17 minute read
Abba - De geschiedenis en comeback van de Zweedse cultband
INTERVIEW
ABBA: DE GESCHIEDENIS EN COMEBACK VAN DE ZWEEDSE CULTBAND
Advertisement
© Baillie Walsh
Met bijna 400 miljoen verkochte albums wereldwijd, 17 nummer 1-hits en meer dan 16 miljoen wekelijkse wereldwijde streams, is ABBA een van ‘s werelds meest succesvolle muziekacts aller tijden. Sinds hun doorbraak met ‘Waterloo’ in 1974, heeft ABBA’s muziek de harten van miljoenen mensen over de hele wereld veroverd. Tegenwoordig is ABBA populairder dan ooit. ABBA Gold, oorspronkelijk uitgebracht in 1992, stond in juli 2021 reeds duizend weken in de UK Album Chart. Dit is het eerste album in de muziekgeschiedenis dat deze mijlpaal bereikte. ABBA werd in 2010 opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame. ‘Dancing Queen’, een van hun meest geliefde nummers, werd in 2015 toegevoegd aan de GRAMMY Hall of Fame.
De succesvolle popgroep kondigde op 2 september 2021 aan dat ze na 40 jaar terug zijn met een gloednieuw album en de revolutionaire concertreeks ‘ABBA Voyage’ waarbij Agnetha, Björn, Benny en Anni-Frid als hologrammen zullen optreden met een tienkoppige liveband in een speciaal gebouwde ultramoderne arena in het Queen Elizabeth Olympic Park te Londen. Deze concertreeks zal op 27 mei 2022 afgetrapt worden. Tijdens dit baanbrekend optreden zullen digitale versies van de vier geliefde bandleden opwindende discohits zoals ‘Dancing Queen’, ‘Take A Chance On Me’, ‘Mamma Mia’ en ‘Gimme! Gimme! Gimme!’ tot leven brengen. De digitale avatars (ook gekend als de ‘ABBAtars’) zullen bovendien tal van nummers van hun recent album ‘Voyage’ brengen. De toeschouwers zullen als het ware een reis naar het verleden maken, maar met een futuristische twist. Bij het creëren van de digitale versies van de bandleden werd gebruik gemaakt van de geavanceerde motion capturetechnologie. De ABBA-tars zijn ontwikkeld door een 850-koppig team van Industrial Light and Magic, het bedrijf dat opgericht werd door de Amerikaanse filmregisseur en producent George Lucas (de maker en bedenker van de eerste 6 Star Wars-films). De artistieke leiding van ‘ABBA Voyage’ is in handen van de Engelse filmregisseur Baillie Walsh (ook gekend van ‘Flashbacks of a fool’, ‘Nowhere boy’, ‘Supergirl’, ‘Sprinsteen & I’ en ‘Being James Bond’), terwijl de show geproduceerd zal worden door Svana Gisla (die met o.a. David Bowie en Beyoncé samenwerkte) en Ludvig Andersson (de jongste zoon van Benny Andersson en producer van ‘Mamma Mia! Here we go again’). Wayne McGregor, bekend van het Londense Royal Ballet, is verantwoordelijk voor de choreografie van ‘ABBA Voyage’.
Ontstaan van de Zweedse cultband
De geschiedenis van ABBA brengt ons terug naar de zomer van 1966. In die periode ontmoetten Benny Andersson (1946) en Björn Ulvaeus (1945) elkaar voor de eerste maal. Björn maakte op dat moment deel uit van de Zweedse folkgroep The Hootenanny Singers, terwijl Benny keyboard speelde bij de succesvolle Zweedse popgroep The Hep Stars. Deze laatstgenoemde muziekgroep kreeg als bijnaam ‘de Zweedse Beatles’ en kende in eigen land zijn hoogtepunt tussen 1964 en 1969. Benny genoot toen reeds nationale bekendheid. Dit sixties-bandje scoorde met ‘Sunny girl’ in 1968 een Europese hit. Björn en Benny besloten om onder impuls van platenbaas en hun latere manager Stig Anderson samen songs te schrijven. Hij was snel onder de indruk van het compositorische talent van Björn en Benny en was ervan overtuigd dat het duo een gouden toekomst tegemoet zou gaan. De in Noorwegen geboren Anni-Frid Lyngstad (1945), ook gekend als Frida, trad op elfjarige leeftijd voor de eerste keer op tijdens een liefdadigheidsconcert van het Rode Kruis. Ze maakte tijdens haar tienerjaren deel uit van een dansorkest en een bigband, waarin ze jazzy nummers zong. Vanaf haar negentiende gaf ze regelmatig concerten met haar
©Pål Allan/ABBA The Museum
eigen muziekgroepje The Anni-Frid Four. In 1967 won ze de Zweedse talentenjacht ‘New Faces’ met de song ‘En ledig dag’. Twee jaar later nam ze met het lied ‘Härlig är vår jord’ deel aan het Melodifestivalen (de Zweedse voorronde van het Eurovisiesongfestival), waar ze op de vierde plaats eindigde. Tijdens deze liedjeswedstrijd leerde ze Benny Andersson kennen, die haar onderbracht bij de platenmaatschappij Polar en haar platen ging producen. Benny en Anni-Frid verloofden zich snel, maar traden pas in het huwelijksbootje in 1978. In 1971 haalde Anni-Frid Lyngstad met het nummer ‘Min egen stad’ haar eerste nummer één-hit in de Zweedse hitparade. Deze song werd geschreven door Benny Andersson. In hetzelfde jaar bracht ze haar eerste elpee ‘Frida’ uit, die meteen doorstootte naar de eerste plaats in de Zweedse hitlijsten. Later scoorde ze met ‘Man vill ju leva lite dessemellan’ haar tweede nummer één-hit. Vooraleer ABBA bestond, was Agnetha Fältskog (1950) reeds een succesvolle artieste in Scandinavië. Op 20-jarige leeftijd had de zangeres reeds 6 soloalbums en enkele hits op haar palmares staan. Op 17-jarige leeftijd scoorde ze met de zelfgeschreven song ‘Jag var så kär’ een nummer één-hit in Zweden. Twee jaar later (1970) werd ook het lied ‘Om tårar vore guld’een monsterhit in haar thuisland. Björn Ulvaeus leerde Agnetha Fältskog in de zomer van 1969 kennen tijdens de opnames van een televiesieshow. Het jaar daarop trouwden ze onder massale mediabelangstelling. In 1972 vertolkte Agnetha Fältskog de hoofdrol in de musical Jesus Christ Superstar. In 1970 brachten Benny Andersson en Björn Ulvaeus ‘Lycka’ op de markt. Agnetha en Anni-Frid verleenden samenwerking aan dit album als achtergrondzangeressen. Nadat de twee koppels in april 1970 samen op reis geweest waren naar Cyprus trad het kwartet onder de naam ‘Festfolket’ op in een variété-show op de Zweedse televisie. Deze gelegenheidsgroep bracht sketches, maar imiteerde eveneens bestaande nummers. De daaruit voortkomende single ‘Hej gamle man’ haalde de hoogste regionen van de Zweedse hitparade. In maart 1972 releaseden Björn en Benny hun eerste gezamenlijke single: ‘She’s my kind of girl’. Deze song scoorde een nummer één-hit in Japan en betekende hun eerste succes in het buitenland. Dit was voor het duo de aanleiding om verder te gaan in het Engels en te experimenteren met een nieuwe sound. Op een gegeven moment werd de naam ‘Festfolket’ gewijzigd naar ‘Björn & Benny, Agnetha & AnniFrid’. Het uptempo nummer ‘People need love’ van het muzikale kwartet werd een bescheiden hit in eigen land, maar deed wel zijn intrede in de Amerikaanse hitlijsten. Dit succes was de aanzet om dezelfde weg verder te bewandelen. In september 1972 namen ze de single ‘Nina, pretty ballerina’ op. In 1973 nam het Zweedse viertal onder stimulans van hun manager Stig Anderson, die een internationale doorbraak beoogde, met het nummer ‘Ring Ring’ deel aan de Zweedse preselecties voor het Eurovisiesongfestival. De band eindigde op de derde plek van de voorrondes voor het Eurovisiesongfestival, maar niettemin werd deze song een grote hit in Zweden, Noorwegen, Oostenrijk en Nederland. Na verloop van tijd vond Stig Anderson de groepsnaam ‘Björn & Benny, Agnetha & AnniFrid’ te lang en daarom werd besloten om verder te gaan onder de naam ABBA, een acroniem van de voornaam van de 4 bandleden.
‘Waterloo’: beste lied in de geschiedenis van het Euroviesongfestival
Een jaar na hun deelname aan de preselecties voor het Eurovisiesongfestival met ‘Ring Ring’ waagde het viertal opnieuw hun kans met ‘Waterloo’, een vrolijke uptempo nummer dat oorspronkelijk ‘Honey Pie’ heette. Dit keer was hun deelname aan de voorrondes succesvol, want gehuld in glitterpakjes en zilveren plateauzolen besteeg ABBA met stervormige gitaren op 6 april 1974 het podium van het Engelse Brighton, waar het Eurovisiesongfestival dat jaar plaatsvond. Tijdens de performance droeg de dirigent die ABBA begeleidde Napoleonkledij. Je kan tegenwoordig de kostuums die ABBA tijdens het Eurovisiesongfestival droeg bewonderen in het ABBA-museum te Stockholm. Tijdens de voorrondes in eigen land zongen ze dit lied nog in het Zweeds, maar gedurende het Eurovisiesongfestival brachten ze het nummer in het Engels. Dankzij de herkenbare sound, de mooie melodie en de podiumpresence viel het viertal onmiddellijk in de smaak bij het grote publiek en de jury, die de hoogste score aan de Zweedse band toekende. De triomftocht op het Eurovisiesongfestival zorgde ervoor dat de internationale carrière van de Zweedse popgroep gelanceerd werd. ‘Waterloo’ betekende het begin van één van de meest succesvolle muziekcarrières allertijden. ABBA wilde oorspronkelijk met de song ‘Hasta Manana’ deelnemen aan deze internationale liedjeswedstrijd, maar in dat nummer was Agnetha Fältskog de leadzangeres. Uiteindelijk werd ervoor geopteerd om het catchy nummer ‘Waterloo’ in te zenden omdat in deze song beide zangeressen evenveel aan bod komen. De tekst van het lied gaat over een vrouw die zich overgeeft aan de liefde voor een man op wie ze verliefd is. Ze vergelijkt dit met de manier waarop de beroemde Franse militaire leider Napoleon zich overgaf tijdens de legendarische Slag bij Waterloo in 1815. In tegenstelling tot wat er in
© Åke E:son Lindman/ABBA The Museum
© Anna Bergqvist/ABBA The Museum
de tekst van de song staat gaf Napoleon zich niet over in Waterloo, maar wel een maand later in het Franse Rochefort. Waterloo verkocht wereldwijd bijna 6 miljoen exemplaren, waarmee het een van de meest succesvolle singles ooit is geworden. Het nummer stond bovenaan de hitlijsten in veel Europese landen waaronder Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk. In de Amerikaanse Billboard Hot 100 piekte het nummer op nummer 6. In 2005, op de 50e verjaardag van het jaarlijkse Eurovisiesongfestival, werd Waterloo verkozen tot het beste lied in de hele geschiedenis van de competitie.
Opéénstapeling van internationale successen
Na het winnen van het Eurovisiesongfestival stapelden de successen zich op en wordt ABBA één van de meest legendarische popbands allertijden. Het Zweedse kwartet groeide uit tot een hitmachine die met aanstekelijke popsongs de internationale muziekscène kon inpalmen. De muziek van ABBA weet de harten van miljoenen mensen te beroeren, van Europa tot de Verenigde Staten en van Zuid-Amerika tot Azië. Hun manager Stig Anderson besloot om in navolging van the Beatles promo clips te voorzien bij de songs van ABBA. Deze filmpjes waren een voorloper van de videoclips. Deze promo clips hebben ongetwijfeld een belangrijke bijdrage geleverd tot de doorbraak en het internationale succes van ABBA. De Zweedse regisseur Lars Sven Hallström maakte vernieuwende en visueel sterke video’s bij verscheidene liedjes van ABBA. In 1975 releasede de Zweedse cultband zijn derde album ‘ABBA’, waarop de hits ‘S.O.S.’, ‘I do, I do, I do, I do, I do’ ‘en Mamma Mia’ prijken. ‘I do, I do, I do, I do, I do’ is een eerbetoon aan de schlagermuziek van de jaren vijftig. Deze sentimentele song wordt begeleid door saxofoons en is een veelgedraaid nummer op trouwfeesten in Zweden. Dankzij het wereldwijde succes van ‘S.O.S.’ kon ABBA de status van ééndagsvlieg definitief achterwege laten. Dit lied gaat over een relatie die dreigt op de klippen te lopen. ‘S.O.S.’ scoorde een nummer één-hit in Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, Mexico, België en Duitsland. Het lied ‘Mamma Mia’ plaatste de band opnieuw wereldwijd in de spotlights. Dit leuk popdeuntje start met het herkenbare geluid van een marimba. ‘Mamma Mia’ werd zelfs zo populair dat het nummer een centrale plaats innam in de gelijknamige film en musical. De succesrijke elpee ‘Arrival’ uit 1976 bracht de hits ‘Dancing Queen’, ‘Money, Money, Money’ en ‘Knowing me, Knowing you’ met zich. De track ‘Fernando’ kwam terecht op de Australische en Nieuw-Zeelandse versies van het album, maar werd in alle andere landen als losse single uitgebracht. ‘Fernando’ werd aanvankelijk geschreven voor het album ‘Frida ensam’ (1975) van Anni-Frid Lyngstad.
‘Dancing Queen’: enige nummer één-hit in de USA
Het Amerikaanse muziektijdschrift Rolling Stone verkoos ‘Dancing Queen’ tot één van de beste popsongs allertijden. ‘Dancing Queen’ was de enige nummer één-hit van ABBA in de Verenigde Staten. De single werd wereldwijd maar liefst 8,8 miljoen keren verkocht en stond bovenaan de hitlijsten in Australië, Canada, Nederland, België, Ierland, Mexico, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Zuid-Afrika, Spanje, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. ABBA speelde deze song voor de eerste keer live tijdens een tv-gala aan de vooravond van het huwelijk van de Zweedse koning Carl Gustaf en koningin Silvia. In ‘Money, Money, Money’ is Anni-Frid Lyngstad de leadzangeres. ABBA voert delen van dit lied live uit in ‘ABBA: The Movie’ (1977). In deze bioscoopfilm worden beelden vertoond van de Australische tour van ABBA. In de populaire musical ‘Mamma Mia!’ wordt dit gelijknamig nummer gezongen door het personage van Donna, terwijl ze uitlegt hoe hard ze moet werken om de taverna draaiend te houden. In de Brits-Amerikaanse muziekfilm ‘Mamma Mia!’ uit 2008 vertolkt Meryl Streep de rol van Donna Sheridan en zingt ze de titelsong van deze kaskraker. Het onweerstaanbaar refrein van ‘Knowing me, Knowing you’ zorgde ervoor dat ook dit lied een toppositie bereikte in de internationale charts. ‘Knowing me, Knowing you’ was het eerste ABBA-lied waarin het beeindigen van een relatie aan bod kwam. In latere nummers, zoals ‘When All Is Said And Done’ (1981), ‘The Winner Takes It All’ (1980) en ‘One Of Us’ (1981) wordt ook dit thema bezongen. Ook de elpee ‘ABBA: The Album’ uit 1977 telt verschillende klassiekers, waaronder ‘Take A Chance On Me’, ‘The Name Of The Game’, ‘Eagle’ en ‘Thank You For The Music’. Het nummer ‘Take A Chance On Me’ gaat van start met een a capella zang waarna de muziek invalt. In 1978 ging de veroveringstocht van ABBA verder. De topband deed serieuze inspanningen om ook de USA in te palmen. ABBA speelde samen met Olivia Newton-John en Andy Gibb in een televisiespecial. De resultaten waren bemoedigend: de huidige single van de groep, ‘Take A Chance On Me’, bereikte nummer drie, terwijl de elpee ‘ABBA - The Album’ platina haalde en piekte op de veertiende plek, hun beste plaats in de Amerikaanse hitlijsten ooit. In 1978 bracht ABBA geen nieuwe plaat uit, maar wel de single ‘Summer Night City’. Dit disconummer was aanvankelijk voorzien als eerste single voor het album ‘Voulez-Vous’ (1979), maar uiteindelijk kwam die song niet op deze elpee terecht. In hetzelfde jaar richtten Björn Ulvaeus, Benny Andersson en Stig Anderson (hun manager en eigenaar van het Polar Music opnamelabel) de Polar Studios in Stocholm op. In deze opnamestudio werden de drie laatste albums van ABBA opgenomen (‘Voulez-Vous’ ‘Super Trouper’ en ‘The Visitors’) én eveneens de twee singles ‘Under Attack’ en ‘The Day Before You Came’. Naast ABBA hebben nog tal van andere artiesten, waaronder Led Zeppelin en Genesis, albums opgenomen in de Polar Studios. In het ABBA museum in Stockholm vind je een reconstructie van deze opnamestudios.
Einde van de iconische popband
In 1979 kondigden Björn en Agnetha hun scheiding aan, maar dat nieuws had geen invloed op het voortbestaan van de band. Op het album ‘Voulez-Vous’ uit 1979 omarmde ABBA de discomuziek, die op dat moment op zijn hoogte-
punt was. Deze plaat, waarop de nummers ‘Voulez-Vous, ‘Does Your Mother Know’, ‘Chiquita’ en ‘I Have A Dream’ staan, pronkte in een aantal landen bovenaan de hitlijsten. ‘Chiquita’ kreeg een enorme wereldwijde lancering toen ABBA deze song op 9 januari 1979, een week voor de release, uitvoerde tijdens het Music For UNICEF benefietconcert, waar ook de Bee Gees, Rod Stewart, Donna Summer en andere sterren te horen waren. ABBA doneerde vervolgens de helft van alle royalty’s van de verkoop van de single aan UNICEF. ‘I Have A Dream’ is het enige ABBAnummer dat naast het gezang van de bandleden ook een kinderkoor introduceert. Deze song gaat uit van het geloof of de verbeeldingskracht dat je beter weestand biedt aan tegenslagen en in plaats daarvan zegevierend in het leven staat. Op 13 september 1979 startte ABBA zijn tweede grote en laatste tournee. De Zweedse band ging eigenlijk niet veel op tournee, omdat niet alle bandleden evenveel genoten van het leven on the road. Agnetha voelde zich tijdens een wereldtournee heel vaak éénzaam. Ze miste haar kinderen en ze hield zich tijdens het reizen vaak afzijdig. De eerste grote tournee vond plaats in 1977 doorheen Europa en vervolgens Australië. In 1979 en 1980 ging de iconische band op wereldtournee, die eindigde in Japan. Tijdens de tour doorheen Europa bracht ABBA het nummer ‘Gimme! Gimme! Gimme! (A Man After Midnight)’ uit. Deze song gaat over een éénzame vrouw, die ’s avonds alleen in haar flat televisie kijkt, terwijl buiten de herfstwind huilt. In dit nummer zingt ze dat haar situatie totaal verschillend is dan in de films, die meestal een happy ending kennen. Op 3 november 1980 bracht ABBA ‘Super Trouper’ uit, zijn zevende studioalbum. Deze plaat met de hitsingles ‘The Winner Takes It All’ en ‘Super Trouper’ werd het best verkochte album in 1980 in het Verenigd Koninkrijk. De betekenis van ‘Super Trouper’ is ‘schijnwerper’. Het liedje beschrijft dat zelfs artiesten ondanks hun leven in de spotlights ook éénzaam kunnen zijn. De oorspronkelijke titel van ‘The Winner Takes It All’ was ‘The Story Of My Life.’ Agnetha zong de leadzang op dit lied dat over een echtscheiding gaat. Veel mensen beweren dat deze song over de echtscheiding van Björn Ulvaeus en Agnetha Fältskog gaat, maar beide ABBAleden hebben altijd ten stelligste ontkend dat dit nummer autobiografisch is. Het nieuws sloeg als een bom in toen ook Benny en Frida in februari 1981 hun scheiding aankondigden. Dit weerhield het viertal er nog steeds niet van om de samenwerking stop te zetten. In de zomer verscheen in beperkte oplage de single van ‘Lay All Your Love On Me’, een dansbaar nummer over jaloersheid. Aan het eind van het jaar verscheen ABBA’s achtste album, ‘The Visitors’, met ‘One Of Us’ als grootste hit. ‘The Visitors’ was een van de eerste albums in de geschiedenis dat op cd-formaat gedrukt werd. In 1982 ging ABBA nog één keer de studio in om een nieuwe plaat op te nemen, maar het album werd nooit afgemaakt. Ondanks het feit dat ze met ‘The Day Before You Came’ een grote hit scoorden, was de glorieperiode van ABBA achter de rug. ABBA trad op 6 november en 11 december 1982 bij de BBC One op naar aanleiding van hun tienjarig bestaan. Het jaar nadien kondigde de band een tijdelijke split aan, maar deze bleek uiteindelijk definitief te zijn. De bandleden wilden muzikaal andere paden bewandelen. Björn en Benny wilden een musical schrijven, terwijl Anni-Frid en Agnetha een internationale solocarrière wilden uitbouwen.
Op 2 september 2021 kondigde ABBA via een livestream op Youtube aan dat ze veertig jaar na hun split een nieuw album zouden uitbrengen. De twee eerste singles die tijdens die livestream gebruikt werden om de release van ‘Voyage’ aan te kondigen, waren ‘I Still Have Faith In You’ en ‘Don’t Shut Me Down’. Het nieuw album is opgenomen in Benny’s studio Riksmixningsverket in Stockholm en is werelwijd uitgebracht bij Universal Music Group. Op het negende studioalbum van ABBA wordt er als het ware een tijdreis naar de late jaren zeventig gemaakt. Op ‘Voyage’ wordt gebruik gemaakt van de ingredienten van een vintage ABBA-song: aanstekelijke melodieën, meezingbare refreinen, tijdloze arrangementen, opzwepende discobeats, …
Beleef de muziek van ABBA in ‘ABBA The Museum’ in Stockholm
Voor de fans van ABBA is een bezoek aan het ABBA museum in het stadsdistrict Djurgården in Stockholm een absolute must. Tijdens je rondgang in dit museum kan je memorabilia, gouden platen, kostuums en andere objecten aanschouwen die gelinkt zijn aan de iconische Zweedse popband. Een groot deel van de geëxposeerde voorwerpen is afkomstig uit de privécollecties van de wereldberoemde cultband. Sinds zijn opening in mei 2013 is dit één van de meest bezochte musea in Zweden. Het museum toont je een uitgebreid overzicht van de volledige carrière van ABBA, vanaf de oprichting van de muziekgroep en de deelname aan het Eurovisiesongfestival tot de split van de band in 1983. Je kan in dit museum concertbeelden en interviews bekijken, maar je kan hier eveneens op een interactieve manier deelnemen aan het gebeuren. In de karaokeruimte kan je je favoriete ABBA-hit meezingen. In de gereconstrueerde Polar-studio, waar heel wat ABBA-hits opgenomen zijn, kan je dansen en zingen in een originele ABBA-outfit. Na je bezoek aan het ABBA-museum kan je nog een glimp opvangen in de Swedish Music Hall of Fame, waar je meer te weten komt over de Zweedse muziekgeschiedenis vanaf 1920.
Bert Coppens Tekst:
