Opinieblad Forum 18

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

ene rg spec ieial

#18/06.10.11

Doem of duurzaam?

Hoe ziet onze energietoekomst er écht uit achtergrond Verduurzaming: fossiele bronnen zijn nog even broodnodig 10

actueel Maria van der Hoeven (iea): ‘Ik mag geen ruzie maken over energie’ 24

achtergrond Zelfvoorziening: stroom opwekken in de achtertuin of op het dak 32

inhoud #18 Rubrieken

39

4 Opinie vno-ncw • Bankenbelasting is spelen met vuur • Opstelten mist doel met inperking ­incassokosten • Nieuwe begrotingsregels eu goed voor bedrijfsleven • Nederland treft zichzelf door weren ­arbeidsmigranten • bzw: Pro-Europa

8 De foto Groene drukte

15 Buitenland Amerikaanse ondernemers zijn de ­verdeeldheid zat

39 Vereniging • Veilig op Weg viert vijftiende verjaardag • Exporteurs zoeken steun Verhagen in Turkije • Personalia • Reders: ‘Inzet tegen piraterij schiet tekort’ • ‘We hebben 200 miljoen schade ­voorkomen’ • Vaste traditie: de Prinsjesdagborrel • Agenda • Even bellen met Theo Vermeulen, secretaris Federatie Goud en Zilver • Horeca: ‘Gemeenten moeten zelf ­betalen voor BiBob’ • ‘Mobiliteitscentrum Transport voorziet in grote behoefte’ • Walraven is Beste Leerbedrijf ­Internationaal 2011 • ‘Kostbaar onderzoek gevaarlijke stoffen vaak dubbelop’

21

21 De werkkamer van Pierre Vincent, algemeen directeur van afvalverwerker Attero

22 En zoon ‘We houden niet van vakantie’

28 Podium • Vijf vragen aan Ruud Nijs, projectleider groene investeringsmaatschappij • Uitspraken • Kan het nog groener?

31 Vreemde ogen

22

‘Nederlander is warm en open’

35 Scheer Scoren

49 Buitenland Elk Duits dorp zelfvoorzienend?

54 Overlevers Koninklijke Talens

2

FORUM #18/06.10.11

16

rubrieksnaam

50

Artikelen 10 Niets doen is geen optie Gas, olie, steenkolen. Nederland is nog altijd erg afhankelijk van fossiel. Hoe snel kunnen we de omschakeling naar duurzame energie maken?

16 Laat duizend bloemen bloeien Als in 2020 14 procent van de energie duurzaam moet worden opgewekt, moet er nú wat gebeuren. Bedrijven en overheid steken miljarden in windmolens, vergisting, ­zonne­panelen, aardwarmte. ‘Maar zonder subsidie redden we het nog even niet.’

24 Maria van der Hoeven zet wat in gang Ze is onze vrouw in Parijs. Sinds 1 september is oud-minister Maria van der ­Hoeven ­directeur van het Internationaal Energie Agentschap. Midden in de tijd waarin de ­omschakeling naar duurzame energie gemaakt moet worden. ‘Ik kan niets afdwingen.’

32 Op elke hoek een duurzaam stroomfabriekje

0

Het is nu nog een toekomstscenario, maar over een jaar of tien à twintig kan het zomaar zover zijn. Elk bedrijf, iedere Nederlander produceert dan zijn eigen duurzame energie.

Zijn de energiebedrijven straks overbodig?

36 Geen woorden, maar daden Niet praten, maar doen. Dat is de aanpak van de nieuwe Groene Groei Deal. Afgelopen maandag tekende Tjerk Wagenaar, directeur bij Natuur en Milieu, er samen met vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes voor. ‘Wat daar een potentieel in zit!’

50 Michiel Rexwinkel is liever tweede man Sinds januari is hij de eerste man bij de duurzame energieleverancier Greenchoice. Maar liever was Michiel Rexwinkel gewoon tweede man gebleven. ‘Ik hoef niet per se op de ­voorgrond. Praten over jezelf klinkt al snel als borstgeroffel.’

3

FORUM #18/06.10.11

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Monopolie Van wie is het milieu eigenlijk? Niet van het bedrijfsleven, vinden sommige milieuorganisaties. Groen, duurzaam, milieu: daar hebben zíj het monopolie op. Bedrijven passen in het hokje ‘vies, vuil en verspillend’. En als ze anders beweren, is dat vast een staaltje van greenwashing, dus daar moet stevig tegen gedemonstreerd worden.

Afgelopen maandag hebben ondernemers én een aantal constructieve milieuorganisaties echter laten zien dat zij zich niet langer de kaas van het brood laten eten. Die dag mocht ik namens vno-ncw mijn handtekening zetten onder de Groene Groei Deal. Daarnaast werden nog 59 green deals gesloten met afzonderlijke bedrijven en branches.

Al deze afspraken draaien om concrete stappen naar duurzaamheid.

In ruil hiervoor beloofde minister Verhagen van Economisch Zaken, Landbouw en Innovatie dat de overheid er alles aan zal doen om barrières die verduurzaming in de weg staan op te ruimen.

Duurzaamheid gaat immers niet om demonstreren. Nee, duurzaamheid gaat om doen. En als er één groep in de samenleving is die dingen in beweging weet te zetten, dan is dat het bedrijfsleven wel.

Gelukkig zien ook steeds meer milieuorganisaties dat. De belangrijkste doorbraak van deze week vind ik dat ook Natuur & Milieu en de

Provinciale Natuur- en Milieufederaties hun handtekening hebben gezet onder de Groene Groei Deal van vno-ncw, mkb-Nederland en lto Nederland. Zij laten daarmee zien vertrouwen te hebben in het breed gewortelde enthousiasme bij ondernemers voor vergroening en de economische kansen die daarbij horen.

En die economische kansen zijn enorm voor Nederland. Een ‘goudmijn’, noemt Natuur en Milieu-directeur Tjerk Wagenaar het potentieel aan energiebesparing in deze Forum. Bijdragen aan het behoud van onze planeet en tegelijkertijd winstgevend bezig zijn, ondernemers tekenen ervoor. Of zoals Wagenaar zegt: ‘Verduurzamen is een noodzaak. Maar laten we het dan op een manier doen dat we er lol van hebben en geld mee verdienen.’ Ik kijk uit naar de verdere samenwerking met deze natuurorganisaties. Want het milieu is van ons allemaal.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook ‘Verduurzaming is een goudmijn’ op pagina 36 en verder en kijk op www.ondernemendgroen.nl

Opstelten mist doel met inperking incassokosten • Opstelten wil incassokosten via staffel maximeren • Leverancier loopt meer risico dan debiteur • Koppel incassokosten aan werkelijk gemaakte kosten Als het aan minister Opstelten van Justitie en Veiligheid ligt, worden incassokosten voor vorderingen genormeerd. Opstelten wil met deze aanpassing debiteuren beschermen tegen onredelijke incassokosten. Daarvoor wil hij in de wet vastleggen tot welk bedrag de incasso­kosten maximaal mogen worden doorberekend aan de debiteur. Dat wordt bepaald aan de hand van een staffel. Het minimum is altijd 40 euro.

Volgens het schema mogen voor een vordering van 200.000 euro de incassokosten maximaal 2.775 euro bedragen, terwijl een vordering van een openstaande rekening van acht ton of meer maximaal 5.775 euro mag kosten. De staffel biedt in zoverre houvast, dat de maximale kosten voor iedereen duidelijk zijn. Maar transparant maakt het incassokosten niet, omdat het niet inzichtelijk maakt wat de werkelijk gemaakte kosten zijn. En dat is jammer. Het wetsvoorstel mist hierdoor eigenlijk volledig zijn doel.

Een paar dingen zijn hierin zeer opmerkelijk. In de huidige praktijk is het al goed geregeld. Het maken van incassokosten en de hoogte van de rekening moeten redelijk zijn. Opstelten wil dit eigenlijk in stand houden. Maar het is de vraag of dat kan, gezien de gemaximeerde bedragen in het wetsvoorstel.

Ook is het vreemd dat een debiteur meer rechten krijgt, terwijl de cre4

FORUM #18/06.10.11

diteur al goederen of diensten heeft geleverd en in afwachting is van zijn geld. Wetende wat het maximumbedrag is, kan een zeer onredelijke debiteur de betaling net zo lang traineren tot het voor de crediteur niet meer loont om actie te ondernemen.

Daarnaast komt een schuldeiser de ene keer wel uit met de staffel, de andere keer bij lange na niet. Zeker niet als het gaat om kleinere bedragen. De bedragen uit het wetsvoorstel schieten te kort om de werkelijke kosten te dekken. Want wie zegt dat hier nauwelijks kosten aan verbonden zijn, vergeet gemakshalve de personeelskosten die een bedrijf moet maken voor onderzoek, contacturen, administratie en mogelijk het organiseren van een betalingsregeling. Veel (mkb-)bedrijven hebben in deze tijd te maken met kleine marges en kunnen zich geen wanbetalers veroorloven.

Gemiddeld doet een bedrijf twee tot drie pogingen om de rekening zelf te innen, voordat het besluit de vordering over te dragen aan een incassobureau. Ook dit ingehuurde bureau moet gefinancierd worden uit de gemaximeerde bedragen. De strop is dus groot als je tientallen kleine debiteuren hebt die allemaal niet (op tijd) betalen.

De grootte van de schuld zou dus eigenlijk niet het (maximale) vorderingsbedrag moeten bepalen. Soms levert een paar honderd euro meer werk op dan een openstaande rekening van vele duizenden euro’s. Het onderzoek, waarnaar het wetsvoorstel van Opstelten verwijst, biedt geen inzicht in de feitelijke kosten. Er zou meer transparantie en begrip ontstaan als de incassokosten worden gekoppeld aan de werkelijk gemaakte kosten. Dat is wel zo eerlijk voor iedereen. 

Bankenbelasting is spelen met vuur

wandelgangen

privatisering onder de loep

• Banken goed op weg met beloningsbeleid • Barroso moet financiële instellingen niet wegjagen uit Europa • Bankenbelastingen zijn onverstandig idee

dijkstra

De tijdelijke verruiming van het onmisbaarheidcriterium is op 1 oktober weer ingetrokken. Tot die tijd konden werkgevers een aanvraag indienen om af te wijken van het afspiegelingsbeginsel: de ontslagvolgorde voor verschillende leeftijdsgroepen onder het personeel. Als werkgevers aan konden tonen dat bepaalde werknemers onmisbaar waren, mochten zij gedurende de economische crisis afwijken van de regels.

Van augustus 2009 tot augustus 2011 is 84 keer een beroep op de verruiming gedaan, meldt minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Daarvan zijn 27 gevallen gehonoreerd. In 37 gevallen was geen sprake van het gevraagde ‘duidelijk en bestendig beleid’, en acht werknemers bleken niet over bijzondere kennis of vaar-

digheden te beschikken. Conclusie van Kamp: er is weinig behoefte aan deze crisismaatregel. Hij legt daarmee de kritiek van werkgeversorganisaties naast zich neer. Zij vinden dat de gestelde voorwaarden gecompliceerd zijn, met name de eis van een bestendig beleid.

Om die reden zouden werkgevers hebben afgezien van een aanvraag. cda-Kamerlid Eddy van Hijum legt zich niet bij het voornemen van Kamp neer. Hij wil zelfs een verdere verruiming van het onmisbaarheidcriterium.

Kamp: misbaar

Kamer te laten. Daarvan stemden de oppositie en de vvd voor.

Het onderzoek blijft ‘vooralsnog’ beperkt tot een inventarisatie van documenten en bronnen.

De Eerste Kamer heeft voor een parlementair onderzoek gestemd naar de zorgvuldigheid van de besluitvorming over privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten. Een voorstel daartoe werd voor de zomer ingediend door ChristenUnie-Kamerlid Egbert Schuurman. Hij wilde nu wel eens een systematische beoordeling van dit markwerkingsproces, met speciale aandacht voor de ‘borging van publieke belangen’. De kleinst mogelijke meerderheid stemde voor. Besloten werd het definitieve oordeel aan de nieuwe Eerste Schuurman: waarborg

dijkstra

werknemers niet langer ­onmisbaar

Nederlandse banken zijn goed op weg met hun beloningsbeleid. De commissie onder leiding van Antony Burgmans die in de gaten houdt of ze zich aan hun gedragscode houden, constateerde eind vorige maand een flinke vooruitgang. Na de kredietcrisis spraken de banken af dat ze hun beloningsbeleid anders zouden vormgeven, met meer aandacht voor langetermijndoelstellingen en het beheersen van risico’s. Zo zouden ze hun bestuurders geen bonussen meer geven die groter waren dan hun jaarsalarissen, tenzij daar goede redenen voor waren.

Veel mensen zagen in de bonussencultuur de oorzaak van de crisis en het pleit voor de banken dat ze zelf proberen daar een eind aan te maken. Die aanpak lijkt succesvol. Volgens Burgmans voldoen alle grote banken in Nederland aan de bepalingen. Ook De Nederlandsche Bank constateert dat banken belangrijke aanpassingen in hun beloningsbeleid hebben doorgevoerd.

Nu de banken er via zelfregulering in slagen een antwoord te geven op de kritiek vanuit de samenleving en de politiek, moeten ze zich volop kunnen richten op de belangrijke vraagstukken die op hen afkomen: de grote onzekerheid in de eurozone en de versterking van hun vermogenspositie die hun toezichthouders (de centrale banken) eerder in Bazel hebben afgesproken.

Daarom is het ongepast om nu met maatregelen te komen die er vooral op gericht lijken om banken te straffen, zoals de bankenbelasting die de Europese Commissie voorstelt. Vanaf 2014 wil de Commissie belasting heffen op alle aandelen en obligaties die financiële instellingen onderling verhandelen. Die maatregel zal het misschien goed doen in de publieke opinie, maar betekent weer een extra dreun voor de banken. En die kunnen ze op dit moment niet gebruiken.

De nieuwe heffing is ook niet goed voor de economie als geheel. De Europese Commissie ziet dat zelf ook en geeft toe dat ze kan zorgen voor 0,5 tot 1,8 procent minder economische groei. Dat is bijzonder slecht nieuws in een tijd waarin er van groei toch al nauwelijks sprake meer is. Daarnaast is het risico natuurlijk aanwezig dat banken een groot deel van hun handel verplaatsen naar de vs waar geen bankentaks is.

De Nederlandse regering lijkt hier nog eens overheen te willen gaan.

Het kabinet heeft aangekondigd dat het binnenkort ook met plannen komt voor een eigen bankenbelasting. Die zal een sector, die het toch al niet gemakkelijk heeft, nog verder in de problemen brengen en dat is spelen met vuur. Een goed functionerend bankenstelsel is van het grootste belang voor de hele samenleving. Als betalingsverkeer en kredietverlening niet meer soepel verlopen, krijgt de economie onvoldoende zuurstof en stikken veel ondernemers.  www.vno-ncw.nl/belastingzaken

5

FORUM #18/06.10.11

Nieuwe begrotings­ regels eu goed voor bzw bedrijfsleven Pro-Europa • Voorstellen in het six pack ondersteunen de euro • Daar vaart het bedrijfsleven wel bij • Voorgenomen aanpak grootexporteurs is een smet

Het optimisme dat in juni 1992 bij het ondertekenen van het Verdrag van Maastricht over de euro heerste, is verleden tijd.

In dat verdrag werd de weg vrij gemaakt voor de euro en een Europese begrotingsdiscipline afgesproken, de zogenaamde Maastrichtnorm. Maar voor het gemak werd vergeten daar harde sancties aan te verbinden. Misschien was de geest wel gewillig, maar het politieke begrotingslichaam bleek zwak.

Met een schadelijke eurocrisis tot gevolg.

Met de zes uitgangspunten in het six pack, dat op 28 september werd aangenomen, heeft het Europees Parlement het Stabiliteits- en Groeipact van de eu zo aangescherpt dat er meer controle komt op de nationale begrotingen. En wie zich niet houdt aan de regels krijgt nu straf. De Europese Commissie moet het six pack nog wel verder uitwerken in concreet beleid dat in de toekomst begrotingsproblemen zoals nu met Griekenland moet voorkomen.

Het is goed dat Europese politici over hun nationale schaduw zijn gesprongen. Bij een gezamenlijke markt en een gezamenlijke munt, hoort ook de notie van een gezamenlijke economie. Stabiel begrotingsbeleid is van levensbelang voor de euro en dus minstens zo belangrijk voor een Europese handelsnatie als Nederland. Er moet nog wel veel gebeuren.

De landen moeten overeenstemming bereiken over zwaardere, meer automatische sancties, een onafhankelijk toezichtsorgaan en ultieme sancties zoals het onder curatele stellen van landen als zij zich keer op keer niet aan de afspraken houden.

Een smet op dit six pack is wel dat er met de vinger wordt gewezen naar landen met een in verhouding (te) grote export.

Grootexporteurs als Duitsland en ook Nederland zouden daar iets tegen moeten doen, bijvoorbeeld door hun prijsniveau op te hogen. Dat zou betekenen dat landen die het goed doen, worden afgestraft. Dat is niet de goede manier. Het moet zo zijn dat landen die slecht presteren worden bestraft en aangespoord om het beter te doen.  www.vno-ncw.nl/eu

6

FORUM #18/06.10.11

bzw

opinie vno-ncw

Vraag de willekeurige Nederlander hoe hij denkt over Europa, van de grote meerderheid zal het antwoord negatief zijn. In andere landen is het niet veel anders. Het anti-Europees sentiment waait als een kille wind door de unie, dagelijks aangewakkerd door de schuldencrisis en de besluiteloosheid van onze leiders. Anti-Europese politici spinnen er garen bij en blazen de wind nog maar eens aan.

Ik vind het onverantwoord. Iedereen die de rug naar Europa keert, vergeet hoe belangrijk Europa voor ons is. Nederland heeft een grote exporterende economie. Van alles wat we produceren gaat 65 procent naar het buitenland, en daarvan gaat 75 procent naar eurolanden. Ons land is dus enorm afhankelijk van de unie en dit geldt in het bijzonder voor Zuid-Nederland.

De hier overheersende industrie neemt een leeuwendeel van alle export voor zijn rekening. Maar liefst een kwart van de Nederlandse goederenexport is afkomstig uit Brabant! Als politici zich tegen Europa keren, zijn ze vooral uit op kortetermijnverkiezingswinst en zijn ze blind voor de schade die ze op de lange termijn met hun destructieve politiek veroorzaken.

U begrijpt dat ik pro-Europa ben. Dat neemt niet weg dat ook ik met pijn in de ogen kijk naar de ontwikkelingen in de schuldencrisis. Verwarring en gegoochel met miljarden, de Finse deal, het onvermogen van nationale regeringen om échte hervormingsstappen te zetten en vooral: het totale gebrek aan leiderschap. Het is stuitend om te zien. De leiders die de problemen moeten oplossen, lossen ze niet op. Ze laten zich gijzelen door het anti-Europees sentiment, zijn bang voor de kiezer en durven niet de maatregelen te nemen die nodig zijn.

Het is niet zo vreemd dat de burger hierdoor het vertrouwen verliest in deskundigheid en zelfs integriteit van politici en instituten. Maar het is wel ernstig. Want juist het consumentenvertrouwen is de aanjager van de economie. Het is daarom hoog tijd dat er in Europa echte leiders opstaan die niet bang zijn om hun verantwoordelijkheid te nemen. Een snelle oplossing van de schuldencrisis zou de economie een enorme boost geven. Dan kunnen we ook door met het moderniseren van de arbeidsmarkt, wat nu al tijden stil ligt, en de andere noodzakelijke hervormingen in het kader van de global economy.

Laat de problemen niet sudderen, maar pak ze aan. Niet kletsen, maar doen. Niet anti, maar pro.

Peter Swinkels Voorzitter bzw

Nederland treft zichzelf door weren arbeidsmigranten

wandelgangen tot vijftien experimenten starten. donner gaat buiten regels om Succesvolle experimenten worden

cda dankt links voor six pack ‘Een ongekende megaklus.’ Zo noemt cda-Europarlementariër Corien Wortmann het binnenhalen van de six pack aan maatregelen om een herhaling van de eurocrisis te voorkomen. Met een krappe meerderheid heeft het Europees Parlement het pakket van zes aangenomen. Wortmann was zelf als rapporteur verantwoordelijk voor een van de meest omstreden onderdelen, het verminderen van ‘koehandel’ tussen lidstaten bij het overschrijden van de regels van het stabiliteits- en groeipact.

Waarschuwingen van de Europese Commissie aan een lidstaat kunnen voortaan alleen worden tegengehouden als een meerderheid van de eurozone-landen binnen tien dagen protest aantekent.

De Europarlementariër is niet alleen ‘ontzettend trots’ op de unanimiteit binnen haar eigen evp-fractie, maar ook ‘blij verrast’ met de steun van haar PvdA- en GroenLinks-collega’s. Die hebben

dijkstra

mogelijk permanent gemaakt. Zo komt de ‘compacte overheid met meer ruimte voor de samenleving’ weer wat dichterbij.

Donner: ontregeld

zelfs een aantal buitenlandse fractiegenoten meegekregen, terwijl de linkse fracties in het algemeen tegen de voorstellen waren (want te veel op budget en te weinig op groei en werkgelegenheid gericht).

Nederland beschouwt zich tot dusver niet als probleemland, maar de Europese Commissie zal zich ook nadrukkelijk op ons land richten. Afgesproken is namelijk dat de aandacht niet alleen uitgaat naar landen met een handels­ tekort, maar ook naar landen met een overschot, zoals Nederland en Duitsland, als oorzaak van ­instabiliteit.

corien wortmann

Minister Donner van Binnenlandse Zaken is bereid om de bestaande wet- en regelgeving tijdelijk buiten werking te stellen. Als bedrijven, burgers en andere instanties kunnen aantonen dat regelgeving een efficiënte en effectieve uitvoering van hun werkzaamheden in de weg staat, én zij een alternatief hebben, kunnen zij een verzoek indienen om hiermee te experimenteren.

Hij volgt hiermee het initiatief van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner om tot ‘regelarme’ zorginstellingen te komen.

Donner wil volgend jaar met tien

• Kamercommissie trekt lessen uit recente arbeidsmigratie • Misstanden rond arbeidsmigranten moeten worden aangepakt • Maar Nederland moet de échte belangen niet uit het oog verliezen Arbeidsmigratie is structureel van aard en positief voor de economische groei. Die conclusie is te lezen in het parlementaire onderzoek van de tijdelijke Kamercommissie Lessen uit recente arbeidsmigratie.

De commissie, waarin ook Kamerleden uit pvv en sp zitting hadden, waarschuwt wel voor misstanden rond arbeidsmigranten. Die dienen, zoals de commissie terecht benadrukt, met wortel en tak te worden uitgeroeid. Dat geldt zowel voor problemen met huisvesting als voor praktijken van malafide uitzendbureaus.

Maatregelen daartoe moeten wel proportioneel zijn. De overheid moet ervoor waken rond arbeidsmigratie een nieuw bureaucratisch monster op te tuigen. Een brancheautoriteit met verregaande bevoegdheden voor het afdwingen van de naleving van cao’s is een private zaak van branches zelf. Het werken met gecertificeerde uitzendbureaus kan wel worden gestimuleerd door de inlener volledig te vrijwaren voor aansprakelijkheid voor de afdracht van belasting en premies.

Los daarvan is het rapport grote winst voor het in normaler vaarwater brengen van de discussie over arbeidsmigratie. Euroscepsis – en dan vooral de populistische vertaling ervan – bedreigt inmiddels ook de open grenzen binnen de Europese Unie. Het klinkt misschien politiek interessant om te zeggen: ‘We willen die corrupte Roemenen hier niet binnen hebben.’ Maar het is – net als het sluiten van de grenzen voor duizend Roemeense aardbeienplukkers – niet goed voor onze economie. Juist in Nederland, dat moet leven van internationale handel, zou dat geen betoog nodig moet hebben.

Het is daarom goed dat de commissie de feiten weer terugbrengt in het debat. Zo concluderen de Kamerleden bijvoorbeeld dat criminaliteit gepleegd in Nederland door mensen uit Midden- en OostEuropa niet zozeer valt toe te schrijven aan arbeidsmigranten, maar ‘juist aan mensen die louter met een crimineel motief naar Nederland komen’.

Het is daarom jammer dat Nederland (met Finland als enig ander eu-land) een veto wil uitspreken over het voorstel om de paspoortcontrole voor luchtverkeer met Roemenië en Bulgarije op te heffen.

Nederland moet niet het land worden dat veto’s uitspreekt over Roemenië, de Polen beledigt en alleen maar zit te zeuren over geld.

Dat brengt de goede en belangrijke relatie met Oost-Europa in gevaar. 

Wortmann: rechts- of linksom www.vno-ncw.nl/arbeidsmigratie

7

FORUM #18/06.10.11

de foto rubrieksnaam

8

FORUM #18/06.10.11

rubrieksnaam

Groene drukte IJsselstein, maandag 3 oktober – Onder overweldigende belangstelling van de pers maken minister Maxime Verhagen en staatssecretaris Joop Atsma zich op om hun handtekening te zetten onder de Green Deal. Ze worden vergezeld door twee jeugddijkgraven van het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

Op het terrein van de rioolwaterzuivering Nieuwegein wordt uit rioolwater energie opgewekt. De Green Deal moet waterschappen ondersteunen bij het realiseren van twaalf energiefabrieken: rioolwaterzuiveringsinstallaties die meer energie opwekken dan zij verbruiken. Het is een van de bijna zestig green deals die maandag werden gepresenteerd. Ook werd er getekend voor de overkoepelende Groene Groei Deal van vno-ncw, mkb-Nederland en lto Nederland met enkele milieu-organisaties. De Groene Groei Board die hiervan onderdeel is, gaat zich toeleggen op het wegnemen van knelpunten en het zoveel mogelijk opschalen van initiatieven.

Bekijk ook de ForumVideo over de Groene Groei Deal op www.vno-ncw.nl

Tekst: Karin Bojorge | Foto: nfp Photography/Marijn van Rij

9

FORUM #18/06.10.11

achtergrond

Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept is bekend: substantieel minder fossiele energie gebruiken. Hoe groot is de taak waar Nederland zich voor gesteld ziet?

Tekst: Karin Bojorge | Illustraties: Link Design

Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen bron: cbs/statline, cijfers 2010

1

Industrie 37% (51% aardolie, 27% aardgas, 10% elektriciteit) Overige sectoren 18% (61% aardgas, 14% elektriciteit, 9% hernieuwba Gas Olie Steenkool Hernieuwbaar Afval Elektriciteit Vervoer 14% (99% aardolie) Kernenergie 1.642,67 PJ 1.298,81 PJ 317,56 PJ 123,55 PJ 56,58 PJ 38,41 PJ 10,00 PJ Huishoudens 14% (75% aardgas, 19% elektriciteit) Energiesector 18% Een petajoule (PJ) is 1.000.000.000.000.000 joule. Een joule is een eenheid energie die overeenkomt met 0,24 calorie. Een PJ komt overeen met (56% aardgas, 23% steenkool, 12% aardolie, 5% hernieuwbaar, 4% kernenerg 31,6 miljoen kubieke meter aardgas of 278 miljoen kilowattuur elektriciteit. levert daarmee de elektriciteit voor huishoudens en bedrijfsleven

Dat geldt zowel voor huishoudens als het bedrijfsleven

u Ind

56%

e stri

23%

Aardolie, Aardgas, Elektriciteit

12% 5% 4%

75%

19% 6%

Steenkool Overige FORUM #18/06.10.11

99%

rv oe

27%

51%

9% 14% 61%

Ve

Kernenergie

12%

10%

16%

Hernieuwbaar

10

18%

r-

14%

ntore Overige sec

18

%

- 37%

aardolie, aardgas, elektriciteit hernieuwbaar steenkool kernenergie

rcto e s gie er

bron: cbs/statline, cijfers 2010

En

2

oudens - 14% Huish

Hernieuwbare energie valt overigens nog uit te splitsen in: Biomassa 107,39 PJ Wind

14,36 PJ Zon

1,11 PJ Water 0,37 PJ Aardwarmte 0,32 PJ

3

cbs/statline, cijfers 2010

nog even duren….

Omschakeling naar hernieuwbare energie is duur en lastig

Er wordt in Nederland 96,4 PJ aan steenkolen verstookt in energiecentrales. Als alle steenkool vervangen zou worden door windmolens op land zouden er 4.160 molens van 3 megawatt bijgebouwd moeten worden (nu: 490 van 3 megawatt). De extra kosten hiervan bedragen 18 miljard euro. Ook zou er voor 2,5 miljard geïnvesteerd moeten worden in het hoogspanningsnet. Verder moeten er extra back-up gascentrales komen om perioden van windstilte op te vangen. Of de bestaande energiecentrales moeten tijdens periodes van veel wind minder draaiuren maken (waardoor ze minder rendement opleveren).

Quintel Intelligence is het bedrijf dat het Energietransitiemodel (zie kader op pagina 13) heeft ontwikkeld. John Kerkhoven, directeur van Quintel Intelligence: ‘Boven de 20 procent aan windenergie begint het lastig te worden. Inzetten op honderd procent windenergie zou alleen mogelijk zijn als we stroomoverschotten konden oppompen in een bergmeer. Bij gebrek aan bergen wordt dat lastig. Een andere theoretische optie zou zijn om een heel groot deel van het Nederlandse wagenpark elektrisch te maken en dan van iedereen toestemming te krijgen om de accu’s gedeeltelijk te ontladen op momenten van windstilte.’

€ 18 miljard

4

En met huidige technieken soms simpelweg onhaalbaar

cbs/statline, cijfers 2010

Stel dat we alle brandstof voor auto’s en vrachtverkeer zouden vergroenen. In plaats van fossiele diesel en benzine zou iedereen gaan rijden op biodiesel en bio-ethanol. Om de gewassen die daarvoor nodig zijn te verbouwen, zou een hoeveelheid grond nodig zijn ter grootte van zes keer het Nederlandse landbouwareaal.

11

FORUM #18/06.10.11

John Kerkhoven: ‘Binnen Nederland gaat dat niet lukken, want je gaat geen huizen en snelwegen slopen om ruimte te maken. Dat betekent dat je die ruimte elders in de wereld zou moeten huren. Als Nederland dat evenals andere landen zou gaan doen, gaat dat direct concurreren met voedselproductie, drinkwaterwinning en natuur. Dat zou super asociaal zijn. Met de derde generatie biobrandstoffen die nu nog in ontwikkeling zijn, zou dat theoretisch minder erg zijn omdat daarvoor alleen restdelen van gewassen worden gebruikt. Zover zijn we echter nog niet.’

achtergrond

….maar laten we niet te 5

Gelukkig is fossiel voorlopig nog niet op

Naar schatting zit er nog voor 40 jaar olie, 65 jaar gas en 155 jaar kolen in de grond. En als je de niet gemakkelijk winbare fossiele brandstoffen meerekent nog veel meer.

Olie 40 jaar

Gas 65 jaar

Kolen 155 jaar

Jaarlijkse productie van conventioneel gas in Nederland 100

Groningen

90

Offshore

jaarlijkse productie in miljarden kubieke meters

80

Toekomstige offshore

70

Onshore

60

Toekomstige onshore

50

Als de gasconsumptie op het huidige niveau (2010) blijft, dan zullen we deze hoeveelheid gas moeten importeren of het zelf produceren uit onconventionele bronnen

40 30 20 10 0 2010

2020

2030

2040

2050

bron: ebn 2010

8

Inzetten op verduurzaming is uiteindelijk goedkoper

Binnen Europa is afgesproken om de co2-uitstoot in 2050 met 80 procent te reduceren. De prijs die we daarvoor moeten betalen, zou volgens het Energietransitiemodel mee kunnen vallen. De totale energiekosten zouden maar 5 procent ten opzichte van vandaag hoeven stijgen, als het aan de computer ligt.

John Kerkhoven: ‘In 2050 zouden we dan nog steeds een belangrijk deel van onze energie uit gas, olie en kernergie halen, maar biomassa, wind- en zonne-energie zouden ook een flink aandeel hebben. Daarnaast zou er heel veel gebeurd zijn aan energiebesparing: huizen zijn geïsoleerd, we rijden in elektrische auto’s en de

industrie is elk jaar 1,2 procent efficiënter gaan werken. Er staan dan zesduizend windmolens op zee, twaalfhonderd op land en nog eens 250 aan de kust. Ook zijn er meer dan 17 duizend huizenblokken uitgerust met zonnepanelen en Nederland is honderd geothermische centrales en bijna 650 duizend biomassaketels rijker.’

‘Of dat allemaal politiek haalbaar is, is natuurlijk een tweede. De computer houdt geen rekening met de weerstand onder de bevolking tegen bijvoorbeeld windmolens.’

lang wachten kolen co2

gas co2

7

6

En is de ene fossiele brandstof de andere niet

Nederlandse gascentrales produceren ongeveer de helft minder co2 dan kolencentrales. Als Nederland meer gas gaat importeren zal de uitstoot wel groter worden door lekkage tijdens het transport. Dat laatste geldt ook voor de overstap van gewoon gas naar schaliegas.

aar niets doen is geen optie, want fossiele energie wordt rap M duurder

In 1970 was de prijs van een vat olie 1 dollar. In 2008 was dat 140 dollar. Gecorrigeerd voor inflatie is aardolie nu ongeveer tien keer zo duur als in 1970. Shell voorspelt dat de prijs van olie de komende jaren sterk zal fluctueren en door zal blijven stijgen. Bovendien raakt de bel van Slochteren snel op. Nu maakt Nederland nog winst met de export van gas. In de toekomst zullen we honderd procent afhankelijk zijn van de import van (duur) gas.

John Kerkhoven: ‘De afgelopen 15 jaar is de prijs van gas en elektra voor huishoudens elk jaar met 7 procent gestegen. Als dat doorzet, zitten we al snel op een verdubbeling van de huidige prijs. Dat zou betekenen dat een huishouden met drie personen al in 2020 600 euro extra per maand kwijt is aan energie in de vorm van een hogere rekening voor gas, elektra en benzine en duurdere producten.’

Energietransitiemodel Zelf verder rekenen?

Op www.energietransitiemodel.nl kun je meteen aan de slag. Met dit model, ontwikkeld door Quintel Intelligence, kunnen overheden en bedrijven hun eigen energiestrategie doorrekenen. Maar ook de leek kan ermee aan het experimenteren slaan. Het energietransitiemodel is compleet, onafhankelijk en op feiten gebaseerd. Het wordt gesponsord door bedrijven als Shell, Philips, Vopak, Eneco, Essent, Gasterra en Tennet, maar ook door branches als Uneto vni en organisaties als Natuur en Milieu.

14

FORUM #18/06.10.11

buitenland

Amerikaanse ondernemers zijn vooral verbolgen over het onvermogen van Amerikaanse politici om overeenstemming te bereiken over de hoogte van het schuldplafond, de belastingen en de overheidsfinanciën

Amerikaanse ondernemers zijn de verdeeldheid zat Ze hebben er schoon genoeg van. Meer dan honderd Amerikaanse ondernemers stoppen hun campagnebijdragen om zo het hopeloos verdeelde Amerikaanse Congres tot samenwerking te dwingen.

‘Onze economie is gevangen in angst en onzekerheid.’

Tekst: Jeroen Ansink | Foto: upi Photo/hh

Krijgen de Verenigde Staten na de Tea Party nu ook de Coffee Party? Al bijna twintigduizend Amerikanen hebben gehoor gegeven aan de oproep van Starbucks-ceo Howard Schultz om geen campagnebijdragen meer te geven totdat Washington het algemeen belang boven partijpolitieke navelstaarderij stelt. ‘Onze economie is op dit moment gevangen in een vicieuze cirkel van angst en onzekerheid’, aldus Schultz in een open brief aan de New York Times. ‘Bedrijven zijn bang om mensen aan te nemen. Consumenten zijn bang om geld uit te geven, en banken zijn bang om te lenen.’

Schultz is vooral verbolgen over het onvermogen van Amerikaanse politici om overeenstemming te bereiken over de hoogte van het 15

schuldplafond, de belastingen en de overheidsfinanciën. ‘Beursgenoteerde bedrijven hebben pakweg duizend miljard dollar in kas’, aldus Schultz. ‘De enige reden waarom dit geld niet wordt geïnvesteerd in nieuwe banen is de angst en onzekerheid over het politieke systeem.’

Bij het intiatief van Schultz hebben zich inmiddels ook meer dan honderd ceo’s aangesloten, waaronder Tim Armstrong van internetbedrijf aol, Myron Ullman van warenhuisketen jc Penney, en Daniel DiMicco van staalproducent Nucor. Directeur van schermenbeurs Nasdaq Bob Greifeld en zijn collega Duncan Niederauer van de New York Stock Exchange stuurden de oproep door naar alle bedrijven die aan hun beurs genoteerd zijn. ‘De tijd om FORUM #18/06.10.11

naar de collectieve stem van onze ceo’s te luisteren is nu’, aldus Niederauer in een toelichtende email. ‘Het is mijn hoop dat onze leiders hun politieke onenigheden opzij kunnen zetten en gaan focussen op het stimuleren van duurzame groei door de private sector.’

Of het initiatief van Schultz, die de afgelopen vier jaar 27.900 dollar aan politieke kandidaten schonk, de geldmachine in Washington daadwerkelijk zal stopzetten, valt nog te bezien.

De ceo’s die zich achter het initiatief hebben geschaard doneerden in 2008 gezamenlijk 1,9 miljoen dollar. Vergeleken met de 5,5 miljard die de verkiezingen van 2012 naar schatting zullen kosten, is dat vooralsnog een druppel op een gloeiende plaat. Het is daarnaast veelzeggend dat zowel de Kamer van Koophandel als de lobbygroep Business Roundtable zich van commentaar onthouden.

Toch lijkt Schultz’ activistische opstelling in sommige kringen ook inspiratie op te roepen.

Zo stelde superbelegger en een van ’s werelds rijkste personen Warren Buffett onlangs in een opiniestuk in de New York Times dat Amerikanen zoals hij meer belasting zouden moeten betalen. President Obama is hier al op ingesprongen door een zogenoemde ‘Buffettbelasting’ voor Amerika’s superrijken te suggereren. 

achtergrond

Windenergie, biogas, zonne-energie, aardwarmte. Overheid en bedrijfsleven pompen miljarden in het opwekken van duurzame energie. Want omschakelen naar minder fossiel en meer duurzaam moet nu gebeuren.

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Jeroen Poortvliet

16

FORUM #18/06.10.11

‘Stimuleren is gokken met de schatkist.’ Aldus Maxime Verhagen, minister van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (el&i), in Het Financieele Dagblad van 21 september. Maar bij de Stimuleringsregeling Duurzame Energie plus (sde+) gokt hij wel met een duidelijk doel: met zeshonderd projecten bijdragen aan de doelstellingen op het gebied van duurzame energie. In 2020 moet 14 procent van de energie duurzaam worden opgewekt. Maar zolang duurzame energie duurder is dan de ‘gewone’ wordt dat doel niet vanzelf gehaald.

Op 1 juli ging het loket open voor de sde+-regeling (zie kader Wat is sde+?). Meer dan negenhonderd aanvragen waren in no time ingediend. De pot met 1,5 miljard euro was direct al overtekend. De eerste vierhonderd sde+-subsidies zijn inmiddels toegekend. Een groepje Zeeuwse akkerbouwers had met hun project Groene Poort de primeur.

Als het aan hen ligt, staat over anderhalf jaar in Rilland een vergister die goed is voor 15 miljoen kubieke meter groen gas op jaarbasis, gewonnen uit mest en landbouwafval. De Zeeuwse agrariërs mogen nu gaan bouwen. Maar de aanvragers van de voorganger van de nieuwe subsidieregeling zijn al een heel eind verder. Hun installaties zijn zelfs al operationeel. Hoeveel duurzame energie hebben Suiker Unie, fujifilm en Van Geest International al opgewekt?

Wat is sde+?

De sde+-regeling is evenals z’n voorganger zonder de toevoeging ‘ plus’ bedoeld om duurzame energieproductie te stimuleren.

Subsidie is nodig, omdat het produceren van groen gas of groene stroom (nu nog) fors duurder is.

In sommige opzichten lijkt de sde+-regeling op z’n voorganger.

Zo is het uitgangspunt nog steeds dat de subsidie wordt verstrekt over een langere periode. De termijn van 15 jaar, zoals opgenomen in de sde+-regeling, moet bedrijven die geld steken in de productie van duurzame energie de zekerheid geven dat ze hun investering kunnen terugverdienen.

Maar er zijn ook belangrijke verschillen. Zo is bij de sde+-regeling één pot geld beschikbaar voor alle categorieën duurzame energieopwekking zoals zon, wind en groen gas. Dat moet de concurrentie tussen de verschillende technologieën stimuleren.

De regeling is opgeknipt in vier fasen. In de eerste fase krijgen aanvragers een lagere vergoeding dan in de vierde fase. Dat zorgt

17

FORUM #18/06.10.11

ervoor dat ondernemers die voor hun energieproductie de minste kosten maken (en dus het minste subsidie nodig hebben) een flinke streep voor hebben. En dat was ook precies het idee van de nieuwe regeling: zoveel mogelijk duurzame energie opwekken met het beschikbare subsidiebedrag. Overigens biedt een zogenoemde vrije categorie ondernemers de kans alsnog goedkoper in te schrijven dan waar ze op papier recht op zouden hebben.

De sde+-regeling wordt vanaf 2013 gefinancierd uit een opslag op de energierekening van burgers en bedrijven, die jaarlijks iets hoger wordt. Zo is er over twee jaar 100 miljoen euro beschikbaar voor sde+, in 2014 200 miljoen en in 2015 300 miljoen euro.

Vanaf 2028 is het budget structureel 1,4 miljard euro.

Al snel na openstelling van de SDE+-regeling was duidelijk dat groen gas deze keer de grote subsidietrekker is. Zoals het er nu voorstaat, gaat ruim twee derde van het beschikbare budget naar groengasprojecten.

achtergrond

naam Jef Verboven bedrijf fujifilm Manufacturing Europe locatie Tilburg techniek windenergie

‘Windparken zijn niet onze core business’ ot 140 meter hoog zijn ze als je mast en blad bij elkaar optelt. De vijf windturbines op het eind september geopende windpark van fujifilm in Tilburg ogen indrukwekkend. Ook de hoeveelheid energie die ze opleveren, mag er zijn. Als alle stroom naar het openbare net zou gaan, zouden zesduizend huishoudens er mee vooruit kunnen.

‘We hebben het windturbineproject opgezet omdat we meer duurzame energie willen gaan gebruiken voor de productie’, vertelt Jef Verboven, energietechnoloog bij fujifilm. ‘Uit energiescans bleek dat windenergie voor ons de meest kansrijke techniek was. Maar de ontwikkeling van windturbineparken is niet onze core business en bovendien kostbaar. Dus hebben we een tender uitgeschreven voor bedrijven die deze klus voor ons zouden kunnen klaren. Idee was dat wij vervolgens de elektriciteit van hen zouden afnemen.’ Het is niet de eerste keer dat fujifilm koos voor uitbesteding. ‘We hebben het eerder zo gedaan met een warmtekracht-

18

centrale, koudwaterinstallaties en stoomketels.

In tegenstelling tot de windturbines zijn deze installaties wél ons eigendom, maar worden ze beheerd door een derde partij.’

Eneco Wind won de competitie. Dat bedrijf had het meest interessante aanbod: het zag mogelijkheden om op het bedrijfsterrein vijf windturbines te plaatsen, waar fujifilm er niet meer dan drie dacht kwijt te kunnen. In 2008 besloot fujifilm verder te gaan met Eneco. ‘We hebben gekozen voor een aanpak waarbij de energieprijs die ons bedrijf betaalt, is gekoppeld aan de sdesubsidie die Eneco als eigenaar van het windpark krijgt. Eneco weet zo dat het krijgt wat nodig is om het project rendabel te maken. En fujifilm is er van verzekerd dat nooit meer wordt betaald dan op de markt voor grijze stroom.’ Maar Eneco heeft een aantal voordelen: het bedrijf kan alle stroom rechtstreeks leveren aan de fabriek. En het hoeft niet te betalen voor het gebruik van de grond waar de turbines op staan. Die voordelen zijn in de prijs verdisconteerd.

FORUM #18/06.10.11

Het windpark was dan wel gepland op een bedrijfsterrein, maar dat betekende nog niet dat de komst ook vanzelfsprekend was. Dus koos fujifilm ervoor van tevoren al flink met belanghebbenden als gemeente en provincie te overleggen. Daarnaast organiseerde het bedrijf samen met het Bedrijven Overleg Regio Tilburg (bort) voorlichtingavonden voor onder meer omwonenden en vertegenwoordigers van Natuurmonumenten. Alles om problemen bij de vergunningverlening voor te zijn. ‘In eerste instantie is iedereen wat sceptisch. Je hebt overtuigingskracht nodig om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen. Maar uiteindelijk is het ons gelukt om alle vergunningen zonder bezwaren binnen te krijgen en konden we aan de slag. Nadat vergunning en sde-beschikking binnen waren, was de klus in minder dan een jaar geklaard.’

‘Ik had er de ruimte voor’ p z’n computer tovert hij een aantal overzichtjes tevoorschijn. Het staafdiagram dat de energieopwekking van de zonnepanelen op het dak van zijn bedrijf in beeld brengt, piekt behoorlijk. ‘Afgelopen week was een goede week. Dat hadden we te danken aan het prachtige weer.’ En de energieopwekking in eigen huis heeft nog een prettig neveneffect. ‘In een jaar tijd hebben we 80.000 kilo co2 bespaard.’

Een jaar of tien geleden had Rien van Geest sr, directeur van Van Geest International in De Lier, al eens een paar zonnepanelen aangeschaft voor op z’n woonhuis. ‘Ik had er de ruimte voor.’ De besparing op z’n energiekosten sprak hem aan. Maar het was vooral een subsidie die hem over de streep trok. De installatie van de panelen deed hij zelf. Nog geen twee jaar geleden deed hij het kunstje over binnen zijn bedrijf.

En ook nu weer was een subsidieregeling voor

hem de directe aanleiding. ‘Ik heb toen gezegd; gelijk aanvragen!’

Van Geest International is actief in de import en export van groenten en fruit. Het bedrijf is een grootverbruiker van energie vanwege koeling van de opgeslagen producten. Maar ook voor binnenverlichting.

Het bedrijfspand op handelscentrum Westerlee leent zich prima voor de plaatsing van zonnepanelen: het dak is groot (rond 11.000 vierkante meter) en ligt gunstig voor de zon. De uitvoering heeft Van Geest deze keer wel uitbesteed aan een specialist: Solarnrg. Een deel van het dak is nu voorzien van panelen. In totaal staan er 825 stuks, goed voor 100 kW piekvermogen.

Het bedrijf dekt er ongeveer 10 procent van de eigen energiebehoefte mee. ‘We hebben onze piek in het verbruik overdag. Er is dan veel bedrijvigheid, wat onder meer betekent dat de koelcellen regelmatig open en dicht gaan. Het

komt mooi uit dat de zonnepanelen dan hun werk het beste doen.’

Het dak van het bedrijfspand van Van Geest International biedt nog genoeg plek om een fors aantal zonnepanelen bij te plaatsen.

Voldoende om de helft van de eigen energiebehoefte te dekken. Maar zonder subsidie is dit ook nu nog niet haalbaar. ‘Zelfs met subsidie doen we er nog een jaar of zeven, acht over om onze investering terug te verdienen. Vandaar dat we ook kijken naar andere manieren om onze energiebehoefte te verkleinen. We denken er nu bijvoorbeeld serieus over om over te schakelen op led-verlichting. En ook op andere fronten is nog winst te halen.’

naam bedrijf locatie techniek

19

FORUM #18/06.10.11

Rien van Geest Van Geest International De Lier zonne-energie

achtergrond

‘Ik heb wel een paar nachten slecht geslapen’ uiker Unie was al bezig met experimenten gericht op de vergisting van restproducten.

Maar zonder de sde-regeling was de vergistingsinstallatie bij de fabriek in het Brabantse Dinteloord er niet gekomen. ‘Zonder subsidie komt het bedrijfseconomisch gezien niet uit.

Zo eenvoudig ligt het’, stelt Ad Backx, manager health, safety & environment bij Suiker Unie.

Suiker Unie diende subsidieaanvragen in voor vier projecten, waaronder de vergister in Dinteloord. Twee jaar geleden kreeg het bedrijf groen licht voor de bouw. Nog dit najaar moet de installatie – een fabriek op zich – operationeel zijn. Dat betekent dat een einde komt aan een periode waarin ‘voor de baat uit’ geld werd uitgegeven. Zonder dat het zeker was dat de installatie er zou komen, investeerde het bedrijf tonnen. ‘Bij sde hing het van een loting af of je subsidie kreeg. Toen bleek dat we slecht hadden geloot, heb ik wel een paar nachten slecht geslapen. Uiteindelijk kregen we de subsidie gelukkig alsnog.’

Eenmaal in bedrijf gaat de installatie het hele jaar door draaien. De bietencampagne, een belangrijke voedingsbron voor de installatie, is in de loop van de tijd opgerekt van honderd naar 150 dagen. Op de momenten dat de suikerfabriek niet draait, komt de input uit een opslagsilo naast de installatie of van andere bedrijven.

De vergister gaat jaarlijks ongeveer 100.000 ton biomassa, grotendeels uit de eigen suikerproductie, verwerken tot biogas. Via een opwerkingsproces wordt dat biogas omgezet in groen gas dat geschikt is voor verspreiding via het openbare gasnet. ‘We produceren hier straks 9 miljoen kubieke meter, voldoende voor zesduizend huishoudens. Samen met de andere vergister op het terrein zelfs voor negenduizend huishoudens.’

Inmiddels is Suiker Unie bezig met de ontwikkeling van een 50 hectare groot duurzaam bedrijventerrein, pal naast de suikerfabriek.

Het is bestemd voor bedrijven in de agrosector. Daarnaast is ruimte gereserveerd voor 200

hectare glastuinbouw. ‘We zien volop mogelijkheden. De tuinbouwbedrijven hebben reststoffen die in onze vergister kunnen. Zij hebben warmte nodig; die kunnen ze weer van ons krijgen. Hetzelfde geldt voor de co2 die bij het vergistingsproces vrijkomt. Nu stoken ze nog aardgas om co2 te produceren voor de groei van de planten.’

Suiker Unie wil de bedrijven op het bedrijventerrein straks ook rechtstreeks van groen gas voorzien. ‘Voordeel is dat het gas niet eerst het openbare net op hoeft. Dat scheelt fors in de kosten, bijvoorbeeld voor de aansluiting. En je voorkomt dat er energie verloren gaat.’ Het bedrijf denkt nu al na over uitbreiding van de vergistingscapaciteit. Dat kan betekenen dat extra kosten moeten worden gemaakt om het groen gas kwijt te kunnen op het hoofdnet. ‘Het zou goed zijn als die kosten dan niet voor het bedrijf zijn dat duurzaam gas produceert, maar als maatschappelijke kosten worden opgenomen in de aardgasprijs.’ 

naam bedrijf locatie techniek

20

FORUM #18/06.10.11

Ad Backx Suiker Unie Dinteloord vergisting

werkkamer

De werkkamer van Pierre Vincent (afvalverwerkingsbedrijf Attero)

‘Als ik op onze centrale kantoorlocatie in Arnhem ben, is dit mijn werkkamer’, zegt Pierre Vincent, algemeen directeur van afvalverwerker Attero.

Het bedrijf is naast de grootste verwerker van huis­houdelijk afval ook de grootste producent van groen gas in Nederland en wekt 1 procent van de totale nationale stroombehoefte op. Dat gebeurt onder andere met twee afvalenergie­ centrales in Moerdijk en Wijster. ‘Hier ben ik twee à drie dagen per week. De andere dagen zit ik op onze vestigingen elders in Nederland. Dan is dit een flexkamer waar anderen ook gebruik van kunnen maken.’

‘Hiervoor werkte ik bij Océ, daar had ik een eigen kamer. Dit is best een verandering. Eigenlijk ben ik zelf niet zo van een opgeruimd bureau. Gelukkig heb ik een kast, waar ik aan het einde van de dag 21

alles inleg wat niet op het bureau hoort. Wij gaan hier steeds meer naar het papierloos kantoor. Ik probeer zoveel mogelijk digitaal te werken. Dat werkt perfect voor mij, ik kan altijd overal bij. Op zich is die ontwikkeling wel grappig als je bedenkt dat ik afkomstig ben van een printerfabrikant.’

‘Het grote hoekraam kijkt uit op het Velperbroekplein, een heel groot verkeersplein. Het is waanzinnig spectaculair, er gebeurt altijd wel iets. Ik moet bekennen dat als ik bel en door de kamer ijsbeer, ik heel vaak met een half oog naar buiten kijk.’

‘Aan de muur hangen vier ingelijste platen die de vier elementen verbeelden: water, vuur, aarde en lucht. Dat zijn de elementen waar wij mee werken. Ik heb ze gekregen van voormalig Essent-ceo Boersma. Attero was onderdeel van Essent tot de FORUM #18/06.10.11

verkoop van Essent aan rwe twee jaar geleden.’

‘De beleidsverklaring met de vier kernwoorden duurzaam, betrouwbaar, innovatief en klantgericht is bedacht door onze managementgroep.

Mijn handtekening staat eronder, maar ik heb dat niet in splendid isolation uitgedacht. Dat zou ook niet goed zijn voor het draagvlak.’

‘De glazen schaal heb ik laten overkomen uit het kantoor Wijster. Ik ben absoluut een liefhebber van glaskunst. Thuis heb ik ook wat glaskunst en kristal. Het aardige is dat Attero maar twee jaar oud is, maar onze verwerkingslocatie in Wijster, voorheen de vam, 82 jaar. Er zit dus een vam-verleden aan die schaal, dat vind ik een mooi idee.’  Tekst: Remko Ebbers Foto’s: Hans Stakelbeek/fmax

& zoon Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam product vestigingsplaats aantal medewerkers eigenaar/oprichter algemeen directeur

22

FORUM #18/06.10.11

Holbox Displays, verpakkingen en drukwerk Echt en Gliwice (Polen) 280 Jan Hol Martijn Hol

‘We houden niet van vakantie’ Met een machine uit een verbrande boedel begon Jan Hol een dozenfabriek. Vijfendertig jaar later staat zoon Martijn op het punt een bedrijf met zo’n driehonderd medewerkers in Limburg en Polen van hem over te nemen. ‘Voor zijn gevoel kan hij hier helemaal niet weg.’

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jeroen Poortvliet / Wies Hol

Jan Hol (65)

Martijn Hol (39)

‘Begin jaren zeventig werkte ik als verkoper voor een Duitse dozenfabrikant. Als ik naar die fabriek ging, dacht ik vaak: dat kan toch beter.

Ik was machinist geweest op de grote vaart, dus ik had wel kijk op machines. Op een gegeven moment mocht ik er niet meer komen omdat ik het productieproces zou verstoren. Dan doe ik het gewoon zelf, was mijn reactie. Uit een afgebrande fabriek kocht ik voor de kiloprijs een stansmachine: 250 gulden. Twaalf jaar geleden had ik vier fabrieken die ik samengebracht heb in Echt. De kartonnen dozen hebben we er toen uitgedaan en de nadruk kwam vooral op displays te liggen.’

‘Als klein jongetje was Martijn al in staat om de meest ingewikkelde displays in elkaar te fröbelen. Daarin was hij niet alleen veel beter dan zijn zussen, maar ook beter dan ik. Hij is geduldiger. Dat merk je ook aan andere dingen. Ik houd niet van vergaderen. Ik heb wel eens een maand gehad waarin ik helemaal niet vergaderde. Martijn ligt dat veel meer. Hij heeft zijn overlegstructuren beter op orde. Op veel punten lijkt hij meer op mijn vrouw dan op mij. Ik zeg wel eens dat mijn vrouw mijn rem is. Als ik vroeger weer eens een mogelijkheid zag om te investeren, zei zij: ‘Zou je dat wel doen? Kun je dat financieren?’

Mijn reactie was dan: dat krijgen we wel rond.’

‘Martijn heeft de leiding over het productieproces, ik doe de marketing en de verkoop. Mijn vrouw werkt ook hier, net als beide dochters.

Op donderdag blijft mijn vrouw thuis om op de vijf kleinkinderen te passen en om half zes komt dan de hele meute bij ons eten.’

‘Het bedrijf is nu nog van mij maar we zijn wel met de overdracht bezig. Dat heb ik altijd voor me uitgeschoven. Mijn kinderen maken een plan en als dat klaar is, willen ze het aan mij presenteren. Over drie jaar moet de overdracht rond zijn. Ze zijn het er al over eens dat Martijn de leiding gaat overnemen. Ik merk wel wat voor rol ze dan nog voor mij zien. Ik kan me goed voorstellen dat ik hier op mijn zeventigste nog werk. Niet meer als eindverantwoordelijke natuurlijk maar in de marketing of zo. Ik heb geen echte hobby’s. Ik golf wel graag, maar of ik nou een keer per week of eens per maand op de golfbaan sta; eerlijk gezegd maakt me dat niet zo veel uit.’

‘Mijn vader is resoluut en besluitvaardig. Als hij vandaag iets ziet dat beter kan, wil hij dat gisteren al ingevoerd hebben. Daar gaat hij niet nog eens drie weken over nadenken en met tien mensen over praten.

In luisteren is hij minder goed. Hij staat wel open voor advies maar hij komt ook snel met zijn eigen mening waardoor anderen hun opvattingen niet meer op tafel durven leggen. Ik ben wat introverter: ik wacht af, analyseer en trek dan pas mijn conclusies.’

‘Ons bedrijf heeft een L-vorm en mijn vaders kamer zit in de uiterste punt van de creatieve vleugel waar de commercie, de marketing en de ontwikkeling zitten. Daar ligt zijn hart en daar is hij goed in. Hij is een ideeënman, een verkoper. Veel dingen doet hij op zijn gevoel en dat is natuurlijk ook goed want soms moet je gewoon een gok nemen. Ik ben meer iemand van de feiten. Bij mijn kamer begint het productiedeel.

Daar wordt zijn spanningsboog wat korter. Als daar een probleem is, pakt hij het wel op. Alleen als het dan weer loopt, komt hij er niet meer.’

‘We zitten allebei bij de Rotary en geven veel uit aan sponsoring. We steunen voetbalclub vvv en jaarlijks organiseren we het Groot Limburgs Aspergedinner en een golftoernooi voor een goed doel. Mijn vader is ervan overtuigd dat dat meerwaarde oplevert voor ons bedrijf. Ik geloof dat ook wel al is zoiets natuurlijk moeilijk te meten. Elke dag worden we wel ergens voor gebeld en je moet oppassen dat ze geen misbruik van je maken. Dat moet allemaal tussen ons gewone werk door. Mijn vader wil die vijfhonderd posters al snel drukken. Is zo’n man ook weer tevreden.’

‘Mijn vader begint hier elke ochtend om 7 uur met een rondje door het bedrijf. Dat heb ik van hem overgenomen. Je ziet precies hoe de productie ervoor staat. Altijd is een van ons beiden hier en om de andere week gaan we naar onze vestiging in Polen. We zijn nooit ziek en houden niet van vakanties. Mijn vader gaat elk jaar een week. Voor zijn gevoel kan hij hier helemaal niet weg, maar hij moet van mijn moeder. Voor mijn vader zal dit bedrijf altijd een hobby blijven. Als hij 85 wordt, zie ik hem hier nog elke dag over de vloer komen en als hem dan iets opvalt, zal hij dat echt niet voor zich kunnen houden.’ 

23

FORUM #18/06.10.11

actueel

Maria van der Hoeven

‘Ik kan niets afdwingen’ ‘Er is geen enkel land dat over de hele linie goed bezig is met zijn energie- en klimaatbeleid’, stelt Maria van der Hoeven.

Maar dat zou wel moeten, vindt de nieuwe iea-directeur.

‘We zetten veel in gang.’

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Wiebe Kiestra/hh

Een kleine trap leidt naar de ingang onder straatniveau. Het Internationaal Energie Agentschap (iea) zit weggedoken tussen de grote gebouwen aan de Parijse Rue de la Fédération. Om de hoek buiten raast het verkeer langs de Seine, maar binnen heerst een serene stilte. Geen marmer, chique designmeubelen en kunst. Alles straalt soberheid uit. Zelfs de kamer van executive director Maria van der Hoeven. Alleen het uitzicht op de Eiffeltoren is spectaculair. Sinds 1 september is ze onze vrouw in Parijs. De hoogste baas van de internationale organisatie die de bewezen voorraden fossiele brandstoffen bijhoudt. En die overheden gevraagd en ongevraagd advies geeft over hun energie- en klimaatbeleid.

Ze moet nog even wennen aan de Franse mores. ‘Ze lunchen hier elke dag buiten de deur. Zo inefficiënt.’ En ontvangsten van buitenlandse delegaties zal de oud-minister van Economische Zaken binnenkort ook in haar Parijse pied-à-terre moeten houden. ‘Dat is me als minister nog nooit overkomen. Aan huis, toe zeg.’ Maar los daarvan heeft ze enorm veel zin in haar nieuwe baan, zegt Van 24

der Hoeven terwijl ze rustig in haar kopje cup-a-soup roert. ‘Een paar Nederlandse gewoontes hou ik er nog wel in hoor.’

Wat gaat de wereld ervan merken dat u nu de hoogste baas van het iea bent?

‘Een van de belangrijkste doelstellingen van het Energie Agentschap is energievoorzieningszekerheid. Dat betekent dat ik me op de realisatie daarvan richt. En als we die zeker willen stellen, zal er meer diversificatie moeten optreden in energiebronnen. Ik zal dus niet nalaten er op te wijzen dat overheden zich meer en sneller moeten focussen op hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en ontwikkeling van nieuwe technologieën. Als we er zeker van willen zijn dat we ook in de toekomst over voldoende energie beschikken, zal hernieuwbare energie een onderdeel moeten vormen van de energiemix. Naast olie, gas, kolen en kernenergie.’

‘Maar ik zal ook zorgen dat alle belangrijkste spelers op het gebied van energie betrokken worden bij het iea. Producenten én consumenten. Nu is grofweg alleen de oude, rijke FORUM #18/06.10.11

Westerse wereld lid (zie kader Wat is het iea?). Maar we vormen geen eiland dat ongevoelig is voor invloeden van buitenaf. Een ramp in Fukushima of onrust in het MiddenOosten heeft meteen consequenties voor de lidstaten.Een groeiende energievraag in China of India ook. We zullen dus moeten samenwerken.’

Dus over twee, drie jaar zijn China, India en Brazilië ook lid?

‘Nee, dat kan ik niet waarmaken. Ze zijn geen lid en dat worden ze voorlopig ook niet. Hoeveel energie ik daar ook in steek.’

Zoekt u daarover – net als uw voorganger Nobuo Tanaka – het conflict op?

‘Dat heeft geen enkele zin. En bovendien, zo zit ik ook niet in elkaar. Er is een formele belemmering: om lid te worden van het iea moet je lid zijn van de Organisation of Economic Cooperation and Development (oecd) en dat zijn de opkomende economieën niet.

Los daarvan, willen ze dat wel? Daar heb ik niets over te zeggen en dat accepteer ik.’

25

FORUM #18/06.10.11

actueel

‘Cijfers uitdelen doe ik niet. Ik ben niet bezig met een ranking.’ ijven uitkeren’

Als opkomende economieën geen lid worden, is de rol van het iea binnenkort toch gewoon uitgespeeld?

‘Laat ik het anders formuleren: als we er niet in slagen die landen erbij te betrekken, dan kunnen wij onze doelstelling niet halen. En die doelstelling is energievoorzieningszekerheid. Daar hebben we de opkomende economieën bij nodig, aangezien zij verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van de extra vraag naar energie.’

bare data beschikbaar zijn over de bewezen voorraden fossiele energie. Die zijn noodzakelijk om investeringsbeslissingen te kunnen nemen. We hebben ook allemaal belang bij energie­voor­zienings­zekerheid en dan kun je maar beter samenwerken om dat ook daadwerkelijk te realiseren. We hebben elkaar nodig, elk uit eigenbelang. Maar met eigenbelang is niets mis.’

‘Ik heb zo’n twee weken geleden net een Memorandum of Understanding getekend met de Associatie van Zuidoost-Aziatische landen. Daarin hebben we afgesproken meer te gaan samenwerken bijvoorbeeld op het gebied van klimaatbeleid. Of bij het ontwikkelen van instrumenten om energie-efficiëntie te verbeteren of schone technologie in te voeren. Dat soort samenwerkingsverbanden hebben we ook met China. En ik ben bezig dat op te zetten met andere niet-lidstaten, zoals China, India en Rusland.’

Is ‘erbij betrekken’ voldoende?

‘Ja, dat denk ik zeker. We hebben er allemaal belang bij dat er bijvoorbeeld goede betrouw-

Sinds het uitbreken van de financiële crisis zijn de verhoudingen in de wereld behoorlijk gaan schuiven. Hoeveel

‘Mijn opdrachtgevers, dat zijn de 28 lidstaten van het iea, willen niet dat ik ruzie maak.

Niet met opkomende economieën, niet met de opec of met andere instituten. Dus dat doe ik ook niet. Ik geloof daar zelf ook niet in.

Ik hecht aan goede relaties, wat ook weer niet betekent dat ik altijd op consensus uit ben.

We hebben een eigen plek in de wereld, dus soms zul je je moeten manifesteren.’

26

FORUM #18/06.10.11

i­ nvloed heeft het iea nog?

‘Onze data en statistieken over energievoorraden worden wereldwijd enorm gewaardeerd. Ze worden als betrouwbaar gezien.

Het iea maakt ook scenario’s om door te rekenen of de in Kopenhagen en Cancun gestelde doelen om klimaatverandering te beperken, worden ge­haald. En welke keuzes er nodig zijn om die wel te halen. Ik merk dat daarvoor veel interesse bestaat. Die reputatie moeten we wel hoog houden.’

Maar als uw adviezen aan overheden over hun energie- en klimaatbeleid in de prullenbak belanden…

‘Ik kan niets afdwingen. Het iea is een intergouvernementele organisatie en we hebben geen mogelijkheden om overheden te dwingen maatregelen wel of niet te nemen. Maar ik merk wel dat het helpt dat we gegevens publiek maken. Als we laten zien of een land zijn energievoorzieningszekerheid op orde heeft of niet. Hoever het is met zijn klimaatbeleid.

Daarmee zet je ontwikkelingen in gang.’

Hoe merkt u dat dan concreet?

Wat is het iea?

Wie is Maria van der Hoeven?

Het Internationaal Energie Agentschap (iea) werd in 1974 opgericht als antwoord op de oliecrisis van 1973. Oorspronkelijke was de rol van het iea om de lidstaten te helpen strategische olievoorraden op te bouwen om grote onderbrekingen in de olievoorziening te voorkomen in geval van een nieuwe crisis. Inmiddels is de taak van het iea uitgebreid naar het verzekeren van betrouwbare, betaalbare en schone energie voor alle lidstaten en daarbuiten. De organisatie doet dit onder meer door meer diversiteit van de energiemix te promoten en de energiemarkt te verbeteren. Maar ook door de kennis over de mogelijkheden om klimaatverandering te beperken te vergroten.

Het agentschap geeft jaarlijks onder meer The World Energy Outlook uit. Die voor het jaar 2011 wordt 9 november gepresenteerd.

Australië, België, Canada, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Japan, Korea, Luxemburg, Nederland, Nieuw Zeeland, Noorwegen. Oostenrijk, Polen, Portugal, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Zweden en Zwitserland zijn lid.

Namens het cda was Maria van der Hoeven zeventien jaar lang gemeenteraadslid in Maastricht. Tot ze in 1991 werd gekozen als Tweede-Kamerlid. Elf jaar later trad Van der Hoeven als eerste vrouwelijke minister van Onderwijs toe tot het kabinet-Balkenende I. Ze bleef ook tijdens de kabinetten-Balkenende II en III minister van Onderwijs.

In het kabinet-Balkenende IV was Van der Hoeven minister van Economische Zaken.

Kort voor de val van het kabinet-Balkenende IV maakte zij bekend na afloop van de regeerperiode uit de politiek te stappen.

Sinds 1 september dit jaar is Van der Hoeven (62) de nieuwe directeur van het Internationaal Energie Agentschap. Zij volgde de Japanneer Nobuo Tanaka op.

‘Het is niet altijd even zichtbaar, maar de effecten zijn er zeker. Kijk maar naar de ontwikkelingen in Australië, waar de overheid bezig is een systeem op te zetten voor handel in rechten op uitstoot van CO2. Ik zal niet zeggen dat dit alleen onze verdienste is, maar onze rapporten dragen er wel aan bij.’

Welke landen gedragen zich het meest voorbeeldig met hun energie- en klimaat­beleid?

‘Geen enkel land. Echt geen enkel. Daar kan ik heel simpel over zijn. De een is goed bezig op het ene gebied, de andere op het ander.

Maar er is er niet een dat op alle punten goed scoort. De Amerikanen zijn heel goed bezig door onconventioneel gas, schaliegas dus, aan te boren. Maar daar staat tegenover dat er vragen zijn gerezen over de milieuaspecten rond die winning. De Noren en de Zweden zijn goed bezig met hernieuwbare energie en hebben een goed klimaatbeleid. Alleen kunnen zij hun energie-efficiency nog best een stuk verbeteren. Dus om nou prijzen uit te delen…’

27

Misschien zit een 10 er dan niet in, maar u heeft vast een groepje dat goed is voor een 8 of juist voor een 3.

‘Nee, nee, dat doe ik niet, cijfers uitdelen. Ik ben niet bezig met een ranking.’

Wat zijn uw belangrijkste kritiekpunten op het energie- en milieubeleid van het kabinet-Rutte?

‘Daar laat ik me niet over uit.’

U zult toch wel iets kunnen noemen?

‘De sterke punten waar dit kabinet op moet blijven inzetten zijn wat mij betreft onder meer de waarborging van energievoorzieningszekerheid en de unieke positie van Nederland als het gaat om gas. De inzet op Nederland als gasrotonde is heel belangrijk.

Daarnaast heeft Nederland kernenergie nodig om zijn milieudoelen te halen, want we zijn nog lang niet zover dat we de hele energievoorziening groen kunnen maken. Ook ondergrondse opslag van co2 is om die reden nodig. Ik weet wel dat je daarmee het probleem niet echt oplost, omdat je de co2 onder FORUM #18/06.10.11

de grond stopt en niet voorkomt dat het wordt uitgestoten. Maar het is een techniek die echt nodig is om de klimaatdoelen te halen. Het kabinet zal er alleen nog een hele kluif aan hebben om het draagvlak daarvoor te verbeteren. Maar je kunt niet overal nee tegen blijven zeggen. Dat gebeurt nu wel in Nederland.

Misschien helpt het als het iea laat zien wat de effecten zijn als je daar niets mee doet. En dat is dan ook precies wat het iea doet.’

De eurocrisis kon ontstaan door een gebrek aan een Europese economische regering. Bent u de vrouw die de positie van het iea versterkt?

‘Dat kan ik wel willen, maar zo werkt het niet.’

Daar zult u toch wel eens van dromen, gezien de enorme problemen die op ons afkomen?

‘Ik droom van een heleboel dingen, maar daar niet van.’  www.vno-ncw.nl/energie

podium vijf vragen aan

ruud nijs Om duurzame investeringen die nu niet van de grond komen een steuntje in de rug te geven, werkt het Holland Financial Centre (hfc) aan een groene investeringsmaatschappij. De eerste kredieten zullen volgend jaar verstrekt kunnen worden, verwacht projectmanager Ruud Nijs.

Tekst: Jan Buevink | Foto: Cor Salverius

‘Groene financier start volgend jaar’ Waarom een groene investerings­ maatschappij?

‘Het idee komt eigenlijk uit Engeland. Toen premier Cameron en zijn minister van Financiën nog in de oppositie zaten, hadden ze berekend dat er minstens 500 miljard pond extra in de economie gestoken moest worden om de doelstellingen te halen van co2-reductie en energiebesparing. Volgens hen zou dat alleen maar lukken via een aparte green investmentbank. Holland Financial Centre heeft dat idee overgenomen en we hebben afspraken gemaakt met de overheid in de vorm van een green deal die maandag is gesloten. Zeventien partijen – banken, pensioenfondsen en overheid – zijn daarbij betrokken. We storten er niet zelf geld in, maar willen in de eerste drie jaar via uitgifte van aandelen zo’n 100 miljoen ophalen. Daarmee zullen we in staat zijn maximaal een kleine 1,5 miljard vreemd vermogen aan te trekken voor de financiering van investeringen in duurzame technologie.’

Daar zijn toch banken voor?

‘Dat veel groene investeringen nu niet of langzaam van de grond komen, is niet omdat de plannen slecht zijn. Omdat zulke investeringen een lager rendement opleveren of meer 28

onzekerheden kennen, zijn banken minder snel geneigd er geld in te steken. Dat geldt zeker nu de solvabiliteiteisen strenger zijn geworden. De groene investeringsmaatschappij kan er met garantstellingen of door op te treden als cofinancier voor zorgen dat er toch krediet beschikbaar is. We helpen groene investeerders alleen op gang. Zodra een project goed draait, is het de bedoeling dat private partijen het weer overnemen.’

Wat voor ondernemers kunnen bij u terecht?

‘We willen ons op twee terreinen richten: decentrale energieopwekking en een grotere energie-efficiency in de bouw. Dat doen we niet alleen via kredieten maar ook als matchmaker en bundelaar. Voor pensioenfondsen zijn bijvoorbeeld investeringen in isolatie van appartementen in de vrije sector erg interessant. Toch laten ze die achterwege omdat de eenheden vaak te klein zijn. Bij een blok van zo’n duizend appartementen zal het misschien gaan om een investering van 10 miljoen, terwijl het voor een pensioenfonds pas echt interessant wordt als het bij de 100 miljoen komt. Via bundeling van projecten kun je dan een heel eind komen. Daarnaast hebben we een enorm netwerk. Als een onderneFORUM #18/06.10.11

mer ergens een decentrale energiemaatschappij wil oprichten, komt hij waarschijnlijk terecht bij een lokale vestiging van zijn bank waar ze zoiets nog niet eerder bij de hand gehad hebben. Door ons netwerk kunnen wij hem of haar dan doorverwijzen naar een instelling die hier meer ervaring mee heeft en eerder kan zien wat de mogelijkheden zijn.’

Wanneer gaat u draaien?

‘Wij zijn nu bezig met het opzetten van een businessplan dat eind dit jaar klaar moet zijn.

Op basis daarvan beslissen de zeventien partijen die hieraan meedoen of we daadwerkelijk van start kunnen gaan. Ik verwacht dat we eind 2012 de eerste kredieten kunnen verstrekken.’

Waarom moet dat zo lang duren?

‘Een financieel instituut kun je niet in een paar maanden uit de grond stampen. Je moet wel eerst alle details rond hebben, je hebt vergunningen nodig, moet een back office opzetten en omdat de overheid er bij betrokken is, heb je ook te maken met staatssteunregels uit Brussel.

In Engeland zijn ze hier al anderhalf jaar mee bezig en daar hebben ze net de beslissing genomen dat het er daadwerkelijk komt.’ 

podium uitspraken

‘Wij zijn in deze formatie de stabiele factor.’ pvv-voorman Geert Wilders, De Telegraaf van 22 september

‘Er is niets ergers dan een leider met moed, maar zonder verstand.’

Managementgoeroe Fons Trompenaars, Management Team van 24 september

‘Hoe staan we ervoor? Beter dan slecht, minder dan goed en veel minder dan goed genoeg.’

Minister van Financiën Jan Kees de Jager, anp van 21 september

‘Rechts, dat is toch de voc-mentaliteit, de bollenvelden.

Maar die tijd komt nooit meer terug.’

Econoom Sweder van Wijnbergen, ad van 30 september

‘De schoorsteen rookt bij links op de pof.’

Ondernemer en tv-presentator Harry Mens, ad van 30 september

‘Talent heeft geen paspoort en ook geen geslacht.’

Ben Verwaayen, ceo van Alcatel-Lucent, Management Team van 24 september

‘Economen zijn, ecologisch gezien, analfabeet.’

De Britse wiskundige, filosoof en natuurkundige Tim Jackson, nrc Handelsblad van 28 september

‘Mijn optimisme is er op gestoeld dat Europa altijd weer naar de volgende oplossing weet te struikelen.’

Akzo-Nobel-bestuursvoorzitter Hans Wijers, de Volkskrant van 1 oktober

‘Een goede toezichthouder wordt gehaat.’

Econoom Sweder van Wijnbergen, nrc Handelsblad van 1 oktober

‘Ben in de Ridderzaal voor Prinsjesdag. Voer voor 1 dag een kopvoddentax in en het gat in de begroting is dicht.’ sp-Kamerlid Harry van Bommel, anp van 21 september

‘Een deel van de journalistiek is een slecht onderhouden repeteergeweer.’

Psycholoog René Diekstra, Elsevier van 1 oktober

29

FORUM #18/06.10.11

podium belrondje

Kan het nog groener?

Meer energiebesparing en meer duurzame energieopwekking. Dat zijn de doelen van de green deals die het kabinet maandag sloot met ondernemers en hun verenigingen. De economie moet duurzamer worden. Wat gaan ondernemers zelf doen?

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: fmax

George Jansen / Taxicentrale Prestige / Nieuwegein

‘We staan carsharen’ ‘In 2008 hebben we al besloten om geen dieselwagens meer te kopen. Van onze 150 auto’s rijden er 22 op groen gas en zijn er twintig elektrisch. Elk moment kunnen er nog twintig elektrische bijkomen. Dat hebben we niet gedaan omdat klanten erom vroegen, maar omdat we zo efficiënt mogelijk willen omgaan met energieverbruik en wegcapaciteit. Dat groene ritjes rijden, is voor ons ook al niet zo spannend meer. We proberen met nieuwe concepten het mobi-

Rob Banken / Banken Champignons Group / Elst

‘Koelcelwarmte voor kantoor’ ‘Paddenstoelen kweken gebeurt al cradle to cradle. De paarden- en kuikenmest die we gebruiken, is een restproduct. Aan het einde blijft er een soort compost over die gemeenten gebruiken als bodemverbeteraar voor plantsoenen. Waar we nog wel wat kunnen winnen, is bij energiebesparing. We zijn nu bezig met de bouw van een nieuw distributiecentrum annex kantoor. Daarvoor heb ik een adviseur laten kijken naar de mogelijkheden, maar eigenlijk

zijn die niet zo groot. De restwarmte van de koelcellen gaan we gebruiken voor kantoorverwarming. Daarmee houdt het ook op.’

‘Investeren in wind en zonne-energie is niet rendabel. Zo’n investering wil je in vijf tot tien jaar terugverdienen maar in de praktijk zou dat wel twintig jaar duren. Via die green deals wil Verhagen bedrijven die nu niet investeren in duurzame energie of energiebesparing helpen door belemmerende regels tijdelijk buiten werking te stellen. Dat vind ik het paard achter de wagen spannen. Voor die regels is de overheid zelf verantwoordelijk. Waarom pakt hij die niet gewoon aan?’

Harry Meens / Alfa bier / Schinnen

‘Elke dag een koude douche’ ‘Energie is nu veel te goedkoop. Als je echt wilt dat bedrijven er zuiniger mee omgaan, moet je het gewoon duurder maken. Niet als Nederland alleen natuurlijk, maar op wereldschaal of op zijn minst Europees. Van ondernemers kun je niet verwachten dat ze gaan hobbyen. Investeringen in wind- en zonne-energie zullen ze alleen doen als ze die in een jaar of drie kunnen terugverdienen.’

30

liteitsgedrag van mensen te veranderen. Nederland telt zeven miljoen auto’s en van de gemiddelde auto gaat de helft van het totale energiegebruik zitten in de productie en de afbraak. In grote steden is het vaak helemaal niet meer handig om een auto te hebben. Dat betekent meer car­sharing, carpoolachtige constructies en auto’s met chauffeur. We krijgen nu steun van de overheid om hiermee te experimenten. Ook zonder dat geld waren we dat wel gaan doen, maar op kleinere schaal. We willen een revolutie ontketenen in de mobiliteit maar uiteindelijk willen we hiermee ook geld verdienen.’

FORUM #18/06.10.11

‘Wij werken veel energiezuiniger dan vergelijkbare brouwerijen. We hebben een bonusregeling waarbij het energieverbruik per hectoliter één van de criteria is. Ik wijs medewerkers erop dat ze licht uitdoen als dat niet meer nodig is of op tijd een productieband uitzetten. Zo ben ik in mijn persoonlijk leven ook. Als het niet nodig is, gaat thuis de kachel niet aan en ga ik op de bank onder een deken zitten. Ook neem ik elke dag een koude douche. Daarin ben ik heel principieel.

In 150 jaar jagen we de hele voorraad olie en gas erdoorheen die in miljoenen jaren tot stand is gekomen.’

vreemde ogen

‘Nederlander is warm en open’

Nobuyuki Harano (36) Nationaliteit: Japan Functie: European hr assistant manager Omron Europe Hier sinds: 2008

‘Molens, kaas, grachten en een paradijs voor fietsers. Dat was het beeld dat ik vooraf van Nederland had. Waar ik aan moest wennen, is het contact maken. Oudere mensen willen nog wel eens vertederd mijn dochtertjes aanraken. Dat doe je niet in Japan: emotie tonen en vreemden aanraken. Niet dat het verkeerd is; ik vind Nederlanders warm en open.’

‘Ik kwam hierheen omdat het Europese hoofdkantoor van Omron (industriële automatisering; red.) in Hoofddorp staat. Na acht jaar bij Omron in Japan te hebben gewerkt, wilde ik naar het buitenland. Eerder had ik Engels gestudeerd in Australië en de Verenigde Staten.’

‘Omron Europe had nog geen hr-netwerk voor de vestigingen in de verschillende landen. Dat is mijn taak. Ik ga niet over het personeelswerk in de Nederlandse vestiging, maar ik ken het Nederlandse arbeidsrecht wel, want we zijn een Nederlands bedrijf. Het grote verschil met Japan is dat je daar nog je hele leven bij één be31

drijf kunt werken. Je kunt bij wijze van spreken nooit ontslagen worden. Daarnaast zijn in Japan generalisten gewild, terwijl in Nederland de nadruk ligt op specialisten.’

‘In het algemeen klopt het beeld wel dat Neder­ landse werknemers zich meer laten gelden op de werkvloer. Maar ook Japanners kunnen uitgesproken types zijn. Het valt me op dat Neder­ landers een duidelijk onderscheid maken tussen werk en privé. Dat is niet altijd efficiënt.

Iemand gaat bijvoorbeeld op vakantie terwijl zijn werk nog niet af is. Hij draagt dat dan over aan een collega die niet ingewerkt is, terwijl hij het ook zelf kan afmaken door nog even over te ­werken.’

‘Ik ben een van de twaalf Japanners op kantoor.

We gaan niet bij elkaar zitten tijdens de lunch en spreken onderling geen Japans. Dat is ook bedrijfsbeleid. Maar verschillen blijven er. Thuis in Amstelveen kookt mijn vrouw altijd Japans, en mijn dochters van vijf en drie gaan naar FORUM #18/06.10.11

een crèche voor kinderen van Japanse expats.’

‘Net nu ik gewend ben geraakt aan de manier van leven en werken, loopt mijn driejarige verblijf af. Ik heb nog geprobeerd om een verlenging met twee jaar los te krijgen, maar het bedrijf heeft andere plannen. Het is spannend om terug te gaan na de aardbeving en de tsunami eerder dit jaar. Het effect van de radioactiviteit is nog niet duidelijk. Het stroomgebruik is gerantsoeneerd. Maar dat is oké. Na drie jaar in Nederland zie ik Japan als een land van overdaad. Te veel luxe, elektrische apparaten, restaurants, en te veel mensen bij elkaar op een kleine ruimte. Het hoeft niet allemaal 24/7 te zijn.’  Tekst: Paul Scheer Foto: Erik van der Burgt

achtergrond

ieder zijn eigen

32

FORUM #18/06.10.11

stroomfabriek?

Over een jaar of tien twintig is het misschien wel zo ver: ieder huishouden en elk bedrijf wekt voortaan zijn eigen energie op. Maar wat betekent dat eigenlijk als het straks echt zo ver is?

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Wiel van der Randen/hh, beeldbewerking Link Design

Iedereen zijn eigen duurzame stroomfabriekje.

Dat is de toekomst, zo lijkt het. Een windmolen, zonnecellen op het dak, warmtekrachtkoppelingcentrales, mogelijkheden genoeg om van een huis, kantoorgebouw of fabriekspand een elektriciteitscentrale te maken. De directeur die over het platte dak van zijn montagehallen kijkt, zal geen asfalt meer zien met grind, maar een potentiële zonnecentrale waar hij geld mee kan verdienen. Nieuwe bedrijventerreinen worden opgezet als energieneutrale greenfields, geschikt voor het opwekken van duurzame energie. Eerst voor eigen gebruik en wat over is kan zo het net op.

Het zou zomaar eens zo kunnen gaan. Maar voordat we zover zijn, moet er nog wel wat gebeuren.

Want om die ontwikkeling werkbaar te houden heeft Nederland in elk geval een slim energienet, een smart grid, nodig dat niet alleen het onregelmatige gebruik van huishoudens en bedrijven kan opvangen, maar ook het grillige aanbod van duurzame stroom uit zonne- en windenergie.

Overal in Nederland worden inmiddels proeven gedaan: in de Achterhoek, het Groningse Hoogkerk, in Apeldoorn en in Amsterdam.

In veel toekomstbeelden over het slimme net 33

FORUM #18/06.10.11

wordt de wasmachine als voorbeeld gebruikt.

Het precieze tijdstip doet er niet veel toe, zolang de was maar op een vastgesteld tijdstip gedaan is. Het slimme net communiceert met de wasmachine. De meter merkt dat er een piekaanbod is of weinig vraag en schakelt op het gunstige moment de machine in. Door dalurenenergie goedkoper te maken (à la nachtstroom) wordt slim wassen alleen maar aantrekkelijker.

Een onderneming is geen wasmachine die aanen uitgezet kan worden naar gelang de stroomprijs, maar het systeem is hetzelfde, verzekert Han Slootweg, hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven en manager innovatie bij netbeheerder Enexis. ‘In een kantoorpand doe je het licht niet uit als het donker wordt’, weet Slootweg. ‘Op die stroom ga je niet inleveren.

Je hebt processen bij bedrijven waar je wel mee kunt schuiven. Een koelhuis is een goed voorbeeld. Het isoleert en reageert relatief traag op veranderingen. Als daar producten in liggen die best een half graadje warmer mogen worden, zit daar flexibiliteit in het stroomgebruik.’

Voor Slootweg is het geen vraag of er steeds meer duurzame energie geproduceerd gaat worden. ‘Het is een feit dat steeds meer energie

achtergrond Dom net met slimme meter

‘Het is een feit dat steeds meer energie decentraal wordt opgewekt, al was het maar omdat fossiele brandstoffen steeds schaarser en duurder worden’

decentraal wordt opgewekt, al was het maar omdat fossiele brandstoffen steeds schaarser en duurder worden. En om aan onze stijgende behoefte aan stroom te voldoen, zullen we die weg moeten schrapen waar we kunnen. Van zonnecellen op ons dak tot windmolens.’

Bedrijven gaan in de toekomst al hun processen analyseren om te kijken waar ze kunnen schuiven met stroomgebruik, voorspelt Slootweg.

Ondernemers moeten investeren in digitale infrastructuur om hun stroomverbruik te kunnen flexibiliseren en misschien wel hun bedrijfsvoering aanpassen. Grote stroomverbruikers zoals Corus en aluminiumsmelterij Aldel werken al zo.

Slootweg: ‘Kantoorgebouwen worden steeds vaker energieneutraal gebouwd. Realiseer je wel dat een kantoorpand met zonnecellen op het dak op een warme zondagmiddag een netto producent is. In het kantoor wordt niet gewerkt, het stroomverbruik is laag, maar de zonnecellen produceren gewoon stroom die het net op kan.’

kabels leggen Als bedrijf moet je het slim regelen, maar daar kan het niet bij blijven.

Simpelweg omdat duurzame opwekking doorgaans geen constante aanvoer van stroom oplevert. De zon schijnt niet altijd even fel en de wind waait niet altijd even hard. Er moet een slim systeem komen om pieken en dalen in het aanbod op te vangen met aangepaste vraag van de gebruiker.

Dat wordt een grote – vooral erg digitale – operatie, zegt Peter Molengraaf, ceo van netwerkbedrijf Alliander. Al was het maar om het gedoe met die decentrale leveranciers die dan weer veel en dan weer minder aanleveren.

‘De huidige energienetten zijn heel betrouwbaar, maar ze zijn niet de meest efficiënte manier voor de toekomst’, vindt Molengraaf. ‘Steeds meer bedrijven gaan stroom terug leveren. Het wordt een onderdeel van hun energiehuishouding. Dat zie je nu al heel sterk bij tuinders. We moeten er voor zorgen dat dat ook kan. Hier en daar lopen we nu al tegen capaciteitsproblemen aan. Er zijn twee dingen die we kunnen doen. Het eerste is de traditionele weg door het net uit te breiden. Kabels leggen dus. Of we maken gebruik van het feit dat sensoren steeds goedkoper worden zodat het interessant wordt om de belasting van het net te meten, te sturen en te optimaliseren.

34

FORUM #18/06.10.11

Het Nederlandse energienet is dom. Daar helpt geen windmolenpark in de Noordzee tegen. Duurzaam is iets anders dan slim. Een smart grid is meer dan de dikke kabel die van een groep windmolens op zee naar het vasteland gaat. Een dom net kan heel goed duurzame stroom verwerken. Dat doet het nu ook. Ook met het plaatsten van een slimme meter die op afstand uitgelezen kan worden, heb je nog geen smart grid. Het gaat er om dat je het net slim gebruikt. Een ideaal slim net houdt vraag en aanbod in de gaten en communiceert met zoveel mogelijk apparaten om aanbod te koppelen aan vraag. Een slim net is dus niet zozeer iets dat je aanlegt, maar meer iets dat je invoert. En daar hoort een mentaliteitsverandering van de afnemer bij. Die moet wennen aan het idee dat digitale techniek voor een deel de knoppen gaat bedienen.

Daardoor hoeven we minder kabels te leggen en dat is goedkoper.’

Molengraaf verwacht dat de komende decennia steeds meer energie duurzaam wordt opgewekt. Warmtekrachtcentrales zijn voor het netwerkbedrijf geen probleem. Zij kunnen naar behoefte aan- en uitgezet worden. Het wordt anders bij wind- en zonnestroom. Het waait niet altijd en de zon schijnt ook niet altijd. Die pieken en dalen moeten in evenwicht gebracht worden met de vraag. Daarvoor is dus een slim net nodig, met slimme meters, die soms apparaten kunnen aan- en uitzetten.

‘Wie goed oplet zal zien dat we naast de gewone leiding steeds vaker een glasvezeldraadje gaan leggen om alle sensoren uit te lezen’, zegt Molengraaf. ‘Met slimme meters kunnen we als de klant erom vraagt per uur zijn verbruik uitlezen. Op den duur verwacht ik meer variatie in tarieven, zonnestroom is dan goedkoper op uren dat er weinig vraag is. Daar kun je als klant voordeel van hebben.’

Op dit moment is het tamelijk makkelijk om energie terug te leveren.

Zolang je niet meer teruglevert dan je normale maximale verbruik kan het net de teruglevering prima aan. Voor de meeste ‘thuisleveranciers’ is dat voldoende. Gemiddeld kun je met zonne-energie voor ongeveer 30 procent in de eigen behoefte voorzien. De problemen komen als er fors meer geleverd wordt. Tuinders met warmtekrachtkoppelingcentrales, die warmte omzetten in stroom, zijn daar bijvoorbeeld toe in staat. Dan moeten er nieuwe leidingen worden getrokken. ‘Wij kunnen sneller een kabel in de grond leggen dan de meeste vergunningprocedures voor een warmtekrachtcentrale of een windmolen. Maar het is dan wel zaak om meteen bij de netbeheerder je plannen kenbaar maken. Als de installatie af is en je gaat dan op zoek waar de stekker ingeplugd moet worden, kon je wel eens te laat zijn. Maar dat is gewoon een kwestie van normaal plannen.’

einde in zicht?

Iedereen zijn eigen stroomfabriek, betekent dat het einde van de klassieke producenten als Nuon en Essent? Geen grote centrales meer, maar eigen stroom eerst en wat je tekort komt, koop je bij de buren? Zo’n vaart zal het niet lopen, zegt Rard Rijcken van het Zweedse stroombedrijf Vattenfal, ­eigenaar van Nuon. Er zullen altijd grote centrales overblijven. Al was het

dik nicolai

column scheer Hoe zit dat dan met biogas?

We maken niet alleen duurzame stroom, in Nederland wordt ook heel veel biogas gemaakt. Op grote schaal door bijvoorbeeld afvalverwerkingsbedrijven en op kleine schaal door boeren. Het meeste wordt gebruikt als brandstof voor het opwekken van elektriciteit. Maar biogas kan ook op het gasnet worden geleverd. Dat is alleen wel ingewikkelder dan bij elektriciteit. De samenstelling van gas moet precies goed zijn en de leidingen zijn van een wat ander formaat. Dat maakt teruglevering van gas een gecompliceerder proces dan de teruglevering van elektriciteit. Maar het systeem is hetzelfde.

Het gebeurt nog niet zo veel, maar er zijn boeren die kijken of dat voor hen een optie is.

maar omdat we buffers nodig hebben voor als de zon niet schijnt en het even windstil is. Er moet dan toch voldoende stroom beschikbaar blijven.

Maar die centrales moeten wel flexibeler kunnen opereren: tandje bijzetten tijdens een windloze, bewolkte periode én tandje terug of zelfs uit als er een stevige bries over Nederland komt of de zon ineens volop schijnt.

De rol van de oude energiereuzen zal steeds meer verschuiven naar die van een soort energieregelneef. Aan de knoppen draaien, centrale uit, centrale aan, zorgen dat er constant voldoende stroom beschikbaar is. ‘Hoe snel kunnen we ervoor zorgen dat het net op spanning blijft, dat wordt voor ons de vraag’, legt Rijcken uit. ‘In Duitsland komen steeds meer kleine combined heat power centrales in woonblokken. Wij kunnen daar op afstand ongeveer zestig van aan- en uitzetten, net naargelang er behoefte is. Dat werkt al heel goed. Terugleveren van stroom is technisch niet ingewikkeld. De installatie van slimme meters die op afstand afleesbaar zijn, is niet zo’n probleem. De vraag is: wat ga je met die informatie doen? Zijn die data voor de netbeheerder, de leverancier of ook voor de klant? Krijgt deze elke dag een overzicht van zijn stroomverbruik en kan hij daarop zijn stroomverbruik reguleren?’

Maar als het kan, hoe snel zijn we dan zover? En ligt heel Nederland vol met een slim net? Van één ding is Rijcken overtuigd: het slimme net ligt om de hoek. ‘De prosumer (producent en consumer; red.) is er al. De vraag naar duurzame stroom is er. We moeten nu aan de slag.’ Alliander-ceo Peter Molengraaf denkt wel in decennia. Hij vergelijkt het met de aanleg van televisiekabel. Molengraaf: ‘Een slim net wordt als eerste aangelegd waar veel teruglevering is. Ik denk dat dat overal in Nederland op verschillende momenten gaat gebeuren. Over tien tot twintig jaar is er in het grootste deel van het land sprake van een slim net, maar er zullen gebieden zijn waar dat nog niet zo is.’

Gevoed door de trend van decentraal opwekken van stroom, wordt het bestaande elektriciteitsnet dus steeds slimmer. Overal? Nee, daar waar de investering niet loont, bijvoorbeeld omdat er nauwelijks stroom wordt teruggeleverd, blijft het net dom.  www.vno-ncw.nl/energie 35

FORUM #18/06.10.11

Scoren De overeenkomst tussen Tweede Kamerleden en profvoetballers is dat ze speelminuten moeten maken. Dat geldt zeker nu, aan het begin van het politieke en het competitieseizoen.

Profvoetballers moeten zich in de kijker van hun coach zien te spelen, zodat hij hen opneemt in zijn tactisch plan. Weet je in het begin geen basisplaats te verwerven, dan kun je verder hooguit rekenen op een invalbeurt.

Kamerleden moeten zich profileren tijdens de debatten waarin de begroting voor 2012 van de verschillende ministeries wordt besproken. Zij moeten zich in de kijker spelen van de media, hun partij en de kiezer. Als zij het goed doen, krijgen zij het woordvoerderschap over een bepaalde portefeuille, zet de partij ze hoog op de kieslijst en zal de kiezer op hen stemmen. Doen zij het niet goed, dan verdwijnen zij naar de bankjes achterin, uit de spotlights van de media en uiteindelijk van de kieslijst.

We krijgen de komende tijd dus een hoop politieke geldingsdrang te verduren. Opzetjes worden daarbij niet geschuwd. GroenLinksKamerlid Tofik Dibi zei afgelopen weekend in de Volkskrant dat hij wel eens dealtjes sluit met Kamerleden van andere partijen. Als hij de ander iets vraagt tijdens een debat, zal die ander hem iets vragen. Hebben ze er allebei spreekminuten bij.

Dealtjes zijn er ook met de media. Een Kamerlid ‘lekt’ een onderwerp naar een journalist. Op basis van het krantenartikel stelt hetzelfde Kamerlid schriftelijke vragen aan de desbetreffende minister. Waar de journalist vervolgens weer over kan schrijven.

Van de debatten die ik zelf van begin tot eind heb proberen te volgen, ben ik nooit blij geworden. Dat komt ook door het vaste stramien waarmee wordt gewerkt, met twee termijnen en Kamerleden die wel op elkaar mogen reageren, terwijl de minister eerst braaf moet luisteren. Je hoort nu nooit eens een Kamerlid zeggen dat hij eigenlijk niks heeft toe te voegen.

‘Ik ben zelf ook zo’n type dat altijd meer wil lullen’, zegt Dibi in de Volkskrant. Dus dat belooft wat. En dan mag je hopen dat de ­politici in kwestie gewonemensentaal machtig zijn. Want vaak wordt met veel omhaal van (moeilijke) woorden weinig tot niks gezegd. Als je de burger op zo’n manier met politiek confronteert, is het makkelijk scoren voor de straatvechters van de pvv.

Paul Scheer

tien vragen aan tjerk wagenaar

‘Verduurzaming is een goudmijn’ Afgelopen maandag tekende Tjerk Wagenaar, directeur bij Natuur en Milieu, samen met vno-ncwvoorzitter Bernard Wientjes voor de Groene Groei Deal. Een nieuwe aanpak voor vergroening van de economie waarbij het doen voorop staat.

Tekst: Karin Bojorge Foto: Christiaan Krouwels

36

FORUM #18/06.10.11

Wie is Tjerk Wagenaar?

Tjerk Wagenaar (49) is sinds december 2010 directeur van Stichting Natuur en Milieu. Wagenaar studeerde natuurkunde aan de tu in Delft en bedrijfskunde aan insead te Fontainebleau. Tot vorig jaar was Wagenaar directeur warmte en koude bij Eneco. Daarvoor was hij onder meer financieel directeur bij ontwikkelingsorganisatie snv, directeur bij ns Reizigers en adviseur bij McKinsey.

Waar zijn uw geitenwollensokken gebleven?

‘Die heb ik nog nooit aan gehad. Ik ben ook helemaal niet van dat achterhaalde beeld.

Dat is zo jaren zeventig. Natuur en Milieu en ook andere organisaties zoals de provinciale Natuur- en Milieufederaties en mvo Nederland bestaan uit mensen die gewoon constructief mee willen werken. De tijd van de dominees is echt voorbij.’

Waarom wilt u betrokken zijn bij de green deals van het bedrijfsleven?

‘Omdat wij wat kunnen toevoegen. Wij hebben veel contacten met consumenten, met bedrijven, met wetenschappelijke organisaties. Daar leven allerlei goede ideeën, maar die lopen vaak spaak. Ik zie het als onze taak om alle partijen bij elkaar te brengen om zo belemmeringen weg te nemen. Dat wordt ook de functie van de Groene Groei Board, waarin wij een plek krijgen. Om samen met bedrijven en overheden ervoor te zorgen dat de green deals ook echt gerealiseerd worden, dat er nieuwe deals bij komen, en dat goede projecten direct erna opgeschaald kunnen worden.’

Wat levert dat ‘partijen bij elkaar brengen’ concreet op?

‘Een goed voorbeeld is elektrisch rijden. In 2009 hebben we op de Autorai, het fossiele mekka zullen we maar zeggen, een elektrische auto neergezet. Met een plannetje erbij dat we hebben meegegeven aan Balkenende en Eurlings. Die vonden het prachtig. Wat je vervolgens doet, is alle partijen om tafel zetten en vragen: willen we dit? En zo ja, wat is er dan nodig? Want de fabrikant kan wel een auto in de markt zetten, maar dan moet een energiebedrijf ook laadpalen neerzetten, en daar moet de gemeente dan wel een vergunning voor verlenen.’

Gewoon praktisch aan de slag dus?

‘Ja. Beginnen met een paar pilots en dan uitrollen. En niet elke keer het wiel opnieuw pro37

beren uit te vinden. Versnelling en schaalgrootte: daar gaat het om. Ik wil dat in alle green deal voorstellen in de toekomst een paragraaf komt met hoe het uitgerold kan worden als het een succes is.’

Maar daar is toch heel veel geld voor nodig?

‘Er is juist heel veel te verdienen. Het kabinet wil zuinigere huizen, maar het probleem is dat de arbeid voor het isoleren van huizen eigenlijk net te duur is. Maar als je afspreekt om de btw daarop te verlagen, heeft iedereen er voordeel van. De omzet gaat omhoog, zodat de overheid misschien netto wel meer btw binnenhaalt, de werkgelegenheid in de bouw wordt gestimuleerd én het energieverbruik gaat omlaag.’

Hoeveel valt er te verdienen met verduurzaming?

‘Enorm veel. Die hele energiebesparing is een zilvervloot. Of nee, noem het maar een goudmijn. Wat daar een potentieel in zit! Het is niet voor niets dat bedrijven zoals Unilever nu zulke grote stappen aan het maken zijn. Dit is de toekomst, want het is winstgevend, het sluit aan bij de wensen van de consument én hun eigen medewerkers worden er gelukkig van.’

Hoe belangrijk is de rol van de overheid nog?

‘Heel veel bedrijven zijn op eigen houtje bezig. Dat gaat prima, daar hoef je je niet mee te bemoeien. De overheid moet alleen helpen als het nodig is. Denk aan Het Nieuwe Werken. Daar zijn veel bedrijven mee aan de slag, wij voeren daar voor hen campagne voor, terwijl de rol van de overheid relatief beperkt is.

De overheid moet vooral ondersteunend zijn.

Dus als het nodig is om de woon-werkvergoeding aan te passen, moet ze dat gewoon doen in het belang van de samenleving.’

Hoe maak je snelheid in een land dat helemaal is dichtgeregeld?

‘De inzet van het kabinet op minder regeldruk FORUM #18/06.10.11

en op één Omgevingswet vind ik hartstikke goed. De kern is dat het sneller én beter moet.

De planvorming moet zo goed zijn, dat je in een keer een goede en integrale afweging kunt maken. Dat gebeurt nu vaak niet. En dan moet je niet raar opkijken als er – ook door milieuorganisaties – tot bij de Hoge Raad wordt geprocedeerd. En als plannen dan worden afgewezen, deugden ze blijkbaar niet. Dat moet straks anders.’

Dit kabinet is dus op de goede weg?

‘Het is niet mijn rol om te zeggen: ik ben dik tevreden. Gegeven de bezuinigingen is mijn oordeel dat het de goede kant uit gaat, maar het mag en soms ook moet veel sneller. Stimuleren van zuiniger auto’s prima, succesvol, maar als bijna 40 procent inmiddels vrijgesteld is van bpm dan vind ik terugdraaien hiervan niet meer dan logisch. Maar gebruik dan die 500 miljoen die vrij komt voor andere fiscale vergroeningen en niet voor verlagen van bpm voor minder zuinige auto’s.’

Wat is er over vijf jaar bereikt denkt u?

‘Dan hebben we 30 tot 50 procent van het potentieel aan energiebesparing in de gebouwde omgeving bereikt. Dat betekent een omzet van 5 tot 10 miljard voor de bouw.

Een investering die zich volledig terugverdient. Als het gaat om energie, wekken we dan minimaal 10 procent duurzaam op en hebben zonnepanelen, biomassa-bijstook en windmolens een enorme vlucht genomen.’

‘Ik ben niet van de doemscenario’s, die verhalen kennen we nu wel. Verduurzaming is gewoon een noodzaak. Als je met jongeren spreekt, merk je dat het helemaal geen discussiepunt meer is. Drie tot vier keer zoveel van de aarde vragen: dat kan gewoon niet. Dus moet het anders. Maar laten we het dan op een manier doen dat we er lol van hebben en geld mee verdienen.’  www.ondernemendgroen.nl

vno-ncw lanceert OndernemendGroen.nl Sinds 3 oktober is hij in de lucht: de nieuwe website van ondernemingsorganisaties vno-ncw, mkb-Nederland en lto Nederland www.ondernemendgroen.nl.

Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen rond de Groene Groei Deal? Of duurzame projecten bekijken van het bedrijfsleven?

Of bent u geĂŻnteresseerd in de groene prestaties van het bedrijfsleven?

Kijk dan op www.ondernemendgroen.nl.

Op de nieuwe website zijn de activiteiten van het Nederlandse bedrijfsleven te vinden op het gebied van groen en duurzaam ondernemerschap. Kijk dus snel de site voor informatie over de Green Deal en meer dan veertig andere thema’s. Ondernemend Groen is overigens niet alleen een informatiebron, maar ook een community van ondernemers in groen en duurzaamheid.

rubrieksnaam

tln

Veilig op Weg viert vijftiende verjaardag

Exporteurs zoeken steun Verhagen in Turkije Belangenorganisaties fme en Fenedex vragen minister Verhagen van el&i bij de Turkse regering aan te dringen op aanpak van de bureaucratie.

Verhagen bracht 27 en 28 september een bezoek aan Turkije.

Minister Schultz wordt achter het stuur van de Veilig op Weg-vrachtauto bijgepraat over de gevaren van de dode hoek

Minister Schultz van Infrastructuur en Milieu kreeg op 28 september les hoe zij in het verkeer veilig kan omgaan met de gevaren van de dode hoek. De bewindsvrouw kreeg haar ‘bijles’ samen met groep 8 van basisschool De Vos in Voorschoten. Dat gebeurde in het kader van 15 jaar Veilig op Weg. Veilig op Weg is een initiatief van Transport en Logistiek Nederland en Veilig Verkeer Nederland. In het kader van het project krijgen kinderen uit de groepen 7 en 8 van basisscholen les over de gevaren van de dode hoek. Per jaar worden circa duizend scholen bezocht. De Veilig op Weg-les bestaat uit een theoriegedeelte in de klas en een praktijkgedeelte. Tijdens de praktijkles mogen kinderen achter het stuur van een vrachtauto plaatsnemen en kunnen zo zelf het gevaar van de dode hoek van dichtbij meemaken. www.tln.nl

39

FORUM #18/06.10.11

Bijna tweederde van de Nederlandse bedrijven, die handelen met Turkije, ervaren bureaucratische obstakels bij het zakendoen. Dit komt naar voren uit cijfers en onderzoek van ondernemersvereniging fme-cwm en exportvereniging Fenedex.

Onduidelijke wet- en regelgeving en vertragende formaliteiten zijn voor de (vooral technologische) bedrijven de grootste belemmeringen. Moeizame en veranderlijke douaneprocedures en ongelijke belastingen zijn daar voorbeelden van. fme en Fenedex pleiten voor een daadkrachtige bemiddeling door de Nederlandse overheid om bureaucratische barrières weg te nemen. Daarom hebben zij de grootste problemen die het bedrijfsleven ervaart in Turkije neergelegd bij minister Verhagen. Hierbij wordt erop aangedrongen om de invoerregels te vereenvoudigen en te verduidelijken, de invoertarieven op bepaalde producten te verlagen, de producteisen met eu-richtlijnen te stroomlijnen en de ongelijke behandeling van buitenlandse investeerders tegen te gaan.

Voor zo’n 10 tot 15 procent van de Nederlandse exporteurs biedt Turkije interessante mogelijkheden. In 2010 bedroeg de totale goederen export van Nederland naar Turkije 4,5 miljard euro (1,2 procent van de gehele goederenexport). www.fme.nl

vereniging rubrieksnaam

personalia

Erik van de Merwe wordt met ingang van 5 april de nieuwe voorzitter van de raad van commissarissen van Eureko, het moederbedrijf van Achmea. Hij volgt Arnold Walravens op die na twee termijnen als voorzitter aftreedt. Van de Merwe is sinds 2004 lid van de raad van commissarissen van Eureko en is momenteel voorzitter van de

Audit and Risk Commissie. Deze functie wordt overgenomen door de heer Aad Veenman, die sinds 2008 lid is van de raad van commissarissen van Eureko.

John Wisseborn is per 1 november herbenoemd tot voorzitter van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG).

De herbenoeming geldt voor een periode van drie jaar.

KBvG

lto Nederland heeft Thijs Cuijpers per 1 november benoemd tot directeur. Cuijpers is nu nog in dienst bij de provincie Noord-Holland. Van 1995 tot 2005 is hij ook werkzaam geweest bij lto Nederland, onder andere als plaatsvervangend directeur.

John Wisseborn

Arnold Moerkamp is per 1 november benoemd tot nieuwe voorzitter van de raad van bestuur van het College voor Zorgverzekeringen. Hij kwam in 2000 als directeur verpleging en verzorging en ouderenbeleid naar het ministerie van vws. In 2006 werd hij directeur langdurige zorg en in 2008 directeur curatieve zorg en plaatsvervangend directeur generaal.

Commercieel directeur André Michel vertrekt per 1 november bij Vomar Voordeelmarkt. Hij wordt opgevolgd door Jacco van Ham, afkomstig van de retailtak van Shell. Ook wordt per 1 oktober de van Lidl afkomstige Pieter Rozendaal directeur filialen.

De Vereniging Focwa Schade­ herstel heeft Frits Huffnagel benoemd tot algemeen voorzitter. De oud-wethouder en ondernemer is 1 september begonnen.

Huffnagel heeft ruime ervaring op zowel politiek als bestuurlijk gebied, als op het terrein van marketing management. Zo was hij wethouder in Amsterdam en Den Haag.

Frits Huffnagel

sabic

‘Biobased is de smeerolie tussen de topsectoren’ ‘Goede samenwerking is dé kans voor Nederland om aan de top te blijven. De Green Chemistry Campus is daarbij een onmisbare schakel.’ Dat zei vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes op 29 september bij de opening van het centrum voor chemische innovatie op het terrein van sabic in Bergen op Zoom.

Wientjes noemde de biobased economie – een economie waarin groene grondstoffen een hoofdrol spelen – de ‘smeerolie tussen de negen topsectoren van Nederland.’ De Green Chemistry Campus richt zich (onder meer) op jonge technologiebedrijven die zich bezighouden met biobased technieken; zij kunnen zich er tegen gunstige voorwaarden vestigen. Het toekomstbeeld volgens de initiatiefnemers is dat de campus hét centrum wordt van open innovatie. Gedachte is dat grote en kleine bedrijven er samenwerken, samen met kennisinstellingen en overheid. De locatie is welbewust gekozen: in West-Brabant zitten veel agrofoodbedrijven en veel chemische bedrijven.

De Green Chemistry Campus is een initiatief van sabic, de provincie Noord-Brabant, de gemeente Bergen op Zoom en de ontwikkelingsmaatschappij rewin West-Brabant. Het technologiecentrum is ontwikkeld in nauwe samenwerking met Avans Hogeschool en de bom.

40

FORUM #18/06.10.11

vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes opent (samen met anderen) de campus

rubrieksnaam

De Sociaal-Economische Raad (ser) looft 2.000 euro uit voor de beste masterscriptie in het wetenschappelijk onderwijs. Inschrijven kan nog Tekst tot 1 februari. De scriptie moet gaan over een url sociaaleconomisch onderwerp of over een van de andere werkterreinen van de ser. Een jury met daarin onder meer vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes kiest uit drie genomineerden de winnaar van de hoofdprijs. Dat gebeurt tijdens een openbare raadsvergadering van het adviescollege. De winnaar krijgt niet alleen een geldprijs, maar mag ook de ser toespreken én een dagje meelopen met ser-voorzitter Alexander Rinnooy Kan. De twee overige genomineerden krijgen ieder 500 euro. www.ser.nl

houtveilig De cbm, de brancheorganisatie voor de Nederlandse meubel- en interieurmaakindustrie, heeft samen met vijf andere sociale partners in de houtbranche de campagne Hou ’t veilig gelanceerd. De branche wil met deze campagne het aantal arbeidsongevallen door het onveilig omgaan met machines in de houtbranche terugdringen. Met behulp van posters, kaarten, stickers, een website en de mogelijkheid om tips in te sturen (en daarmee prijzen te winnen) worden medewerkers eraan herinnerd machines op de juiste wijze te bedienen. www.houtveilig.nl

intentieverklaring Supermarkten en foodservicebedrijven, verenigd in het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (cbl), zijn positief over het manifest van Den Bosch van de Commissie Van Doorn. Daarin staat dat supermarktketens in Nederland in 2020 alleen nog duurzaam vlees in de schappen hebben. Het cbl ziet het manifest echter als een intentieverklaring, zegt Marc Jansen, directeur Consumentenzaken en Kwaliteit van het cbl. De belangenvereniging vindt dat het rapport nog verder uitgewerkt moet worden en moet aansluiten bij lopende initiatieven zoals het Topsectorenbeleid van het kabinet en de maatschappelijke dialoog over de toekomst van de veehouderij door de Commissie Alders. www.cbl.nl

41

Reders: ‘Inzet tegen piraterij schiet tekort’ Het ministerie van Defensie verwacht volgend jaar twintig keer bewapende militairen in te zetten aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen om deze te beschermen tegen piraten. Redersvereniging knvr is niet onder de indruk.

De kvnr vindt het toegezegde aantal Vessel Protection Detachments (vpd’s) een druppel op een gloeiende plaat afgezet tegen het totaal aantal schepen dat om bescherming vraagt.

De reders blijven dan ook met klem aandringen op het zo spoedig mogelijk aanpassen van de Nederlandse wet, zodat onder strikte voorwaarden gewapende private beveiligers kunnen worden ingezet. www.kvnr.nl

‘We hebben 200 miljoen schade voorkomen’ ondernemersklankbord

Kop beste masterscriptie?

Kees Linse (Ondernemersklankbord) overhandigt het eerste exemplaar van het jubileumboek aan Rinke Zonneveld (e,l&i)

Stichting Ondernemersklankbord heeft haar ruim dertigjarige geschiedenis laten vastleggen in een jubileumboek. De feestelijke presentatie van het boek 30 jaar Ondernemersklankbord was op 27 september in Den Haag.

Schrijfster Karin van Lier legde in opdracht van Ondernemersklankbord (okb) het werk en de geschiedenis van de stichting vast in interviews met klanten en adviseurs en onder meer Jos Kieboom (destijds rijksadviseur van premier Joop den Uyl) en Rinke Zonneveld, directeur Ondernemerschap van het Ministerie van Economische Zaken, FORUM #18/06.10.11

Landbouw en Innovatie. Het boek geeft ook een beeld van dertig jaar ondernemen in Nederland.

Binnen Ondernemersklankbord stellen ruim driehonderd experts die hun actieve loopbaan hebben beëindigd belangeloos hun kennis en ervaring beschikbaar aan onder meer mkb-ondernemers. Jaarlijks krijgen ruim drieduizend ondernemers ondersteuning. Alleen al met faillissementspreventie bespaarde okb volgens eigen zeggen in 2010 naar schatting 200 miljoen euro aan maatschappelijke gevolgschade. www.ondernemersklankbord.nl

vereniging rubrieksnaam

Vaste traditie De Prinsjesdagborrel van vno-ncw en mkb-Nederland is uitgegroeid tot een van de tradities die hoort bij de derde dinsdag van september.

Ook deze keer kwamen zo’n duizend mensen uit bedrijfsleven en politiek – op de Lange Poten geëscorteerd door honderden nieuwsgierige dagjesmensen – samen in perscentrum Nieuwspoort.

Eurocrisis, pensioenakkoord, gespreksstof genoeg.

Foto’s: Jeroen Poortvliet

V.l.n.r. Agnes Jongerius en Femke van Zijst (fnv), Karel Noordzij

Minister Jan Kees de Jager (Financiën) in gesprek

Hans Rijnierse (Sodexo) schudt de premier de hand. Rechts van hen Hans Biesheuvel

Commisarissen van de Koningin onder elkaar: Karla Peijs (Zeeland) en Johan Remkes

(mkb-Nederland)

(Noord-Holland)

Oscar Kuhl (Jong Management), Frits Huffnagel (Frits Huffnagel, Citymarketing & Communicatie) 42

Uren wachten om een glimp op te vangen van alle bekende en minder bekende Nederlanders FORUM #18/06.10.11

rubrieksnaam

Alexander Rinnooy Kan (ser), Ben Knapen (Buitenlandse Zaken), Jaap de Hoop Scheffer

Premier Mark Rutte arriveert bij Nieuwspoort

Komende en gaande voorzitter fme: Ineke Dezentjé Hamming, Jan Kamminga

Willem Vermeend (oud-Financiën) en Frans Weekers (Financiën)

V.l.n.r. Niek Jan van Kesteren (vno-ncw), Hans Biesheuvel (mkb-Nederland), Henk van der Kolk (fnv Bondgenoten) wordt geïnterviewd voor ForumVideo 43

FORUM #18/06.10.11

Bernard Wientjes (vno-ncw), Hans Rijnierse (Sodexo)

vereniging rubrieksnaam

nzo

Melk(en) is goed voor elk

Directeur Felix Cohen van het Voedingscentrum molk een koe en opende zo de Wereld Schoolmelkdag

De Wereld Schoolmelkdag (28 september) is in Nederland geopend op Hoeve Biesland in Delfgauw. Directeur Felix Cohen van het Voedingscentrum opende de dag onder toezicht van Haagse schoolkinderen door het melken van een koe.

Kinderen van de Nutsschool Nutshage in Den Haag gingen dit jaar op excursie bij het biodynamische melkveebedrijf Hoeve Biesland. Nutshage is één van de scholen die meedoen aan een probeerdag van de campagne Melk op School. Daarbij worden 210 duizend pakjes melk gratis aangeboden op negenhonderd scholen. Dit najaar bezoeken nog tweehonderd schoolklassen een boerderij. De Nederlandse Zuivel Organisatie organiseert deze excursies, die verloot zijn onder de scholen die meedoen aan de probeerdag.

Doel van de campagne Melk op School is om het imago van zuivel en de kennis over gezonde voeding bij schoolkinderen en hun ouders te bevorderen. De activiteiten bestaan onder andere uit een televisieprogramma op jeugdzender Nickelodeon. De Nederlandse Zuivel Organisatie voert deze campagne uit met FrieslandCampina, met financiële steun van de Europese Unie.

Nederland is één van de tachtig landen waar dit jaar activiteiten rondom Wereld Schoolmelkdag worden gehouden. De Food and Agriculture Organization, onderdeel van de Verenigde Naties, heeft in 2000 Wereld Schoolmelkdag in het leven geroepen om het belang van het drinken van schoolmelk onder de aandacht te brengen. In Nederland nemen circa honderdduizend kinderen op 2.800 scholen deel aan het schoolmelkprogramma. www.nzo.nl

44

FORUM #18/06.10.11

mailmarketing Webwinkelorganisatie thuiswinkel.org en het platform voor de direct marketing industrie ddma hebben regels vastgesteld die e-mailmarketing transparanter maken voor de consument.

Vanaf volgend jaar moet expliciet toestemming worden gevraagd voor het sturen van e-mail.

Consumenten moeten zich ook kunnen afmelden bij de ‘eigenaar’ van het bestand waarmee de mailing is verzonden. Mocht bijvoorbeeld een meubelwinkel een e-mail verzenden naar een bestand van een vrouwenblad, dan moet de ontvanger zich kunnen afmelden bij het vrouwenblad. Ook moet uit de mail duidelijk blijken als het e-mailadres is verkregen via een derde partij. De nieuwe regels zijn samen met vno-ncw ontwikkeld. Vanaf 1 januari controleert de Reclame Code Commissie op het naleven van de nieuwe regels. www.thuiswinkel.org

kenteken(en) rai Vereniging pleit er voor om landbouwvoertuigen van een kenteken te voorzien. Op die manier wordt het beter mogelijk om controles uit te voeren op belading, technische staat van het voertuig en naleving van de snelheidslimiet. Volgens rai Vereniging hoort bij een volwaardige behandeling ook dat dezelfde spelregels gaan gelden als voor de andere weggebruikers, te weten een rijbewijsverplichting, een kentekenverplichting en periodieke keuringen. Deze verplichtingen gelden immers ook voor vrachtauto’s die voor dit soort vervoer gebruikt worden. www.rai.nl

bankencode De Nederlandse Vereniging van Banken is verheugd over de conclusie van de Monitoring Commissie Code Banken dat de Nederlandse banken aanmerkelijke voortgang hebben geboekt in de naleving van de beloningsprincipes uit de Code Banken.

Ondanks dit positieve oordeel is de Monitoring Commissie van mening dat er op het gebied van de beloningen ook nog het nodige te doen is bij dochters van kleinere buitenlandse banken. De Nederlandse Vereniging van Banken gaat deze leden aansporen om de Code Banken volledig toe te passen. www.nvb.nl

rubrieksnaam

agenda Donderdag 13 oktober

Themabijeenkomst ‘Privé of zakelijk:

Donderdag 13 oktober

vno-ncw West

hoe ver gaat de bemoeienis van de

Bedrijfsbezoek nieuwbouw upc

VrouwenNetwerk

werkgever?’

te Leeuwarden

Voorlichtingsbijeenkomsten over

Regio Oostland

Spreker is Sacha Willems, advocaat

Maandag 24 oktober

­criminaliteit en preventie

Oostlanddag

arbeidsrecht en partner bij Bosselaar &

Bedrijfsbezoek duo te Groningen

Woensdag 12 oktober

Regio Westland-Delfland

Strengers Advocaten

Dinsdag 25 oktober

De Malietoren te Den Haag

Bedrijfsbezoek aan Rijk Zwaan te

Donderdag 13 oktober

De Lier

Hotel De Bilderberg te Oosterbeek

Vrijdag 14 oktober

Dinsdag 18 oktober

Regio Drechtsteden

Kasteel Daelenbroeck te Herkenbosch

Voorstelling Kunstmin

Donderdag 20 oktober

Maandag 17 oktober

Conferentiehotel Guldenberg te

Regio Den Haag

Helvoirt

Bezoek Beeldentuin Van Caldenborgh

Sacha Willems

Dinsdag 11 oktober

Woensdag 26 oktober

te Wassenaar

Regio Stedendriehoek

Regio Oosterhout

Golden Tulip Tjaarda te Oranjewoud

Woensdag 26 oktober

Masterclass

Ontbijtsessie

Regio Westland-Delfland

Donderdag 13 oktober

Woensdag 12 oktober

Midden-Delflandlezing

Regio Noordoost-Overijssel

bzw

Vrijdag 21 oktober

Kijk voor meer informatie op

Najaarsexcursie

bzw-Golfdag

Bezinningsbijeenkomst

www.vno-ncwwest.nl

Regio Achterhoek

Regio Helmond

Bedrijfsbezoek Bakkerij Wiltink te

Lunchbijeenkomst

Doetinchem

Regio Midden-Brabant

vno-ncw

vno-ncw midden

vno-ncw en mkb-Nederland i.s.m. de regionale verenigingen

jno Bedrijfsbezoek aan Wasserij De Blinde te Heerenveen Kijk voor meer informatie op www.vno-ncwnoord.nl

bzw

vno-ncw West

vno-ncw Midden

Donderdag 6 oktober

Donderdag 6 oktober

Donderdag 20 oktober

Jaarlijkse ontmoeting met Jong

Regio Drechtsteden

Regio Rivierenland

Valleiregio

­Management

Tweede bijeenkomst Tweeluik 2011

Betuws wijnfeest

Bedrijfsbezoek Nederlands Dagblad

Regio Roosendaal

Vrijdag 7 oktober

Regio Twente

te Barneveld

Themabijeenkomst

Regio Amsterdam

Bedrijfsbezoek Container Terminal

Woensdag 26 oktober

Dinsdag 18 oktober

Ondernemersontbijt

Twente te Hengelo

Regio Flevoland

Regio Midden- en Noord-Zeeland

Maandag 10 oktober

Maandag 10 oktober

Bijeenkomst ‘Rendement’

Culturele activiteit

Regio Den Haag

Regio IJsseldelta

Kijk voor meer informatie op

Woensdag 19 oktober

Bezoek Beeldentuin Van Caldenborgh

Themabijeenkomst

www.vno-ncwmidden.nl

Regio Noordoost-Brabant

te Wassenaar

Regio Rivierenland

Dinsdag 11 oktober

Business Event

vno-ncw Noord

Regio Rotterdam

Woensdag 12 oktober

Dinsdag 11 oktober

Ontbijtbijeenkomst

vno-ncw Midden

Women in Business

Bijeenkomst Social media Kijk voor meer informatie op www.bzw.nl

Atsma: ‘Papierrecycling gegarandeerd’ Het inzamel- en herverwerkingsysteem dat al jaren een succesfactor is voor het hoge inzamel- en recyclingresultaat van oud papier en karton, is door staatssecretaris Atsma van Infrastructuur & Milieu verlengd tot 2016.

Het systeem, dat wordt uitgevoerd door Papier Recycling Nederland (prn), biedt gemeenten financiële rugdekking en een afnamegarantie als oud papier (te) weinig opbrengt. Het geld daarvoor komt uit een verwijderingfonds, dat wordt gevuld door uitgevers, drukkers en producenten van tissue­papier. Het inzamel- en herverwerkingsysteem heeft 45

FORUM #18/06.10.11

er (mede) voor gezorgd dat de wettelijke recyclingdoelstellingen voor papier en karton ook het afgelopen jaar weer ruimschoots zijn gehaald.

Andere succesfactoren zijn de inzameling aan huis met de blauwe minicontainer en de samenwerking tussen gemeenten en prn op het gebied van communicatie. www.nuv.nl | www.kvgo.nl

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

Theo Vermeulen, secretaris Federatie Goud en Zilver Op 10 oktober begint de Week van de Veiligheid. Dan wordt aandacht gevraagd voor criminaliteit waar het bedrijfsleven last van heeft. Maar heling is een ondergeschoven kindje bij politie en justitie, vindt Theo Vermeulen, secretaris van de Federatie Goud en Zilver (fgz). ‘Zonder helen geen stelen.’

Hoe groot is het probleem?

‘Heel groot, maar jammer genoeg is er maar weinig aandacht voor.

Loop maar eens over een tweedehandsmarkt. De cosmetica met prijsplakkertjes van het Kruidvat liggen er open en bloot. Ik wil niet zeggen dat die markten niet deugen, maar het zegt iets over de pakkans dat het zo in het openbaar gebeurt. ‘ Hoe merkt u dat helers nauwelijks worden gepakt?

‘Er keert vrijwel nauwelijks iets terug van de buit. Niet bij de ondernemers en niet bij verzekeraars. Het oplossingspercentage bij overvallen is meer dan 50 procent. Dat is best hoog. Dan is het opmerkelijk dat er bijna geen buit wordt geretourneerd. Daaruit blijkt dat er maar weinig helers gepakt worden.’

Als de politie dat zo belangrijk vindt, is dat toch raar?

‘Ik heb geen idee waar de stagnatie precies zit. Verandering zal bij het ministerie van Veiligheid en Justitie vandaan moeten komen. Er is wel eens een werkgroep of een stuurgroep en als je geluk hebt, komt die tot aanbevelingen. Maar die verdwijnen toch weer in een of andere lade.

De enige die dat echt kan doorbreken is de minister, die moet daar zijn gewicht achter zetten.’

Levert de aanpakt van helers financieel nog iets op?

‘Daar verwacht ik niet veel van. Sowieso is de waarde van de buit van veel berovingen en overvallen laag. Je moet uitgaan van de straatwaarde van gestolen goed en die ligt veel lager dan de winkelwaarde. Verder gaan de meeste criminelen zo te keer dat de spullen zo beschadigd zijn dat ze niet meer geschikt zijn voor verkoop. Het zit hem puur in het ontmoedigen. Op het moment dat inbrekers en overvallers hun buit niet meer kwijt kunnen, doen ze het alleen voor zichzelf. Dan heb je geen vijftig horloges nodig. Daarom is het aanpakken van helers ongelooflijk belangrijk.’

Proberen overvallers wel eens sieraden via de juweliers te verkopen?

‘Nauwelijks. Wij hebben als fgz wel een emailwaarschuwingssysteem waarbij we leden attent maken op bepaalde personen of goederen.

Maar via de reguliere kanalen komt de buit niet meer boven water.’ www.fgz.nl

Wat is het excuus van de politie?

‘Zij zijn het wel met ons eens, maar het is geen prioriteit. Als geld en mankracht worden verdeeld, zakt het aanpakken van heling op een of andere manier naar de onderste regionen van de prioriteitenlijst.’

Horeca: ‘Gemeentes moeten zelf betalen voor Bibob’ Koninklijke Horeca Nederland (knh) vindt dat de overheid moet stoppen met het vragen van leges bij een Bibob-procedure.

De overheid mag volgens knh alleen leges heffen voor diensten die direct in het belang van de aanvrager zijn.

De wet Bibob werd in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat de overheid ongewild criminaliteit ondersteunt en de bovenwereld en onderwereld zich met elkaar vermengen. Bibobprocedures worden vaak standaard toegepast bij aanvragen voor een horeca vergunning in steden als Amsterdam, Helmond, Heerenveen, Eindhoven en gebiedsdelen van Maastricht.

46

Sommige gemeenten wentelen de kosten van de dure, omslachtige en tijdrovende Bibobprocedure af op de ondernemer. khn vindt dit onjuist omdat de procedure vooral het publieke belang van de overheid dient. Het is in de optiek van de brancheorganisatie zeker geen dienst in het belang van de individuele ondernemer en daarom is een legesheffing niet aan de orde. Koninklijke Horeca Nederland wijst hierbij op de uitspraak van de Hoge Raad, die onlangs bepaalde dat gemeenten geen leges mogen heffen voor het afgeven van een identiteitskaart. khn vindt verder dat de Wet Bibob efficiënter, effectiever en selectiever moet worden toegeFORUM #18/06.10.11

past. Gemeenten moeten meer gebruik maken van de kennis van toezichthouders, politie en Belastingdienst en er moeten intakegesprekken plaatsvinden met aanvragers. Tot slot zouden gemeenten anders om moeten gaan met horeca-exploitatievergunningen. Die vergunningplicht moet meer een stok achter de deur zijn; een gemeente kan meer inzetten op het werken met vrijstellingen. www.khn.nl

rubrieksnaam

havencampagne Kop

Deltalinqs is de nieuwe campagne ‘Rotterdamse haven. Motor van je carrière’ begonnen. De campagne moet jongeren enthousiasmeren voor Tekst de url Rotterdamse haven en hen aanzetten tot het zoeken van een opleiding, stageplaats en baan die met de haven te maken heeft. Er is een campagnewebsite (www.motorvanjecarriere.nl) met vacatures en er rijdt een bus door de regio. Verder zendt televisiezender Nickelodeon vanaf 8 oktober de nieuwe jeugdserie Naranjina en de kadekapers uit die speelt in de Rotterdamse haven. De wervingsactiviteiten zijn opgezet in samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam en de stichting Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam. www.deltalinqs.nl

snel weg Werkgeversorganisatie vno-ncw Noord wil de verdubbeling van het laatste deel van de N33 (AssenEemshaven) voorfinancieren met geld van het bedrijfsleven. Dat is nodig omdat minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu geen geld heeft voor een volledige vierbaansweg.

De N33 is een belangrijke noordelijke verkeersader.

De verdubbeling van Assen tot de aansluiting met de A7 kan wat de minister betreft wel doorgaan en moet in 2014 klaar zijn. Het noordelijk bedrijfsleven betaalde al eerder mee aan de verdubbeling van wegen, zoals de A37 (Hoogeveen-Duitse grens) en de A7 (Groningen-Duitse grens). Daardoor zijn deze projecten vele jaren eerder gerealiseerd dan gepland, aldus de werkgeversorganisatie. www.vno-ncwnoord.nl

weer meer online De omzet van online verkopers is in de eerste helft van 2011 gestegen naar 4,25 miljard euro, 10 procent meer dan in dezelfde periode het jaar ervoor.

Dit blijkt uit de Thuiswinkel Markt Monitor, een halfjaarlijks onderzoek naar online consumentenbestedingen in opdracht van Thuiswinkel.org. De belangrijkste oorzaak van de online omzetgroei is net als bij vorige metingen de groei in het aantal bestellingen. Consumenten bestellen steeds vaker producten en diensten op het internet, vooral reizen en telecomproducten. Daar staat een dalende waarde per bestelling tegenover. www.thuiswinkel.org

47

‘Mobiliteitscentrum Transport voorziet in grote behoefte’ De sociale partners in het transport zijn blij met het succes van het Mobiliteits Centrum Transport (mct). Onlangs werd alweer de duizendste chauffeur bemiddeld naar een andere baan binnen de sector. ‘Goede chauffeurs blijven zo voor de bedrijfstak behouden.’

Het mct is begin 2009 opgericht door de sociale partners in het transport. Primair doel is om chauffeurs en kraanmachinisten die door de crisis werkloos werden, te begeleiden naar een andere baan in de transportsector en zo voor de branche te behouden.

Leon Ceelen, plaatsvervangend algemeen directeur van Transport en Logistiek Nederland (tln), vindt dat het mct zich duidelijk heeft bewezen. ‘Sociale partners hebben na het uitbreken van de crisis snel maatregelen genomen om de negatieve effecten zo beperkt mogelijk te houden. Het centrum blijkt in een grote behoefte te voorzien.’

Volgens Ceelen blijft het mct in elk geval bestaan zolang werkloze chauffeurs het moeilijk hebben op de arbeidsmarkt. Maar ook voor de toekomst, als de krapte op de arbeidsmarkt terugkeert, ziet hij een rol weggelegd voor het centrum. ‘Sociale partners willen bezien of het mct kan worden ingezet als wervingsinstrument, dat mensen van buiten de bedrijfstak enthousiasmeert om chauffeur te worden.’

De transportwereld verwacht de komende jaren grote tekorten aan chauffeurs. Recente berekeningen van tln tonen aan, dat tot 2015 zo’n 45 duizend chauffeurs de bedrijfstak zullen verlaten, vooral wegens pensionering. Bovenop deze vervangingsvraag komt de behoefte aan extra chauffeurs als de economie sterker gaat groeien. In het transport werken nu zo’n 140 duizend mensen, van wie negentigduizend chauffeurs. www.tln.nl | www.knv.nl | www.verticaaltransport.nl

vemw: ‘Energierekening wordt torenhoog’ De leveranciersverplichting die minster Verhagen wil om duurzame elektriciteit te stimuleren, resulteert in enorme prijsstijgingen. Dat vreest de vemw, de vereniging voor zakelijke energie- en watergebruikers.

Minister Verhagen presenteerde afgelopen maandag zijn green deals, het pakket maatregelen waarmee hij Nederland duurzamer wil maken. Onderdeel van de green deal is de zogenoemde leveranciersverplichting.

Bij een leveranciersverplichting moeten alle energieleveranciers in Nederland verplicht een bepaald percentage groene stroom leveren. Er is echter te weinig groene stroom in Nederland voorhanden om aan de toenemende vraag te voldoen. Een leveranciersverplichting resulteert in torenhoge prijsstijgingen voor energie en innovaties FORUM #18/06.10.11

voor duurzame energietechnologie stagneren, aldus vemw. De organisatie roept de minister op de leveranciersverplichting uit de green deal te schrappen.

Zakelijke energiegebruikers en de consument ondervinden hiervan geen voordeel, aldus Hans Grünfeld, algemeen directeur van vemw. Sterker, hij verwacht dat zij opdraaien voor de boetes die producenten moeten betalen wanneer zij niet aan hun leveranciersverplichting voldoen.

Bovendien vreest vemw dat energieleveranciers met de nieuwe certificaten de prijs voor energie onnodig opdrijven. www.vemw.nl

vereniging rubrieksnaam

de prijs agentschap nl

Walraven Beste Leerbedrijf 2011

De winnaars van de prijs Beste Leerbedrijf Internationaal 2011: het team van Walraven met links manager Jan Hendrik van Walraven

Winnaar… …Walraven, systeembouwer van onder andere bevestigings- en sanitairsystemen uit Mijdrecht.

De Walraven Group is een internationaal opererende onderneming met eigen productie- en verkoopvestigingen in diverse landen. Walraven-producten worden gebruikt door installatiebedrijven in Europa, NoordAmerika, het Midden-Oosten, Azië en Australië.

Beloond met… …De prijs voor ‘Beste Leerbedrijf Internationaal 2011’. De prijs bestaat uit een beeldje en een certificaat. Het werd uitgereikt door plaatsvervangend directeur-generaal Marten van de Berg van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie.

Uitgereikt op… …22 september tijdens de Europa Challenge in Hotel van der Valk in Nootdorp. Deze bijeenkomst is bedoeld om ondernemers te stimuleren internationaal hun kansen te

48

benutten.

Reden… …De jury, bestaande uit Ben Rijgersberg (Colo), Hans Huibers (mbo Raad), Erica van Engel (Kamer van Koophandel) en Henri Geursen (Dutch Trade Board), heeft unaniem gekozen voor Walraven, omdat het bedrijf bijdraagt aan de internationale oriëntatie van mbo’ers via stages. Door de toenemende globalisering hebben bedrijven steeds vaker behoefte aan medewerkers met talenkennis en interculturele competenties zodat het ideaal is als medewerkers deze kennis en competenties, al tijdens hun studie opdoen.

Juryoordeel… …‘Het bedrijf ziet duidelijk nut en noodzaak van internationale stages, en het begeleidt zowel nationale als internationale stagiaires. Walraven breidt de internationale opleidingsactiviteiten uit, onder andere met meer stageplaatsen bij buitenlandse vestigingen.’

FORUM #18/06.10.11

‘Kostbaar onderzoek gevaarlijke stoffen vaak dubbelop’ De brancheorganisatie voor de chemische industrie vnci wil dat de Gezondheidsraad zich bij onderzoek naar grenswaarden voor gevaarlijke stoffen niet meer richt op de stoffen die door de eu al onderzocht zijn. De extra onderzoeken zijn duur en verwarrend.

De Gezondheidsraad doet Europees onderzoek naar grenswaarden voor gevaarlijke stoffen vaak nog eens dunnetjes over. Vaak komt de raad tot veel lagere (dus strengere) grenswaarden voor Nederland, terwijl hij zich baseert op hetzelfde proefdierenonderzoek. Dat meldt de vnci in Chemiemagazine van september.

Grenswaarden zijn van belang om werknemers die in contact komen met chemicaliën te beschermen tegen de schadelijke invloed hiervan. Onderzoek hiernaar wordt in Europees verband gedaan door het Scientific Committee on Occupational Exposure Limit Values (scoel).

Volgens de chemische industrie kiest Nederland er als enige land niet voor om de Europese adviezen gewoon over te nemen, maar ze aan te vullen met eigen onderzoek. Dat kost 50.000 tot 100.000 euro per onderzochte stof. Daarnaast werkt Nederland vaak met strengere grenswaarden dan andere Europese landen die het scoel-advies wél overnemen.

De werkwijze van de Gezondheidsraad zorgt ook voor verwarring, stelt de vnci. Internationaal opererende bedrijven moeten in Nederland rekening houden met extra waarden naast de Europese.

Volgens de vnci lijdt niet alleen het bedrijfsleven onder het regime van de Gezondheids­raad, de burger betaalt via de belasting voor onnodig dubbel onderzoek. De vereniging pleit er daarom voor dat de Gezondheidsraad zich richt op stoffen die nog niet zijn onderzocht en niet op de stoffen die het scoel al onder de loep neemt. De vnci is hierover al jaren in gesprek met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (szw) en de Gezondheidsraad, maar tot nu toe zonder succes.

De Gezondheidsraad vindt dat hij al vaak nauw samenwerkt met het scoel. De lagere grenswaarden zijn volgens de raad het gevolg van nieuw onderzoek en het hanteren van strengere veiligheidseisen voor de Nederlandse werkvloer. www.vnci.nl

buitenland

Elk Duits dorp zelfvoorzienend?

In Feldheim is de aloude Duitse droom van autarkie werkelijkheid geworden. De kleine gemeente onder Berlijn voorziet zelf in eigen stroom en warmte.

Is Feldheim het ei van Columbus?

Tekst: Rob Savelberg | Foto: John Macdougall /anp Als student maakte Michael Raschemann zich zorgen om zijn pensioen. Maar in plaats van langzaam kapitaal te sparen, wilde de latere ingenieur ondernemen. Hij zag kansen in mi­lieutechnologie. Een windmolen moest zijn ‘appeltje voor de dorst’ veilig te stellen. Dat idee loopt parallel met de huidige tijdsgeest. Duitsland is dol op duurzame energie, die ondanks veel bedenkingen dit jaar met 13,5 miljard euro wordt gesubsidieerd. Zodra je de grens overgaat, wemelt het van de windparken. Zonnepanelen zijn op duizenden woonhuizen zichtbaar. Logisch, want onze oosterburen verlangen al eeuwenlang naar autarkie en willen in verbondenheid met de natuur leven.

Raschemanns expanderende firma Energiequelle bouwde de afgelopen jaren honderden windmolens, biogasinstallaties en centrales voor zonne-energie. Dankzij initiatieven van particulieren, kleine ondernemers en stedelijke nutsbedrijven is een levendige markt 49

ontstaan, waarbij marktbeheersende spelers als Eon, rwe, Vattenfall en EnBW veelzijdige concurrentie hebben gekregen. ‘De vraag is hoe groot die nieuwe spelers worden’, valt bij rwe te horen.

Tienduizenden burgers wekken inmiddels zelf stroom op, leiden het overschot naar het algemene stroomnet en krijgen daarvoor een door de overheid gegarandeerde prijs, die boven de marktprijs ligt. Het gevolg: jaarlijks stijgen de stroomprijzen voor een doorsnee Duits huishouden met 70 euro. Dat wordt nog eens versterkt doordat de Duitse regering dit voorjaar – na de atoomramp in Fukushima en onder druk van verontruste kiezers – alsnog zeventien kerncentrales laat sluiten.

Nu zijn er zelfs dorpjes, die het opwekken van stroom en warmte volledig zelf ter hand nemen. Bijvoorbeeld Feldheim, een kleine gemeente ten zuiden van Berlijn. De 145 bewoners krijgen hun stroom uit talrijke FORUM #18/06.10.11

windmolens en zonnepanelen. Voor de verwarming is er een biogasinstallatie, waarin de boeren hun mest kunnen afleveren. Verder wordt er ook warmte met een houtsnipperverbrander opgewekt.

Het bedrijf van Raschemann, Energiequelle, heeft de handen ineengeslagen met burgemeester Michael Knape en de 42 windmolens neergezet. De bewoners van Feldheim zijn eigenaar van het stroom- en verwarmingsnet.

Ze hebben zo’n 3.000 euro per persoon betaald, waardoor hun stroom ook nog eens tien jaar een stabiele prijs heeft, die een kwart onder de stroomprijzen in Berlijn ligt. Een win-winsituatie dus. Negenennegentig procent van de geproduceerde stroom in het publieke stroomnet wordt ook nog eens geëxporteerd. De winst wordt verdeeld of gebruikt om de stroomprijs te verlagen. Dat klinkt als Luilekkerland in tijden van toenemende olieschaarste en gasruzies met Rusland, waardoor de energieprijzen stijgen. Maar van het nieuwe net van Feldheim werd de helft wel uit subsidiepotjes betaald. De gemeente Feldheim werkt inmiddels samen met universiteiten en hogescholen. En met Siemens, dat onlangs afscheid nam van kerntechnologie, is een speciale energieacademie gepland. Kortom, het dorp heeft nog grote plannen. En misschien blijkt het straks hét model voor andere dorpen en steden in Duitsland te zijn. 

portret

michiel rexwinkel

‘ik daag graag uit’ Jarenlang was hij de tweede man van duurzame energieleverancier Greenchoice, maar nu moet Michiel Rexwinkel (44) aan de bak als eerste man. Terwijl hij het liefst zou blijven discussiëren, confronteren en uitdagen op de werkvloer. ‘Ik hoef niet per se op de voorgrond.’

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: Erik van der Burgt

De 130 medewerkers van Greenchoice werken in het Batavierenhuis, een voormalig scheepvaartkantoor in het centrum van Rotterdam.

Een gebouw met houten lambrisering, kroonluchters en een schouw in de vergaderruimte. Eerder zaten ze aan de overkant van de straat, in een voormalige drukkerij. Het hergebruik van bestaande gebouwen past wel bij een bedrijf dat honderd procent duurzame energie belooft en klanten aanzet tot besparing en het zelf opwekken van energie.

Algemeen directeur Michiel Rexwinkel heeft zelf thuis een kleine windmolen en zonnepanelen op het dak. Een combinatie van practice what you preach en hobbyisme. Zijn kinderen leert hij energie besparen. ‘Licht uit als het niet nodig is, dat is belangrijk. De beste tip is: accepteer temperatuurverschillen. Mensen willen het altijd 21 graden hebben in huis. Waarom niet 19 graden in de winter en 25 graden in de zomer.’ Maar hij wil het ook niet overdrijven. ‘Uiteindelijk is energie een goed dat comfort en gemak dient.’

Sinds januari van dit jaar is hij de eerste man, terwijl hij liever op de tweede plaats staat. Rob van Rees, met wie Rexwinkel het bedrijf tien jaar geleden is begonnen, heeft een sabbatical van een jaar ingelast.

‘Dan is het logisch dat ik hem opvolg. Maar ik sluit niet uit dat er alsnog iemand van buiten komt als Rob niet terugkomt.’

Waarom wilt u liever tweede man zijn?

‘Ik hoef niet per se op de voorgrond. Dat wordt nu wel van me verwacht. Ik voel me daar wel eens ongemakkelijk bij. Bijvoorbeeld bij het maken van de foto bij dit interview. Ik heb niet voor niets mijn hond Rex bij me. Praten over jezelf klinkt al snel als borstgeroffel. Ik lees liever een verhaal over een medewerker die hier al jaren werkt en vertelt wat hij doet.’

Vanwaar die bescheidenheid?

‘Ik weet niet of het bescheidenheid is. Het is in elk geval geen schuwheid. Ik denk zelfs dat veel mensen liever niet op de voorgrond treden. Alleen voor een algemeen directeur ben ik misschien een uitzondering.’

Hoe bevalt het?

50

FORUM #18/06.10.11

51

FORUM #18/06.10.11

portret

‘Het is wennen. Er wordt meer naar me gekeken. Alsof alles wat ik zeg meteen een beslissing is. Ik vind het juist mooi als er discussie ontstaat over iets dat je inbrengt. Op basis van argumenten kom je dan met z’n allen tot een conclusie. Ik stel me nu algemener, behoudender op, terwijl ik het leuk vind om te confronteren, te challengen. Dat kan minder in deze functie. Als tweede man kun je overal een beetje tussendoor roeren.’

U schijnt koppig te kunnen zijn.

‘Nou, niet in de zin van ergens aan vasthouden, ongeacht de argumenten.

Maar in de energiewereld zie je dingen wel eens een andere kant opgaan als gevolg van machtspelletjes. Dan kan ik vrij volhardend zijn, terwijl het politiek misschien beter is om mee te gaan met de grote stroom.

Mensen die bijvoorbeeld zonnepanelen plaatsen, mogen de opbrengst daarvan aftrekken van hun gebruik. Grote energiebedrijven kunnen dat echter lastig administreren en komen dan met flauwe technische argumenten waarom het niet zou kunnen. Dan blijf ik doorzetten.’

‘Binnen het bedrijf zal ik dat niet doen. Want dan zou ik juist die rol van machtspartij spelen.’

Greenchoice afficheert zich graag als klantvriendelijke energieleverancier. Potentiële klanten worden niet telefonisch lastiggevallen onder het eten, maar op andere manieren benaderd. Aanvankelijk ook aan de deur. Maar het bedrijf kreeg vorig jaar een miljoenenboete opgelegd door de Nederlandse Mededingingsautoriteit omdat consumenten aan de deur een verkeerde voorstelling van zaken kregen. Rexwinkel

52

FORUM #18/06.10.11

baalt daar om meerdere redenen van. ‘Bij promotie aan de deur gaat altijd wel wat fout. Andere energiebedrijven zijn op veel grotere schaal bezig en maken ook fouten. Dan is het wel cru dat alleen wij en nog een andere aanbieder een boete krijgen.’

Wat is er fout gegaan?

‘We hadden een bedrijf ingehuurd om voor ons langs de deuren te gaan. Dat zijn commerciële mensen, en die hebben de neiging om zaken op te rekken. Toen we daar achter kwamen, hebben we afscheid genomen van dat bedrijf. Dat hebben we eerlijk gezegd tegen de NMa, en toch krijgen we een jaar later een boete. Terwijl we nu voldoende alternatieven hebben voor colportage.’

Aanvankelijk wilde hij na zijn studie economie bij de overheid gaan werken. ‘De overheid, waar de helft van het geld naartoe gaat, meer bedrijfseconomisch laten werken, dat leek me wel wat. Meer dan hondenbrokken verkopen voor eigen gewin, om maar iets te noemen.’ Hij kwam echter bij Eneco terecht, toen voor het eerst werd gesproken over de liberalisering van de energiemarkt. ‘Ik zei al gekscherend tegen vrienden dat ik energieleverancier wilde worden.’ In de tussentijd stapte hij over naar een klein ict-bedrijf, achteraf een goede voorbereiding op het eigen ondernemerschap.

In 2001 ging de energiemarkt open, zes jaar eerder dan verwacht. Rexwinkel besloot niet langer te wachten. ‘Mijn vrouw vroeg wel: ‘Wat ga je nu doen?’ De energiemarkt was toen een vreemd idee. Ik heb nog wel geaarzeld, want we hadden een huis, een paar kinderen, en je

loopt toch risico als het misgaat. Maar zij had een praktijk als logopediste en de hypotheek was niet zo hoog, dus vooruit maar.’

De Kamer van Koophandel wilde het trio (naast Rob van Rees John Appeldoorn, de huidige operationeel directeur) aanvankelijk niet inschrijven als energieleverancier. Daar leken ze helemaal niet op, met kantoor aan huis. ‘Drie bureaus, telefoon en computers: meer hadden we niet nodig. De eerste stagiaire schrok toen ze langs kwam: ze had toch bij een energieleverancier gesolliciteerd?’

Het ondernemerschap is er niet met de paplepel ingegoten. Zijn moeder was humanistisch raadsvrouw, zijn vader huisarts. In het ouderlijk huis werd veel gediscussieerd. ‘Het proces was belangrijker dan de uitkomst. Wie gelijk had deed er niet toe, als het proces maar goed verlopen was.’ Hij werd vrijgelaten in zijn studiekeuze, onder het motto: leef je eigen leven. ‘Maar toen ik ondernemer werd, was mijn vader wel verbaasd. Dat had hij niet verwacht. Ik zie dat ondernemerschap terug in een van mijn zoons. Die is deejay. Hij investeert in apparatuur en vraagt aan mij hoe je facturen op moet stellen. Als hij daarmee doorgaat, zou ik wel trots zijn.’

Vijf kinderen heeft hij, tussen negen en negentien jaar. Vier eigen kinderen en één pleegkind. Dat was ooit een vriendje van zijn oudste zoon van scouting dat in een kindertehuis woonde. Het begon met de vraag of zij hem naar scouting wilden brengen. Zaterdagen werden weekends en vakanties. ‘Op een gegeven moment besloten we: stop maar met dat heen en weer gesleep, en laat hem maar lekker bij ons.

Hij is één van de vijf, met een ander kleurtje.’

Ook min of meer aan komen waaien zijn medewerkers van Greenchoice die ooit op de middelbare school zaten die naast zijn woonhuis staat. Zoals het huidige hoofd van de serviceafdeling. Rexwinkel: ‘We werkten in die tijd vanuit de huiskamer en moesten elke middag zorgen dat de post op tijd de deur uit ging. Daar hebben we scholieren voor gevraagd die we elke middag langs zagen lopen. Een aantal is na hun examen bij ons blijven hangen.’

Aan het plein waar het huis staat, woonde ook Pim Fortuyn. Veel contact was er niet, ‘want hij had genoeg andere dingen aan zijn hoofd. Ik vind het nog steeds heel jammer dat hij niet in het kabinet is gekomen.

Dat had ik vele malen liever gehad dan een Wilders. Fortuyn had meer klasse. Hij had de politiek opgeschud en was fair. Niet dat angstige van alle buitenlanders moeten weg.’

Voorlopig zit hij prima aan het plein, op tien minuten fietsen van kantoor. Want dat past ook bij een duurzaam bedrijf: op de fiets of met openbaar vervoer. Hij merkt dat steeds meer bedrijven bezig zijn met duurzaamheid. Ze kiezen bewust voor een duurzame energieleverancier. Zolang ze maar niet meer hoeven te betalen voor hun stroom.

‘Dat is onze uitdaging: zo kostenefficiënt zijn dat we toch goedkoper kunnen leveren.’

‘We kwamen een keer als goedkoopste uit de bus bij een bedrijf. Toen kwam de inkoper langs met de vraag of er niet nóg wat van de prijs af kon als de stroom niet groen was. Nu, een paar jaar later, roept het bedrijf: kijk eens hoe groen we zijn. Mensen zijn trots op de energie die ze afnemen. Ze zien ons als een club waar ze lid van zijn. Kijk, daar krijg ik nou energie van.’ 

53

FORUM #18/06.10.11

Vier stellingen Straattaal hoort niet thuis op het Binnenhof ‘Eens. Ik zou het prettig vinden om op te kunnen kijken tegen volksvertegenwoordigers. Maar het moet geen verbod zijn, want we hebben vrijheid van meningsuiting.’

Griekenland moet uit de eurozone ‘Nee. Een Nederlander met schulden hoeft ook het land niet uit. De Griekse schulden moeten nu afgeschreven worden. En banken die Griekenland geld leenden, moeten we helpen.’

Kunduz is een kansloze missie ‘Een hulpmissie is nooit kansloos. Maar in the end is het een militaire missie en die is kansloos.’

Er komt een tweede kerncentrale ‘Nee. Zelfs als je heel erg voor bent, zou het vreemd zijn om, als een paar honderd kilometer verderop centrales worden gesloten, voor heel veel geld een nieuwe kerncentrale in Nederland te bouwen. Dat klopt alleen al economisch niet.’

michiel rexwinkel 1967 Geboren in Utrecht 1985 Studie economie en propedeuse rechten in Rotterdam 1993 Medewerker treasury en groenfinancieringen Eneco 1997 Productmanager Infa Software 2001 Financieel directeur Greenchoice 2011 Algemeen directeur Greenchoice

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Koninklijke Talens opgericht in 1899 wat ­ Fabrikant van kunst­ schildersmaterialen

En wat als het mis gaat? Als een van die riemen knapt, of als je met een pand van je jasje blijft hangen tussen het zoevende rubber? Er gaat natuurlijk weleens wat fout, maar gelukkig staan de mannen van de afdeling verffabricage van Talens daar niet dagelijks bij stil.

Met een grote lepel heeft de man rechts verf op de walsmachine geschept. Hij moet er wel voor op een krukje staan. Waarom hebben ze het apparaat zo hoog gemaakt? De drie rollen van de wals staan zo dicht op elkaar dat de verf er met grote kracht doorheen wordt geperst. Daardoor worden de pigmenten in de verf als het ware gekraakt en wordt de kleur nog fijner en helderder. Met een spatel schraapt de linker man de laatste restjes verf in de opvangbak. Een proces dat tot op de dag van vandaag nauwelijks is veranderd.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Koninklijke Talens, ± 1930

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale vereni­gingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de onderne­mingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de BrabantsZeeuwse Werkgevers­vereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl

54

Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassi­stent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Erik te Brake, Afred van Delft, Susanne van Dijk, Guusje Dolsma, Ton Schoenmaeckers, Rob Slagmolen, Peter Swinkels, Sigrid Verweij Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal

FORUM #18/06.10.11

Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Zoran Skaljac/Dreamstime Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort