ВО БУДЕЊЕ - Лидија Линдоф

Vo budenje ISBN 978-91-982881-1-7 © 2019 Lidija Lindoff Pranava Publishing, Viken, Sweden Omslag/Cover design: Lidija Lindoff www.pranavapublishing.se Printed in Republic of North Macedonia

ВО БУДЕЊЕ МИГОВИ НА ТРАНСФОРМАЦИЈА

ЛИДИЈА ЛИНДОФ

Pranava Publishing

Bhavana

ВОВЕД За Лидија, мојата блиска пријателка Лидија е жителка на две земји во нејзината душа и постоење. Една е на северниот крај на Европа, другата на јужниот. Северот е дисциплиниран, организиран, со постојана палета на бои, со поглед на северното море во кое се топи летното портокалово сонце во нејзиното Викен во Шведска. Таму се долгите денови и бели летни ноќи, куси и мрачни зимски денови со ветер што ги коси сувите тревки и карпите на брегот на морето. А југот е на Балкан, во Македонија, бучен, шарен и комплексен, традиционален и коренит. Во меѓупросторот на нејзиното раѓање и живеење на двата краја, се родиле уште многу земји и пространства, интереси и вештини за загледување во внатрешноста на духовното, од каде произлегува нејзиниот интерес кон будизмот, кон источната култура, спиритуалност и творештво. Во нејзиниот двор седи големиот Буда под едно дрво, над него виорат тибетански знаменца и некоја пријатна тишина живее во тревата и растенијата што никнат меѓу англиските рози. Лидија пишува одамна. Преведува вредно и сака да ја шири и спојува културата на тие два навидум спротивни краја. Така ја донесе некогаш и Астрид Линдгрен кај нас во Македонија како преведувач и издавач на книгата Присојна ливада. Направи и издаде и креативен учебник по Македонски јазик за изучување со погодна педагогија за сите оние коишто сакаат да го научат нашиот јазик. Во неа одамна живее желбата да создава книжевни текстови поаѓајќи од човечките димензии

на постоење па така таа не пишува само поезија или лирика, ниту само прозни текстови. Пишува и хаибун, пишува хаику, пишува со многу емотивност и нѝ го прикажува човечкиот егзистенцијален танц на спиритуално будење преку трансформација на свеста. Своите мисли со енергии и сеќавања ги спојува креативно со извори и елементи од историја, книжевност, етнологија и антропологија. Покрај пишувањето, фотографира, замаглува, открива и експериментира додека патува наоколу... низ времето и низ просторот. Лидија говори неколку јазици, сите ѝ се и мајчини и не ѝ се. Живее во две земји и двете ѝ се татковини и не ѝ се. Просторот и јазикот не ги ограничува луѓето, не ги определува ниту етикетира, туку ги збогатува. Па така таа е граѓанка на Европа, мисли и твори на два полнокрвни јазика и со нив исто толку полнокрвно опишува длабоки емотивни превирања и контемплации. Во оваа книга ќе најдете повеќе врзувања на неколку навидум неспоиви нешта – современ и архаичен јазик и фолклор, зборови од денес и од далечното вчера за кое треба да се подзамислите. Ќе најдете многу срце кое интуитивно и енергично зборува, но и тивок спокој кој е промислен, обмислен и внимателен во ткаењето на зборовите. Зад неа има обемна работа и труд која е олицетворение на ова дело, работа на креирањето, проучувањето и внимателно системско одбирање на зборови со бои, мириси и текстури. Нема да ви кажам што има внатре. Ниту ќе ви предочам која е комплексноста на идеите и темите. Ќе оставам сами да истражувате и набљудувате, да бидете допрени од нејзините зборови. Сами да ги најдете непознатите зборови, тие што вам ви се

драги и оние кои ви отвораат прозорци. Но едно е сигурно, читајќи ја Лидија, на крајот, во последниот збор – ќе ја запознаете лично неа.

Оливија Георгиевска

Ти си светлина, ти си прибежиште. Нема друго место за прибежиште освен во себе. Буда

SIC ITUR AD ASTRA

На ЗС Нема да те прашувам како си ни со кого си, ниту зошто си сите одговори ги добив читајќи ги меѓуредовите на твоето писмо. Нема да те прашувам како си…

Sic itur ad astra Сите носиме делови од некоја ѕвезда ретко кој со нив успева да го освојува светот и луѓето како да се плашат да бидат искрени а само со искреноста се вадат закопаните светлини од подрумот на душата. Сите носиме делови од некоја ѕвезда…

Sic itur ad astra Нема да ти поставувам прашања ќе ти ги поставам кога ќе се вратиш кога ќе се судриш со реалноста и суровоста на опстанокот… на животот кога ќе стане неопходно да застанеш цврсто на тлото кога ќе примаш удари од сите страни а ќе мораш да ги возвраќаш. Нема да те потсетувам какви се луѓето овде во оваа хаотична држава. Нема да ти поставувам прашања…

Sic itur ad astra

Нема да ти кажувам како сум не вреди да се опишува осиромашениот талкач кој после тебе ги изгуби своите нозе, своите очи. Не сакам да ти го опишам Охрид предвреме распролетен и расцветан каде предвреме сонцето се протнало во корените на липите и под езерските бранови. Нема да ти кажувам како сум…

Sic itur ad astra Сакам да ти пишувам за длабочините на духот за она што нѐ тера да плутаме по површината од оваа несреденост за она што ненајавено како солза како зрак на светлина избива од очајот и осаменоста за она што нѐ тера да ги бараме сродните а толку ретки души низ сивилото на овој разбрануван планетарен океан. Сакам да ти пишувам за длабочините на духот…

Sic itur ad astra Сакам да ти ја подарам енергијата од срцето на оваа света земја накај твоите северни пребивалишта неверојатна душевна енергија која ќе помогне да не го заборавиме она што нѐ спојува она што колку толку ни го осмислува животот во ова наше несредено и кратко постоење. Сакам да ме почувствуваш и да сфатиш дека човекот никогаш не останува без свој корен колку и да си отфрлен, неименуван, преименуван

бидејќи секогаш, секогаш ќе постои сон преполн со бои и светлини сон како опомена дека единствено твојата душа е таа што го држи цврсто копјето на воинот знаејќи дека е светол аманет. Сакам да ти ја подарам енергијата…

Sic itur ad astra.

Sic itur ad astra.

Sic itur ad astra.

ПРИСОЈНИ ЛИВАДИ Врати ми ги топлите дождови да замириса заспаното време по присојните ливади… оддалеку се слуша букот од зборови неискажани.

ПОРАКА НА ДУШАТА Дури и среде длабоко страдање поздрави ја и поклони се и ако те носи по голи сокаци каде желби гризат позлатени сни и каде зад неосветлени порти се коваат сребрени златници дури и тогаш верувај ѝ оти срцето милува оти душата расте дури и среде длабоко страдање поздрави ја и поклони се.

Namasté

ПАУН Паун горделив раскошен раширува отвара ослободува ѕвезди приказни очи чувари просветлува лета сонува небесно опоен бесмртност

So Hum

ВРАЌАЊЕ

Ја остави Виена среде декември 1903 година. Зимата се протегаше по улиците, по перонот. Сара се сврти за последно со ехото на премолчени зборови изгорени од виорот на една љубов. Секогаш од некаде ќе се враќаме, сите со својата непоканета ранливост, бидејќи нема друг пат кон љубовта, инаку не би имало каде да се вратиме. Студен и остар ветер се протнуваше под капутот и фустанот. Во купето унгарски официри играат со измрсени поцрнети карти надвикувајќи се со разни гестови додека на српската граница се проверуваат пасошите. Контролорот се потсмевна мафтајќи со нејзиниот пасош: „Reisen Sie allein, Fräulein? Jetzt haben wir einen König der so gut wie eurer ist!”. Веќе се наоѓаа на територија во која секој е осомничен. Возот грмежливо прелетуваше над Сава, после Земун полека и како во сон, пребледуваше Западна Европа. Солун е далеку, во овој миг дури и предалеку. Ништо не го обезумува тој град под едно затемнато небо каде секој грабливо си бара место, бара свое право, во битка во којашто никој не се предава. студеникаво изгрејсонце - снегулки нечујно слегнуваат по прозорот од возот

ПОЕЗИЈА НА ДУХОВНОТО БУДЕЊЕ (Кон поетската книга Во будење од Лидија Линдоф) 1. Голем број литературни текстови од историјата на литературата, особено од Далечниот Исток, ја ползувале поетската форма како соодветен начин да се пренесат духовни согледби и сознанија. Иако уште во далечното минато неретко се искажувале резерви кон капацитетот на јазикот да ги пренесува слоевитите духовни искуства, кога тоа се воопшто се правело (и ден-денес се прави), неслучајно се посега(ло) по поезијата во која јазикот е суптилна алатка за да се искажат и пренесат естетски искуства, кои се секако и духовни искуства. Таков е и случајот и со оваа возбудлива поетска книга. Уште со насловот и поднасловот (Во будење – мигови на трансформација) авторката Лидија Линдоф (1963) ги сигнализира клучните репери на нејзиниот поетски свет: будењето (не она што секој го доживува секое утро, ами будењето за духовното во животот) и будноста за драгоцените мигови на трансформација на човекот (кои, секако треба да се заслужат, да се доживеат, а и да се пренесат на другите, па затоа во игра овде влегува токму поезијата). Вториот маркер кој нè упатува на духовната димензија на оваа поезија е мотото на книгата т.е. стиховите кои му се припишуваат на Буда: Ти си светлина, / ти си прибежиште. / Нема друго место за прибежиште освен во себе. Токму интериоризацијата и интроспективноста, загатнати во овие стихови, несомнено се значајни обележја на триесетината песни на Лидија Линдоф, кои, распоредени во три циклуси, создаваат компактен поетски ракопис во кој

суптилна обединувачка тематска нишка се токму миговите на духовна трансформација.

2. Првите песни од циклусот „Облаци на срцето”, напишани во поетски идиом кој ритмички и лексички потсетува на народното поетско творештво, ги доловуваат токму миговите во кои се одвиваат внатрешни превирања, прекршувања и духовни драми во срцето на лирскиот субјект: во песната „Спроти прочка” тоа е соочувањето со туѓиот грев, но и со сопствениот „гнев во душава”; во песната „Нечист ветер (1947)” тоа е болното враќање во мрачните историски премрежиња во кои пустошел ветар црна земја што запусти; во песната „Ситна земја на младоста” тоа е соочувањето со испразноста и безполезноста на материјалното, преку цитирањето на синтагмата „парите се отепувачка”. Во неколку впечатливи песни од овој циклус се евоцира свеста за врската меѓу човекот и универзумот. Во песната „Ќе се стопам” субјектот тематизира стопување и поистоветување со ѕвездите за да си простам / што не умеам / да заборавам, а во епистоларната песна „Sic itur ad astra” се вели: Сите носиме делови од некоја ѕвезда, па затоа во оваа песна љубовта се објаснува како длабока потреба за потрага по чувството на целината: за она што нѐ тера да ги бараме сродните / а толку ретки души / низ сивилото на овој разбрануван/ планетарен океан. Така, во обидот да се сфатат и дофатат тајните на љубовта, во кратката песна „Во твоите очи” лирскиот субјект ја посочува љубовта како милост откриена во срцето, во песната „Храброст” тоа е храброста да се трага по храброста, а во песната „Чекање” – смелоста да се истрае во неизвесноста на копнежливото исчекување...

Како што упатува насловот на централниот циклус од книгата, циклусот „Разотворање”, поетскиот чин во оваа книга се проникнува со чинот на духовно отворање и будење, така што во песните од овој циклус авторската поезија на Лидија Линдоф се проникнува со традиционални молитви од Далечниот Исток, цитирани во оригинал. Притоа, при преплетувањето меѓу поетското и молитвеното неслучајно во овие песни се внесува во игра и улогата на тишината, на молкот, на медитативноста. Болка се бакнува молкум – се вели во потресната песна „Испраќање”, во која адресатот е мајката на поетесата. Песната „Има денови” ја засведочува внатрешната борба во соочувањето со страдањата што ги носи животот, особено во потрагата по спасоносноста на простувањето. Веројатно не е случајно што токму во природата се бара потпората во духовата потрага, па така во песната „Вечно срце”, со молитвен тон се вели: Цветокитна липо / извиши ме / води ме низ животов со љубов / до бесконечното отварање на срцево. Затоа, една од најубавите нишки во песните од оваа стихозбирка веројатно би требало да ја бараме томку во пејсажноста на лириката на Лидија Линдоф; епифаниските мигови поетесата неслучајно ги живее во дијалог со природата: кога ги слуша меките бранови на реката, учејќи да ги чита браздите во водата (во песната „Сенките од браздите”), слушајќи ја мекоста на дождецот („Во зеницата од душата”), или пуштајќи го пејзажот да ја обземе: јачмени полиња / провејуваат в срце. Да резимираме: вечноста, бесмртноста и духовната суштина во овие песни се доживува токму при непоматеното и чисто доживување на природата, како во песните „Една”, „Паун”, „Обновена зора”, „Саде игра”, а песната „Будење на утрото” спонтано

поентира: Утрово срцево ми раскажуваше сѐ е едно / сѐ е едно / сѐ е едно.

3. Врз фонот на ова драгоцено сознание, ракописот на Лидија Линдоф се заокружува со шесте хаибуни („Допир”, „Препознавање”, „Предавање”, „Одмотување”, „Задржување” и „Враќање”) поместени во финалниот циклус „Приказни на срцето”. И веќе знам сѐ е минливо. Ништо не може да остане и да биде како некогаш – се констатира во еден од овие прознопоетски хибридни и вибрантни текстови, во кои се вркстуваат сликите од сеќавањата (од минатото) со сликите од сегашноста. Но кога тие литературни отсечоци од времето и просторот евоцираат мигови на трансформации и проблесоци на духовни будења, дури и во еден минлив свет нивното траење низ миговите на читање е обезбедено. За песни и приказни кои доаѓаат од срцето секогаш ќе биде добро време. Владимир Мартиновски

ЗА ПИСАТЕЛОТ Лидија Линдоф (р. Крагуевска) е родена во Битола (1963), во Шведска се преселила во 1964 година. Таа е поет, раскажувач, преведувач. Дипломирала за проф. по англиски јазик и литература со преведување, магистрирала на Европски студии со меѓународни односи, завршила и студии по социологија и право. Таа е дипломиран професионален кариерен советник и дипломиран инструктор по медитација на самосвест (Mindfulness meditation). Работи како програмски координатор и академски советник при Универзите-тот во Лунд, Шведска. Лидија Линдоф е преведувач и издавач на Присојна ливада (WordAbout, 2002) од Астрид Линдгрен. Автор и издавач е на учебникот за македонски јазик за шведска публика Povelete!

Makedonska för nybörjare (Pranava Publishing, 2015). Првпат објавува песни во антологијата Симфонија на срцето 3 (Златно перо, 2017). Учествува како поет и преведувач во поетскиот зборник со современа поезија на македонски и шведски јазик, Калемење на светлината/Det ympade ljuset (Златно перо, 2019). Пишува поезија и проза со инспирација од будизмот, јогата и медитацијата, пишува за свесноста и духовниот развој како пат кон целост за тело и душа. Во будење (Pranava Publishing, 2019) е нејзина прва книга со поезија и хаибун, со која што осликува согледувања низ кои душата се трансформира за да најде смисла и поврати здив, мигови на застој кога е неопходно да дозволиме болката, тагата и љубовта да гостуваат.

СОДЖИНА 6 Вовед: Оливија Георгиевска

Облаци на срцето 14 16 18 20 22 26 28 30 32 34

Спроти прочка

Нечист ветер (1947)

Ситна земја на младоста Ќе се стопам Sic itur ad astra Во твоите очи Присојни ливади Храброст Чекање Во туѓи води

Разотворање

38 Испраќање 40 Има денови 42 Во прегратка 44 Вечно срце 46 Сенките од браздите 48 Во зеницата од душата 50 Порака на душата 52 Јачмени полиња 54 Една 56 Паун 58 Обновена зора 60 Саде игра 62 Будење на утрото 64 Гласот на срцето

Приказни на срцето 70 Допир 72 Препознавање 74 Предавање

76 Одмотување 78 Задржување 80 Враќање 80 Влaдимир Мартиновски: Поезија на духовното будење 84 За писателот