Οικογένεια και σχολείο
Άγχος - Αίτια και Αντιμετώπιση Λουίζα Θεοφάνους - Ιωακείμ, B.Sc. (Hons), M.Sc., MBACP Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Άγχος είναι η αντίδραση που έχουμε – ψυχολογικά, σωματικά και στη συμπεριφορά μας – όταν νιώθουμε πως δε μπορούμε να αντεπεξέλθουμε ικανοποιητικά σε κάτι που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Σε συναισθηματικό επίπεδο, το άγχος εκδηλώνεται με συναισθήματα έντασης, αγωνίας, ανησυχίας, σύγχυσης, δυσκολίας συγκέντρωσης και νευρικότητας. Τα συναισθήματα αυτά συχνά σωματοποιούνται, εκδηλώνονται δηλαδή με σωματικά συμπτώματα, παρόλο που η βάση τους είναι ψυχολογική. Έτσι, ο άνθρωπος που υποφέρει με άγχος, μπορεί να έχει συχνούς πονοκεφάλους, πόνους στο στήθος και στο στομάχι, ζαλάδες και αναγούλες που δεν οφείλονται σε σωματική κόπωση, αδυναμία ή ασθένεια. Τα συμπτώματα αυτά συχνά του προκαλούν κούραση και δυσφορία. Σε επίπεδο συμπεριφοράς, ο άνθρωπος που υποφέρει με άγχος, συχνά κινείται νευρικά και ασυντόνιστα, είναι αφηρημένος, μιλά και κινείται πολύ γρήγορα, δεν έχει υπομονή να ολοκληρώσει κάτι. Πραγματικό και Νευρωτικό Άγχος Στη ψυχολογία διαχωρίζουμε το άγχος που οφείλεται σε πραγματικά γεγονότα του παρόντος (όπως η απώλεια εργασίας, υγείας ή σημαντικής σχέσης), το οποίο ονομάζουμε πραγματικό άγχος ή στρες, από το λεγόμενο νευρωτικό άγχος. Στις περιπτώσεις του πραγματικού άγχους συνήθως χρειάζονται πρακτικές αλλαγές, χρόνος και στήριξη προς το άτομο που υποφέρει, ώστε να μπορέσει να αποδεχθεί ή να αντιμετωπίσει – κατά περίπτωση – μια δύσκολη κατάσταση.
24
Το νευρωτικό άγχος δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα από τις εξωτερικές συνθήκες ζωής κάποιου, συνήθως είναι χρόνιο και σχετίζεται συνήθως με τραυματικά βιώματα του παρελθόντος (συχνά της παιδικής ηλικίας), εσωτερικές ψυχικές συγκρούσεις και θέματα προσωπικότητας του ατόμου, όπως ανασφάλειες, φοβίες, καταναγκασμούς, τάσεις εξάρτησης και άλλα. Αιτίες του Νευρωτικού Άγχους Το νευρωτικό άγχος οφείλεται συνήθως σε διάφορους παράγοντες, οι οποίοι διερευνούνται στη ψυχοθεραπεία, ώστε να μπορέσει κάποιος να απαλλαγεί από τα ενοχλητικά συμπτώματα. Πρωταρχική στην εκδήλωση του άγχους θεωρείται η διαδικασία της απώθησης. Απώθηση ονομάζεται η άρνηση και καταπίεση των ενορμήσεων και των συναισθημάτων μας. Ως συνέπεια, εκδηλώνεται το άγχος, που λειτουργεί στις περιπτώσεις αυτές ως προειδοποιητικός μηχανισμός για πραγματικούς ή φανταστικούς φόβους, προσπαθώντας να αποτρέψει τον οργανισμό από το να κατακλυστεί από το συναίσθημα. Οι σημαντικότεροι από τους παράγοντες που διερευνούνται στην κατανόηση και αντιμετώπιση του άγχους θεωρούνται οι ακόλουθοι: καταπιεσμένα συναισθήματα όπως ο θυμός ή σεξουαλικές επιθυμίες, αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα, ανικανοποίητες επιθυμίες, συνειδητοί ή υποσυνείδητοι φόβοι, ενοχές και φόβος ενοχών, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση.