PENSIOEN
Plan uw pensioen in 2014 VERMOGEN
R.I.P Bankgeheim NALATENSCHAP
Successieplanning in de toekomst INKOMEN
Fiscale planning van uw inkomen
JAARGANG I
NOVEMBER 2013
Capital update
WOORD VOOR AF
update Een plan maakt het verschil!
en anderzijds de opbrengsten maximaliseren? Ageer nu en laat een aantal unieke kansen niet voorbijgaan. Op lange termijn is het essentieel uw levensstandaard in stand te kunnen houden. Dat magische cijfer, per jaar of per maand, geeft weer wat u of uw gezin nodig heeft om ‘rond te komen’. Uit onderzoek blijkt dat cijfer op lange termijn, gecorrigeerd met inflatie, stabiel te blijven. Een persoonlijk fi nancieel plan op maat houdt hier terdege rekening mee. Uw plan vertrekt vanuit uw wensen en doelstellingen, analyseert uw huidige situatie en Wat is uw plan? Uw plan is dé methode om uw fi nancieel geluk te vergroten optimaliseert waar nodig. Uiteindelijk resulteert dit in concre vanuit de wetenschap dat dit volledig tegemoet komt aan wat te acties en bijsturingen zodat uw schip veilig de haven bereikt. u wilt. Uw wensen en dromen zijn uniek en verdienen een Een goed plan geeft inzicht, overzicht en gemoedsrust. Optima biedt u al haar expertise aan om uw plan te realiseren. hoogstper soonlijke aanpak. Een goed plan is geïntegreerd. Alle elementen van uw inkomen, Meer dan 400 mensen staan elke dag klaar om uw wensen en uw vermogen, uw pensioen en uw nalatenschap komen aan dromen waar te maken. Discreet en deskundig bouwen wij mee aan uw fi nancieel geluk van morgen. bod. Dit is maatwerk. Capital Update biedt een frisse blik op ac Uw plan biedt een antwoord op de vragen tuele thema’s uit de praktijk. Zo krijgt u van vandaag én van morgen. Hoe vindt u “U W PL A N IS DE inzicht in de praktische bouwstenen van een oplossing voor de snel stijgende roe M ET HODE OM U W een goed uitgebalanceerd plan. rende voorheffing of een hogere liquidatie FINA NCIEEL GELUK Veel leesgenot! belasting? Hoe kan u besparen op kosten Reeds lang torsen we met z’n allen een indrukwekkende staats schuld. Ons geroemd sociaal systeem staat onder druk en de vergrijzingsgolf rolt de komende decennia genadeloos over ons land. Niets om echt vrolijk van te worden. En toch… wakkere burgers zijn hierop voorbereid. Ze hebben een plan! En dat plan maakt op lange termijn wel degelijk het verschil.
T E V E R G R O T E N .”
MET ACHTINGSVOLLE GROET, JO VIAENE, BESTUURDER OPTIMA GROUP
FASE 1
FASE 2
FASE 3
FASE 4
FASE 5
KENNISMAKING
AUDIT
PLAN
BEGELEIDING
OPVOLGING
Bepalen van jouw doelstellingen en wensen die bijdragen aan je persoonlijk financieel geluk
Opmaak van een persoonlijk plan met actiepunten in functie van jouw doelstellingen Totaalanalyse van je huidige situatie en het blootleggen van de pijnpunten
In een sfeer van wederzijds vertrouwen bijsturen en aanpassen waar nodig
Realisatie van jouw persoonlijk plan aan de hand van concrete oplossingen
Deze publicatie werd samengesteld door Optima Bank NV, met maatschappelijke zetel te Keizer Karelstraat 75, 9000 Gent. Hoewel Optima Bank NV alle redelijke maatregelen genomen heeft om ervoor te zorgen dat de informatie in deze publicatie juist, duidelijk en niet misleidend is, aanvaardt noch Optima Bank NV, noch de aan haar verbonden vennootschappen, bestuurders of werknemers, enige aansprakelijkheid voor enige directe of indirecte schade die op enigerlei wijze zou kunnen voortvloeien uit het gebruik of het zich beroepen op de in dit document vermelde informatie. Dit document bevat geen beleggingsadvies, noch een aanbod of een verzoek tot de aan- of verkoop van om het even welk fi nancieel product, dienst of advies. Iedere mededeling betreffende de fi nancieel-fi scale actualiteit in ruime zin, is tijdsgebonden en kan dus onderhevig zijn aan wijzigingen zonder verdere notifi catie. Gegevens over in het verleden behaalde rendementen, simulaties en prognoses vormen geenszins een garantie noch een indicator voor toekomstige resultaten.
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
PENSIOEN PL A N N I NG
PLAN UW PENSIOEN IN 2014 In 2013 schommelde het wettelijk pensioen van een zelfstandige met een volledige beroepsloopbaan tussen de 1 061 euro en 1 223 euro per maand, en tussen de 1 404 en 1 525 euro voor een gezinspensioen. Deze bedragen zullen in 2014 nauwelijks wijzigen. In de meeste huishoudens volstaat dit inkomen niet om de levensstandaard na het pensioen aan te houden. Daarom zijn bijkomende inkomsten meer dan noodzakelijk. Alleen zo kunt u met een gerust gemoed met pensioen gaan. TEKST ADRIEN BIQUET, TAX ADVISOR FOTO LIEVEN VAN ASSCHE
Enkele recente wettelijke maatregelen zouden tot een hoger pensioen moeten leiden, onder andere voor zelfstandigen. Wat u hiermee kunt doen om vanaf 2014 uw pensioen te plannen, komt later aan bod.
jaren achter de rug? Dan kunt u bij wijze van uitzondering ook al vanaf dat jaar genieten van uw wettelijk pensioen.
WANNEER KUNT U MET PENSIOEN GAAN EN GENIETEN VAN UW WETTELIJK PENSIOEN? De eerste beslissing bij de planning van uw pensioen is de einddatum kiezen van uw beroepsloopbaan. Om de berekening van uw wettelijk pensioen te optimaliseren, kiest u het best 1 januari van het jaar van pensionering. In principe ligt de pensioen gerechtigde leeftijd op 65 jaar. Maar onder bepaalde voorwaarden kunt u vroeger stoppen. En omgekeerd kunt u ook blijven werken na uw 65ste.
ADRIEN BIQUET
Vroeger werd het bedrag van het wettelijk pensioen verminderd met een bepaald per centage als een zelfstandige vervroegd met pensioen ging. Deze zogenoemde pensioen malus gold alleen voor zelfstandigen en niet voor werknemers. Maar gelukkig verdwijnt die vanaf 1 januari 2014.
En wat als u langer wilt werken? Voorwaarden voor vervroegd pensioen in 2014 In 2014 kunt u vervroegd met pensioen vanaf uw 61ste. Voorwaarde is wel dat u op dat ogenblik een beroepsloopbaan hebt van 39 jaar. Hebt u op uw 60ste al 40 loopbaan
[ CAPITAL UPDAT E ]
3
De wetgever moedigt u aan om langer te werken. Blijven werken kan op een aan trekkelijke manier gebeuren, zowel voor de opname van uw wettelijk pensioen als erna. Beslist u om het ingangsjaar van uw wet telijk pensioen te verschuiven naar een latere datum? Dan bouwt u een ‘pensioen
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
PENSIOEN PL A N N I NG
bonus’ op. Het systeem van de ‘pensioen bonus’ wijzigde onlangs, en treedt vanaf 1 januari 2014 in werking. Deze bonus is een financieel voordeel bij uw wettelijk pen sioen, dat u aan het einde van uw beroeps loopbaan krijgt, zodra deze loopbaan een bepaalde duur overschrijdt. De berekening van de pensioenbonus gebeurt op basis van twee criteria: de referentieperiode en het bedrag van de uitkering.
“DE PENSIOENBONUS IS EEN FINANCIEEL VOORDEEL BIJ UW WETTELIJK PENSIOEN, DAT U AAN HET EIND VAN UW LOOPBAAN KRIJGT, ZODRA DEZE LOOPBAAN EEN BEPAALDE DUUR OVERSCHRIJDT.”
ZELFSTANDIGEN: PENSIOENBONUS PER GEWERKT KWARTAAL
WERKNEMERS: PENSIOENBONUS PER EFFECTIEF GEWERKTE DAG
REFERENTIEPERIODE
€ 117,00
€ 1,50
De eerste 12 maanden
€ 132,60
€ 1,70
Van de 13de tot en met de 24ste maand (of van het 5de tot en met het 8ste kwartaal)
€ 148,20
€ 1,90
Van de 25ste tot en met de 36ste maand (of van het 9de tot en met het 12de kwartaal)
€ 163,80
€ 2,10
Van de 37ste tot en met de 48ste maand (of van het 13de tot en met het 16de kwartaal)
€ 179,40
€ 2,30
Van de 49ste tot en met de 60ste maand (of van het 17de tot en met het 20ste kwartaal)
€ 195,00
€ 2,50
Vanaf de 61ste maand (of m.a.w. 21ste kwartaal)
Referentieperiode Wanneer hebt u recht op de pensioenbonus? De bonus begint te lopen - een jaar na de eerste dag waarop u in aanmerking komt voor pensionering (vanaf uw 62ste, na een beroepsloop baan van minstens 40 jaar); of - vanaf de 1ste dag die volgt op het kwar taal waarin u 65 jaar werd. De pensioenbonus geldt voor elk gewerkt kwartaal (of voor elke effectief gewerkte dag bij werknemers) en dit tot de laatste dag van het kwartaal (of van de maand voor een werknemer) die de maand voorafgaat waar in uw pensioen echt begint.
Berekening van de pensioenbonus Het bedrag van de pensioenbonus loopt pro gressief op, naarmate uw beroepsloopbaan langer duurt. In deze tabel vindt u de pro
gressiviteit van het bedrag van de bijdrage in functie van de gewerkte periode:
1 januari 2013 zijn deze voorwaarden soepeler geworden.
Voorbeeld
Zijn de inkomsten beperkt?
Jan is 61 jaar en kan vervroegd genieten van zijn wettelijk pensioen vanaf 1 januari 2014. Maar hij beslist om voort te werken tot zijn 65ste. Dus bouwt hij een pensi oenbonus op van 1 591,20 euro – berekend voor de periode van de 12 kwartalen vanaf 1 maart 2015 tot 1 maart 2018. Deze bonus wordt toegevoegd aan het jaarbedrag van zijn wettelijk pensioen en wordt vanaf dan samen met zijn pensioen betaald.
Voortaan kunt u onbeperkt beroepsinkom sten combineren met uw pensioen, als u een beroepsloopbaan van minstens 42 jaar hebt op het ogenblik van uw pensionering. Voldoet u niet aan die voorwaarde? Dan kunt u toch een jaarlijks – weliswaar be perkt – geïndexeerd bedrag aan beroeps inkomsten verkrijgen samen met uw pensioen (zie de tabel hiernaast). Verdient u meer? Dan wordt uw wettelijk pensioen verminderd of zelfs opgeschort geduren de het jaar van overschrijding. Zo wordt het wettelijk pensioen geschorst geduren de heel het jaar van de overschrijding als u 25 procent meer dan het toegelaten bedrag verdiende. Is de overschrijding lager of ge lijk aan 25 procent? Dan wordt uw wettelijk
U BENT MET PENSIOEN, MAAR WIL NOG WAT WERKEN. KAN DAT? U mag een wettelijk pensioen combineren met beroepsinkomsten, zonder verlies van pensioenrechten. Maar dan moet u wel aan bepaalde voorwaarden voldoen. Sinds
[ CAPITAL UPDAT E ]
4
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
PENSIOEN PL A N N I NG
SOCIAAL STATUUT
Werknemer (inclusief mandaat, post, ambt) bruto-inkomsten
Zelfstandige of helper netto-inkomen Werknemer en zelfstandige (gelijktijdig of opeenvolgend) 80 procent van het brutosalaris als werknemer & nettoinkomsten als zelfstandige
ACTIEVE GEPENSIONEERDE DIE NOG GEEN 65 JAAR IS
ACTIEVE GEPENSIONEERDE DIE MINSTENS 65 JAAR IS
Zonder kind ten laste
Zonder kind ten laste
€ 7 570,00
€ 6 056,01
€ 6 056,01
Met kind ten laste
€ 11 355,02
€ 9 084,01
€ 9 084,01
pensioen verminderd met eenzelfde percen tage als het percentage van overschrijding. Hierna volgt een overzicht van de maximale bedragen die een gepensioneerde mag bij verdienen, voor het inkomstenjaar 2013. Deze bedragen worden jaarlijks geïndexeerd:
SCHIJF VAN NETTO BEROEPSINKOMEN
BIJDRAGE TARIEF
Totaal van inkomsten < € 2 839,00
0%
van € 0 tot € 17 492,17
14,70%
Met kind ten laste
€ 21 865,23
€ 26 596,50
€ 17 492,17
€ 21 277,18
€ 17 492,17
€ 21 277,18
Berekening van de sociale bijdragen
Deze regels gelden voor alle gepensioneerde zelfstandigen, inclusief de zelfstandigen die onbeperkt kunnen bijverdienen.
Denk aan de optimalisatie van pensioenkapitalen via uw onderneming Sinds 1 juli 2013 worden de kapitalen van een groepsverzekering of een Individuele Pensioentoezegging (IPT)-verzekering zwaar der belast bij opname op uw 60ste of 61ste. Dat kan tot 50 procent extra belastingen betekenen. Om deze belastingverhoging te vermijden, kunt u de einddatum van het contract beter uitstellen tot bijvoorbeeld na uw 65ste verjaardag en dit binnen de gren zen van de bekende 80 procentregel.
Hoeveel sociale bijdragen betaalt u als zelfstandige gepensioneerde? - Is het totaal bedrag van uw netto-beroepsinkomsten lager dan 2 839 euro (inkomsten 2013)? Dan moet u geen sociale bijdragen betalen. - Liggen uw inkomsten hoger? Dan worden de sociale bijdragen berekend volgens een tarief van 14,70 procent (in plaats van 22 procent voor een niet gepensioneerde zelfstandige) op een referte-inkomen – met name dat van drie jaar terug.
Besluit
Dit laatste inkomen wordt beperkt tot het maximale toegelaten bedrag aan beroepsinkomsten als gepensioneerde.
Een duidelijk pensioenplan geeft u een hel dere visie in deze materie. En alleen zo kunt u optimaal alle mogelijkheden benutten.
[ CAPITAL UPDAT E ]
5
Met een gerust gemoed aan uw pensioen beginnen? Dan moeten uw inkomsten tijdens uw volledige pensioenperiode hoog genoeg zijn. De basis is uw wettelijk pensioen, maar ongetwijfeld hebt u extra inkomsten nodig om uw levensstandaard te kunnen handhaven. Daar zijn verschillende mogelijkheden voor: pensioenbonus, beroepsinkomsten na uw pensioen of extrawettelijke pensioenkapi talen (groepsverzekering, IPT-verzekering, Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen, levensverzekeringen, pensioensparen, enz.)
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
V ERMOGENSPL A NNING
R.I.P. BANKGEHEIM De Belg houdt van discretie. Wij schreeuwen niet van de daken hoeveel geld en vastgoed we precies bezitten. Het bankgeheim gaf ons extra bescherming. Maar door nieuwe nationale en Europese regelgeving is onze financiële privacy volledig weggevallen. Tijd voor een update. TEKST JO VIAENE, BESTUURDER OPTIMA GROUP FOTO BENNY DE GROVE
We spoelen terug naar 2008. De tsunami die de fi nanciële markten en instellingen raakte, levert wereldwijd miljardenverlie zen op. Overheden zoeken koortsachtig middelen om hun begrotingen toch enigs zins in orde te krijgen. In die context is het niet onlogisch dat ze de strijd tegen de fis cale fraude verstrakken. Er bestaat een gro ter maatschappelijk en politiek draagvlak voor de strijd tegen de ‘fraudeur’, dan voor onpopulaire algemene maatregelen, zoals de afschaffi ng van de loonindexering bij voorbeeld. Op het altaar van de strijd tegen fiscale en sociale fraude, wordt de fiscale privacy geofferd. De evolutie van het bank geheim kun je vergelijken met een smel tende ijsberg(1). Alleen smelt die ijsberg wel heel erg snel.
HET BANKGEHEIM IN BELGIE
JO VIAENE
“DE FISCUS HEEFT HEEL WAT MOGELIJKHEDEN OM BANKGEGEVENS TE PAKKEN TE KRIJGEN.”
[ CAPITAL UPDAT E ]
6
Het Belgische bankgeheim is eigenlijk een discretieplicht. Dit type bankgeheim was nooit vergelijkbaar met het veel strenge re systeem in Luxemburg en Zwitserland, waar het bankgeheim heilig was. De Belgische discretieplicht gold bijvoorbeeld niet als de fiscus een mechanisme van be lastingontduiking vermoedde. Evenmin kon de belastingplichtige zich erop beroepen in het kader van een bezwaarschrift of een successieonderzoek. Noem het een discre tieplicht met gaten. Toch vond de wetgever het noodzakelijk om verregaande versoepe lingen van het fiscaal bankgeheim door te voeren. Lange politieke discussies mondden uit in nieuwe regels, die van toepassing zijn vanaf 1 juli 2011.
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
V ERMOGENSPL A NNING
Vanaf 1 juli 2011 krijgt de fiscus twee extra mogelijkheden om bancaire gegevens te raadplegen: a) Als hij een voornemen heeft tot indiciaire taxatie op basis van welstand (tekenen en indiciën). Met andere woorden: als uw levensstandaard duidelijk niet over eenstemt met de inkomsten die u aange geven hebt. b) Als hij ‘aanwijzingen’ heeft van fiscale fraude, aanwijzingen dat een belasting plichtige belastingen heeft ontdoken.
- Inlichtingen die de fiscus heeft ontvan gen, waaruit blijkt dat inkomsten niet werden aangegeven (bijvoorbeeld inlich tingen uit dossiers van andere belasting plichtigen of vanuit het buitenland); - Valse facturen. De fiscus heeft dus heel veel mogelijkheden om bankgegevens te pakken te krijgen. Dit zal ongetwijfeld resulteren in tal van debat ten voor de rechtbank. En uiteindelijk zal de rechtspraak bepalen waar de grenzen liggen.
Centraal aanspreekpunt
“DOOR DE CENTRALISERING VAN REKENINGEN EN CONTRACTEN MOET DE FISCUS NIET MEER LANGS ALLE BANKEN, HIJ NEEMT GEWOON EEN KIJKJE IN DE ALGEMENE DATABASE.”
De draagwijdte van deze wijzigingen lijkt nog niet bij iedereen te zijn doorgedron gen. Toch maakt de fiscale administratie gretig gebruik van deze nieuwe openingen om vragen aan banken te stellen. Vooral het begrip ‘aanwijzingen van belastingont duiking’ is nieuw en erg rekbaar. De aan wijzingen moeten niet bewezen zijn – een vermoeden is dus voldoende. Maar toch mogen ze niet berusten op wilde of vage veronderstellingen.
Om de fiscus efficiënt te laten werken, werd recentelijk beslist om een centraal aan spreekpunt op te richten. Dit is een centrale database van rekeningen en contracten – van iedereen. Alle zicht- en spaarre keningen worden geviseerd. Wat precies onder contracten wordt bedoeld is nog niet helemaal duidelijk, al gaat het zeker over alle kredietovereenkomsten, leasingover eenkomsten en verkoopovereenkomsten op af betaling. Verzekeringsovereenkomsten (bijvoorbeeld tak21,23 en 26) worden (voor lopig?) niet opgenomen in de centrale data base. Door die centralisering moet de fiscus niet meer langs alle banken, hij neemt gewoon een kijkje in de algemene database. De inwerkingtreding is al een paar keer uit gesteld, maar vanaf 1 mei 2014 zou dit systeem operationeel moeten zijn. Het is een bijkomend wapen voor de fiscus in zijn strijd tegen de fiscale fraude.
Veiligheidsslot? De fiscus geeft zelf voorbeelden van aanwij zingen van belastingontduiking: - Een bankrekening in het buitenland die niet vermeld wordt op de aangifte; - Een hogere winstmarge dan in voorgaande belastbare tijdperken;
Voor de opheffing van het bankgeheim moet de fiscus zich aan een bepaalde procedure houden. Eerst moet hij aankloppen bij de be lastingplichtige zelf. Die kan de gevraagde documenten of informatie dan aanleveren. Hij krijgt met andere woorden de kans om
[ CAPITAL UPDAT E ]
7
mee te werken en de gegevens ter beschik king te stellen. Pas als de belastingplichtige dit weigert of informatie verborgen houdt, kan de fiscus het bankgeheim opheffen. Het blijft natuurlijk een beoordeling van de fiscus of iemand ‘voldoende meewerkt’ of ‘voldoende informatie’ geeft. Als hij nader hand toch bankgegevens opvraagt, moet de fiscus de belastingplichtige daarvan op de hoogte brengen.
Meldingsplichten via de aangifte De strijd tegen de fiscale fraude verengt zich vooral in een strijd tegen Belgen die een vermogen in het buitenland hebben. De indruk ontstaat dat Belgen met een vermogen in het buitenland per definitie frauduleus zijn, en dat is niet correct. Ondanks het vrije verkeer van kapitaal in de EU, een van de pijlers van de Europese constructie, moeten Belgische rijksinwoners met buitenlandse rekeningen, verzekeringen of doelstructuren (trust, stiftung, anstalt,…) die melden in hun aangifte personenbelas ting. De fiscale privacy rond deze produc ten en structuren dreigt dan ook volledig te verdwijnen. Deze manifeste discriminatie in behandeling tussen Belgische en buiten landse beleggingsinstrumenten is frappant – en waarschijnlijk onwettelijk.
“DE INDRUK ONTSTAAT DAT BELGEN MET EEN VERMOGEN IN HET BUITENLAND PER DEFINITIE FRAUDULEUS ZIJN, EN DAT IS NIET CORRECT.”
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
V ERMOGENSPL A NNING
HET BANKGEHEIM: INTERNATIONAAL De evolutie van het bankgeheim in ons land gaat onlosmakelijk samen met de evolutie van het internationale bankgeheim. Onder impuls van de G20 en de OESO is de strijd tegen de fiscale fraude gevoelig opgevoerd. De economische crisis is de drijvende kracht achter nieuwe initiatieven voor in ternationale samenwerking. Het besef groeit dat foute kapitalen niet zomaar mogen ontsnappen door de mazen van het internationale fiscale net. Goede afspraken tussen staten verhinderen fiscale concur rentie op frauduleus geld.
“EEN VEEL MINDER BEKENDE, MAAR UITERST BELANGRIJKE, NIEUWE MAATREGEL IS DE RICHTLIJN INZAKE ADMINISTRATIEVE SAMENWERKING.”
Een voorbeeld van samenwerking over de grenzen heen is de Europese Spaarrichtlijn. Informatie over betaalde intresten wordt automatisch tussen de lidstaten uitgewis seld. Een Belg die in Nederland intresten int, moet weten dat de Nederlandse fis cus de uitgekeerde intresten doorgeeft aan zijn Belgische collega. Deze Spaarrichtlijn wordt de komende maanden aangescherpt, waardoor de lidstaten nog meer informatie zullen delen. Een politiek akkoord daarover op Europees niveau is dichtbij. Een veel minder bekende, maar uiterst be langrijke, nieuwe maatregel is de richt
lijn inzake administratieve samenwerking. Hier verbinden lidstaten zich om gegevens onderling uit te wisselen, zelfs al gaat het over gevoelige bankinformatie. Dat is de facto de afschaffing van het fiscaal bank geheim. Voor bepaalde zaken is er zelfs een automatische uitwisseling, denk aan arbeidsinkomens, directiehonoraria, pen sioenen, levensverzekeringen en onroerend goed. Dit zou van start gaan op 1 januari 2015. Europa heeft een tandje bijgestoken in de uitwisseling van financiële informatie en de internationale samenwerking. Toch leiden de Amerikanen gewoontegetrouw de dans. In een nietsontziende strijd tegen het inter nationaal terrorisme is ook het bankgeheim een ongewenst obstakel. Belastingfraude of ontduiking door Amerikanen die buiten de VS investeren via financiële instellingen of buitenlandse investeringsvehikels wordt scherp in de gaten gehouden. Dit wordt ge organiseerd via de financiële instellingen zelf. Onder de zogenoemde FACTA-regeling sluiten zij een akkoord met de Amerikaanse fiscus, voor een volledige identificatie en rapportering over rekeningen aangehouden door ‘US persons’. Weigert de financiële in stelling dit? Dan volgen er zware sancties. Wie met Amerikanen zakendoet, weet hoe streng deze regeling is.
“EUROPA HEEFT EEN TANDJE BIJGESTOKEN IN DE UITWISSELING VAN FINANCIELE INFORMATIE EN DE INTERNATIONALE SAMENWERKING.”
voerd in de aangifte personenbelasting. De optelsom van al deze maatregelen, waarvan een aantal nog uitgevoerd moeten worden, noopt tot reflectie. Wilt u fiscaal efficiënt en zorgeloos een vermogen opbou wen? Dan kleurt u voortaan het best al leen binnen de lijntjes van de wet. Fiscale zondaars moeten snel handelen, want het laatste rondje regulariseren stopt definitief op 31 december 2013. (1) D. Coveliers, De versoepeling van het bankgeheim – Deel 2 – AFT 2012/10, p4
Volg de fiscaal-financiële actualiteit van dag tot op twitter via @ViaeneJo
BESLUIT Fiscale privacy is niet meer van deze tijd. Internationaal is onder impuls van de Amerikanen de strijd losgebarsten tegen allerlei systemen van discretie. Het bank geheim werd voort uitgehold door maatre gelen op Europees niveau. En ook in België zien we dat gebeuren: de combinatie van het centraal register met de meer soepele regels rond de opheffing van het bankge heim, moet frauduleuze vermogens sneller ontmaskeren. Als kers op de taart heeft de wetgever enkele meldingsplichten inge
[ CAPITAL UPDAT E ]
8
“FISCALE PRIVACY IS NIET MEER VAN DEZE TIJD. INTERNATIONAAL IS ONDER IMPULS VAN DE AMERIKANEN DE STRIJD LOSGEBARSTEN TEGEN ALLERLEI SYSTEMEN VAN DISCRETIE.”
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
SUCCESSIEPL A NNING
SUCCESSIEPLANNING: EEN BLIK OP DE TOEKOMST We staan aan de vooravond van nieuwe wetgevende regels die een impact hebben op uw vermogensplanning. Kijk mee in onze glazen bol. TEKST SVEN HUBRECHT, RESPONSIBLE AUDIT CENTER FOTO LIEVEN VAN ASSCHE
WIE ERFT WAT? De regering plant enkele belangrijke her vormingen in het erfrecht. Enkele wijzi gingen zijn ondertussen al gerealiseerd. Zo werd de vrijwillige erfenissprong mogelijk gemaakt. Een voorbeeld: Een grootouder heeft twee kinderen en twee kleinkinderen. Stel dat een van de kinderen de nalatenschap verwierp, dan kwam zijn erfdeel vroeger toe aan zijn broer of zus en niet aan de kleinkinderen. Nu gaat dit erfdeel in zo’n geval wel naar de kleinkinderen. Maar willen de grootouders successierechten besparen? Dan regelen ze beter zelf hun nalatenschap zodat die (gedeeltelijk) naar de kleinkinderen gaat. En doen ze geen beroep op de generatiesprong door de verwerping van de nalatenschap.
SVEN HUBRECHT
Ook wordt er gewerkt aan een wetsont werp voor een grote erfrechtelijke moder nisering. Dat zou het voorbehouden erfdeel of de reserve van de ouders afschaffen en de reserve van de kinderen verminderen. Gevolg? U krijgt meer vrijheid om uw nala tenschap zelf te regelen.
EN DE SUCCESSIERECHTEN?
“WAT SUCCESSIERECHTEN BETREFT, VERWACHTEN WE OP KORTE TERMIJN SLECHTS BEPERKTE WETGEVENDE AANPASSINGEN DIE WEINIG IMPACT ZULLEN HEBBEN OP UW BUDGET.”
[ CAPITAL UPDAT E ]
9
Erfrecht is werk voor de federale overheid, het successierecht is een gewestelijke mate rie. Wat successierechten betreft, verwach ten we op korte termijn slechts beperkte wetgevende aanpassingen die weinig im pact zullen hebben op uw budget. In het Vlaams Gewest moet de langstleven de partner al sinds 2007 geen successie rechten betalen voor de gezinswoning. De
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
SUCCESSIEPL A NNING
Brusselse regering zou die vrijstelling nu ook in het Brussels Gewest invoeren. En dat zou nieuwe opportuniteiten bieden inzake fiscale planning. Als het Brussels parlement de beslissing goedkeurt, geldt de vrijstel ling vanaf 1 januari 2014. Het Vlaams Parlement werkt aan een voor stel van decreet om de fiscale gelijkschake ling van stiefkinderen met eigen kinderen inzake successierechten door te trekken naar de schenkingsrechten. Een voorbeeld: Bij een geregistreerde roerende schenking aan een stiefkind geldt vandaag het tarief voor vreemden, namelijk 7 procent schenkingsrechten. Voor een schenking aan een eigen kind bedraagt het tarief 3 procent. In de toekomst zou het tarief van 3 procent ook gelden voor stiefkinderen. Een stiefkind is een kind van de echtgenoot of van de partner met wie u wettelijk samenwoont of minstens één jaar feitelijk samenwoont.
voorstellen moet in de komende maanden nog worden gestemd.
FOCUS OP DE FINANCIELE VERZEKERING: WAT IS VAN WIE? Echtgenoten die niet kiezen voor een huwe lijkscontract vallen automatisch onder het wettelijk stelsel. De wet bepaalt dan de ver mogensrechtelijke regels die gelden tussen deze partners. Als een van deze echtgenoten een finan ciële verzekering afsluit tijdens het huwe lijk, worden doorgaans gemeenschappelij ke gelden gebruikt. Keert de verzekeraar later het verzekeringskapitaal uit aan één echtgenoot, mag die dan de volledige uitke ring behouden? De federale regering heeft op 20 augustus 2013 een wetsontwerp inge diend in de Kamer, waardoor nieuwe bepa lingen worden ingevoerd die een duidelijk antwoord bieden op deze vraag.
INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN
“ECHTGENOTEN DIE NIET KIEZEN VOOR EEN HUWELIJKSCONTRACT VALLEN AUTOMATISCH ONDER HET WETTELIJK STELSEL.”
Vanaf 2015 krijgen de deelstaten meer be voegdheden op het vlak van de successie rechten en misschien komen er dan grote re fiscale hervormingen. Pas op: over deze
om de premies te betalen, zal de gemeen schap wel een vergoeding moeten betalen aan het eigen vermogen.
Voor individuele verzekeringen wordt een onderscheid gemaakt tussen drie hypo theses. Houd er telkens rekening mee dat voor betalingen tijdens het huwelijk, wordt vermoed dat gemeenschapsgelden werden gebruikt voor de premies:
De ‘spaarmaatregel’ of ‘spaarverrichting’ De eerste hypothese betreft de zogenoemde gemengde verzekering. Zulke polissen komen vaak voor in de praktijk. Bij die ver zekering vindt de uitkering van het verze kerde kapitaal plaats op de datum die wordt bepaald in de polis of bij eerder overlijden van de verzekerde. Bij uitkering of afkoop tijdens het huwelijk, behoort de prestatie overeenkomstig het wetsvoorstel tot de huw gemeenschap. Als u eigen geld gebruikte
[ CAPITAL UPDAT E ]
10
“VOOR INDIVIDUELE VERZEKERINGEN WORDT EEN ONDERSCHEID GEMAAKT TUSSEN DRIE MAATREGELEN: DE ‘SPAARMAATREGEL’, DE ‘VOORZORGSMAATREGEL’, EN DE ‘EGOISTISCHE MAATREGEL’.”
Bij een echtscheiding tijdens de looptijd van de polis maakt de afkoopwaarde deel uit van de gemeenschap en moet er onmiddel lijk afgerekend worden met de andere echt genoot. De wetgever verplicht de verzeke ringsnemer niet om de levensverzekering stop te zetten om de helft van de waarde aan de ex-echtgenoot te kunnen betalen.
De ‘voorzorgsmaatregel’ De verzekeringsnemer sluit in deze hypo these op zijn eigen hoofd een individuele verzekering af met de huwelijkspartner als begunstigde bij overlijden (type AAB). Als echtgenoot A overlijdt, ontvangt de andere echtgenoot (B) een kapitaal van de verze keraar. Hier is de uitkering een eigen goed van de begunstigde echtgenoot. Er is geen vergoeding verschuldigd aan de gemeen schap, ook al werden de premies betaald vanuit de huwgemeenschap.
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
SUCCESSIEPL A NNING
De ‘egoïstische’ maatregel Als de echtgenoot-verzekeringsnemer een individuele levensverzekering sluit in eigen voordeel op het hoofd van de huwelijkspart ner (configuratie ABA), wordt bij het overlij den van echtgenoot B een kapitaal (of ren te) uitgekeerd aan echtgenoot A. De verze keringsnemer zorgt hier alleen voor zich zelf. De verzekeringsuitkering is ook hier een eigen goed van de begunstigde echtge noot. Maar als de premies werden betaald met gemeenschapsgelden is er in dit geval wel een vergoeding verschuldigd aan het gemeenschappelijk vermogen.
“DE UITKERING VAN EEN GROEPSVERZEKERING WORDT BESCHOUWD ALS EEN LEVENSLANG PENSIOENINKOMEN DAT IN EEN KEER WORDT UITBETAALD.”
GROEPSVERZEKERINGEN De uitkering van een groepsverzekering wordt beschouwd als een levenslang pen sioeninkomen dat in één keer wordt uit betaald. Zoals hoger beschreven vallen in komsten in de huwgemeenschap. Jean en Jeanne zijn gehuwd onder het wettelijk stelsel. Jean ontvangt op zijn 65ste 300 000 euro uit een groepsverzekering.
Jean heeft per hypothese nog een levensverwachting van 15 jaar. Het uitgekeerde kapitaal komt toe aan de huwgemeenschap. Als het kapitaal wordt uitgekeerd na een echtscheiding, gaat dat integraal naar de pensioengerechtigde echtgenoot, want er is geen huwgemeenschap meer. Jean en Jeanne zijn gescheiden. Jean was 59 jaar het moment van de scheiding. De uitkering op zijn 65ste is volledig voor Jean. Maar er is nog een derde mogelijkheid: het huwelijk eindigt na de uitkering. Eindigt het huwelijk om een andere reden dan het overlijden van de pensioengerechtigde echt genoot (zoals een echtscheiding)? Dan moet er een verrekening plaatsvinden. De huw gemeenschap moet de begunstigde vergoe den voor de jaren die hij – naar verwach ting – nog zal leven na de ontbinding van het huwelijk. Het pensioen ‘inkomen’ heeft dan deels betrekking op een periode na het huwelijk. Stel dat Jean en Jeanne scheiden wanneer Jean 69 is. Op zijn 65ste had hij nog een levensverwachting van 15 jaar. 4 van die 15 jaar waren ze nog gehuwd. 4/15 of 80 000 euro hoort dan tot de huwgemeenschap, 11/15 of 220 000 euro moet worden vergoed aan het eigen vermogen van Jean. Dit laatste is een inkomen na echtscheiding, dat hij niet meer moet delen zijn ex-echtgenote. Of stel dat Jean vier jaar na de uitkering overlijdt. Het volledige kapitaal blijft deel uitmaken van de huwgemeenschap. Jean verkreeg dit volledige pensioen ‘inkomen’ tijdens het huwelijk. Dit wetsontwerp verduidelijkt een aantal zaken in verband met de behandeling van financiële verzekeringen. Uiteraard volgen uw Optima-specialisten dit alles op de voet. Maar het is nu al duidelijk dat de nieuwe spelregels voor vuurwerk zullen zorgen.
[ CAPITAL UPDAT E ]
11
“HET IS NU AL DUIDELIJK DAT DE NIEUWE SPELREGELS VOOR VUURWERK ZULLEN ZORGEN.”
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
F I S C A L E P L A N N I N G VA N U W I N K O M E N
UPDATE DE FISCALE PLANNING VAN UW INKOMEN IN 2014 Sinds haar aantreden heeft de regering-Di Rupo I tal van fiscale maatregelen genomen die negatieve gevolgen hebben voor uw inkomsten als vrije beroeper of ondernemer. Bovendien verstrengde of wijzigde de administratie haar houding tegenover bepaalde fiscale optimalisatietechnieken. Een kort overzicht. TEKST NILS DE VRIENDT, TAX AUDITOR FOTO LIEVEN DIRCKX
Vooral mensen met een vennootschap beta len de rekening van het werk van Di Rupo I. Geruisloos en gespreid over twee jaar inge voerd, heeft de fiscale salamitechniek van de regering wél een serieuze impact op uw fiscale planning. Uw fiscale inkomensplan ning verdient vanaf 2014 dan ook een ern stige update.
is of gehuurd wordt door uw vennootschap. Voortaan wordt dit voordeel berekend op basis van de CO2uitstoot en de catalogus waarde van de wagen. Gevolg? Eigenaars van een dure en/of vervuilende wagen zijn de klos.
NILS DE VRIENDT
WELKE MAATREGELEN ZIJN NEFAST VOOR UW HUIDIGE AANPAK? Hogere belasting op uw dure en/of vervuilende wagen in de vennootschap Het begon allemaal met de aanpassing van de berekeningsbasis van het voordeel alle aard verbonden aan de wagen die eigendom
“GERUISLOOS EN GESPREID OVER TWEE JAAR INGEVOERD, HEEFT DE FISCALE SALAMITECHNIEK VAN DE REGERING EEN SERIEUZE IMPACT OP UW FISCALE PLANNING.”
[ CAPITAL UPDAT E ]
12
Bovendien wordt 17 procent van het voor deel in natura voortaan beschouwd als een verworpen uitgave en betaalt u daar dus vennootschapsbelasting op.
Hogere belasting op privégebruik van onroerende goederen die eigendom zijn van uw vennootschap Wat veranderde er nog drastisch? De voor delige berekeningswijze van het voordeel alle aard verbonden aan het privégebruik van de woning of het buitenverblijf (onge acht de ligging, bijvoorbeeld aan de kust of
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
F I S C A L E P L A N N I N G VA N U W I N K O M E N
in de Ardennen), die eigendom is van uw vennootschap. Is het kadastraal inkomen van het privédeel van dergelijke gebouwen minstens 745 euro, dan wordt het voordeel sinds inkomstenjaar 2012 berekend op ba sis van de volgende formule: geïndexeerd KI x 100/60 x 3,8 in plaats van geïndexeerd KI x 100/60 x 2. Dat is haast een verdubbe ling van dit voordeel. Hierop betaalt u per sonenbelasting tegen het marginaal tarief (vaak 50 procent, te verhogen met gemeen telijke opcentiemen) en mogelijk ook socia le bijdragen. Daarnaast steeg ook het bedrag van de voordelen alle aard voor gratis verwarming en elektriciteit op kosten van uw vennoot schap. Opnieuw betaalt u meer personen belasting en sociale bijdragen.
“HET IS DUIDELIJK: DE FISCUS HOUDT NIET VAN PRIVE-ONROEREND GOED IN EEN VENNOOTSCHAP.”
Als klap op de vuurpijl veranderde ook de houding van de fiscale administratie over de aftrek van de kosten van dergelijke on roerende goederen. Uit een recente inter ne richtlijn blijkt dat controleurs alle kos ten, inclusief intrestlasten en afschrijvin gen gedaan door uw vennootschap voor door u privé gebruikt onroerend goed, niet meer mogen aanvaarden, ook al wordt u hiervoor al belast op een voordeel alle aard. Ongetwijfeld zal deze interpretatie leiden tot tal van fiscale betwistingen.
Het is duidelijk: de fiscus houdt niet van pri vé-onroerend goed in een vennootschap. Voor alle duidelijkheid: vastgoed dat dient voor verhuur (en dus huurinkomsten gene reert) wordt niet geviseerd.
Hogere belasting bij dividenduitkering door uw vennootschap Intussen veralgemeende de roerende voor heffing bij dividenduitkering tot 25 procent. Weliswaar bestond vanaf 1 juli 2013 op nieuw de mogelijkheid tot verlaagde voorheffing van 15 procent, maar dit geldt slechts voor nieuw uitgegeven aandelen door uw vennootschap, naar aanleiding van een nieuwe kapitaalverhoging in geld die volle dig volstort is. Bovendien moet de vennootschap beschikken over een minimumkapitaal van 18 550 euro, na de inbreng (zelfs al is het een CommV of VOF). En moet u zelf, op enkele uitzonderingen na, ononderbroken volle eigenaar blijven van deze nieuwe aandelen. Het voordeel gaat dus verloren bij eigen domsoverdracht. Ten slotte blijft voor deze nieuwe aandelen de normale roerende voorheffing van 25 procent van toepassing op de dividenden verleend of toegekend vóór de winstverdeling van het tweede boekjaar na dat van de inbreng. Pas daarna verlaagt roerende voorheffing tot - 20 procent voor de dividenden verleend of toegekend bij de winstverdeling van het het tweede boekjaar na dat van de inbreng; - 15 procent voor de dividenden verleend of toegekend bij de winstverdeling van het derde boekjaar na dat van de inbreng, en bij de daaropvolgende winstverdelingen.
Hogere belasting bij intresten op voorschotten toegekend aan uw vennootschap Hebt u een rekening courant tegoed tegen
[ CAPITAL UPDAT E ]
13
over uw vennootschap? Dan moet op de aan u toegekende intresten 25 procent roeren de voorheffing worden ingehouden. Vroeger was dit slechts 15 procent.
Hogere belasting bij gemeubelde verhuur aan uw vennootschap Verhuurt u een gemeubeld deel van uw ge zinswoning (in privébezit) aan uw vennoot schap? Dan verhoogde de personenbelas ting op een deel van de verhuurprijs. Op het deel verhuur meubilair verhoogde het tarief van 15 naar 25 procent.
“VOOR DEZE NIEUWE AANDELEN BLIJFT DE NORMALE ROERENDE VOORHEFFING VAN 25 PROCENT VAN TOEPASSING OP DE DIVIDENDEN VERLEEND OF TOEGEKEND VOOR DE WINSTVERDELING VAN HET TWEEDE BOEKJAAR NA DAT VAN DE INBRENG.”
Hogere belasting bij vereffening van uw vennootschap vanaf 1 oktober 2014 Onlangs werd ook de roerende voorheffing op liquidatieboni – het gedeelte van de uit kering bij een vereffening dat meer bedraagt dan het gestort kapitaal – verhoogd van 10 tot 25 procent. Staat u als ondernemer vlak voor uw pensioen en rekende u op uw pensioenkapitaal opgebouwd in uw vennoot schap? Dan kunt u uw beroepsactiviteit beter stopzetten en vereffenen voor 1 oktober 2014. Pas vanaf die datum geldt de tarief verhoging.
P E N S I O E N , V E R M O G E N , N A L AT E N S C H A P, I N K O M E N
F I S C A L E P L A N N I N G VA N U W I N K O M E N
Is de stopzetting van uw vennootschap nog niet aan de orde? Dan is er wel een tijde lijke overgangsmaatregel. Kort geschetst: u kunt de in het verleden al belaste reserves na een tussentijdse dividenduitkering toch nog tegen 10 procent roerende voorheffing incorporeren in het kapitaal, in plaats van het normale tarief van 25 procent. Wat is dan de ‘gunst’? U kunt de geïncorpo reerde reserves op termijn belastingvrij uit de vennootschap halen via een kapitaalver laging of vereffening. Maar dat kan niet on middellijk. Hebt u een kmo-vennootschap? Dan moet u vier jaar wachten, anders be taalt u toch roerende voorheffing: - 15 procent tijdens de eerste twee jaar, - 10 procent tijdens het derde jaar en, - 5 procent tijdens het vierde jaar.
WAT WORDT UW AANPAK IN 2014? Gezinswoning uit de vennootschap halen? Het lijkt ons niet meer verstandig om privé gebruikt onroerend goed via uw vennoot schap aan te kopen. Misschien loont het de moeite om uw gezinswoning uit de ven nootschap te halen? Weegt het kostenplaat je van de voordelen alle aard (en mogelijk ook de verwerping van de kosten van het onroerend goed) nog op tegen de eenmalige kosten om dit goed privé te krijgen (vennootschapsbelasting op de meerwaarde, wederbeleggingsvergoeding bij vervroegde terugbetaling van het krediet door de vennootschap, kosten van een privékrediet, registratierecht)?
Een andere financiering van uw pensioen via uw vennootschap
“HET LIJKT ONS NIET MEER VERSTANDIG OM PRIVE GEBRUIKT ONROEREND GOED VIA UW VENNOOTSCHAP AAN TE KOPEN.”
Door de verhoging van de roerende voorhef fing tot 25 procent op liquidatieboni vanaf 1 oktober 2014, moet u de financiering van uw pensioen via uw vennootschap dras tisch anders aanpakken. Reserves oppotten, en die dan bij vereffe ning onder de vorm van liquidatiebonus uitkeren is fiscaal duur. De vennootschap betaalt eerst 33,99 procent en nadien gaat er nog eens 25 procent af bij vereffening. Een alternatief? Denk misschien aan de financiering via een verhoging van uw be zoldiging, mogelijk in de plaats van het weggevallen voordeel alle aard wegens het gratis gebruik van de gezinswoning die eigendom is van uw vennootschap. Dat kunt u nog combineren met hogere premies voor een IPT-verzekering. Als deze premies voldoen aan de zogenoem de 80 procentregel, dan zijn ze in princi pe aftrekbaar voor uw vennootschap. Bij
[ CAPITAL UPDAT E ]
14
uitkering van het eindkapitaal door de verzekeraar geldt een voordelig tarief dat schommelt tussen de 10 en 20 procent. Bovendien kunt u een voorschot vragen aan uw verzekeraar op het eindkapitaal voor zien in de polis voor de financiering van onroerend goed.
“DE REGERING-DI RUPO I VERPLICHT ONDERNEMERS EN VRIJE BEROEPERS DIE WERKEN VIA VENNOOTSCHAP OM HUN INKOMENSPLANNING AAN TE PASSEN.”
BESLUIT De regering-Di Rupo I verplicht onderne mers en vrije beroepers die werken via vennootschap om hun inkomensplanning aan te passen. De gezinswoning en/of het buitenverblijf in de vennootschap zijn niet langer interessant. Bekijk of het betaalbaar is om dat vastgoed aan de vennootschap te onttrekken. Nadien kunt u uw bezoldi ging en bijgevolg uw pensioenverzekering gevoelig optrekken. Nog vereffenen voor 1 oktober 2014 of gebruikmaken van het overgangsregime om nog belaste reserves te incorporeren in kapitaal tegen 10 procent, zijn aflopende zaken. Handel snel en doordacht om dit maximaal te optimaliseren. www.optima.be
“Geld alleen heeft nog niemand rijk gemaakt.” - Seneca
Belangrijk is immers ook: het optimaal beheren van dat geld, zodat het kan groeien en u er de vruchten van plukt. Eis daarom een financieel plan dat u beschermt tegen alle uitdagingen van vandaag en morgen. Dat plan optimaliseert uw financiële situatie, geeft u een duidelijk overzicht en brengt uw inkomen, vermogen, pensioen en nalatenschap in evenwicht. Zo ziet u de toekomst met vertrouwen tegemoet. Want u weet altijd perfect hoe u ervoor staat en waar u naartoe wil.
Vraag daarom geen advies, maar eis een plan. Bel Optima op 0800 97 536. Of verneem meer op www.optima.be.
Fiscale en financiële thema’s helder uitgelicht in een seminarie op maat. U wilt met uw bedrijf een infomoment organiseren over een financieel-fiscaal thema ? Optima helpt u hierbij. Samen met u werken we een infosessie op maat uit, voor uw klanten, medewerkers en/of partners. Onze ervaren gastsprekers doen dit vandaag al voor meer dan 300 beroeps- en vakverenigingen en ondernemersclubs. EnkElE thEma’s diE in hEt vErlEdEn al aan bod kwamEn - Hoe draagt vastgoed zijn steentje bij tot uw pensioen ? - Hoe blijft u als arts financieel gezond ? - Wat zijn de uitdagingen bij een goed successieplan op maat ? - Brengt een managementvennootschap u financieel of fiscaal ongeluk ? onzE garantiEs - Onze sprekers, met meer dan 20 jaar ervaring en expertise in persoonlijke financiële en fiscale planning, stemmen hun knowhow vlot af op specifieke onderwerpen en situaties. - Of het nu gaat om inkomen, vermogen, pensioen of nalatenschap, onze specialisten brengen het publiek op een verstaanbare manier up-to-date van complexe topics. - De gastspreker gaat naar de kern van de zaak en brengt inzicht via concrete praktijkvoorbeelden. - Tijdens een interactief seminarie krijgen de deelnemers een helder antwoord op hun vragen en problemen. U hEbt intErEssE in EEn UitEEnzEtting op maat ? Dan komen wij graag bij u langs. We zoeken een gepaste locatie en nemen de volledige organisatie van de bijeenkomst voor onze rekening.
Neem snel contact met ons op via info.nl@optima.be. Of verneem meer op www.optima.be.