierownik oddziału anestezjologii w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA.

FOT. ARCHIWUM PRO-FAMILII

Jak zadbać o siebie po porodzie drogą cesarskiego cięcia?

Poród drogą cesarskiego cięcia może być zaplanowany ze względu na wskazania medyczne pacjentki lub decyzja o nim może zapaść w trakcie porodu naturalnego, zależnie od jego przebiegu. Warto, aby jeszcze przed rozwiązaniem przygotować się mentalnie na obie formy porodu i nie nastawiać na jeden konkretnie, aby później nie być rozczarowanym. Cesarskie cięcie jest również formą porodu i dzięki niemu zostajesz mamą. Niezależnie jednak od drogi porodu Twoje ciało po porodzie wymaga wsparcia, odciążenia i czasu na regenerację.

Dlatego mobilizację blizny po CC warto wdrożyć od razu po porodzie, by później uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości.

Jeśli z jakiegoś powodu doszło u Ciebie do cesarskiego cięcia, to teraz powinnaś zatroszczyć się o swoją bliznę. Pierwsze doby po porodzie to czas, kiedy powinniście się polubić, zaakceptować i od razu ze sobą pracować. Po co? Jest to bardzo ważne, ponieważ podczas zabiegu wiele tkanek zostaje przeciętych, a następnie zszytych m.in.: skóra, powięzi, mięśnie, macica itp., a w trakcie procesu gojenia się włókna kolagenowe wiążą te tkanki, co prowadzi do powstawania zrostów pomiędzy nimi, a te z kolei mogą przyczynić się do wielu dolegliwości np.:

- zaburzeń czucia w okolicy blizny i podbrzusza;

- bólu w okolicy cięcia i podbrzuszu;

- zaburzeń pracy mięśni brzucha, którym może towarzyszyć napięcie w wyniku braku ruchomości blizny;

- rozejścia mięśni prostych brzucha;

- problemów trawiennych i jelitowych np. wzdęcia, zaparcia itp.;

- dolegliwości bólowych z kręgosłupem lędźwiowym;

- bolesnych i nieregularnych miesiączek (z powodu zrostów z jajnikami i jajowodami);

- problemów z kolejną ciążą;

- problemów z naglącym pęcherzem (poprzez pociąganie blizny przy nagłych ruchach);

- bolesnego współżycia;

- zaburzeń postawy i wzorca chodu;

- problemów podczas aktywności fizycznej (bóle);

- bólów rzutowanych na kręgosłup lędźwiowy i kończyny dolne (często stawy kolanowe).

Co więc warto robić,

by wspomóc jej gojenie?

Po pierwsze warto zadbać o swoją postawę ciała już od pierwszej pionizacji. Na początku zwróć uwagę, aby jeszcze na sali pooperacyjnej wykonać ćwiczenia przeciwzakrzepowe. Na początku może to być ściskanie - puszczanie dłoni, ruchy okrężne i góra - dół, wkręcanie „żaróweczek”, a jak znieczulenie odpuści, wówczas dołącz podobne ruchy stopami plus naprzemienne zgięcie grzbietowe i podeszwowe stóp. Staraj się oddychać przeponowo. Wstając z łóżka nie wykorzystuj siły mięśni brzucha, tylko wspieraj się na rękach (jedną ręką możesz przytrzymać brzuch i bliznę w kierunku przeciwnym, na który wstajesz) i wstań przez bok. Zadbaj też o swoją postawę. Jak już wstaniesz, od razu się wyprostuj. To bardzo ważna procedura po porodzie CC. Kobieca intuicja i Twoje ciało podpowiedzą Ci, żeby się pochylić, żeby chronić bliznę, ale nie bój się, nic się nie stanie, blizna się nie rozejdzie! Pozycja wyprostowana jest jednym z najważniejszych elementów terapii blizny. To właśnie przebywanie w pozycji zgięcia, czyli pochylenia, zgarbienia (zarówno w pozycji stojącej, jak i siedzącej) sprzyja powstawaniu zrostów i zaburza gojenie się rany, dlatego zatroszcz się o swoją bliznę i staraj się prostować.

Tekst: mgr Izabela Smolarz, fizjoterapeutka uroginekologiczna ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

TEKST: MGR IZABELA SMOLARZ

FIZJOTERAPEUTKA UROGINEKOLOGICZNA ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

A jak zatroszczyć się o samą bliznę?

I tutaj opcji mamy wiele, zależnie od etapu gojenia tkanek i tygodnia połogowego, możemy wykonać różną pracę wspomagającą jej gojenie np.:

DRENAŻ LIMFATYCZNY - w 1. tygodniu po zabiegu warto wykonywać drenaż na tkanki brzucha (tego może nauczyć Cię wcześniej Twój fizjoterapeuta uroginekologiczny lub wykonać Ci taką pracę w gabinecie).

MOBILIZACJA JUŻ W PIERWSZE DNI PO ZABIEGU – 1. kładziemy dłoń na bliźnie i delikatnie do niej oddychamy – co spowoduje delikatne unoszenie i opadanie tkanek w okolicy blizny i jednoczesną jej mobilizację; 2. kładziemy dłoń na bliźnie i delikatnie dociskamy bliznę do środka brzucha – chwilkę przytrzymać, 3. leżenie na brzuchu – celem kompresji blizny; możesz w tej pozycji również delikatnie pooddychać do swojej blizny; leżenie na brzuchu możesz rozpocząć po około tygodniu po zabiegu CC.

POBUDZANIE NIEDOCZULONYCH TKANEK BRZUCHA aby szybciej powróciło czucie poprzez: dotykanie tkanek brzucha palcami, gąbką, masaż brzucha kostką lodu, delikatne podszczypywanie skóry na brzuchu, polewanie skóry na brzuchu na przemian ciepłą i zimną wodą.

POPRAWA KRĄŻENIA NA TKANKACH BRZUCHA – masaż gąbką podczas prysznica okrężnymi ruchami (również okolicę blizny) oraz masaż szczotką z naturalnym włosiem – także okrężnymi ruchami.

Pracuj z blizną

Po ściągnięciu szwów i zagojeniu rany, jeśli nie masz już strupków, przez tydzień natłuszczaj bliznę naturalnymi olejkami. Po tygodniu takiej pielęgnacji zacznij używać silikonowej maści na blizny. Od 6. tygodnia po porodzie możesz zacząć bezpośrednią mobilizację na bliźnie. Możesz ją rozmasowywać od prawej do lewej strony i odwrotnie, wykonywać okrężne ruchy – kółeczka – przesuwając się z 1 na 2 stronę i odwrotnie, możesz też robić okrężne ruchy w miejscu i punkt po punkcie rozmasować bliznę, możesz także masować bliznę pionowo, wykonując ruch z nad blizny po bliźnie do dołu i odwrotnie oraz dociskać delikatnie bliznę w dół kilkoma palcami na raz, punkt po punkcie wzdłuż całej blizny. Jeśli nie jesteś pewna czy dobrze wykonasz te ruchy, udaj się do fizjoterapeuty urologicznego, aby dokładnie nauczył Cię takiej mobilizacji, którą będziesz mogła wykonać sama w domu.

Dodatkowo zwróć uwagę na to, aby:

NIE NOSIĆ – ciasnych spodni, ciasnej bielizny, pasków do spodni oraz pasów poporodowych, gdyż powodują złe ukrwienie blizny.

NIE NAMACZAĆ BLIZNY – przez pierwsze 21 dni, bo może zaburzyć proces gojenia, rozmiękczać tkanki i spowodować rozejście blizny (mówimy o długotrwałym moczeniu np. w wannie podczas kąpieli; moczenie blizny podczas prysznica jest dozwolone, a wręcz wskazane).

REGULARNIE SIĘ WYPRÓŻNIAĆ – konsekwencją braku regularnych wypróżnień mogą być parcia, które będą bolesne dla tkanek krocza i brzucha; nie przyj w trakcie czynności toaletowych, a podczas defekacji podłuż pod stopy stołeczek, rozluźnij się i nie używaj aktywacji tłoczni brzusznej.

PODCZAS KASZLU I WSTAWANIA – aktywować dno miednicy; W trakcie kichania i kaszlu zaktywuj mięśnie dna miednicy – (wyobraź sobie, że w pochwie masz tampon, którego chcesz ścisnąć i zassać do góry), delikatnie dłonią przytrzymaj bliznę, a następnie poprzez rotacje tułowia obróć się w bok unosząc rękę zgiętą w łokciu i kasłaj/kichaj w łokieć.

WSTAWAĆ I KŁAŚĆ SIĘ PRZEZ BOK – z przytrzymaniem dłonią blizny od zewnątrz do środka brzucha.

Dolegliwości ze strony dróg moczowych

Cesarskie cięcie wiąże się z cewnikowaniem pęcherza moczowego, a to może przyczynić się do wystąpienia dolegliwości ze strony dróg moczowych. Najczęstsze z nich to uczucie „za wąskiej cewki” (czujesz trudność w oddaniu moczu).

Jak sobie wtedy pomóc?

Oddawaj mocz w wyprostowanej pozycji na toalecie, oprzyj stopy na podłodze i nie sikaj na „Małysza”, w trakcie oddawania moczu nie przyj, nie napinaj mięśni brzucha! Pomóż sobie wypowiadając swobodnie samogłoskę „aaaaaa”; możesz dodatkowo przyłożyć swoją dłoń na podbrzusze i wykonać nią delikatną wibrację.

Nie zapomnij, że picie dużej ilości wody to jedna z metod profilaktyki zakażeń układu moczowego, więc szczególnie w tym okresie nie żałuj jej sobie i wypijaj nawet do 3 litrów na dobę.

Co po połogu?

Po zakończonym połogu skonsultuj się z fizjoterapeutą uroginekologicznym w celu oceny stanu mięśni dna miednicy, blizny oraz przedniej ściany brzucha. Na wizytę powinnaś przyjść profilaktycznie, nawet jeśli nic Cię nie pokoi, ale jeśli zauważysz u siebie takie symptomy, jak: nietrzymanie moczu (nawet kropelkę), obniżenie narządów rodnych (np. czujesz ciało obce w pochwie, ciężar w kroczu, masz poczucie, że „coś tam jest niżej”); podejrzewasz, że masz rozstęp mięśnia prostego brzucha, współżycie jest bolesne, towarzyszą Ci dolegliwości bólowe w obszarze miednicy, krocza czy pleców, a także jeśli planujesz rozpoczęcie aktywności fizycznej. Ważne, abyś dała sobie na wszystko czas. Pamiętaj, że regeneracja ciała to proces, na który składa się wiele czynników i dla każdej kobiety jest on inny. 6 tygodni połogu nie wystarczy, żeby wszystko po cesarskim cięciu wróciło do normy. Daj sobie tyle czasu, ile potrzebujesz. Nawet tyle ile trwała ciąża. Zatroszcz się o siebie i swoje ciało, bądź mu wdzięczna, że dało nowe życie i pokochaj je na nowo. Tę kreseczkę na podbrzuszu również. To właśnie ona będzie Ci już zawsze przypominać o tym, że dzięki niej zostałaś Mamą.

Żywienie kobiet w ciąży

Kobieta w ciąży powinna jeść dla dwojga, a nie za dwoje, jak dawniej mawiano. Odżywianie w ciąży ma ogromny wpływ na zdrowie dziecka. Jak powinna wyglądać prawidłowa dieta w ciąży? Co jeść, a czego unikać?

AGNIESZKA ROGALA-SAJ DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA.

Żywienie jest z nami przez całe życie. Dzięki niemu mamy energię potrzebną na co dzień oraz w różnych okresach naszego życia. Jednym z tych okresów jest czas ciąży. Żywienie kobiet w ciąży opiera się o zasady zdrowego żywienia oraz Talerz Zdrowego Żywienia.

Talerz zdrowego żywienia

To graficzne przedstawienie proporcji produktów z różnych grup produktów spożywczych znajdujących się na talerzu. Warzywa i owoce powinny stanowić połowę tego, co jemy na co dzień, dlatego zajmują połowę talerza, w stosunku ¾ warzywa do ¼ owoce. Ten stosunek odnosi się do ilości tych produktów spożywanych w ciągu dnia. Powinny znajdować się w każdym posiłku. Dziennie powinno się spożywać minimum 500 g warzyw i owoców.

Postaw na produkty zbożowe pełnoziarniste Produkty zbożowe pełnoziarniste zajmują 1/4 talerza i tyle też powinny zajmować miejsca na naszym talerzu. Zalicza się tutaj: kasze (gryczana, pęczak i inne jęczmienne, bulgur, jaglana itd.), makarony (najlepiej wybrać brązowe), płatki zbożowe (np. owsiane, żytnie itd.), pieczywo razowe i/lub pełnoziarniste, ryż, komosa ryżowa, amarantus. Produkty z tej grupy powinny znajdować się w każdym posiłku w ciągu dnia. Wybierając je najlepiej jest postawić na produkty pełnoziarniste. Co to znaczy pełnoziarnisty? Najpierw kilka słów o budowie ziarna. Składa się ono z 3 części: bielma, łuski i zarodka. W każdej części kryją się inne odżywcze składniki. Bielmo to głównie źródło węglowodanów. Łuska zawiera najwięcej błonnika oraz składniki mineralne. Najwięcej składników odżywczych, tzn. witamin (E i z grupy B), soli mineralnych (magnez, cynk, żelazo, fosfor) i nienasyconych kwasów tłuszczowych znajduje się w zarodku. Mąka biała, oczyszczona powstaje w wyniku oddzielenia od bielma łuski i zarodka, przez co jest mniej wartościowa. Wła-

śnie w łusce i zarodku jest najwięcej witamin, składników mineralnych i błonnika.  Do produktów pełnoziarnistych zalicza się te produkty, które powstały z ziaren zmielonych razem z ich zewnętrzną okrywą, czyli z łuską i zarodkiem.

Białko i tłuszcz

Została nam jeszcze ostatnia ćwiartka talerza, którą zajmują produkty będące źródłem białka i tłuszczu. Mowa tu zarówno o białku zwierzęcym, jak i roślinnym. Te produkty powinny być stosowane zamiennie w skali tygodnia i dnia z tą różnicą, że nie muszą pojawiać się w każdym posiłku. Mogą znajdować się np. w głównych posiłkach (śniadanie, obiad, kolacja). W żywieniu kobiet w ciąży 40% białka powinno pochodzić ze źródeł roślinnych, a 60% z białek zwierzęcych. Ilość spożywanego mięsa w tygodniu nie powinna przekraczać 500 g. Zaleca się spożywanie minimum raz w tygodniu ryb chudych lub tłustych. Optymalne spożycie powinno wynosić dwa rodzaje ryb w tygodniu, jedną chudą i jedną tłustą. Roślinne źródła białka to nasiona warzyw strączkowych: fasola, soczewica, ciecierzyca, bób, soja, orzechy oraz zboża i produkty zbożowe. Zwierzęce źródła białka to jaja, mięso drobiowe, wieprzowe, wołowe, ryby, mleko i przetwory mleczne. Mleko i nabiał zawierają pełnowartościowe białko, witaminy z grupy B, wit. A, D oraz wapń. Mogłoby się wydawać, że te produkty nie są aż tak ważne. Dlaczego powinniśmy spożywać je codziennie? Głównym powodem jest wysoka zawartość wapnia oraz wysoka jego przyswajalność. 1 litr mleka dostarcza tyle wapnia, ile wynosi dzienne zapotrzebowanie na ten

pierwiastek dla osoby dorosłej. Nabiał tak samo jak mleko jest dobrym źródłem wapnia, dlatego szklankę mleka można wymienić na szklankę jogurtu, kefiru, maślanki, 100 g twarogu, czy 2 plasterki żółtego sera. Kobiety w ciąży powinny stawiać na półtłuste i chude rodzaje serów, czy jogurtów. Można stosować je zamiennie.

Orzechy, nasiona, oleje roślinne Grafika uwzględnia również (obok talerza) źródła tłuszczy - orzechy, nasiona, oleje roślinne i oliwa z oliwek. Orzechy i nasiona oprócz zdrowych tłuszczy zawierają też witaminy z grupy B, cynk, magnez, witaminę E oraz błonnik. Powinny się one codziennie pojawiać, ale w małych ilościach, ponieważ mają wysoką kaloryczność w stosunku do użytej ilości. Dzienna porcja orzechów to 30 g. Można zaliczyć tu również masło i margaryny roślinne kubkowe. Uwaga na masło – jest w nim dużo nasyconych kwasów tłuszczowych, które w dużych ilościach są niewskazane. Masło nie jest zakazanym produktem, ale uwaga z ilością, bo łatwo przesadzić.

Woda to podstawa

Zapotrzebowanie na płyny dla kobiet ciężarnych wynosi około 2-2,5 litra na dobę. Większość powinna stanowić woda, natomiast mówimy o ogólnej ilości płynów. Warto zwrócić na to uwagę, ponieważ mówiąc „płyny” mamy na uwadze oprócz wody herbatę, sok, koktajl czy zupę, które również nawadniają. Kobiety powinny wybierać wodę mineralną lub średnio zmineralizowaną. Od czasu do czasu można postawić na wodę wysoko zmineralizowaną. Herbata jest dopuszczalna do picia w ciąży, aczkolwiek nie może być mocna. Herbata parzona do 2-3 minut zawiera jeszcze stosunkowo mało teiny (która jest pochodną kofeiny), dlatego takie słabe herbaty można uwzględniać. Należy pamiętać, aby w danym dniu nie łączyć picia herbaty i kawy, z uwagi na zawartość kofeiny w tych produktach. Teina jest zawarta we wszystkich odmianach herbaty, których jest sześć: czarna, zielona, czerwona, żółta, biała i niebieska. Herbatą, którą można bez ograniczeń wypijać w ciąży jest herbata Rooibos, napary owocowe.

Ogranicz sól i cukier

Kobiety w ciąży powinny ograniczyć nadmierne dodawanie soli i cukru do potraw oraz spożycie słodyczy i produktów fast food, czyli produktów wysokoprzetworzonych. Słodycze, słodkie wypieki z cukierni czy domowe nie są całkowicie zakazane, aczkolwiek nie powinny być spożywane codziennie. Częstotliwość spożycia nie powinna być większa jak 1 raz na 2 tygodnie. Tak samo produkty fast food. Głównym powodem ograniczenia jest fakt, że są źródłem tzw. pustych kalorii, tłuszczy trans, konserwantów, barwników, spulchniaczy i nie dostarczają żadnych składników odżywczych.

Ruch też ma znaczenie

Grafika zawiera też wzmiankę o aktywności fizycznej. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca minimum 150 minut aktywności fizycznej tygodniowo dla populacji ogólnej. W przypadku kobiet w ciąży uprawianie sportu, czy podejmowanie aktywności fizycznej nie jest zakazane, ale należy zweryfikować, czy dana dyscyplina jest bezpieczna dla ciężarnej. W tym celu należy to omówić ze swoim lekarzem prowadzącym.

Kawa w ciąży?

Jeżeli chodzi o kawę to jej spożycie w ciąży jest kontrowersyjne. Jakiś czas temu mówiono, że małe ilości kawy – do 2-3 filiżanek – są w porządku. Badanie z końca poprzedniego

Odżywiaj się zdrowo!

1. Spożywaj posiłki regularnie (4-5 posiłków co 3-4 godziny).

2. Warzywa i owoce spożywaj jak najczęściej i w jak największej ilości; co najmniej połowę, tego co jesz. Pamiętaj o właściwych proporcjach: 3/4 warzywa i 1/4 owoce.

3. Spożywaj produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.

4. Codziennie spożywaj co najmniej 2 duże szklanki mleka. Możesz je zastąpić jogurtem, kefirem i częściowo serem.

5. Ograniczaj spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego i przetworzonych produktów mięsnych do 0,5 kg/ tydz.). Jedz ryby, nasiona roślin strączkowych i jaja (do 5 tygodniowo).

6. Ograniczaj spożycie tłuszczów zwierzęcych. Zastępuj je olejami roślinnymi.

7. Unikaj spożycia cukru i słodyczy (zastępuj je owocami i orzechami).

8. Nie dosalaj potraw i kupuj produkty z niską zawartością soli. Używaj ziół - mają cenne składniki i poprawiają smak.

9. Pamiętaj o piciu wody, co najmniej 1,5 l dziennie.

10. Nie spożywaj alkoholu.

TEKST:

Tekst: Agnieszka Rogala-Saj, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

roku wskazuje na całkowite ograniczenie kawy i kofeiny w ciąży. Pierwszym powodem, przez który kofeina jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży i rozwijającego się dziecka jest to, że ma zdolność przenikania przez łożysko. Przenikanie kofeiny przez łożysko rozpoczyna się już w 7.-8. tygodniu ciąży. W tym czasie jej stężenie we krwi matki i płodu jest porównywalne. Kofeina może znajdować się też w płynie owodniowym. Wiadomo, że płód korzysta z płynu owodniowego i może dziennie połknąć ok. 0,5 litra. Wraz z płynem do rozwijającego się dziecka może dostać się do kilku miligramów kofeiny, co jest niebezpieczne, ponieważ organy nie są w pełni wykształcone i dziecko nie posiada zdolności metabolizowania kofeiny, co z kolei jest możliwe u dorosłego człowieka. W związku z brakiem zdolności do metabolizowania kofeiny wydłuża się czas, kiedy jej stężenie utrzymuje się we krwi i płynie owodniowym. Negatywnymi skutkami działania kofeiny jest większe ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego oraz zahamowania wewnątrzmacicznego wzrostu dziecka. Ryzyko wystąpienia wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu zauważono już przy spożyciu 200 mg kofeiny na dzień (taka ilość znajduje się w 2 kawach).

Zasady zdrowego żywienia

Są kierowane do populacji ogólnej, co nie oznacza, że kobiety w ciąży nie mogą z nich korzystać. Pierwsza zasada przypomina o regularności spożywanych posiłku oraz wskazuje ich ilość i przerwy czasowe. Powinno się jeść od 4 do 5 posiłków ciągu dnia, co 3-4 godziny, natomiast jedzenie 3 posiłków nie jest błędem o ile dostarczają różnorodnych produktów i składników odżywczych. Im więcej posiłków w ciągu dnia, tym łatwiej o różnorodność. 10 zasada jest szczególnie ważna w okresie ciąży. Mianowicie nie spożywaj alkoholu.

W czasie ciąży zależnie od trymestru zwiększa się zapotrzebowanie na kalorie potrzebne zarówno mamie, jak i dziecku. Wzrost wagi w ciąży jest naturalny, należy pamiętać, że te dodatkowe kilogramy to nie tylko tkanka tłuszczowa. Oprócz tkanki tłuszczowej rosnąca waga świadczy o rozwoju płodu, zwiększaniu objętości krwi, są to płyny owodniowe, powiększające się piersi, łożysko. Nie jest jednak tak, że w ciąży nie ma górnej granicy przyrostu masy ciała. Dla kobiety o prawidłowym BMI przed ciążą, maksymalny przyrost masy ciała w ciąży to 16 kilogramów.

Składnik W czasie ciąży

I trymestr + 85 kcal/dobę do całkowitego zapotrzebowania sprzed ciąży

II trymestr + 285 kcal/dobę do całkowitego zapotrzebowania sprzed ciąży

Energia

III trymestr + 475 kcal/dobę do całkowitego zapotrzebowania sprzed ciąży

Ciąża bliźniacza + do 700 kcal/dobę do całkowitego zapotrzebowania sprzed ciąży

Białko 10-25% (1,2 g/kg mc/dobę)

Węglowodany 45-65%

Tłuszcze 20-35%

Nadszedł czas na omówienie produktów, których nie powinno się jeść w ciąży. Głównie ze względu na ryzyko skażenia mikrobiologicznego prowadzącego do różnych chorób, skażenia metalami ciężkimi czy innymi toksycznymi związkami. Wszystkie produkty przedstawiono w poniższej tabeli:

Rodzaj produktu Zagrożenie Niepasteryzowane mleko i jego przetwory: sery pleśniowe tj. Brie, Camembert, sery miękkie typu: Feta, Ricotta

Ryby: merlin, miecznik, rekin, jesiotr, makrela królewska, karmazyn, kraby, turbot, śledzie i łososie bałtyckie, halibut atlantycki, szczupak, panga, tilapia

ALKOHOL w każdej postaci

Listerioza, toksoplazmoza, salmonella, kampylobakterioza

Zanieczyszczenia dioksynami i polichlorowanymi bifenylami, metalami ciężkimi

Przenika barierę krew-łożysko i wpływa na układ nerwowy.

Produkty wędzone (sery, ryby, wędliny) Listerioza

Surowe lub niedogotowane mięso (w tym tatar), owoce morza, sushi i ceviche

Toksoplazmoza, salmonella, kampylobakterioza, tasiemce i robaki obłe, Surowe lub niedogotowane jaja, desery i lody na bazie jaj Salmonella

Mielonki, pasztety, gotowe sałatki i produkty garmażeryjne Listerioza, salmonella

Produkty zawierające glutaminian sodu

Może przenikać przez łożysko a wysokie jego stężenie wpływa na układ nerwowy dziecka

Wątróbka Toksyczna ilość witaminy A dla płodu

Brudne owoce i warzywa Toksoplazmoza

Surowe kiełki np. lucerny, rzodkiewki, fasoli mung Toksoplazmoza

Orzeszki ziemne, figi, rodzynki Alfatoksyny

Słodziki (sacharyna, aspartam) Przenikają barierę krew-łożysko

Suplementacja w ciąży

W przypadku suplementów należy pamiętać, że jest to dodatek do diety kobiety ciężarnej, a ich przyjmowanie powinno być pod kontrolą lekarza. Suplementy nie mogą zastąpić zbilansowanej diety. Większość witamin i składników mineralnych powinna pochodzić z żywności, ponieważ substancje odżywcze są w ten sposób najefektywniej przyswajalne. Zbilansowane odżywianie jest w pełni wystarczające do pokrycia zapotrzebowania na większość makro i mikroelementów. Warto pamiętać, że nadmiar witamin, szczególnie rozpuszczalnych w tłuszczach, może być tak samo szkodliwy jak niedobór. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników

(PTGiP) rekomenduje suplementację tylko najważniejszych, dla rozwoju płodu, witamin i składników mineralnych. Zapotrzebowanie na te składniki odżywcze wzrasta znacząco, dlatego potrzebna jest suplementacja. Są to Foliany (kwas foliowy), witamina D, Jod, żelazo i kwasy DHA. Dawkę i okres przyjmowania zawsze ustala lekarz!

Tokofobia, czyli jak sobie radzić z lękiem przed porodem?

Tokofobia w praktyce oznacza dominujący strach przed porodem oraz samą ciążą. Nazwa zaburzenia pochodzi od połączenia greckich słów toko – poród oraz phóbos – strach. Tokofobia znajduje się również w katalogu chorób ICD10 (F40), gdzie specjaliści umiejscowili ją wśród grupy zaburzeń lękowych w postaci fobii.

TEKST: KAROLINA PIOTROWSKA PSYCHOLOG ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Według badań, naturalny strach przed porodem o słabym nasileniu odczuwa 80% kobiet w ciąży. Jest to lęk adekwatny do sytuacji, który nie świadczy o zaburzeniu. Natomiast co piąta ciężarna wskazywała w ankiecie, że jej lęk przed porodem jest intensywny, co często jest pierwszym sygnałem przed zdiagnozowaniem tokofobii. Pacjentki diagnozowane na to zaburzenie zgłaszają nie tylko lęk przed fizycznym bólem, ale również strach przed komplikacjami, urodzeniem dziecka z niepełnosprawnością, śmiercią dziecka lub swoją, nie daniem sobie rady (nie znalezieniem w sobie sił) przy porodzie, utratą kontroli nad własnym ciałem. Pacjentki wspominają również lęk przed opieką okołoporodową. Martwią się, czy trafią na empatycznych, a zarazem profesjonalnych lekarzy i położne. Do objawów tokofobii zalicza się również: natrętne myśli dotyczące porodu, koszmary senne, bóle somatyczne o podstawie psychicznej (np. tachykardia, ból brzucha, problemy z oddychaniem), problemy z koncentracją, drażliwość, dezorientację. Przyczyny patologicznego lęku przed ciążą i porodem W zależności od tego, czy jest to pierwszy czy kolejny poród kobiety, specjaliści rozróżniają tokofobię pierwotną oraz wtórną. O tokofobii pierwotnej

mówimy, gdy pacjentka nie była przedtem w ciąży. Pierwszą z przyczyn tokofobii pierwotnej jest historia traumatycznych porodów wśród bliskich. Pacjentki, które słyszą od przyjaciółek lub rodziny, jak traumatycznym wydarzeniem był dla nich poród, wyobrażają sobie, że każde rozwiązanie wiąże się z bólem i strachem. Nie biorą pod uwagę tej części kobiet, dla których poród nie wiąże się z traumą, a które przedstawiały pozytywne opisy. Rozwiązania te wypierane są przez historię o porodach ciężkich, z komplikacjami. Na pojawienie się lęku wpływa też niskie poczucie własnej wartości, brak wiary we własne możliwości. U kobiet pojawia się myśl, że nie są wystarczająco silne by urodzić dziecko, że może im się to nie udać. Brak wsparcia ze strony bliskich, np. ojca dziecka, czy brak świadomości, że można na kogoś liczyć, skutkuje również większym strachem przed narodzinami dziecka. Ponadto wśród przyczyn tokofobii wymienia się doświadczenie traumatycznych zdarzeń w przeszłości, np. przemocy. Do przyczyn tokofobii wtórnej zalicza się przede wszystkim pierwszy traumatyczny poród. Jeśli trwał on długo, doszło przy nim do komplikacji, a na dodatek pacjentka natrafiła na nieprofesjonalną opiekę medyczną, te doświadczenia mogą skutkować dużym lękiem przed kolejnym

Tekst: Karolina Piotrowska, psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

W zależności od tego, czy jest to pierwszy czy kolejny poród kobiety, specjaliści rozróżniają tokofobię pierwotną oraz wtórną.

rozwiązaniem, oporami przed zajściem w kolejną ciążę. Również istotnymi powodami lęku przed porodem mogą być historie związane ze stratą dziecka z poprzedniej ciąży lub wystąpienie depresji poporodowej.

O bólu słów kilka

Na odczuwanie bólu, poza czynnikami biologicznymi, takimi jak elastyczność tkanek czy wielkość dziecka, wpływają czynniki psychofizyczne. Wśród nich istotne jest nadanie znaczenia bólowi, ocena jego mocy i reakcja na ból. Należy jednak pamiętać, że w trakcie porodu organizm wydziela endorfiny, będące naturalnymi substancjami znieczulającymi. Dzięki nim kobieta jest w stanie ,,znieść’” ból porodowy. W psychologii znany jest schemat ,,Koła Bólu Reada’’. Lęk powoduje, że nasz organizm napina się, jest bardziej wyczulony na ból. Napięcie wzmaga ból. Gdy wzrasta ból, wzrasta również lęk. Koło się zamyka. To, jakie kobieta nada znaczenie swoim odczuciom cielesnym, jak będzie potrafiła je wytłumaczyć, wpłynie na możliwość kontrolowania bólu. Istotnym jest, aby powiązać ból z porodem, z naturalnymi zmianami organizmu, które nie wiążą się z przyszłym cierpieniem i chorobą, a dotyczą tej jednej sytuacji. Ponadto nad bólem można sprawować kontrolę. W zwalczaniu bólu porodowego pomocne jest nie tylko znieczulenie farmakologiczne, ale też np. techniki oddechowe, relaksacja oraz przyjmowanie odpowiedniej pozycji.

Lęk przed ciążą i porodem jest do uleczenia

Przede wszystkim przyszła mama, która czuje, że strach przed porodem zaczyna ją przerastać, powinna edukować się odnośnie tego, jak wygląda ciąża i poród. Pomocna tu jest wnikliwa rozmowa z położną czy lekarzem ginekologiem. Dla wielu kobiet poród będzie wiązał się z pierwszym pobytem w szpitalu, pierwszą poważną ingerencją w organizm. Kobieta nie wie, czego ma się spodziewać. Wiele kobiet martwi się, że m.in. nie da sobie rady w trakcie porodu. Edukacja dotycząca ciąży, porodu i połogu oraz świadomość tego, co po kolei będzie się działo na trakcie, wpływa na obniżenie lęku. Przygotowując się do porodu pacjentka może edukować się w zakre-

sie technik oddechowych lub kontrolowania bólu. Kobieta powinna zapoznać się z niefarmakologicznymi, jak i farmakologicznymi metodami zmniejszania bólu porodowego oraz wiedzieć, jak z nich korzystać. Pomaga również uczestnictwo w szkole rodzenia. Dużym wsparciem może być również rozmowa z innymi matkami, tak by zobaczyć, że nie dla każdej z nich poród był ciężkim przeżyciem. W leczeniu tokofobii pomocny jest udział psychologa lub psychoterapeuty, którzy będą wspierać pacjentkę emocjonalnie, ale też wytłumaczą psychologiczne uwarunkowania bólu i omówią metody relaksacji. Pomocna bywa świadomość obecności bliskiej osoby przy porodzie, np. partnera. Poród jest rozłożony w czasie, ma kilka etapów. Tatuś może masować mamę, wspierać ją rozmową, przynosić okłady. Sam fakt nie bycia samotną przy porodzie, poczucie wsparcia i zaopiekowania, może zmniejszyć doznawanie bólu fizycznego.

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 1 (46).

5.

Szkoła Rodzenia – do porodu warto się przygotować!

Na zajęciach, które prowadzą świetnie wyszkolone położne, przygotujesz się do porodu, nauczysz się, jak rozpoznać jego początki i potrenujesz różne pozycje rodzenia. Przyszli rodzice na kursie dostaną także wiele cennych informacji, które ułatwią rodzicielski debiut i pomogą w opiece nad maluchem podczas pierwszych dni jego życia.

BARBARA WOŹNIAK

POŁOŻNA ZE SZKOŁY RODZENIA PRO-FAMILIA

KATARZYNA LEW POŁOŻNA ZE SZKOŁY RODZENIA PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:  Czego uczycie podczas zajęć w szkole rodzenia?

Barbara Woźniak: Zanim na świecie pojawi się dziecko, rodzice nierzadko czują strach, niepewność i obawy związane z nową sytuacją. Udział w zajęciach szkoły rodzenia ma pomóc przyszłym rodzicom przygotować się do nowej roli. Na zajęcia kobieta może przyjść sama, w towarzystwie męża lub przyjaciółki. Podczas zajęć, które odbywają się raz w tygodniu, przez okres jedenastu tygodni, uczymy kobiety m.in., jak przygotować się do porodu i jak rozpoznać jego początki. Organizujemy także zajęcia weekendowe lub w trybie indywidualnym. Szkoła Rodzenia pomaga również mężczyznom odnaleźć się w nowej roli. Staramy się przekazać przyszłym rodzicom wszystkie istotne informacje. Im więcej wiedzą, tym mniej się boją. Opowiadamy o porodzie, połogu, różnych sposobach pielęgnacji malucha oraz pierwszym kontakcie rodziców z dzieckiem. Oprócz teorii prowadzimy zajęcia praktyczne. Kursanci ćwiczą na lalkach przebieranie malucha czy np. przygotowanie kąpieli dla noworodka. Istotnym elementem naszych spotkań jest nauka karmienia piersią. Pokazujemy różne pozycje, wyjaśniamy, jakie problemy mogą pojawić się podczas naturalnego karmienia i jak sobie z nimi radzić.

PZ:  Czego przyszli rodzice boją się najbardziej?

Katarzyna Lew: Kobiety najbardziej obawiają się, że nie rozpoznają objawów porodu i nie zdążą dojechać do szpitala na czas. Dlatego część zajęć poświęcamy na to, aby opisać poszczególne fazy porodu. Dzięki temu przyszła mama wie, które objawy są sygnałem rozpoczęcia porodu, a którymi nie powinna się denerwować. Na przykład odejście czopa śluzowego nie jest powodem do jazdy na porodówkę. To tylko dobry sygnał, że ciało kobiety przygotowuje się do porodu. W chwilach takich wątpliwości przyszła mama może zawsze do nas zadzwonić. Przyszli rodzice obawiają się także bólu, poród kojarzy im się z cierpieniem, spodziewają się strasznego przeżycia. Na zajęciach pokazu-

Rozmowa z:

Barbarą Woźniak, położną ze Szkoły Rodzenia PRO-FAMILIA Katarzyną Lew, położną ze Szkoły Rodzenia PRO-FAMILIA

WYPRAWKA DO SZPITALA

Kobieta może rodzić w pozycji, ktora jest dla niej najlepsza.

jemy, że może być inaczej, a poród to nie tylko ból, ale przede wszystkim szczęście i niezwykły moment.

PZ:  Odpowiednie ćwiczenia przed porodem pomagają?

B.W.: Warto ćwiczyć mięśnie Kegla. Oczywiście, jeżeli nie ma żadnych przeciwwskazań lekarskich. Prawidłowo wykonywane podczas ciąży ćwiczenia przygotują krocze do porodu i pomogą podczas akcji porodowej. Ćwiczenia warto kontynuować po porodzie. Połóg, który trwa ok. 6 tygodni, nie jest wtedy tak trudny i kobieta szybciej wraca do formy. Co najważniejsze – świeżo upieczona mama unika w ten sposób problemu z obniżeniem macicy oraz z nietrzymaniem moczu. Są także ćwiczenia, które przygotowują do porodu szyjkę macicy. Na zajęciach pokazujemy również, jak ćwiczyć parcie, ale te ćwiczenia kobieta może rozpocząć dopiero od 38. tygodnia ciąży. Z kolei mężczyzn uczymy masażu, który wykonywany po 38. tygodniu przynosi kobiecie rozluźnienie. Rodzice dowiadują się też, jak dotykiem można uspokoić dziecko i jak wykonać masaż niemowlęcia.

PZ:  Podczas zajęć przyszłe mamy ćwiczą też odpowiednie oddychanie?

K.L.: Takie ćwiczenia to już przeszłość. Dziś nie uczymy rodzącej jednej, określonej techniki. Każda kobieta powinna znaleźć swój rytm i oddychać tak, jak chce. Szybciej, wolniej czy głębiej. Ona doskonale wie, jak jest dla niej najlepiej. Jedyne, na co warto zwrócić uwagę, to wydłużenie oddechu, co wpływa na rozluźnienie całego ciała.

WARTO WIEDZIEĆ

PZ:  Przyszła mama podczas zajęć poznaje także m.in. pozycje, w których może urodzić dziecko.

B.W.: Kobieta może rodzić w pozycji, która jest dla niej najlepsza. Rodzenie na łóżku porodowym nie jest już obowiązkowe, chociaż wciąż wiele pań chce, aby poród przebiegał właśnie w ten sposób. Przy czym nowoczesne szerokie łóżka pozwalają na rodzenie w każdej pozycji. Dziś na niektórych oddziałach położniczych można rodzić na materacu, na stołku porodowym, na piłce czy na specjalnym worku sako. Podczas zajęć pokazujemy kobietom każdą z tych możliwości i uczymy, jak sobie w każdej pozycji radzić. Kursantki często martwią się, co zrobią, jeżeli zapomną i nie będą wiedziały, jaką pozycję wybrać. Uspokajamy je i wyjaśniamy, że właśnie po to w trakcie porodu jest położna, która pokieruje całą akcją. Podczas porodu położna pomoże rodzącej się ustawić i przybrać najlepszą dla niej pozycję.

Nie zostawiaj pakowania torby na ostatnią chwilę. Odpowiednio wcześniej przygotuj potrzebne dokumenty, badania, ubrania i kosmetyki, które przydadzą się na porodówce. Przede wszystkim pamiętaj, aby spakować się „kompaktowo” w walizkę średniej wielkości. Nie zabieraj dużo rzeczy - pakuj się jak na 2 dniowy wyjazd.

DOKUMENTY

F Dowód osobisty/paszport lub akt małżeństwa – jeżeli nazwisko w dowodzie nie jest zgodne z aktualnym.

F Karta przebiegu ciąży.

F Oryginał grupy krwi lub KREWKARTA – wystawiona na aktualne nazwisko.

F Wynik badań Hbs-AG – jest to badanie na antygen wirusowy wykonany w przypadku zachorowania na WZW typu B, GBS – wymaz z pochwy w kierunku paciorkowców z grupy B oraz HIV. Warto zabrać ze sobą również  wyniki ostatniej morfologii, jeżeli była wykonana w ciągu ostatniego miesiąca.

F Wszystkie karty informacyjne związane zarówno z twoim pobytem w szpitalu, jak i konsultacjami na Izbie Przyjęć Ginekologiczno-Położniczej (jeżeli takie posiadasz).

F W przypadku współistnienia innych chorób, konieczne jest posiadanie zaświadczenia od odpowiedniego lekarza prowadzącego, które będzie zawierało zalecenia dotyczące zbliżającego się porodu.

F Warto zabrać ze sobą również wyniki wszystkich USG, z czego najważniejszym jest tzw. USG połówkowe.

F Jeżeli zdecydowaliście się na pobranie krwi pępowinowej, potrzebny będzie zestaw pobraniowy Polskiego Banku Komórek Macierzystych, który po dotarciu na Trakt Porodowy przekażecie położnej.

DLA MAMY

F Trzy koszule (1 do porodu, 2 wygodne do karmienia).

F Szlafrok.

F Dwa biustonosze z odpinanymi miseczkami do karmienia.

F Jednorazowe majtki (najlepiej ze specjalnej siateczki lub włókniny).

F Klapki pod prysznic, a także kapcie.

F Przybory toaletowe środki higieny: 2 ręczniki, szare mydło lub żel pod prysznic, wazelina do ust, pasta do zębów i szczoteczka, szampon do włosów i inne potrzebne Ci kosmetyki.

F Płyny do picia (woda niegazowana lub płyny wieloelektrolitowe), najlepiej w butelce z ustnikiem, który ułatwi picie.

F Ładowarka do telefonu.

F 1 opakowanie wkładek poporodowych.

F Jeżeli masz - spakuj do torby laktator elektryczny.

F Woreczki do sterylizacji

Do szkoły rodzenia najlepiej zapisać się podczas II trymestru ciąży, między 22. a 27. tygodniem. Rozpoczynając kurs na samym początku ciąży, przyszła mama skończy go zbyt szybko i sporo ważnych rzeczy zapomni.

DLA OSOBY TOWARZYSZĄCEJ

F Jednorazowy zestaw porodowy, który składa się z koszuli, spodni i obuwia ochronnego (do kupienia w ciągu dnia w Sklepie Medycznym).

F Coś do picia jedzenia.

DLA MALUSZKA

F Chusteczki nawilżone.

F Krem do pielęgnacji pupy.

W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA każdy noworodek ma zapewnione ubranka i pieluchy. Dlatego do torby wystarczy jak spakujesz komplet, w którym maluszek pojedzie do domu.

PORÓD – co może się przydać?

Wiele kobiet ma dylemat, co spakować dla siebie na porodówkę? Z pomocą przychodzi lista, którą znajdziecie na stronie szpitala. Co może okazać się jeszcze pomocne? Sprawdźcie listę bestsellerów przygotowaną przez Małgorzatę Tomakę ze Sklepu Medycznego PRO-FAMILIA.

Przegląd przygotowała: Małgorzata Tomaka ze Sklepu medycznego PRO-FAMILIA

Niezwykle przewiewne majtki, umożliwiające swobodną cyrkulację powietrza oraz zapewniające poczucie świeżości. Wykonane zostały z bardzo delikatnego i trwałego materiału, który zapobiega podrażnieniom, ułatwia gojenie ran krocza oraz pomaga utrzymać podkład higieniczny we właściwym miejscu.

Babyono, cena 18 zł

KOSZULA DO KARMIENIA

Koszula dla kobiet w ciąży i mam karmiących powinna być przede wszystkim wygodna i wykonana z naturalnych surowców. My proponujemy koszulę z innowacyjnym systemem zapięć: dwa suwaki przy dekolcie zapewniają komfort i dyskrecję podczas karmienia. Ma ona prosty, ponadczasowy krój a niezwykle miękki materiał posiada właściwości higroskopijne i hipoalergiczne. Koszulka wykonana jest w 100% z wysokojakościowej bawełny.

Doctor Nap, cena od 129 zł

OKŁAD Z KAPUSTY NA PIERSI

Żel z kapusty natłuszcza podrażnione miejsca, dając uczucie ulgi i delikatnego chłodu. Dodatkowo uelastycznia, nawilża i wygładza naskórek. Koi bolące piersi, zmniejsza ich tkliwość i działa wspomagająco w zwalczaniu przyczyny bólu piersi. Jest bezpieczny dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących. Brassi pharma, cena 30 zł

BIUSTONOSZ DO KARMIENIA

Bardzo miękki i wygodny biustonosz dla kobiet w ciąży i karmiących, który dopasowuje się do zmieniającej się sylwetki. Nie posiada drażniących szwów i sztywnych fiszbin a szerokie podszycie dodatkowo podtrzymuje i „unosi” piersi. Posiada łatwe w obsłudze klamry, jedną ręką odsłaniają całą pierś podczas karmienia; maksymalizacja kontaktu skóra do skóry między mamą a dzieckiem. Zalecany przez konsultantów laktacyjnych.

Carriwell, cena od 131 zł

Żel pod prysznic, szampon i balsam do ciała to kosmetyki, bez których żadna kobieta się nie obejdzie. Te proponowane przez nas to naturalne, bardzo delikatne i bezpieczne produkty stworzone specjalnie dla mam. Zawierają w 99% produkty pochodzenia naturalnego.

4organic, cena od 14,99 zł

LANOLINA

Przynosi szybką ulgę dla podrażnionych i bolesnych brodawek u matek karmiących. Chroni i pielęgnuje wrażliwe i przesuszone brodawki oraz zapobiega podrażnieniom. Posiada neutralny zapach i smak, co sprawia, że nie wymaga zmywania przed karmieniem. Jest bezpieczna dla mamy i dziecka. Sprawdzi się również, jako pomadka do ust.

Multi-mam, cena 49 zł

ZESTAW DO STERYLIZACJI

Zestaw składa się z woreczka do sterylizacji w mikrofalówce, który może być użyty 20 razy, szczotki do butelek (mała i duża) oraz hypoalergicznego żelu do mycia butelek.

Zestaw będzie przydatny podczas używania w szpitalu laktatora, butelek do karmienia oraz smoczków.

Babyono, Dzidziuś, Cena 39 zł

PODKŁADY POPORODOWE

Podkłady poporodowe zostały zaprojektowane specjalnie dla kobiet w okresie połogu, by czuły się komfortowo i swobodnie. Anatomiczny kształt zwiększa komfort noszenia, a samoprzylepne paski umożliwiają stabilne przymocowanie podkładu do bielizny.

Babyono, cena od 15 zł

LAKTATOR

Może to nie jest produkt pierwszej potrzeby, ale świetnie się sprawdzi podczas pobudzania laktacji a przy „nawale” opróżni pierś a nadmiar drogocennego mleka może powędrować do zamrażalnika. Nasza propozycja to kompaktowy, bardzo lekki, dwufazowy laktator, który spełni oczekiwania każdej mamy. Neno, cena od 179 zł

PODUSZKA DO KARMIENIA

Idealnym rozwiązaniem będzie Kura Babci Dany, która dzięki swojemu kształtowi świetnie sprawdzi się, jako poduszka do karmienia, poduszka pod głowę a także poduszka między kolana odciążająca kręgosłup podczas snu. Nie tylko pięknie wygląda, ale spełnia wiele funkcji. La Millou, cena 129 zł

dla kobiet w ciąży oraz wspomagające karmienie i pielęgnację maluszka

dla kobiet w c oraz wspomagają karmienie i pielęgna malus

Akcesoria

Sklep medyc zny PRO-FAMI SKLEP

Sklep PRO-FAMILIA

ul. Wi tolda 6B 35-302 R zeszów tel. 17 7 7 35 895 60 6 987 7 72

INTERNETOWY NOWA ODSŁONA

ul. Wi tolda 6B 35-302 R zeszów tel. 17 77 35 895 570 557 909 Sklep prowadzi również wypożyczalnię laktatorów i wag niemowlęcych.

ww w.sklep.pro-familia.pl

ww w.sklep.pro-familia.pl

Sklep medyc zny PRO-FAMI Nowy

ul. Kościuszki 13, 35-030 R zeszów 533 114 855

KOSMETYKI PIELĘGNACYJNE DLA KOBIET W CIĄŻY I MAM

WIELORAZOWE POPORODOWE MAJTKI Z SIATECZKI

ŻELOWY

Karmienie piersią - co warto wiedzieć na początku?

Kiedy pojawia się pierwszy pokarm? Karmić z jednej czy z obu piersi? Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania!

szym przystawianiu do piersi. Mama może mieć wtedy nawet wrażenie, że maluch mógłby spędzać przy piersi większą cześć dnia. To naturalny etap okresu laktacji i zwykle trwa kilka dni.

Czy można przerwać karmienie na kilka dni?

Jeśli karmienie zostanie przerwane na kilka dni, trzeba się liczyć z ryzykiem zarówno zmniejszenia ilości pokarmu, jak i odrzucenia piersi przez dziecko. Warto wiedzieć, że podczas choroby nie trzeba odstawiać dziecka. Lekarz w wielu przypadkach może dobrać taki lek, który nie będzie wymagał zaprzestania karmienia piersią. W przypadku leczenia szpitalnego można wdrożyć postępowanie chroniące i podtrzymujące laktację.

Jak długo karmić piersią?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca:

• wyłączne karmienie piersią do ukończenia przez dziecko 6. miesiąca życia;

Czy mleko traci swoją wartość?

Mleko mamy jest wartościowe przez cały czas! Oznacza to, że jest cennym pokarmem nie tylko dla noworodka, ale również dla starszego malucha: powyżej pierwszego roku życia i dwóch lat.

Czy karmienie w miejscu publicznym jest dozwolone?

MGR JÓZEFA KOŁODZIEJ

ok. 15-25 minut (minimalny czas wynosi 10 minut, maksymalny 40). Po upływie 2-3 tygodni dziecko może najadać się z jednej piersi, ale zawsze należy proponować mu obie na jedno karmienie. Na tym etapie czas karmienia skraca się i może trwać nawet ok. 10 minut. Im dziecko będzie starsze, tym krócej będzie trwało karmienie.

W jaki sposób i jak często karmić malucha piersią?

Karmienie piersią na żądanie to najlepszy zalecany sposób żywienia malucha. Karmimy według potrzeb dziecka i mamy. Trzeba tu postawić znak równości. Nie tylko maluch woła, że jest głodny, ale i mama gdy czuje wypełnione piersi, zachęca go do jedzenia. Na początku powinno być miminum 8 karmień, a najlepiej 10-12 w ciągu doby, z czego 1-2 karmienia w nocy. Ilość karmień zarówno w dzień, jak i w nocy może być jednak znacznie większa. Dzieci mogą mieć różne potrzeby. Przerwy między karmieniami nie powinny być dłuższe niż 3 godziny od rozpoczęcia karmienia, z jedną dłuższą przerwą nieprzekraczającą 4 godzin. Gdy przerwy są dłuższe i dziecko nie podejmuje ssania, można je delikatnie wybudzać i aktywizować np. poprzez łaskotanie stóp. Od 7. miesiąca zaleca się, aby liczba karmień wynosiła około 6-8 na dobę. Podczas drugiego roku to średnio 3-5 karmień na dobę. Warto wiedzieć, że przez cały ten czas pokarm jest wartościowy dla dziecka!

Po czym można poznać, że dziecko przełyka mleko i ssie efektywnie?

W czasie karmienia mama powinna słyszeć, jak dziecko przełyka mleko. Z reguły przez pierwsze 2 minuty noworodek ssie pierś i nie przełyka - to fizjologia. Dopiero po tych pierwszych minutach przy prawidłowym wypływie mleka wykonuje serię zassań: 3 zassania – 1 przełknięcie, 2 zassania – 1 przełknięcie bądź najczęściej 1 zassanie – 1 przełknięcie.

Karmić z jednej czy z obu piersi?

Ze względu na możliwość wypracowania laktacji na wysokim poziomie, przez pierwsze 2-3 tygodnie zaleca się karmić malucha z obu piersi w trakcie jednego karmienia, rozpoczynając od piersi, która pozostała „niedokończona” podczas ostatniego karmienia. Karmienie z każdej piersi powinno trwać

Jak rozpoznać, że maluch

jest głodny?

Ssanie rączek, otwieranie buzi, wzmożony ruch oczu. Noworodek sygnalizuje w ten sposób, że jest głodny – to tak zwane wczesne oznaki głodu. Płacz z kolei jest późnym objawem głodu. Wtedy mama może mieć problem z przystawieniem dziecka do piersi.

Najlepiej je uspokoić, przytulić, a kiedy poczuje się bezpieczniej – zaproponować mu ponownie pierś.

Jak rozpoznać, że dziecko jest najedzone?

Noworodek po karmieniu jest zadowolony, często sam wypuszcza brodawkę. Zasypia (początkowo) lub jest spokojny, czuwa a pierś w okresie stabilizacji laktacji po nakarmieniu staje się luźniejsza.

Są momenty, że maluch chce stale ssać pierś. Co wtedy zrobić?

Na pewnych etapach swojego życia dziecko przechodzi przez tzw. skoki rozwojowe. Zwiększa się jego zapotrzebowanie na pokarm, co można zaobserwować po częst-

• kontynuację karmienia piersią do ukończenia drugiego roku życia i dłużej przy jednoczesnym wprowadzaniu pokarmów stałych.

Oczywiście! Karmienie w miejscach publicznych to nieodłączna część życia społecznego. Do tego praktyczna i wygodna – zarówno dla mamy, jak i dziecka. Podczas podróży lub spotkania z przyjaciółmi pokarm dla dziecka mama ma zawsze przy sobie, bez konieczności użycia dodatkowych akcesoriów.

KONSULTACJA:

POŁOŻNA, MIĘDZYNARODOWY CERTYFIKOWANY DORADCA LAKTACYJNY.

Konsultacja: mgr Józefa Kołodziej, Międzynarodowy Certyfikowany Doradca Laktacyjny

Mleko kobiece – idealny posiłek

Mleko mamy ma moc – to nie tylko hasło zachęcające do karmienia piersią. Mleko kobiece jest jedyne w swoim rodzaju. Dostosowuje się do potrzeb intensywnie rozwijającego się noworodka. Jest kompozycją idealnie dobranych ilościowo i jakościowo składników, zmieniających się w zależności od wieku dziecka, pory dnia, długości karmienia a nawet częściowo diety mamy.

Żywienie w ciąży i w okre-

sie karmienia ma znaczenie

MGR DOMINIKA MIERZWA DIETETYK, KOORDYNATOR BANKU MLEKA W SZPITALU SPECJALISTYCZNYM PRO-

Maluszek karmiony piersią dostaje łatwo przyswajalny i najlepiej dobrany do jego aktualnych potrzeb pokarm oraz dodatkowo poznaje nowe smaki. Oprócz składników budulcowych, mleko mamy zawiera czynniki bioaktywne, które pełnią role ochronne, wspomagające układ odpornościowy, a także utrzymujące naturalną mikroflorę w przewodzie pokarmowym. Według zaleceń WHO, dzieci powinny być karmione wyłącznie mlekiem matki przez okres 6. miesięcy, a przez kolejne powinno ono stanowić ważny element diety maluszka pomimo jej rozszerzania.

WARTO WIEDZIEĆ:

Bardzo duże znaczenia na przyszłe wybory żywieniowe ma sposób odżywiania kobiety w ciąży i w okresie laktacji. Część składników odżywczych ma zdolność przenikania do płynu owodniowego przez barierę łożyska, przez co jego smak również się zmienia w zależności od spożywanych pokarmów. Co to oznacza w praktyce? Oznacza to, że już w czasie ciąży rozwijają się preferencje smakowe u dziecka. Mało tego, podczas karmienia piersią nie należy rezygnować z produktów, które powszechnie były uważane za niezalecane (czosnek, cebula, brokuły,

Mleko produkuje się już w czasie trwania ciąży? W połowie ciąży pęcherzyki mleczne już potrafią wytwarzać mleko, ale wypływ hamowany jest przez hormony. Dlatego nie warto martwić się na zapas, że nie dasz rady wykarmić swojego maluszka. Mleko mam dzieci urodzonych przedwcześnie jest jeszcze bardziej bogate w składniki odżywcze niż pokarm mam dzieci urodzonych o czasie? Skład mleka dostosowuje się do maluszków, które mają specjalne potrzeby. Jest ono bardziej kaloryczne, ma więcej białka, tłuszczu, minerałów oraz czynników odpornościowych. Dlatego każda kropla jest ważna, bo jest to bogactwo składników odżywczych oraz lek.

Mleko powstaje z krwi, a nie z brzucha mamy? To, co mama zje, nie trafia w nieprzetworzonej formie do mleka, a z nim do brzuszka dziecka. Wzdęcia u mamy nie oznaczają, że maluch też będzie na nie cierpiał.

Mleko zmienia smak kolor w zależności od diety mamy? Część składników przedostaje się do mleka, zmieniając jego kolor oraz smak, więc można się zdziwić, kiedy mleko przybiera zielonkawą lub buraczkową barwę. Natomiast jest to naturalne zjawisko nie powinno wzbudzać niepokoju. W takim przypadku, warto prześledzić, co jadło się w ostatnim czasie.

ZOSTAŃ HONOROWĄ DAWCZYNIĄ MLEKA KOBIECEGO

Jeżeli jesteś zainteresowana zostaniem Honorową Dawczynią zapraszamy do kontaktu: mailowego: bankmleka@pro-familia.pl telefonicznego: +48 577 316 100 (od pon. do pt. 8:00-15:00)

kapusta, strączki), szczególnie jeżeli były spożywane w ciąży. Natomiast żywienie w okresie laktacji ma wpływ nie tylko na smak, ale także na jego skład. O ile nie da się wpłynąć na zawartość białka, węglowodanów i kaloryczność, o tyle na jakość tłuszczu (w tym zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych), zawartość niektórych witamin, jodu i selenu już tak. Dlatego w diecie mamy karmiącej nie może zabraknąć tłustych ryb, olejów roślinnych, orzechów i nasion (o ile są z pewnego źródła, tj. bez pleśni), pełnoziarnistych produktów zbożowych, strączków, jaj oraz świeżych warzyw i owoców. Jadłospis kobiety ciężarnej i w okresie laktacji powinien być po prostu pełnowartościowy i urozmaicony. Szczególnie, kiedy mleko przekazywane jest dla wcześniaków, które mają specyficzne potrzeby żywieniowe. Z uwagi na to, że przedwczesny poród uniemożliwił im zrobienie zapasów składników na pierwsze miesiące życia, takie maluszki mają zwiększone zapotrzebowanie na białko, WNKT, żelazo, wapń oraz potrzebują dostarczenia większej ilości kalorii. Jest to szczególnie ważne, z uwagi na to, że pierwsze posiłki mają objętość zaledwie kilku mililitrów. Dla takiego dziecka mleko kobiece to nie tylko pokarm, ale także lek. Mleko już w takiej niewielkiej ilości zawiera liczne przeciwciała, a także enzymy, tak bardzo potrzebne maluszkowi, którego przewód pokarmowy nie jest jeszcze do końca rozwinięty.

Bank Mleka – wsparcie dla wcześniaków

Dlatego tak ważne jest funkcjonowanie Banków Mleka, dzięki którym możliwe jest karmienie wcześniaków kobiecym mlekiem, które z przyczyn medycznych lub losowych nie mogą otrzymać mleka od własnej mamy. Taki pokarm dla dzieci przedwcześnie urodzonych ma znaczenie terapeutyczne i wspiera ich prawidłowy rozwój. Bank Mleka zajmuje się pozyskiwaniem

pokarmu od Honorowych Dawczyń, które muszą mieć ukończone 18 lat i mieć nadmiar mleka, czyli pomimo karmienia swojego dziecka dalej tego pokarmu mają za dużo. Z uwagi na to, że mleko przekazane jest dla najmniejszych pacjentów szpitala, każda zainteresowana mama przechodzi przez etap rekrutacji, podczas której przeprowadzany jest wywiad zdrowotny, pobierana jest krew i mocz do badań, a także próbka mleka do badań mikrobiologicznych. Takie zabiegi pozwolą sprawdzić czy przekazane mleko będzie bezpieczne dla małych wojowników. Niezbędne jest także podpisanie zgody na przekazanie nadwyżek mleka. Mleko przechowywane jest w Banku Mleka, gdzie następnie w warunkach laboratoryjnych jest rozlewane, porcjowane do butelek, pasteryzowane i mrożone. Z każdej porcji pobierana jest próbka do badań mikrobiologicznych. Dopiero takie mleko, przepasteryzowane i ponownie przebadane, wydawane jest na oddział dla wcześniaków.

TEKST:

FAMILIA.

Tekst: mgr Dominika Mierzwa, dietetyk, koordynator Banku Mleka w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA.

Stomatologia bez bólu

Jak wynika ze statystyk, ponad połowa Polaków boi się wizyty u dentysty. Zwykle lęk związany jest nie tylko z negatywnymi doświadczeniami z dzieciństwa, ale również z brakiem wiedzy na temat nowoczesych technik, które są gwarancją bezstresowego i bezbolesnego leczenia w gabinecie stomatologicznym.

KONSULTACJA: LEK. STOM. JOANNA WAPIŃSKA

DYREKTOR STOMATOLOGII PRO-FAMILIA.

Lęk przed leczeniem stomatologicznym może mieć różne podłoża. Zwykle pogłębiają go złe doświadczenia z dzieciństwa, a także negatywne nastawienie otoczenia – np. rodziców. Nie bez znaczenia jest również brak wiedzy na temat nowoczesnych technik leczenia. Pacjenci często nie wiedzą, że leczenie nie musi być bolesne, a wizyta w gabinecie stomatologicznym nie musi wiązać się z cierpieniem. Stomatologia w dzisiejszych czasach rozwija się bardzo dynamicznie. Mamy dostęp do technologii, które skutecznie minimalizują ból oraz stres podczas leczenia. Ponadto dysponujemy m.in. świetnymi narzędziami diagnostycznymi, dzięki którym możemy szczegółowo zaplanować cały proces leczenia. Co w rezultacie poprawia jakość leczenia oraz skraca czas potrzebny na jego wykonanie.

Maluch podczas wizyty

U małych dzieci, z wagą do 20 kilogramów, stosujemy syrop dormicum, który pomaga najmłodszym pacjentom opanować lęk. Syrop działa już po upływie ok. 20 minut od podania. Dziecko staje się spokojne i senne, a jego ruchy są spowolnione. Warto wiedzieć, że dziecko podczas zabiegu jest przytomne, cały czas zachowuje kontakt m.in. z rodzicem. Substancją czynną syropu jest midazolam, który powoduje niepamięć wsteczną. Dzięki temu maluch nie pamięta wizyty u stomatologa i związanego z nią stresu, co nie pogłębia jego lęku na przyszłość – a to dla nas najważniejsze.

Konsultacja: lek. stom. Joanna Wapińska, dyrektor Stomatologii PRO-FAMILIA.

FOT.

FOT. Dariusz Puchała

Sedacja wziewna

Zarówno w przypadku starszych dzieci, jak i osób dorosłych możemy wykonać bezstresowe leczenie z zastosowaniem sedacji wziewnej. Sedacja polega na podaniu pacjentowi mieszanki podtlenku azotu i tlenu, czyli tzw. gazu rozweselającego. Uspokojenie, które towarzyszy wdychaniu tego bezwonnego gazu za pomocą specjalnej maseczki zakładanej na nos powoduje, że pacjent nie odczuwa lęku przed i w trakcie zabiegu. Wycisza się, uspokaja, czasem zapada w drzemkę. Co więcej, u wielu pacjentów możemy zaobserwować efekt niepamięci. To bardzo bezpieczny sposób na złagodzenie lęku, ponieważ pacjent jest w pełni świadomy i reaguje na polecenia. Istotne jest również to, że po krótkim czasie od zakończenia zabiegu działanie gazu się cofa. Warto podkreślić, że obniżenie stresu podczas zabiegu ma szczególne znaczenie także w przypadku pacjentów mających astmę czy padaczkę oraz m.in. problemy z sercem.

Znieczulenie ogólne – pod ścisłą kontrolą anestezjologa

Na zabiegi wykonywane w znieczuleniu ogólnym decydują się najczęściej pacjenci z objawami silnej dentofobii, czyli odczucia panicznego strachu przed leczeniem zębów. Ale nie zawsze. Czasem znieczulenie ogólne to jedyny możliwy sposób na przeprowadzenie leczenia stomatologicznego w przypadku osób niepełnosprawnych lub borykających się z określonymi chorobami. Aby takie znieczulenie mogło zostać wykonane, gabinet stomatologiczny musi posiadać odpowiednie zaplecze anestezjologiczne. Muszą zostać też spełnione rygorystyczne wymogi zarówno jeżeli chodzi o sprzęt, wyposażenie sali, a także kompetencje personelu. Ponadto w takim zabie-

gu zawsze biorą udział dwa zespoły – stomatologiczny oraz anestezjologiczny, który podczas całego procesu uważnie monitoruje parametry życiowe pacjenta. Oprócz lekarzy, nad bezpieczeństwem pacjenta czuwa również doświadczona pielęgniarka anestezjologiczna. Zarówno w trakcie, jak i po zabiegu.

Pełne spectrum zabiegów

W czasie takiej wizyty możemy u pacjenta przeprowadzić leczenie zachowawcze, leczenie kanałowe czy usunąć m.in. chorego zęba. Znieczulenie ogólne polega na czasowym zahamowaniu czynności ośrodka układu nerwowego, dzięki czemu pacjent nie odczuwa bólu ani lęku. Najprościej mówiąc, pacjent podczas takiego znieczulenia, które jednorazowo może trwać nawet sześć godzin, po prostu śpi. Jednak musimy pamiętać o tym, że decyzję o możliwości przeprowadzenia zabiegu w znieczulenia zawsze podejmuje stomatolog wraz z anestezjologiem, dlatego konieczne są wcześniejsze konsultacje.

WARTO WIEDZIEĆ

Decyzję o możliwości przeprowadzenia zabiegu w znieczuleniu ogólnym zawsze podejmuje lekarz anestezjolog wraz ze stomatologiem. Dlatego tak ważna jest wcześniejsza konsultacja, podczas której anestezjolog przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem na temat jego stanu zdrowia, a także zleca wykonanie niezbędnych badań laboratoryjnych, m.in. morfologię krwi, układ krzepnięcia, określenie poziomu elektrolitów – sodu i potasu. W uzsadanionych przypadkach wykonuje się również m.in. EKG serca. Wszystko po to, aby anestezjolog mógł prowadzić najbardziej odpowiednie i bezpieczne znieczulenie. Ważne jest również to, że podczas całej procedury nad zdrowiem pacjenta czuwa doświadczony zespół anestezjologiczny. Ponadto funkcje życiowe - pracę serca, ciśnienie tętnicze oraz utlenowanie krwi - stale monitoruje specjalistyczny sprzęt.

Narkoza, bo tak potocznie nazywane jest znieczulenie ogólne, polega na czasowym wyłączeniu świadomości w wyniku działania różnych leków, które są podawane dożylnie. Pacjent zasypia, nie odczuwa bólu ani lęku, a także nie ma świadomości tego, że jest poddawany zabiegowi. W stomatologii narkozę stosuje się nie dłużej niż przez sześć godzin. Zdarza się, że po zastosowaniu znieczulenia ogólnego może być konieczna dłuższa obserwacja. W takich przypadkach pacjent zostaje w szpitalu do następnego dnia. Taką możliwość zapewnia pacjentom Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA.

FOT. Grzegorz Malinowski

Nowoczesna chirurgia – w służbie kobiet z rakiem piersi

O nowoczesnych metodach leczenia raka piersi rozmawiamy z chirurgiem - doktorem Krzysztofem Freygantem, kierownikiem Centrum Chorób Piersi w PRO-FAMILII.

rezygnujemy z zabiegu operacyjnego. Oczywiście chirurgię stosuje się w połączeniu z innymi metodami, najczęściej chemio- czy radioterapią. Podobnie jest u pacjentek z rakiem piersi. Niemal każda chora na określonym etapie leczenia poddawana jest zabiegowi operacyjnemu.

PRO ZDROWIE:  W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA, w ramach działalności Centrum Chorób Piersi oferuje Pan pomoc kobietom cierpiącym na nowotwory piersi. Jak wygląda obecnie nowoczesna chirurgia piersi? Co chirurdzy mogą zaoferować pacjentkom? Krzysztof Freygant: Nasze Centrum Chorób Piersi działa już ponad dwa lata! W tym czasie zgromadziliśmy wspaniały zespół ludzi, którzy na co dzień ciężko pracują, aby w tym trudnym okresie choroby, jak najlepiej pomóc pacjentom. To nie tylko lekarze klinicyści, radiolodzy, patomorfolodzy, ale również panie pielęgniarki, które są przy pacjentach w trakcie hospitalizacji, a także rehabilitanci, dietetycy, psycholodzy, koordynatorzy procesu diagnostyczno-leczniczego. Zwiększyła się znacząco liczba pacjentek, zarówno jeżeli chodzi o ilość wykonywanych badań diagnostycznych, jak również ilość zabiegów operacyjnych.

Nasz Szpital zapewnia pełną diagnostykę pacjentkom z chorobą nowotworową, począwszy od diagnostyki obrazowej, mammografii i USG, poprzez biopsję a skończywszy na rezonansie magnetycznym piersi. Jako nieliczni w województwie podkarpackim wykonujemy niemal wszystkie zabiegi w zakresie chirurgii piersi, w tym zabiegi rekonstrukcyjne jednoczasowe i odroczone, jak również operacje zmniejszające ryzyko raka piersi u pacjentek z grup ryzyka.

PZ:  Jak Pan ocenia rolę chirurgii we współczesnej onkologii?

K.F.: Rolę tę trudno przecenić. Jest to podstawowa i najważniejsza metoda leczenia nowotworów. Zabieg operacyjny ma cel terapeutyczny, ale również zmniejszający cierpienie w chorobie zaawansowanej lub poprawiający komfort życia już po wyleczeniu. Tylko wyjątkowo w procesie leczniczym

PZ: Operacyjne metody leczenia nowotworów znajdują zastosowanie na różnych etapach postępowania terapeutycznego i mogą mieć zróżnicowane cele. Istnieją zabiegi diagnostyczne, profilaktyczne, radykalne operacje lecznicze, łagodzące czy odtwórcze. Jak to wygląda w przypadku raka piersi? Które rodzaje zabiegów wykorzystuje się tu najczęściej?

K.F.: Niemal wszystkie wymienione procedury stosujemy w leczeniu raka piersi. Chociaż zabiegi diagnostyczne wykonywane są coraz rzadziej. Obecnie podstawą rozpoznania jest biopsja gruboigłowa zmiany w piersi. Po rozpoznaniu choroby wykonujemy zabieg leczniczy, który coraz częściej polega na usunięciu guza piersi z zaoszczędzeniem piersi, czyli tak zwany zabieg oszczędzający. W przypadku zaawansowanego raka piersi, gdy guz jest duży, często krwawiący, zainfekowany, operacja ma na celu usunięcie piersi z guzem, złagodzenie objawów, poprawę komfortu życia pacjentki. Po leczeniu, gdy zabieg spowodował asymetrię piersi, gdy blizna źle się zagoiła lub gdy chora miała wykonaną mastektomię, czyli usunięto pacjentce pierś, możliwy jest zabieg naprawczy. Wykonujemy wówczas symetryzację piersi, zabieg odtwórczy piersi z zastosowaniem tkanek własnych bądź pro-

LEK. KRZYSZTOF FREYGANT SPECJALISTA CHIRURG - ONKOLOG ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Rozmowa z lek. Krzysztofem Freygantem, specjalistą chirurgii ogólnej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

tezy piersi. W naszym ośrodku wykonujemy również zabiegi zmniejszające ryzyko wystąpienia raka piersi, często nazywane profilaktycznymi. W grupie pacjentek ze znacznie zwiększonym ryzykiem raka piersi, np. w przypadku wystąpienia mutacji BRCA1 wykonujemy mastektomię podskórną z jednoczasową rekonstrukcją.

PZ:  W chirurgicznym postępowaniu terapeutycznym coraz częściej sięga się po metody oszczędzające. Od czego zależy wybór pomiędzy leczeniem oszczędzającym a amputacją piersi? U których pacjentek można rozważać taki zabieg?

K.F.: Myślenie o leczeniu chirurgicznym raka piersi w ostatnich latach bardzo się zmieniło. Obecnie, gdy w gabinecie pojawia się chora, zawsze rozważamy zabieg oszczędzający. Polega on na usunięciu guza z marginesem zdrowych tkanek, przy zachowaniu przez chorą piersi. Gdy z różnych względów nie możemy wykonać zabiegu oszczędzającego, wówczas rozważamy zabieg z jednoczasową rekonstrukcją. W sytuacji, gdy występują u chorej przeciwwskazania do takich zabiegów, jesteśmy zmuszeni wykonać amputację piersi. Odjęcie piersi z wielu względów jest postępowaniem najmniej komfortowym dla chorej.

PZ:  Biopsja węzła wartowniczego – na czym polega ta procedura i jakie zastosowanie znajduje w leczeniu chirurgicznym raka piersi? K.F.: Węzeł wartownik to pierwszy, strażniczy węzeł chłonny z danego rejonu ciała. W przypadku piersi to dół pachowy. Procedurę węzła wartownika stosujemy nie tylko u pacjentek z rakiem piersi, ale także u chorych z czerniakiem skóry, czy z rakiem szyjki macicy. W określony obszar, np. w skórę piersi podajemy radioizotop, który podobnie jak komórki nowotworowe przemieszcza się drogami chłonnymi i zatrzymywany jest przez pierwszy napotkany węzeł chłonny, węzeł wartowniczy. U każdej chorej z rakiem piersi wykonujemy zabieg w obrębie węzłów chłonnych dołu pachowego. Obecnie najczęściej właśnie procedurę węzła wartownika. Jest to u pacjentek niezmiernie ważne, gdyż pozwala nam określić zaawansowanie choroby. Jeżeli w węźle wartowniczym nie znajdziemy komórek nowotworowych w pooperacyjnym badaniu histopatologicznym, z dużym prawdopodobieństwem możemy stwierdzić, że zaawansowanie choroby jest regionalne. Znaczy to, że ryzyko wystąpienia przerzutów jest minimalne, a nawet bliskie zera.

PZ:  Na czym polega zabieg profilaktycznej mastektomii i jak ocenia Pan jego wartość?

K.F.: Zabieg obniżający ryzyko raka piersi, czyli tzw. mastektomia profilaktyczna to zabieg zalecany u kobiet z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem wystąpienia raka piersi. Najczęstszym wskazaniem jest występowanie mutacji BRCA1 oraz BRCA2, ale również inne mutacje rodzinnego występowania raka piersi, np. mutacje w genie CHEK2. Zabieg ten polega na usunięciu tkanki gruczołowej najczęściej z niewielkiego cięcia w fałdzie podsutkowym, z zaoszczędzeniem skóry i brodawki sutkowej z jednoczasowym wprowadzeniem protezy.

Obniża to wystąpienie raka piersi u takiej kobiety o ponad 90%. Jest to niezmiernie istotne postępowanie i szansa na normalne życie dla kobiet z tej grupy.

PZ:  Rozmawiając o chirurgii piersi nie możemy ominąć tematu rehabilitacji, która stanowi ważną część leczenia pacjentek z rakiem piersi. Zdaniem ekspertów – pacjentki po leczeniu chirurgicznym powinny być rehabilitowane już od pierwszych dni po operacji. Na czym polega takie postępowanie? Jakie ćwiczenia powinny stosować kobiety po operacji?

K.F.: Rehabilitacja jest nieodzownym elementem leczenia. Już następny dzień po operacji pacjentki są konsultowane przez rehabilitanta. Zakres rehabilitacji i jej intensywność zależą od zakresu operacji. Najbardziej intensywna i najdłuższa jest po mastektomii z limfadenektomią, czyli z usunięciem wszystkich węzłów chłonnych. Ma ona na celu przede wszystkim uzyskanie pełnej sprawności kończyny i przeciwdziałanie wystąpieniu obrzęku limfatycznego, między innymi poprzez stosowanie kompresji, np. rękawów.

PZ:  Leczenie raka jest coraz mniej inwazyjne i coraz bardziej skuteczne. Wprowadzone są także leki nowej generacji, pozwalające znacznie przedłużyć życie nawet tych chorych w zaawansowanym stadium choroby. Jednak to wszystko jest możliwe, gdy choroba zostanie zdiagnozowana odpowiednio wcześniej. K.F.: Dokładnie tak. Dlatego drogie panie –badajcie się. Pamiętajcie o regularnych badaniach profilaktycznych. Nie unikajcie badań, które ratują życie.

Obecnie, gdy w gabinecie pojawia się chora, zawsze rozważamy zabieg oszczędzający

FOT. POGO IMAGES

Dbaj o siebie. Badaj piersi

Rak piersi to jeden z czołowych zabójców kobiet w Polsce. W początkowym okresie nie daje on żadnych objawów, ale wcześnie wykryty jest uleczalny. Dlatego tak ważne jest, aby kobiety poddawały się regularnym badaniom profilaktycznym, które pozwalają wykryć nawet najmniejsze zmiany.

Mammografia – badanie, które ratuje życie

LEK. JANUSZ ILNICKI SPECJALISTA RADIOLOGII ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Rak piersi w liczbach

Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet. Stanowi około 23% wszystkich zachorowań wśród nowotworów i jest przyczyną około 14% zgonów. Co roku rejestruje się w Polsce blisko 10 tys. nowych zachorowań na nowotwory złośliwe piersi i liczba ta stale rośnie. Na chorobę tę zapada jedna na dwanaście Polek. Częstotliwość zachorowań gwałtownie wzrasta po 35. roku życia. 5-10 proc. nowotworów piersi ma podłoże genetyczne. 80 proc. kobiet, które zachorują na raka piersi, można wyleczyć pod warunkiem, że odpowiednio wcześnie zgłoszą się do specjalisty. Pamiętajmy: do onkologa nie trzeba mieć skierowania.

Ryzyko zachorowania znacznie wzrasta po

50. roku życia

Spośród wielu czynników rakotwórczych coraz częściej wskazuje się na uwarunkowania genetyczne. W Polsce około 10% przypadków raka piersi występuje u kobiet z mutacją w obrębie genów, najczęściej w BRCA 1. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na skuteczność leczenia jest wykrycie nowotworu w jak najwcześniejszym stadium rozwoju. Badania kliniczne wykazały, że w grupie kobiet w wieku 50-69 lat, które wykonywały badania mammograficzne co rok lub co 2 lata, zmniejszyła się umieralności o 2530%! Co więcej - w ramach profilaktyki raka piersi wszystkie kobiety pomiędzy 50-69 rokiem życia mogą te badania wykonać bezpłatnie.

Mammografia jest badaniem obrazującym morfologię piersi, które wykorzystuje promienie rentgenowskie. Jest metodą o udowodnionej skuteczności w redukcji śmiertelności z powodu raka piersi – najczęstszego z nowotworów złośliwych kobiet. Wynika to z możliwości rozpoznawania wczesnych zmian dających szansę na całkowite wyleczenie. Jako badanie przesiewowe powinna być wykonywana co 2 lata pomiędzy 50. a 69. rokiem życia, a także w przypadku wątpliwości po wykonanym badaniu palpacyjnym (dotykowym) lub badaniu USG.

Gdy pojawi się zmiana

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w badaniu palpacyjnym, lekarz zleci badanie obrazowe piersi. U kobiet przed 35.-40. rokiem życia lub u ciężarnych będzie to USG piersi, natomiast po 35.–40. roku życia mammografia. Jeśli wynik badania obrazowego będzie niepokojący, lekarz zleci wykonanie biopsji gruboigłowej, która ma na celu pobranie fragmentu zmiany i przekazanie do badania histopatologicznego. Warto wiedzieć, że ciąża nie stanowi przeciwwskazania do jej wykonania. Zasadniczym celem biopsji jest określenie charakteru zmiany (nowotwór łagodny lub złośliwy), ocena stopnia zaawansowania oraz wykrycie ewentualnych receptorów, które będą pomocne przy doborze metody leczenia.

Mammografia a USG piersi

Zarówno mammografia, jak i badanie ultrasonograficzne piersi, służą do obrazowania piersi. Wybór metody zależy przede wszystkim od wieku pacjentki. W czasie życia kobiety piersi ulegają ciągłym przemianom: inaczej wygląda budowa piersi 20-latki, która ma piersi gęste, gruczołowe, inaczej kobiety w ciąży, jeszcze inaczej wyglądają piersi kobiety karmiącej. Inaczej wyglądają też piersi w I i II fazie cyklu miesiączkowego. Mammografia wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie, które doskonale „widzi” tkankę tłuszczową. W tkance tłuszczowej mammografia widzi nawet drobne zmiany, wielkości kilku milimetrów. To po prostu rentgen piersi.

Wykrywa nawet kilkumilimetrowe zmiany i co ważne – także zwapnienia. Mammografię powinny wykonywać wszystkie panie po 40. roku życia, ponieważ w ich piersiach dominuje tkanka tłuszczowa, z którą ultradźwięki nie radzą sobie tak dobrze, jak promienie RTG. Z tego powodu jest zalecana również młodszym kobietom o obfitym biuście.

Czy mammografia jest bolesna lub szkodliwa?

Dyskomfort podczas ucisku trwa ok. 30 sek., a jego stopień zależy od wrażliwości kobiety na ból. Nie jest prawdą, że badanie szkodzi. Korzyści znacznie przewyższają ewentualne ryzyko. Między 50. a 69. rokiem życia raz na dwa lata wykonamy mammografię bezpłatnie – w placówce, która posiada kontrakt z NFZ lub w mammobusie. Nie jest potrzebne skierowanie, można przyjść„z ulicy”. Jeśli pacjentka nie kwalifikuje się do programu profilaktycznego ze względu na wiek (bo skończyła 69 lat), by zbadać się na NFZ potrzebuje skierowania od specjalisty: ginekologa, chirurga lub onkologa. Można też zrobić badanie prywatnie.

TEKST:

Tekst: lek. Janusz Ilnicki, specjalista radiologii ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

FOT. POGO IMAGES

Jak się przygotować do mammografii?

• Nie smaruj piersi i ich okolic balsamem, nie używaj zasypek pudrowych ani nie stosuj dezodorantów z talkiem.

• Idź na badanie wygodnie ubrana, tzn. tak, by zdjąć tylko górę garderoby.

• Trzeba będzie zdjąć też kolczyki, łańcuszki itp.

• Weź ze sobą wyniki poprzednich badań.

• Jeśli miesiączkujesz, badaj piersi w 1. połowie cyklu.

Zmiana w piersi nie zawsze musi być złośliwa Pamiętaj - każda zmiana w piersi wykryta podczas samobadania powinna być zgłoszona lekarzowi i zdiagnozowana. Nie wszystkie guzki w piersiach to objaw raka. Najczęściej wykrywane zmiany w piersi to łagodne guzki. Zwykle są to torbiele. W piersi wyczuwalne są, jako twardy guzek, który przesuwa się względem podłoża. Zmiany te znane są także, jako cysty. Objawy nie zawsze pozwalają na ich wykrycie. Mniejsze, kilkumilimetrowe nie są wyczuwalne. Częściej występują u kobiet między 30. a 50. rokiem życia. Zazwyczaj są wypełnione klarownym płynem. Duża torbiel w piersi może być przyczyną bólu i ucisku w piersi. W takiej sytuacji odbarczenie takiej torbieli (BAC) może przynieść ulgę i pozwolić pozbyć się dolegliwości.

Objawy raka piersi, które

powinny Cię zaniepokoić:

• skórka pomarańczowa na piersiach;

• wyciek z brodawki sutkowej (krwisty, mleczny – poza okresem laktacji);

• zmiana kształtu piersi, jej deformacja, rozstępy;

• owrzodzenie, niegojąca się ranka;

• zmiana kształtu i koloru brodawki;

• wciągnięcie brodawki (poza okresem dojrzewania);

• obrzęk i ból piersi;

• powiększone węzły chłonne pod pachą i nadobojczykowe.

Każdą zmianę w piersi powinien obejrzeć doświadczony lekarz i zdecydować o dalszym postępowaniu.

WARTO WIEDZIEĆ

Biopsja jest metodą diagnostyczną polegającą na pobraniu fragmentu podejrzanej zmiany.

W zależności od sposobu dotarcia do podejrzanych tkanek wyróżnia się kilka technik biopsji:

• aspiracyjna cienkoigłowa (BAC);

• gruboigłowa;

• mammotomiczna;

• stereotaktyczna.

Zmiana w piersi: USG czy mammografia?

Jeśli wyczujemy jakąkolwiek zmianę, należy zgłosić się do lekarza, by ten zweryfikował badanie i skierował na dalszą diagnostykę (USG piersi, mammografia). A jeśli trzeba skieruje do Poradni Onkologicznej, aby rozstrzygnąć czy jest to zmiana łagodna czy złośliwa. Kobiety po menopauzie mogą mieć przewagę tkanki tłuszczowej w piersiach i wtedy dokładniejsze będzie badanie mammograficzne, podczas gdy młodsze kobiety mogą mieć przewagę tkanki gruczołowej i zmiany lepiej będą widoczne na USG - właśnie budowa piersi jest podstawowym kryterium doboru właściwego badania.

Kiedy guzek w piersi to rak piersi?

Zazwyczaj jest to guz o nieregularnym kształcie i nie przesuwa się względem podłoża. Tak wygląda rak piersi już w znacznym stopniu zaawansowania. Nigdy jednak nie można być pewnym rozpoznania i poprzestać na samym oglądaniu zmiany, czy to w badaniu dotykiem czy obrazowym. Zmiany w sutku, zwłaszcza podejrzane o złośliwe, należy zweryfikować histopatologicznie. Rak piersi może wyglądać jak torbiel, gruczolak, tłuszczak w piersi. Dlatego jego rozpoznanie jest czasem tak trudne. Szczególnie, gdy guzek jest mały.

Biopsja gruboigłowa piersi – podstawowa metoda diagnostyczna

Biopsja gruboigłowa (oligobiopsja) piersi, to badanie umożliwiające rozpoznanie nowotworu piersi oraz ocenę jego zaawansowania. Badanie polega na pobraniu fragmentu gruczołu piersiowego przy pomocy igły o odpowiedniej grubości pod kontrolą USG w znieczuleniu miejscowym. Pozyskana w ten sposób tkanka przekazywana jest do dalszego badania histopatologicznego. Biopsja gruboigłowa stanowi metodę z wyboru w diagnostyce zmian ogniskowych w piersi i ma kluczowe znaczenie w planowaniu leczenia nowotworów piersi.

Wskazania do biopsji gruboigłowej piersi Najczęstszym wskazaniem do przeprowadzenia biopsji gruboigłowej jest obecność wyczuwalnego palpacyjnie lub widocznego w badaniach obrazowych, tj.: USG piersi i mammografia guza piersi. Większość zmian w piersiach, wykrytych w badaniach obrazowych, nie posiada wszystkich typowych cech zmiany łagodnej lub złośliwej, dlatego konieczna jest dalsza diagnostyka w badaniu histopatologicznym. Biopsję gruboigłową wykonuje się, by wykluczyć obecność nowotworu lub określić stopień jego zaawansowania. Oznaczenie zmiany w piersi igłą lokalizacyjną pod kontrolą mammografii lub ultrasonografii jest bardzo czułym narzędziem diagnostycznym. Dzięki temu kobiety, u których wykryto niepokojące zmiany w piersi, mogą uniknąć obciążającego zabiegu otwartej biopsji chirurgicznej.

Jak przebiega biopsja gruboigłowa?

Biopsja gruboigłowa przeprowadzana jest w warunkach ambulatoryjnych i trwa ok. 30 minut. Odbywa się w pozycji leżącej, na plecach lub na boku, w zależności od miejsca, z którego mają zostać pobrane wycinki. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, pod kontrolą USG. Fragmenty gruczołu piersiowego pobiera się najczęściej przy pomocy igły. W trakcie biopsji gruboigłowej pozyskiwanych jest od 3 do 6 cienkich wycinków tkankowych o długości od 1,5 do 2 cm. Przed wprowadzeniem igły chirurg wykonuje niewielkie nacięcie w skórze, po zagojeniu zupełnie niewidoczne. Aby ułatwić obróbkę techniczną pobranych wycinków, zostają one jeszcze odpowiednio podbarwione. Następnie są krojone, umieszczane w bloczkach parafinowych i w takiej formie trafiają do patomorfologa, który bada je pod mikroskopem. Wynik badania dostępny jest zazwyczaj w ciągu 14 dni.

Mammotomiczna biopsja piersi

To inaczej biopsja mammotomiczna gruboigłowa wspomagana próżnią lub MMT. To nowoczesna metoda diagnozowania raka piersi, która została wprowadzona w 1999 r. Do tego czasu jedynymi metodami diagnozowania raka piersi były trzy rodzaje biopsji: cienkoigłowa, gruboigłowa i chirurgiczna. Biopsję mammotomiczną wykonuje się zwykle w przypadku uwidocznienia (w mammografii lub USG) bardzo małych, podejrzanych zmian, nieprzekraczających 1-2 cm i niewyczuwalnych podczas badania palpacyjnego, ponadto w przypadku zmian torbielowato-litych. Biopsja mammotomiczna stosowana jest w najlepszych ośrodkach onkologicznych w kraju i jest refundowana przez NFZ. To proste badanie, dzięki któremu można wykryć bardzo małe, niewyczuwalne pod palcami guzki. Dzięki niej można także usuwać łagodne guzki mierzące do 2,5 cm średnicy.

Biopsja cienkoigłowa

Biopsja cienkoigłowa polega na pobraniu zmiany za pomocą cienkiej igły. Lekarz za pomocą USG uwidacznia podejrzaną zmianę w piersi, a następnie wprowadza w nią cienką igłę, aby pobrać materiał. Pobrany w ten sposób materiał przekazuje się następnie do laboratorium w celu wykonania badań. Biopsja cienkoigłowa jest szybka, mało uciążliwa i nie wymaga znieczulenia miejscowego. Obecnie rzadko stosowana w diagnostyce chorób piersi, zarezerwowana głównie do biopsji torbieli, torbieli powikłanych (zapalnych) oraz w przypadku podejrzenia ropnia. Stosowana jest jako podstawowa metoda diagnostyczna w ocenie węzła chłonnego pachy, w przypadku potwierdzonego raka piersi.

FOT. POGO IMAGES

Alergia pokarmowa – z czym to się je?

Czy alergia pokarmowa to częsty problem? Co warto o niej wiedzieć i czym jest wielka ósemka alergenów? Jak wygląda diagnostyka alergii pokarmowej? Zapraszamy do lektury!

Alergia pokarmowa bywa nieprzewidywalna. Niektóre produkty powodują objawy dopiero po spożyciu ich w większej ilości, inne dają o sobie znać już po jednym kęsie. Są produkty, które uczulają wyłącznie na surowo, natomiast po ugotowaniu nie stanowią problemu. Niekiedy pokarm może wywołać reakcję przy jednej okazji, a przy innej jest zupełnie nieszkodliwy. Niepożądane reakcje na pokarm nazywamy nadwrażliwością, jeżeli jednak został potwierdzony mechanizm immunologiczny związany z produkcją przeciwciał IgE to właściwym określeniem będzie alergia pokarmowa.

Do rozwoju alergii dochodzi, gdy nasz układ odpornościowy staje się nadopiekuńczy i coś stosunkowo nieszkodliwego zostaje uznane za zagrożenie. „Atak obronny” organizmu może przyczynić się do bardzo wielu uporczywych objawów – od zatkanego nosa, po zagrażające życiu, ciężkie reakcje ogólnoustrojowe.

Skala alergii pokarmowej i wielka ósemka alergenów

Na całym świecie problem alergii na pokarmy staje się coraz poważniejszy, dotyczy to szczególnie krajów rozwiniętych. Narastający problem uzależniony jest od zmian klimatycznych, zanieczyszczeń gleby i powietrza, upatruje się go w paleniu papierosów, nadużywaniu antybiotyków. Bardzo duże znaczenie mają także dieta i styl życia.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu alergii pokarmowych IgE-zależnych, może cierpieć już ponad 20 proc. populacji świata. Większość z nich (60%) to kobiety, a częstotliwość ich występowania wśród dzieci do 5. roku życia zwiększyła się dwukrotnie w ostatniej dekadzie. W Polsce nie mamy dokładnych danych epidemiologicznych o skali alergii pokarmowej.

Alergia pokarmowa może ujawniać się szeregiem rozmaitych objawów: biegunki, wymioty, pokrzywka, duszności, obrzęk języka, czy groźny wstrząs anafilaktyczny. Objawy alergii pokarmowej występują najczęściej u niemowląt i dzieci, ale mogą pojawić się w każdym wieku. Najczęstsze alergie pokarmowe u dorosłych to alergia na skorupiaki i mięczaki, a także orzechy, orzeszki ziemne i ryby.

Istnieje ponad 170 pokarmów, które według doniesień wywołują reakcję alergiczną, ale osiem określonych rodzajów

żywności odpowiada za ponad 90% z nich. Wielka ósemka to mleko, jajka, orzeszki ziemne, orzechy, pszenica, soja, ryby i skorupiaki. Stany Zjednoczone rozszerzyły dotychczasową listę o 9 alergen, którym jest sezam, przepisy wchodzą 1 stycznia 2023 r. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej na liście najpopularniejszych alergenów wymienia również selera, gorczycę i ich produkty pochodne.

Fakty dotyczące alergii, które warto znać

1. Alergia pokarmowa to nie to samo, co nietolerancja pokarmowa Jeżeli chodzi o alergię pokarmową i nietolerancję pokarmową należy pamiętać, że nie można używać tych pojęć zamiennie. W alergii pokarmowej układ odpornościowy traktuje białka obecne w pożywieniu, jako zagrożenie. Silne objawy mogą wystąpić nawet po śladowej ilości pokarmu, a nawet wystarczy samo wdychanie oparów zawierających dany alergen. Mogą to być reakcje zagrażające życiu. Natomiast nietolerancja pokarmowa wiąże się z niedoborem lub brakiem enzymów. Najczęściej mówimy o nietolerancji laktozy, fruktozy czy histaminy, nie ma tutaj udziału nasz układ immunologiczny. Zazwyczaj objawy występują po zjedzeniu znacznej ilości problematycznej żywności, w przeciwieństwie do alergii nie są to reakcje zagrażające życiu.

2. Groźne kofaktory reakcji alergicznej Przebieg reakcji alergicznej zależy od wielu czynników. Na uwagę zasługują dodatkowe czynniki wzmacniające przebieg reakcji alergicznych tzw. kofaktory U niektórych osób z alergią pokarmową objawy pojawiają się tylko w ich obecności. Do najważniejszych kofaktorów wśród dzieci zaliczamy wysiłek fizyczny i infekcje. U dorosłych – wysiłek fizyczny, leki, alkohol i stres.

Dla przykładu – w surowych owocach i warzywach największa ilość alergenów znajduje się w skórce. Niektórzy pacjenci tolerują owoce i warzywa po obraniu (w skórce znajduje się wysokie stężenie białek LTP), jednak reakcje alergiczne u tych chorych mogą nadal wystąpić, w szczególności właśnie w obecności kofaktora reakcji alergicznej – wysiłek fizyczny, menstruacja, spożycie alkoholu, przyjmowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych, podczas infekcji.

Literatura podaje, że udział kofaktorów w ciężkich reakcjach ogólnoustrojowych jest istotny, czynniki te były niezbędne do wywołania reakcji u 58,1% pacjentów. Wiemy również, że reakcje anafilaktyczne powiązane z kofaktorami mają cięższy przebieg.

3. Leczenie alergii pokarmowej wyłącznie przez unikanie alergenów W alergii pokarmowej nie mamy do dyspozycji szczepionek odczulających, jak to ma miejsce w alergii wziewnej. Podstawowa zasada leczenia alergii pokarmowej to: edukacja, eliminacja, epinefryna. Identyfikacja pokarmów uczulających, szeroka edukacja, unikanie uczulających produktów, a w ciężkich przypadkach wspomaganie leczeniem farmakologicznym, w tym ratująca życie adrenalina w strzykawce u osób z zagrożeniem wstrząsu anafilaktycznego.

4. Dziecko może wyrosnąć z alergii pokarmowej, jest to możliwe

Z alergii można wyrosnąć, ale to zależy od jej rodzaju i ciężkości. Badania wykazały, że od 60% do 80% dzieci z alergią na mleko lub jajka wyrośnie z alergii na te pokarmy przed ukończeniem 16. roku życia. Obecne możliwości diagnostyczne pozwalają nam kontrolować ten proces. I tak okresowe mierzenie poziomu przeciwciał dla owomukoidu – jaja, czy kazeiny – głównego białka mleka i ich spadek będzie świadczył o nabywaniu tolerancji – „wyrastaniu z alergii”.

W przypadku pozostałych alergenów odsetek pacjentów, którzy wyrosną z alergii, nie jest tak optymistyczny. Dla orzeszków ziemnych będzie to tylko 20% dzieci, dla orzechów 14%, a w alergii na ryby i skorupiaki 4-5%.

Jak podaje WHO, badania epidemiologiczne pokazują, że wśród niemowląt uczulonych na pokarmy około 80% dzieci osiągnie tolerancję do piątych urodzin, ale u 35% z nich może dojść do nadwrażliwości na inne pokarmy.

5. Zespół pyłkowo – pokarmowy nie jest alergią pokarmową

Niektórzy pacjenci odczuwają swędzenie w jamie ustnej i gardle, czasami z łagodnym obrzękiem, bezpośrednio po zjedzeniu świeżych owoców lub warzyw. Jest to tzw. zespół pyłkowo – pokarmowy, wywołany przez alergeny reagujące krzyżowo, obecne zarówno w pyłku, jak i surowych owocach, czy warzywach. Nie jest to alergia pokarmowa, chociaż objawy występują po spożyciu, co może być mylące. Prawdziwą przyczyną jest alergia na pyłki.

O reakcji krzyżowej mówimy wtedy, gdy alergeny wykazują znaczne podobieństwo w budowie między sobą. Na przykład osoby uczulone na pyłek brzozy mogą reagować objawami po spożyciu jabłka (alergeny brzozy i jabłka mają w składzie białko o zbliżonej budowie). Prawdziwą przyczyną uczulenia jest pyłek brzozy, natomiast uczulenie na jabłko to wynik krzyżowej. Ustalenie charakteru alergii daje nam również informację, że to

samo jabłko z dużym prawdopodobieństwem poza okresem pylenia brzozy będzie dobrze tolerowane, jak również to, że obróbka termiczna zniweluje właściwości alergizujące, a czasami wystarczy samo obranie jabłka ze skórki, aby było dobrze tolerowane.

6. „Kleszczowa” alergia na czerwone mięso Rozwinięcie się reakcji alergicznej na czerwone mięso – wołowina, wieprzowina, baranina, cielęcina, żelatyna (zespół alfa-gal) może być powodowane ukąszeniem występującego w Australii, Meksyku i USA kleszcza Amblyomma americanum z charakterystyczną białą plamką na grzbiecie (Lone Star).

Obszar występowania tego rodzaju kleszcza stale się zwiększa i wkrótce może sięgnąć Kanady.

Do objawów należą obrzęk warg, gardła, trudności w oddychaniu i spadek ciśnienia krwi, w niektórych przypadkach poważnie zagrażające życiu. Od spożycia mięsa do pierwszych objawów upływa od 3 do 6 godzin, dlatego trudno powiązać skutek

i przyczynę – zwykle alergie dają objawy do około 2 godzin. W Stanach Zjednoczonych notowane przypadki odkleszczowej alergii są coraz częstsze. Mamy tu kolejny przykład reakcji krzyżowej, tym razem na substancję obecną zarówno w ślinie kleszcza, jak i czerwonym mięsie (alergen o budowie wielocukru). Alergia jest tak silna, że wiele osób nie może już wrócić do jedzenia mięsa. Jest to pierwsza znana alergia pokarmowa związana z węglowodanem, a nie białkiem.

Nowa ścieżka w diagnostyce alergii – alergologia molekularna

Aby skutecznie zapobiegać reakcji alergicznej najważniejsza jest prawidłowa identyfikacja pokarmu wywołującego alergię. W momencie, kiedy zgłaszamy się do alergologa, ocena profilu uczulenia z krwi np. w badaniach panelowych zazwyczaj wykazuje silną odpowiedź na wiele alergenów, bardzo często wziewnych, jak i pokarmowych. Zarówno klasyczne testy serologiczne, jak i szeroko wykorzystywane w gabinetach lekarskich testy skórne, oparte są na ekstraktach alergenów. Ten ekstrakt to tzw. wodny wyciąg, który jest mieszaniną wielu białek danego alergenu. Dla właśnie tej mieszaniny oznaczamy poziom przeciwciał IgE.

Oba rodzaje testów są kluczowym elementem na początkowym etapie diagnostyki alergii. Wskazują nam źródła uporczywych objawów. Jednak pamiętajmy, że szczególnie u pacjentów wielouczuleniowych nie zawsze robią to wiarygodnie. Dopiero precyzyjna diagnostyka z wykorzystaniem molekularnych cząstek alergenów, dla których mierzymy poziom przeciwciał pozwala ujawnić reaktywność krzyżową i wskazać prawdziwy czynnik alergizujący. Ponadto wykorzystanie diagnostyki molekularnej pozwala przewidzieć ciężkość reakcji. To wszystko sprawia, że diagnoza w połączeniu z objawami klinicznymi będzie pewna a zastosowane leczenie, czy zalecenia dietetyczne skuteczne.

Najczęstsze pokarmowe alergie krzyżowe Poniżej grupy i liczba alergenów w teście ALEX:

Alergologia molekularna to zarówno pojedyncze oznaczenia molekuł, jak i duże ich panele – platformy molekularne. System ten usprawnia procedurę postępowania z pacjentem w gabinecie alergologa, dostarczając kompleksowy i szczegółowy profil uczuleniowy, a wszystko za pomocą jednorazowego pobrania krwi. Testy molekularne mają swój szczególny udział w alergii pokarmowej, tutaj poznanie cząstek uczulających jest niezwykle ważne nie tylko dla zdrowia, ale i życia pacjenta.

Diagnostyka oparta na molekułach alergenowych to krok milowy w alergologii

Wśród dużych paneli molekularnych na szczególną uwagę zasługuje test ALEX. ALEX to największy panel molekularny, aż 295 alergenów w jednym teście, badanie wykonamy bez skierowania i przerywania stosowanego leczenia. Test jest odpowiedni dla każdego, od 6. mż. Test ALEX to kompletna diagnostyka dla alergenów wziewnych – pyłki roślin (trawy, chwasty, drzewa), sierści zwierząt, mikroorganizmów i zarodników pleśni. Dla alergenów pokarmowych, w tym orzechów i roślin strączkowych, ryb, owoców morza, czy protein zwierzęcych. Test zapewnia diagnostykę alergii również dla jadu owadów i lateksu.

TEST ALEX

– WYKONAJ TEST:

• aby ustalić przyczynę reakcji alergicznej;

• aby zidentyfikować reakcje krzyżowe;

• jeśli podejrzewasz alergię pokarmową;

• aby znaleźć przyczynę reakcji anafilaktycznych;

• w celu określenia ryzyka ciężkich reakcji na alergeny;

• aby przewidzieć skuteczność swoistej immunoterapii;

• aby dopasować odpowiednie zalecenia dietetyczne;

• u dzieci z objawami alergii;

• jeżeli jesteś w ciąży.

Gdy temperatura rośnie

Gorączka występująca u noworodka powinna skłonić rodziców do natychmiastowej wizyty z dzieckiem u lekarza. W takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie badań oraz wykluczenie infekcji bakteryjnej, która u najmłodszych często nie daje żadnych dodatkowych objawów.

• pod pachą (prawidłowo temperatura wynosi tu 36,6°C) – jest to najmniej dokładny pomiar z medycznego punktu widzenia;

• w jamie ustnej (prawidłowa temperatura wynosi tu 36,9°C);

• w odbytnicy (jest to metoda rektalna, dla niemowląt; prawidłowa temperatura to 37,1°C) – jest to najdokładniejszy pomiar;

• w uchu – mierzona jest temperatura błony bębenkowej (prawidłowa temperatura 37,1°C).

KONSULTACJA: LEK. ALEKSANDRA ŁUKASZEK-KOLASA

SPECJALISTA CHORÓB DZIECIĘCYCH ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Za prawidłową uważa się temperaturę ciała do 37 st. C. O stanie podgorączkowym mówimy, gdy termometr pokazuje powyżej 37 st. C., ale nie więcej niż 38 st. C. Z gorączką mamy do czynienia, gdy temperatura wynosi od 38 do 40 st. C. Jeżeli jest jeszcze wyższa, doszło do stanu określanego mianem hiperpireksji.

- Warto wiedzieć, że w ciągu doby mają miejsce niewielkie wahania temperatury ciała u osób zdrowych. Najniższa temperatura jest w godzinach porannych, najwyższa w godzinach popołudniowych. W przypadku podejrzenia choroby powinniśmy wykonać pomiar dwukrotnie w ciągu dnia – między godz. 7 a 9 rano i między 16 a 18 po południu. Jeżeli stwierdzi się podwyższoną temperaturę, to wówczas należy ją sprawdzać co 4-6 godzin w ciągu całej doby - radzi lek.med. Aleksandra Łukaszek-Kolasa.

Winna nie zawsze jest infekcja

Należy pamiętać, że gorączka jest bardzo niecharakterystycznym objawem choroby. Podwyższona temperatura jest ogólnoustrojowym objawem jakiejkolwiek reakcji zapalnej, więc najczęściej występuje na skutek zakażenia (przez bakterie, wirusy, grzyby czy pasożyty). Choć rzadziej, to pojawia się także wówczas, gdy stan zapalny ma podłoże alergiczne lub autoimmunizacyjne.

- Należy pamiętać, że również odwodnienie, intensywny wysiłek czy stany emocjonalne powodują niekiedy chwilową zwyżkę temperatury. Leki to kolejny powód, który może powodować temperaturę. Gorączkę mogą szczególnie wywoływać leki immunosupresyjne, sterydy, barbiturany, leki przeciwhistaminowe czy farmaceutyki stosowane w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Po zaprzestaniu ich stosowania gorączka powinna samoistnie minąć. Warto też pamiętać, że długotrwała gorączka może też być ważnym objawem nadczynności tarczycy lub nowotworu – podkreśla nasz ekspert.

Chwiejność regulacji ciepłoty ciała jest znacznie większa u dzieci, niż u dorosłych. Dzieci łatwiej znoszą wyższą ciepłotę, która u nich narasta szybciej niż u dorosłych. Zwykle lepiej się też czują w tzw. fazie spadkowej gorączki w porównaniu z dorosłymi.

Kiedy do lekarza?

Gorączka występująca u noworodka jest natychmiastowym wskazaniem do wizyty u lekarza. Konieczne jest przeprowadzenie badań oraz wykluczenie infekcji bakteryjnej, która często nie daje żadnych dodatkowych symptomów. Pomocy specjalisty należy szukać także wówczas, gdy gorączkujące dziecko ma napad drgawek oraz gdy gorączka nie spada pomimo podania leków.

- Istotny jest także czas trwania temperatury. Gorączka, która utrzymuje się ok. 5 dni zarówno u dziecka, jak i u osoby dorosłej powinna być skonsultowana medycznie, szczególnie gdy towarzyszą jej dodatkowe objawy - dodaje doktor Łukaszek-Kolasa.

Zbijamy powyżej 38 stopni

Celsjusza

Nie zawsze gorączka stanowi wskazanie do podania środków przeciwgorączkowych. Należy z tym poczekać, jeżeli temperatura nie przekracza 38 st. C. U takich pacjentów należy zadbać o przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu. Pomóc może schładzanie ciała poprzez chłodne okłady, które stosujemy na karku oraz na górnej połowie klatki piersiowej. Ulgę przyniesie także kąpiel w wodzie o temperaturze niższej o 2 st. od temperatury ciała. - Inaczej sytuacja wygląda, gdy gorączka przekracza 40 stopni. Wówczas należy mieć na uwadze, że mogą pojawić się zaburzenia świadomości i inne poważne uszkodzenia. Taką gorączkę należy natychmiast obniżyć –podkreśla specjalista.

PO JAKIE LEKI SIĘGNĄĆ

U dzieci zaleca się stosowanie:

- Paracetamolu: w postaci doustnej podaje się go w dawce 10-20 mg na 1 kilogram masy ciała, maksymalnie co 4 godziny (dostępne są także czopki);

- Ibuprofenu: w postaci doustnej w dawce 10 mg na 1 kilogram masy ciała, maksymalnie co 6 godzin (dostępne są także czopki);

- należy pamiętać o tym, iż u dzieci do 3. miesiąca życia w celu obniżenia temperatury należy stosować paracetamol. Ibuprofen jest zalecany dla dzieci powyżej 3. miesiąca życia.

- u dorosłych stosowane środki przeciwgorączkowe to Paracetamol, Ibuprofen, Metamizol (Pyralgina) i Kwas acetylosalicylowy (Aspiryna) w postaci tabletek, czopków lub zastrzyków.

KONSULTACJA: lek.med. Aleksandra Łukaszek-Kolasa, specjalista chorób dziecięcych ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

Czy cukier uzależnia?

cy problem otyłości na świecie przykrywa prawdziwy powód. Tyje się od nadwyżki kalorycznej, wynikającej właśnie z przejadania się np. żywnością wysokoprzetworzoną, która w niewielkiej gramaturze zawiera dużo kalorii. Mało tego, demonizowanie cukru daje pożywkę dla producentów żywności, którzy wychodzą naprzeciw konsumentowi i wprowadzają wiele produktów bez jego dodatku. Napis „bez dodatku cukru” zachęca do zakupu, ponieważ podświadomie sugeruje, że takie produkty są zdrowsze od jego klasycznego zamiennika. Prawda jest taka, że są one bardzo podobnej kaloryczności (nawet czasami większej i to w mniejszej porcji). Do tego należy pamiętać, że cukier nie jedno ma imię (wszelkiego rodzaju syropy, słody). Dlatego zawsze należy czytać skład produktu i jego wartość kaloryczną, która podana jest w tabeli umieszczonej na opakowaniu. Z ciekawości można nawet wziąć takie produkty i je ze sobą porównać. O ile nie mamy przeciwwskazań, w prawidłowo zbilansowanym jadłospisie jest miejsce na słodycze. Od umiarkowanego spożywania świat się nie zawali. Wszystko zależy od ilości, częstotliwości a także tego, dlaczego one się pojawiają. Problemem jest ich nadmierne spożywanie i dotyczy to również fit słodyczy lub tych bez dodatku cukru. Pamiętajmy, że nawet na zdrowej diecie można przytyć, jeżeli jest nadwyżka kaloryczna (co w przypadku orzechów i olejów nie trudno osiągnąć).

Kolejnym tematem wartym poruszenia jest aspekt psychologiczny. Przez chwilę warto pochylić się nad opracowaną przez WHO definicją zdrowia, czyli stanu pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko braku choroby. Bardzo często na portalach społecznościowych pojawiają się wyzwania typu „30 dni bez cukru/słodyczy”. Cel zapewne szczytny, ale wykonanie już niewłaściwe. Problemem samym w sobie nie są słodycze, ale powód dlaczego w diecie występuje ich nadmiar. Trudny czas w życiu, przepracowanie, zmęczenie, stres, omijanie posiłków? Słodycze nie pytają, słodycze są. Do tego są łatwo dostępne i można je zjeść od razu, dając złudną chwilę wytchnienia, odprężenia lub dodając energii. Jeżeli w takich momentach człowiek dorzuci sobie taki challenge, to nie wyniknie z tego nic dobrego. Kilka dni można tak funkcjonować, ale z czasem energia się wyczerpie, a narastająca frustracja wynikająca z ciągłego odmawiania sobie jedzenia słodyczy, (które wcześniej były spożywane w celu odprężenia) przy jednoczesnym zmęczeniu może spowodować tylko napady, podczas których już nie kontroluje się spożywanych ilości. Takie napady z kolei potęgują złość na samego siebie, która rozpoczyna kolejne „od jutra koniec z ...”, zataczając koło. Pamiętajmy, to nie z nami jest coś nie tak, że nie umiemy tego utrzymać. Problemem jest niewłaściwe podejście do tematu i narzucanie sobie zbyt wielu restrykcji w złym czasie. Oczywiście taki mechanizm nie występuje tylko w przypadku słodyczy. Dla niektórych taką odskocznią mogą być słone przekąski lub po prostu jakikolwiek produkt spożywczy.

W świecie zdrowego żywienia, jak bumerang powraca temat cukru, słodyczy i uzależnienia od nich oraz ich wpływu na rozwój otyłości, nie tylko wśród dzieci. Powstało sporo mitów, które nie mają wiele wspólnego z aktualnym stanem wiedzy, a utrwaliły się na tyle, że trudno oddzielić prawdę od fałszu. Dlatego w tym miejscu warto zadać pytanie: jak to w końcu jest z tym cukrem?

Utarte twierdzenia, że cukier uzależnia a słodyczy nie powinno się spożywać, zapewne nie są powtarzane w złej wierze, ponieważ po części jest to prawda i nie ma co walczyć ze stwierdzeniem, że takich produktów w jadłospisie powinno być jak najmniej. W każdych wydawanych zaleceniach i rekomendacjach zaznaczone jest, żeby ograniczać słodzone napoje, słodycze, cukier (dodatkowo sól i produkty przetworzone). Problem pojawia się w samym nazewnictwie – cukier nie uzależnia. Gdyby tak było, człowiek spożywałby go bezpośrednio z cukiernicy lub zajadał się landrynkami (albo wykazywałby typowe dla uzależnienia objawy). Natomiast jeśli chodzi

o słodycze, to kwestia jest bardziej złożona, ponieważ w ich składzie nie ma tylko cukru. Słodycze są połączeniem tłuszczu oraz cukru wpływając na tzw. smakowitość, która powoduje przejadanie się. Niemniej, nie tylko słodycze mają wysoki próg smakowitości. Należy do nich szeroko rozumiana żywność wysokoprzetworzona, słona i tłusta. Ciągłe zrzucanie winy na cukier za wzrastają-

Co możesz zrobić?

• Przyjrzyj się swojemu jadłospisowi. Może jesz za mało posiłków, albo odstępy pomiędzy nimi są zbyt duże i dlatego pojawia się ochota na coś słodkiego?

• Zastanów się, dlaczego słodycze pojawiają się w jadłospisie. W jakich momentach je spożywasz, a kiedy nie pamiętasz o ich istnieniu? Jakie emocje towarzyszą podczas spożywania słodyczy?

• Nie rozpoczynaj żadnych restrykcyjnych wyzwań, ani „od jutra koniec z ...”. Tym bardziej po napadzie lub jeżeli nie czujesz się na siłach.

• Zastosuj metodę małych kroczków. Na początek dobrze będzie popracować nad świadomym jedzeniem słodyczy. Nie kupuj na czarną godzinę. Nie trzymaj ich na widoku, ani pod ręką. Nie spożywaj posiłków przed telewizorem, telefonem, podczas pracy, czytania – utrudnia to kontrolę nad ilością spożywanych produktów. Stopniowo zmniejszaj ilości. Zamiast standardowego opakowania, wybieraj mniejsze.

• Najważniejsze, a zarazem najtrudniejsze. Zauważyłeś, że zamiast pół czekolady zjadłeś kilka kostek? Pochwal się! Ciągłe karcenie się (lub kogoś) potęguje tylko poczucie beznadziejności. Jeżeli udało ci się zatrzymać zanim zjadłeś „do pustego papierka”, zasługuje to na docenienie swojego/czyjegoś wysiłku.

TEKST: MGR DOMINIKA MIERZWA

DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA.

Tekst: Dominika Mierzwa, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

Czarna koszula, EMANUELBERG, 729 zł www.emanuelberg.com

PREZENT ŚWIĄTECZNY

- z polską metką

Torebka Chylak, 1390 zł www.chylak.com

DLA niego

Apaszka jedwabna, SPADIORA, 229 zł www.spadiora.pl

Czapka, ZIMNO, 89 zł www.zimnozimno.pl

DLA niej

Srebrny naszyjnik, Giorre, 149 zł www.giorre.com

Pasek, BALAGAN, 169 zł www.balaganstudio.com

Kolczyki, ANIA KRUK, 139 zł www.aniakruk.pl

Skórzana kosmetyczka, POSZETKA, 349 zł www.poszetka.com

Krawat, HARATYK, 420 zł www.haratyk.com.pl

Skarpetki, BENEVENTO, 59 zł www.benevento.pl

Świeca sojowa, GENTLEMAN, 35 zł www.yush.pl

Szalik, THE ODDER SIDE, 429 zł www.theoderside.com

Zestaw kosmetyków, UNIT4MEN, 89 zł www.uni4men.pl

Dieta na odporność

Okres jesienno-zimowy często kojarzymy ze zmniejszoną odpornością organizmu, a tym samym zwiększoną zachorowalnością. Niższe temperatury, przemarznięcie czy przemoknięcie sprzyjają rozwojowi infekcji. Na naszą odporność wpływa między innymi sposób żywienia. Prawidłowo zbilansowana dieta w połączeniu z odpowiednią ilością snu i aktywnością fizyczną pomaga wzmocnić nasz system odpornościowy. Co zatem jeść, aby uniknąć jesienno-zimowych chorób?

odporność. Stres, zmęczenie, zła dieta czy antybiotykoterapia mogą zakłócić naturalną równowagę mikroflory jelitowej. Dlatego tak ważne jest systematyczne włączanie naturalnych probiotyków do jadłospisu i stosowanie zdrowej, urozmaiconej diety.

Witamina D3

Układ odpornościowy do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje również witaminy D3, czyli tzw. „słonecznej witaminy”. Jej niedobory prowadzą do osłabienia mechanizmów obronnych organizmu.  Najlepszym pokarmowym źródłem witaminy D są tłuste ryby morskie (m.in. śledź, łosoś, makrela), jaja oraz dobrej jakości margaryny i tzw. miksy tłuszczowe, do których w Polsce obowiązkowo dodaje się witaminę D3. W okresie wiosenno-letnim jesteśmy w stanie pokryć zapotrzebowanie na tę witaminę poprzez wystawianie skóry na działanie promieni słonecznych przez 15 minut dziennie między godziną 10:00 a 15:00. Niestety w naszej szerokości geograficznej od września do października synteza skórna tej witaminy jest niewystarczająca. Należy ją w tym czasie suplementować w dawce 800-2000 j.m. (dla osób dorosłych), w zależności od masy ciała. O pomoc w  dobraniu odpowiedniej

dawki poproś swojego lekarza, farmaceutę lub dietetyka.

Kilka prostych kroków, jak

wzmocnić odporność!

1. Do każdego posiłku dodawaj warzywa lub owoce.

2. Codzienne jedz produkty bogate w witaminę C.

3. Spożywaj codziennie fermentowane produkty, włączaj do swojej diety kiszonki.

4. Przynajmniej 2 razy w tygodniu wprowadź do swojego jadłospisu produkty bogate w witaminę D (tłuste ryby morskie).

5. Stosuj urozmaiconą dietę.

do potraw warzywnych należy dodać odrobinę tłuszczu pod postacią np. oleju, pestek lub orzechów.

Mikroflora jelitowa a odporność

Dieta, która ma wspierać odporność powinna być przede wszystkim urozmaicona. Należy pamiętać o tym, że nie istnieje jeden produkt spożywczy, który dostarczałby wszystkich niezbędnych dla zdrowia substancji. Warto szczególnie zadbać o to, aby w codziennym jadłospisie znalazło się jak najwięcej różnorodnych produktów zawierających składniki potrzebne do wspierania prawidłowego działania układu odpornościowego.

Dużo warzyw i owoców

Warzywa i owoce powinny być podstawą naszej diety. Są one źródłem witamin, składników mineralnych oraz bioaktywnych związków, takich jak np.: antocyjany, flawonoidy, izoflawony. Składniki te m.in. stymulują układ immunologiczny, mają działanie antyoksydacyjne, chronią DNA komórek, regulują działanie hormonów. Zgodnie z zaleceniami, powinniśmy jeść co najmniej 400 g warzyw i owoców dziennie, z przewagą warzyw nad owocami. Najwięcej witamin mają surowe owoce i warzywa, a obróbka termiczna wpływa na zmniejszenie ich ilości.

Warto włączyć do diety produkty bogate w witaminę C, która wzmacnia system immunologiczny organizmu, zmniejszając podatność na zakażenia bakteryjne i wirusowe, pomaga zachować dobry stan ścian naczyń krwionośnych oraz jest najpowszechniejszym przeciwutleniaczem. Do warzyw i owoców bogatych w witaminę C należą: kapusta, papryka, brokuły, kalafior, truskawki, porzeczki, natka pietruszki, pomarańcze, kiwi, owoce dzikiej róży, żurawina.

Dynia oraz marchew są dobrym jesiennym źródłem prowitaminy A (β-karotenu). Witamina A, która powstaje w organizmie z prowitaminy A, jest silnym antyoksydantem, który wpływa na poprawę odporności. Witamina A rozpuszczalna jest w tłuszczach, dlatego w celu zwiększenia jej przyswajalności

Coraz więcej się mówi o tym, jak istotny wpływ na naszą odporność ma stan naszego układu pokarmowego. W naszej diecie powinny się znaleźć produkty bogate w błonnik rozpuszczalny, który tworzy podłoże dla rozwoju korzystnej mikroflory jelitowej. Do warzyw zawierających spore ilości włókien błonnika pokarmowego należą: burak, dynia i marchew.

Na naszą mikroflorę jelitową dobrze działają kiszonki i fermentowane produkty mleczne, które są źródłem bakterii probiotycznych, tzw. probiotyków. Do fermentowanych produktów mlecznych zaliczamy: naturalny kefir, maślankę, jogurt oraz mleko acidofilne, najlepiej naturalne, bez dodatku cukru.

Bakterie fermentacji mlekowej występujące w kiszonej kapuście i ogórkach pomagają w regulacji flory bakteryjnej jelit. Uszczelniają one ściany nabłonka jelitowego tak, aby nie przedostawały się do krwi szkodliwe substancje. Hamują rozwój patogenów, natomiast stymulują wzrost korzystnej mikroflory jelitowej.

Dieta z dużym udziałem przetworzonej żywności, cukrów prostych, mięsa i jego przetworów, a jednocześnie z niską zawartością warzyw i owoców oraz produktów zbożowych z pełnego przemiału może sprzyjać zaburzeniom flory jelitowej, powodując przewlekłe stany zapalne jelit i związaną z tym obniżoną

Tekst przepisy: Dominika Jucha-Ladzińska, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

TEKST: DOMINIKA JUCHA-LADZIŃSKA DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Sałatka z burakiem i orzechami

SKŁADNIKI:

» 250 g ugotowanych/pieczonych buraków » 2 garście rukoli » 25 g fety » 15 g orzechów włoskich » sos balsamiczny (1 łyżka oliwy, 1 łyżeczka miodu, 1 łyżka octu balsamicznego - po 10 g)

PRZYGOTOWANIE

1. Buraka pokrój w plastry, fetę w kostkę, orzechy posiekaj.

2. Wymieszaj składniki sosu.

3. Wyłóż na talerzu rukolę buraki, posyp fetą orzechami, polej sosem.

Omlet dyniowy Zielony koktajl

SKŁADNIKI:

SKŁADNIKI:

» 60 g twarogu » 60 g pieczonej/gotowanej dyni » 1 jajko

» 2 łyżki mąki pełnoziarnistej (20 g) » 1 łyżka ksylitolu/miodu » 1/2 łyżeczki przyprawy korzennej

PRZYGOTOWANIE:

1. Oddziel białko od żółtka.

2. Ubij na sztywno białko z ksylitolem.

3. Zblenduj blenderem na gładki mus dynię, twaróg, przyprawę korzenną, żółtko.

4. Dodaj pianę z białek, wymieszaj. Dodaj mąkę, wymieszaj.

5. Smaż na rozgrzanej patelni (u mnie średnica 12 cm) pod przykryciem na małym ogniu przez 10 minut, obróć omlet, dosmaż 2-3 minuty.

» 2 łodygi selera naciowego » 1 kiwi » 2 garście szpinaku »

1 jabłko » ½ szklanki soku pomarańczowego

PRZYGOTOWANIE:

1. Zblenduj wszystkie składniki na gładki koktajl.

ul. Witolda 6b, 35-302 Rzeszów, www.pro-familia.pl

Oddział Neonatologiczny

z Intensywną Opieką Medyczną

Oddział Ginekologiczno-Położniczy

Oddział Pediatryczny

Oddział Ortopedyczny Centrum Medycyny Sportowej

Oddział Urologiczny

Oddział Chirurgii Ogólnej

Chirurgia Kręgosłupa

Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Chirurgia Plastyczna Chirurgia Piersi Ginekologia Estetyczna Pracownia USG

Rezonans Magnetyczny Pracownia Endoskopii Bank Mleka

Poradnie Specjalistyczne Medycyna Estetyczna

Stomatologia

Podkarpackie Centrum Leczenia Otyłości

Pracownia Densytometrii | Diagnostyka Osteoporozy

Szkoła Rodzenia WYDAWCA

| REKLAMA ENFAMIL