Opinieblad Forum 14

rubrieksnaam

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#14/25.07.13

Emma Marcegaglia (BusinessEurope):

‘Energieprijzen in Europa moeten omlaag’ actueel LNG: schoon, zuinig en toch moeilijk 16

achtergrond Hoe je buitenlands bezoek in de watten legt 24

portret Anne-Marie Rakhorst (Search): ‘Onzekerheid is een kwaliteit’ 38

inhoud #14 Rubrieken 4 Opinie VNO-NCW • Een beetje integraal is niet goed genoeg • Afspraken over gezondheid niet in cao • Ambitieuze stap met ict-doorbraak­ projecten • Subsidies voor stageplekken in mbo nodig • LWV: stop met grensdenken

8 De foto Geld verdienen

14 En dochter

22

‘Het moet gewoon perfect’

21 Scheer Gas terug

22 Vijf vragen aan Arnoud van der Slot

23 Uitspraken 28 Ondernemerspanel Zon, zee en bezinnen?

29 Vereniging

14

35 Mohikanen ‘De geur vind ik heerlijk’

35

36 Binnenland ‘Bruggen Twentekanaal nu snel aanpakken’

37 Buiten beeld Ineke van Gent

42 Buitenland Buy American bedreigt transatlantisch handelsakkoord

43 Overlevers Unilever

43 Colofon

2

FORUM #14/25.07.13

rubrieksnaam

16 Artikelen 10 ‘Kosten energie in EU veel te hoog’ Emma Marcegaglia is sinds 1 juli voorzitter van de Europese ondernemerskoepel Business­Europe. De lobby mag wel wat scherper, vindt ze. Om te beginnen moet het Europese energiebeleid op de schop. ‘Hoe kunnen we anders concurrerend blijven?’

16 Wie doet er mee met LNG? Het is schoon, het is stil, het is goedkoop: voor de transportsector is LNG een droom.

Maar wel eentje die voor de voorlopers in de binnenvaart in een nachtmerrie dreigde te ontaarden. ‘Regels of niet, over een jaar is mijn schip klaar en dan gaat het gewoon in de vaart.’

24

24 Fêteren, imponeren, amuseren Nederland mag het dan graag sober houden: andere landen trekken meer uit de kast om inkomende handelsmissies te plezieren. Wodka en fotomodellen in Rusland, camera’s en cadeaus in Turkije en een legertje assistenten in Japan.

38 Anne-Marie Rakhorst wil dóór blijven gaan Twee jaar geleden verloor ze haar man. Zijn dood noemt ze het allerergste maar tegerlijkertijd het allermooiste wat haar is overkomen. Gedreven blijft ze, maar: ‘kwetsbaarheid is ook een kwaliteit’.

38 3

FORUM #14/25.07.13

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Blasé We worden er soms een beetje moe van in Nederland. Al die akkoorden. Eerst het Lenteakkoord, toen het regeerakkoord, tussendoor nog een Woonakkoord, niet te vergeten het Sociaal akkoord en dan nu weer een Energieakkoord. Pfff, kunnen ze niet eens wat anders verzinnen?

Dat men ondertussen in het buitenland met de oren staat te klapperen over zoveel vermogen om bruggen te slaan tussen onverenigbaar geachte tegenstellingen, dringt niet echt meer door. We zijn misschien te blasé om het te zien, maar waar ter wereld lukt het om milieuclubs als Greenpeace en Natuur&Milieu samen met het bedrijfsleven en de vakbonden een akkoord te laten sluiten over duurzame groei? Dat mag ik toch zeker wel een unicum noemen.

Nu mag het sluiten van akkoorden natuurlijk nooit een doel op zich worden, en daar draait het ook hier niet om. Het akkoord betekent vooral een grote impuls voor de noodzakelijke verduurzaming van de Nederlandse economie. Juist nu de economie in een moeilijke periode zit, is het belangrijk om in verduurzaming te investeren.

Investeringen in hernieuwbare energie, onder meer via de bouw van windmolens en duurzame energietechnologieën, geven ondernemingen

de gelegenheid tot het ontwikkelen van innovatieve producten. Dit draagt bij aan het schoner maken van de energievoorziening. Dat laatste wordt ook bereikt door het sluiten van verouderde kolencentrales.

De bouw- en installatiesector zal zeker geholpen zijn met de grootscheepse plannen om energiebesparing in huizen en kantoren te realiseren.

Dat gebeurt onder meer via een revolverend fonds. Verder is er ook overeenstemming bereikt over de wijze waarop het Europese systeem van emissiehandel structureel versterkt moet worden. Ook legt het akkoord de ambitie vast dat Nederland in 2020 in de top-10 van de Clean Tech Ranking staat, aansluitend bij het topsectorenbeleid.

Verduurzaming is noodzakelijk, maar mag niet betekenen dat we ons eigen bedrijfsleven erdoor weg laten concurreren. De lasten voor burgers en bedrijven moeten daarom beperkt blijven. Emma Marcegaglia, de nieuwe voorzitter van de Europese ondernemerskoepel BusinessEurope, schetst in deze Forum alvast de inzet voor het nieuwe Europese energie- en klimaatbeleid vanaf 2020. Ook die draait om het vinden van de juiste balans tussen duurzaam én kosteneffectief. Nederland laat zien dat het kan.

Bernard Wientjes Voorzitter VNO-NCW

Een beetje integraal is niet genoeg • Omgevingswet moet integrale wet worden • Maar minister Schultz maakt aparte afspraken met lagere overheden • Hopelijk zetten Raad van State en Kamer de minister weer op het goede spoor Niemand zal minister Schultz hoeven uit te leggen dat een beetje zwanger niet bestaat. Je bent het of je bent het niet.

Dus als de minister van Infrastructuur en Milieu een integrale Omgevingswet beoogt, die de gehele fysieke leefomgeving – milieu, water, ruimte en natuur- integraal beschermt, moet ze die ook écht integraal maken. En dus niet nog eens met lagere overheden als gemeenten, provincies en waterschappen aparte afspraken maken over deze wet, zoals onlangs met de Unie van Waterschappen.

Ook de watervergunning zou een integraal onderdeel moeten zijn van de omgevingsvergunning. Het belangrijkste voordeel is dat een bedrijf kan kiezen voor meer emissies naar water en minder naar lucht, of andersom. Maar waterschappen willen liever zelf een aparte watervergunning verlenen, omdat zij anders een slechte waterkwaliteit en wateroverlast vrezen.

4

FORUM #14/25.07.13

Uit de afspraken met de minister blijkt dat de waterschappen bevoegd blijven voor de watervergunning en de handhaving voor de handelingen in het watersysteem. De bedrijven die hier mee te maken hebben, moeten het doen met een coördinatieregeling. Dat is, zoals iedere ondernemer weet, tijdrovend en ingewikkeld. Twee kapiteins op een schip zullen bovendien leiden tot oeverloze discussies.

Er is daarnaast geen enkele reden om aan te nemen dat de waterkwaliteit achteruit zal gaan als de wateraspecten voor de bedrijven worden geregeld in de omgevingsvergunning.

De provincie kan de nodige expertise opbouwen om de vergunning te verlenen, geholpen door regionale omgevingsdiensten en geadviseerd door waterschappen en Rijkswaterstaat. Verder hebben ook de bedrijven zelf veel expertise en moeten zij zich houden aan strikte en gedetailleerde Europese eisen.

Het wetsvoorstel, inclusief afspraken met lagere overheden, is onlangs naar de Raad van State gestuurd. Hopelijk zullen de Raad van State en de Tweede Kamer nog eens goed nadenken of een integrale benadering zich wel verdraagt met het apart regelen van deelbelangen. www.vno-ncw.nl/omgevingswet

opinie vno-ncw

Afspraken over gezondheid niet in cao • Cao moet geen kerstboom worden • Werkgever en werknemer maken onderling afspraken • Er is meer aandacht voor bewegen en voeding Werkgevers zijn gebaat bij gezonde werknemers. Die presteren beter, melden zich minder vaak ziek en zijn op oudere leeftijd nog goed inzetbaar.

Het is dus logisch dat werkgevers hun werknemers stimuleren gezond te leven, dus voldoende te bewegen en te letten op wat ze eten. Maar een gezonde levensstijl opleggen, dat kan niet.

Paul Rosenmöller, voorzitter van het Convenant Gezond Gewicht, vindt dat bedrijven te weinig doen om de gezondheid van werknemers te bevorderen.

Daarom moeten afspraken daarover worden vastgelegd in de cao, stelt hij.

Dat is echter de verkeerde aanpak. De cao wordt op deze manier een kerstboom van afspraken en regelingen. Afspraken over een gezonde leefstijl moeten werkgever en werknemer onderling maken. Dat kan via het overleg met de ondernemingsraad of op basis van het eigen human resourcesbeleid.

In de praktijk gebeurt het al. Zo wordt er meer aandacht besteed aan bewegen, ondersteund met faciliteiten van het bedrijf, en bieden bedrijfskantines gezondere voeding. Dat hoeft dus niet per definitie te worden voorgeschreven door de cao. Het gaat uiteindelijk om maatwerk.  www.vno-ncw.nl/vitaliteit

schip van staat houdt koers met beveiliging PvdA-Kamerlid Sultan Günal-Gezer vindt dat het kabinet te hard van stapel loopt met het wettelijk regelen van de inzet van particuliere beveiligers op koopvaardijschepen. ‘Het proces gaat te snel in een bepaalde richting.’ Eerder had minister Hennis-Plasschaert van Defensie laten weten open te staan voor de particuliere optie als het niet mogelijk was om mariniers goedkoper en flexibeler in te zetten. Volgens haar is het voorbereiden van wetgeving een ‘beleids-

5

parkeerverbod geldt ook voor politici Tijdens het zomerreces zullen ze er geen last van hebben, maar ondernemers en bewoners rond het Plein in Den Haag storen zich aan auto’s van ministers en andere functionarissen die voor de ingang van de Tweede Kamer langdurig staan te wachten op hun ‘vrachtje’. Die kwestie heeft de Haagse GroenLinksfractie aangekaart bij de gemeenteraad.

GroenLinks wil weten wat de regels zijn en of hier niet sprake is van het meten met twee maten. Ondernemers rond het plein worden namelijk regelmatig aangesproken door de politie als zij een busje voor hun zaak hebben staan om die te bevoorraden. Bewoners en bezoekers van het Plein zitten daarnaast niet graag naar een rij auto’s te kijken.

GroenLinks stelt voor dat de auto’s voortaan in de parkeergarage onder het Plein wachten tot de minister is uit vergaderd. Dan kunnen ze binnen vijf minuten voorrijden.

aanvulling en geen koerswijziging’. De inzet van particuliere beveiligers moet een uitzondering blijven. Tegelijkertijd wees zij erop dat aan de omvang van het vessel protection detachment (elf mariniers) niet gemorreld zou worden.

Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken wees op de inzet van particuliere beveiligers door andere landen. ‘Als wij die mogelijkheid niet bieden, kunnen Nederlandse schepen ervoor kiezen om onder andere vlag te gaan varen. Dat levert grote economische schade op.’

dijkstra

wandelgangen

wandelgangen

Günal-Gezer: volle kracht achteruit

FORUM #14/25.07.13

opinie vno-ncw

Er komt geen nieuwe VUT-regeling, houdt minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de Tweede Kamer voor. Hij wil wel subsidie geven aan banenprojecten waarbij ouderen plaatsmaken voor jongeren, maar dat zal om maatwerk en individuele gevallen gaan.

Asscher: met mate

Ambitieuze stap met ict-doorbraakprojecten • Kabinet zet in op het stimuleren van ict-doorbraakprojecten • Start-ups groeien nog onvoldoende door • Ict zorgt voor extra economische groei en banen De ambitie om van Nederland een Digital gateway to Europe te maken, is een flinke stap dichterbij gekomen. Het kabinet gaat de toepassing van ict stimuleren met tien ‘ict-doorbraakprojecten’ in onder meer de zorg, logistiek en het mkb. Dat blijkt uit een beleidsbrief die minister van Economische Zaken Kamp onlangs naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Tot dusver bestond het Nederlandse ict-beleid voornamelijk uit het verzorgen van randvoorwaarden op het gebied van onderzoek, standaarden, privacy, veiligheid en infrastructuur.

De projecten waren al in het regeerakkoord aangekondigd, maar nu is het beleid verder uitgewerkt. De bedoeling is dat barrières die het succes van kansrijke ict-toepassingen hinderen, opgeruimd worden.

Voor de tien doorbraakprojecten worden publiek-private teams gevormd die geleid worden door een ‘aanjager’. Een van de projecten is de uitbouw van het Ondernemingsdossier waardoor de gegevensuitwisseling tussen bedrijven en overheden sneller en goedkoper zal verlopen. Binnen de zorg moet de gegevensuitwisseling verbeterd worden door de invoering van een standaard.

De projecten moeten een bijdrage leveren aan de economische groei, regeldruk en lasten reduceren en helpen bij het oplossen van een economisch of maatschappelijk vraagstuk.

In 2017 moeten de projecten goed op gang zijn gekomen. Ict kan volgens de Europese Commissie zorgen voor extra economische groei en nieuwe banen in de komende jaren.

Tegelijkertijd zet het kabinet in op het aantrekken van buitenlandse ict-ondernemingen om blind spots, op gebied van R&D, in het Nederlandse ict-systeem aan te vullen. Door de sterktes van Nederland als vestigingsplaats (excellente infrastructuur, gecombineerd met een hoog opleidingsniveau) te benutten, wil het kabinet bijvoorbeeld cloud-leveranciers binnenhalen.

Ict wordt voor ons land steeds belangrijker. Om maar een voorbeeld te geven: ongeveer een derde van het Europese internetverkeer met de Verenigde Staten loopt via het internetknooppunt Amsterdam. De andere kant van de medaille: slechts een klein aantal van de start-ups in Nederland groeit door naar Europees of wereldniveau. De doorbraak-projecten moeten ervoor zorgen dat ict voor Nederland een nog belangrijkere groeimotor wordt.

wandelgangen

wilders vindt rutte knettergek Premier Rutte wil ‘hoogwaardige’ jongeren uit het buitenland halen voor werk waarvoor werkgevers nu moeilijk Nederlandse kandi­daten kunnen vinden. Op een Europese top over jeugdwerkloosheid lichtte hij toe dat het niet om gastarbeiders in de klassieke zin gaat. De buitenlandse jongeren moeten tijdelijk het gat vullen, in afwachting van de aanwas van Nederlandse technici. Rutte denkt onder meer aan de energiesector in Noord-Groningen en de technieksector in Zuidoost-Brabant.

PVV-Kamerleden Geert Wilders en Barry Madlener hebben hier Kamervragen over gesteld. Eén Kamervraag om precies te zijn: ‘Bent u knettergek geworden?’ Rutte komt in overleg met minister Asscher van Werk­­­­­ge­legenheid met een antwoord.

dijkstra

VUT wordt geen nieuwe regeling

Het wordt geen goedkope algemene afvloeiingsregeling.

D66 en het CDA zijn er niet gerust op. Volgens D66-Kamerlid Steven van Weyenberg wordt het toch weer mogelijk om met belastinggeld vervroegd uit te treden. CDA’er Pieter Heerma vreest dat de deur opengaat naar een nieuwe VUT-regeling. Coalitiegenoten PvdA en VVD hebben er wel vertrouwen in.

dijkstra

wandelgangen

www.vno-ncw.nl/ict Wilders: eigen jeugd eerst 6

FORUM #14/25.07.13

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

lwv

Stop met grensdenken Houdt de Nederlandse economie op bij de grens? Afgaande op diverse rapporten van nationale planbureaus en de Atlas voor Gemeenten lijkt het er wel op. Hierin grenst ons land aan grote stukken maagdelijk wit. Dat leidt vanzelf tot kwalificaties voor grensgebieden als perifere regio. Niet echt passend voor de Euregio Maas-Rijn, waar Limburg gedeeltelijk in valt. Een sterk verstedelijkt gebied, met vier miljoen inwoners binnen een straal van vijftig kilometer.

Enkele cijfers. Aan de universiteit van Aken studeren jaarlijks net zo veel ingenieurs af als in heel Nederland bij elkaar. Hun campus grenst aan Nederland: dus als we ergens ons tekort aan bèta’s mee kunnen oplossen…

De regio Aken telt slechts een procent van de Duitse bevolking, maar herbergt tien procent van het Duitse wetenschaps­arsenaal. Onze buurregio Wallonië is de snelste R&D-groeier binnen de driehoek Eindhoven-Leuven-Aken. Aan en rond de universiteit van Leuven werken 6.700 mensen in R&D en wordt jaarlijks 365 miljoen besteed aan research. Nederland doet er goed aan deze economische en innovatieve kracht te benoemen en te benutten.

Het interessante aan deze Euregio-metropool is dat het niet één kern is met daaromheen satellieten, kwetsbaar en afhankelijk van het

centrum, maar een veelheid van hubs met elk hun eigen specialiteit en waarvan de crossovers steeds hechter worden. Vooral op eigen kracht.

Waar Den Haag (en Brussel en Berlijn) wél hard voor nodig is, is openbaar vervoer. Dat is binnen de Euregio beneden alle peil.

Tussen Maastricht en Aken, amper dertig kilometer, rijdt een bus die er een uur over doet, mits hij niet op de provinciale weg achter de bietenwagen vast komt te zitten, zoals oud-DSM-directeur Jos Schneiders het verwoordde in zijn Thijs Woltgens lezing.

De grensregio’s hebben Nederland veel te brengen. De economie in Zuidoost-Nederland is, zoals Eindhovens burgemeester Rob van Gijzel onlangs vaststelde, eigenlijk geen Nederlandse, maar vooral een Duitse economie gestoeld op innovatie en maakindustrie. Maar laten we onze eigen kracht niet onderschatten. Peter Terium, de Limburgse ceo van RWE, stelde onlangs in een interview dat Nederlanders een verfrissende bijdrage leveren aan de Duitse cultuur.

Kortom, laten we de ogen ervoor openen dat het in economisch opzicht niet meer gaat om Nederland, maar om het hart van het oude Europa. Onze rijksplanners voorzien van een doos kleurpotloden ter inkleuring van het ons omringende buitenland is een eerste kleine stap.

Jan Zuidam Voorzitter LWV

Subsidies voor stageplekken in mbo nodig • Onderwijsminister vraagt bedrijven om mbo-stageplaatsen • Bedrijven willen wel, maar kunnen vaak niet • Subsidie kan ze net dat duwtje in de rug geven dat ze nodig hebben ‘Ik gun werkgevers van harte hun vakantie, maar laat ze ook nadenken hoeveel stages ze jongeren kunnen aanbieden’.

Die boodschap gaf minister Jet Bussemaker van Onderwijs ondernemers mee, op de valreep van de zomervakantie.

De bewindsvrouw vreest dat duizenden scholieren in het middelbaar beroepsonderwijs na de zomer hun opleiding niet kunnen afmaken, omdat ze geen stageplek kunnen vinden.

De oproep van Bussemaker om snel met meer stageplaatsen over de brug te komen is begrijpelijk. Alle mooie initiatieven – zoals het stage- en leerbanenoffensief van de Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) – ten spijt, is het aantal stageplaatsen alleen maar teruggelopen.

Ondernemers willen er wel wat aan doen. Maar ze staan voor 7

een bijna onmogelijke opgave. De economische omstandigheden zijn niet zo florissant dat zij gemakkelijk een of meer extra stageplekken kunnen creëren. Want daar zijn wel extra kosten mee gemoeid. Veel ondernemers zijn op dit moment al blij als ze hun eigen personeel aan het werk weten te houden.

Het voorstel van de SBB kan een sleutel tot de oplossing zijn. De stichting stelde vorige maand voor om subsidies te verstrekken. Die zouden dan moeten gaan naar werkgevers die stageplekken aanbieden voor mensen die opleidingen volgen waarnaar straks weer vraag is, maar waar nu een tekort aan stages is. De subsidies zouden voor een periode van twee jaar moeten gelden.

Het idee van de SBB is het proberen waard. Het mes snijdt aan twee kanten: mbo-leerlingen hebben in deze economisch moeilijke tijd de kans om op een volwaardige manier hun opleiding af te ronden en bedrijven hebben de zekerheid dat er voldoende goed opgeleide jongeren beschikbaar zijn als de economie weer een beetje aantrekt. www.vno-ncw.nl/onderwijs

FORUM #14/25.07.13

rubrieksnaam de foto

Geld verdienen Oranjestad, 14 juli – Minister-president Mark Rutte en leden van een Nederlandse handelsdelegatie zijn per boot op weg naar Palm Island. Het was de eerste keer dat Rutte als minister-president de Caribische delen van het Koninkrijk bezocht. Naast een nadere kennismaking was er ook aandacht voor het versterken van de economische betrekkingen tussen Nederland en de Caribische Koninkrijksdelen. ‘Samen veel geld verdienen en zo snel mogelijk’, is wat de samenwerking volgens Rutte moet opleveren. De Nederlandse bedrijven willen samenwerken om zaken te kunnen doen in de wijde regio, vooral met landen als Brazilië, Colombia en Panama. ‘Bonaire en ook Curaçao en Aruba zijn perfect gelegen als een gateway naar Latijns-Amerika, Midden-Amerika en het Caribisch Gebied’, aldus Rutte.

Tekst: Marcia Timmermans| Foto: Evert-Jan Daniels/ANP

8

FORUM #14/25.07.13

rubrieksnaam

9

FORUM #14/25.07.13

omslag

emma marcegaglia (businesseurope):

‘Europa raakt welvaart kwijt’ Sinds 1 juli is ze de stem van het Europese bedrijfsleven: Emma Marcegaglia. De Italiaanse is van plan om de lobby flink aan te scherpen. Om te beginnen moet het Europese energiebeleid na 2020 op de schop. ‘Hoe kunnen we anders concurrerend blijven?’

Tekst: Karin Bojorge | Foto’s: BusinessEurope

Ze is laat, opgehouden bij de Europese Commissie. Daar is ze zojuist in debat geweest met eurocommissarissen Olli Rehn en Antonio Tajani over verbetering van de kredietverlening voor het mkb. ‘Ze is een media-ster, iedereen wil haar spreken’, verontschuldigt haar voorlichter zich. Emma Marcegaglia, sinds 1 juli de nieuwe voorzitter van de Europese ondernemerskoepel BusinessEurope, is inderdaad een flamboyante verschijning.

Klein en slank, maar met haar hoge hakken en killer dress bepaald geen vrouw om over het hoofd te zien. Dat is ook niet de bedoeling.

‘BusinessEurope moet veel uitgesprokener worden. Dat is de persoonlijke ambitie waarmee ik voorzitter ben geworden’, stelt Marcegaglia die eerder leiding gaf aan de Italiaanse ondernemingsorganisatie Confindustria en baas is van een staalbedrijf. ‘We moeten ons concentreren op een aantal punten, niet te veel, en daar echt de agenda zetten.’ BusinessEurope moet niet bang zijn om een ander standpunt in te nemen dan de Commissie en 10

dat ook duidelijk te communiceren, vindt de nieuwe voorzitter. ‘Uiteindelijk gaat het om de concurrentiepositie van het Europese bedrijfsleven.’

Die concurrentiepositie draait om zaken als innovatie, flexibiliteit, maar ook om zoiets basaals als energieprijzen. Wat is er aan de hand op dat vlak?

‘De energieprijzen voor onze Europese industrie zijn sinds 2005 met 37 procent gestegen!

In dezelfde periode daalden de prijzen in de Verenigde Staten met 4 procent. Hoe kun je op die manier concurrerend blijven? De Europese Commissie heeft zich ten doel gesteld om Europa te re-industrialiseren.

Maar als je energiebeleid helemaal fout is, als je milieubeleid precies het tegengestelde is, hoe ga je dat dan doen? Je moet consistent zijn in je doelen, dat is wat we tegen de Europese Commissie willen zeggen. Als je wilt dat we een groter deel, 20 procent van ons inkomen, verdienen met onze industrie, moeten FORUM #14/25.07.13

je energiebeleid en je milieubeleid daarop aansluiten.’

Wat Marcegaglia betreft gaan de Europese Commissie en het Europees Parlement hier de komende tijd veel over horen vanuit het bedrijfsleven. ‘Wij moeten daar de stem van zijn. Wie gaat het anders doen?’

Tijdens de laatste BusinessEurope-vergadering in Dublin werd unaniem besloten dat het energiebeleid van de Europese Unie na 2020 over een andere boeg gegooid moet worden.

Er moet een betere balans komen tussen de klimaatdoelen enerzijds en de voorzieningszekerheid en de kosten van energie anderzijds. Er moet een duidelijke doelstelling komen om die kosten te verlagen. De handel in emissierechten moet de hoeksteen van het klimaatbeleid blijven. Ook moet de discussie over schaliegas uit het verdomhoekje komen.

Marcegaglia: ‘De Verenigde Staten zijn hun hele economie aan het re-industrialiseren door schaliegas. Hier zeggen we: het is vies,

11

FORUM #14/25.07.13

omslag Wie is Emma Marcegaglia?

Emma Marcegaglia, werd in 1965 geboren in het Italiaanse Mantua als telg van een ondernemersgeslacht. Ze studeerde bedrijfseconomie aan de Bocconi University in Milaan en aan de New York University. Na haar studie begon ze haar carrière in het familiebedrijf als ceo van het staalbedrijf Marcegaglia S.p.A. In 1996 werd de ‘vrouw van staal’ ook voorzitter van Confindustria Young Entrepreneurs. In 2008 werd ze – met overweldigende steun – gekozen tot voorzitter van Confindustria, de belangrijkste ondernemingsorganisatie van Italië. Faam verwierf ze door haar strijd tegen de maffia en door haar felle pleidooien voor structurele hervormingen, iets wat haar de nodige conflicten opleverde met de overheid en Silvio Berlusconi. In 2010 stond Marcegaglia nummer 1 op de Financial Times-ranking van meest machtige vrouwen in het bedrijfsleven.

Sinds 1 juli is Marcegaglia voorzitter van BusinessEurope, de Europese federatie van ondernemingsorganisaties. Ruim veertig ondernemerskoepels, waaronder VNO-NCW, uit Europese landen zijn lid van BusinessEurope. De organisatie lobbyt voor de belangen van het Europese bedrijfsleven in Brussel.

het is niet leuk, we willen het niet.’

Wat BusinessEurope betreft komt er een einde aan het unilaterale beleid van Europa als het gaat om CO2-reductie. ‘Het idee was dat als wij maar voorop zouden gaan, de hele wereld ons zou volgen. Dat is totaal niet gebeurd. We moeten dus aandringen op mondiale afspraken, en ons niet van te voren al vastleggen op x procent reductie, wat vooral ten koste gaat van onze concurrentiepositie.

Europa kán niet alleen varen.’

zoals nu een voor CO2 en daarnaast nog een voor duurzame energie en een voor energiebesparing. Want dan moet je dus maatregelen gaan nemen die helemaal niet kosteneffectief zijn en elkaar soms zelfs tegenwerken.’

De Europese energieprijzen zijn te hoog, zegt BusinessEurope. Wat voor doel wilt u stellen?

‘We hebben dat niet echt vastgelegd, maar we moeten starten vanuit de data die we hebben.

We zeggen niet dat de prijzen met 37 procent moeten dalen, maar het doel zou 15 tot 20 procent kunnen zijn. Want de aandacht voor duurzame energie is natuurlijk mooi, maar de subsidies ervoor zijn gigantisch. In Duitsland, in Italië, in Spanje, bijna overal in Europa heeft dit gezorgd voor hoge energieprijzen. We zouden deze subsidies moeten reduceren tot nul. Ook dat wordt gezien als een ferm standpunt, maar we importeren die zonnepanelen allemaal uit China. We ontwikkelen er dus geen Europese industrie of technologie mee en de kosten zijn enorm.’

Verwacht u dat daar dit keer wel iets uit zal komen?

‘Nee, ik denk niet dat er iets bereikt zal worden. Het is mooi dat Obama gezegd heeft dat Amerika zijn klimaatbeleid wil veranderen, en ik zou het echt verwelkomen, maar ik zie het nog niet gebeuren.’

In Nederland is op hoofdlijnen een energieakkoord gesloten. Onderdeel daarvan is de inzet op windparken op zee, duur maar noodzakelijk om de doelstelling voor duurzame energie te kunnen halen.

‘Daarom vinden we ook dat er maar één klimaatdoelstelling zou moeten komen, en niet 12

Eén doelstelling dus, maar vanaf wanneer? Pas in 2020?

‘In oktober beginnen de mondiale klimaatonderhandelingen. We moeten wachten wat er gebeurt en dan bepalen wat ons doel is.’

Moet Europa zijn klimaatambities daarom verlagen?

‘Nee, nee, dat zeg ik niet. Want ik denk dat klimaatdoelen goed zijn, maar het moet wel in balans zijn met andere doelen. We kunnen geen doel stellen zonder rekening te houden met wat er gebeurt op mondiaal gebied.’

Kunnen we onze miljarden niet efficiënter inzetten? Waarom zonnepanelen neerleggen in Nederland… ‘…als jullie geen zon hebben! ’ Waarom zou Nederland zijn klimaatdoel niet goedkoper mogen halen door te investeren in Spanje of Italië?

‘Precies. We zouden Europa moeten zien als één gebied, één interne markt, zoals ook de FORUM #14/25.07.13

bedoeling is. En investeren waar de zon en waar de wind is. En in de noodzakelijke energietransportnetwerken. Dat is de manier om het te doen.’

Wat houdt ons tegen?

‘Nationalisme? Verkiezingen? Als ik even spreek als Italiaanse en niet als voorzitter van BusinessEurope: de problemen van de Zuidelijke landen kunnen niet opgelost worden door meer overheidsuitgaven. Dat is alleen maar schadelijk. Maar investeringen die de interne markt versterken, dat is precies wat je moet doen.’

Wat kan BusinessEurope doen om daar te komen?

‘Blijven hangen in het debat over bezuinigen versus solidariteit, fiscale consolidatie versus groei, levert ons niets op. Dat is allemaal ideologie. Wat we als BusinessEurope kunnen doen is concrete projecten voorstellen en overheden en investeerders proberen te overtuigen. Want ik begrijp volledig dat de Noordelijke landen er ook hun voordeel mee moeten kunnen doen. Natuurlijk. Ze gaan niet investeren in Spanje of Italië alleen maar om ze te helpen, ze doen dat omdat het slimmer is

‘het idee was dat als wij maar voorop zouden gaan, de hele wereld ons zou volgen’ om het daar te doen. En je verbetert er de interne markt door. Er is nu helemaal geen coördinatie op het gebied van energie. Bedenk wat er gebeurde toen Duitsland besloot te stoppen met kernenergie. De enorme consequenties voor de buurlanden. Alleen coördinatie op het gebied van de begrotingen is niet genoeg.’

De voorzieningszekerheid is een ondergeschoven kindje, stelt BusinessEurope. Wat kan Europa doen?

‘We zouden om te beginnen ook in Europa moeten investeren in schaliegas. Het kan nooit de enige bron van energie worden, maar het kan ons wel minder afhankelijk maken van import. En denk aan de ontwikkelingen die in de Verenigde Staten mogelijk zijn 13

geworden door schaliegas. Zomaar ‘nee’ zeggen zonder er goed onderzoek naar te doen, is onverstandig.’

Zijn we in Europa wel in staat om op tijd actie te ondernemen?

‘Dat zie ik als het echte verschil tussen Europa en de Verenigde Staten. De VS hebben de capaciteit om snel te beslissen. Kijk naar de financiële crisis. Zij hebben snel ingegrepen en zijn er nu uit. En wij niet. Want de Europese Unie bestaat uit 28 landen met een heel ingewikkeld besluitvormingsmechanisme. Maar als wij niet in staat zijn om snel besluiten te nemen, is dat een groot probleem. Denk bijvoorbeeld aan de toegang tot grondstoffen.

China is die allang aan het veilig stellen.’

Ook als het gaat om de besluitvorming binnen FORUM #14/25.07.13

BusinessEurope zelf moet de tijd van lang praten en waterige standpunten voorbij zijn, vindt Marcegaglia: ‘Over het onderwerp energie hebben we jaren gesproken. Nu hebben we het anders aangepakt: op basis van een gedegen studie is er over gediscussieerd en vervolgens hebben we er een unaniem besluit over genomen. Maar unanimiteit hoeft natuurlijk niet altijd, met een duidelijke meerderheid kunnen we ook uit de voeten.’

U gaat met BusinessEurope het verschil maken?

‘Natuurlijk is het moeilijk, dat zal ik niet ontkennen. Maar feit is dat Europa nog steeds in een recessie zit en een hoge werkloosheid kent. We raken welvaart kwijt. We moeten dus wel snel handelen. En als mensen werkloos en bezorgd over de toekomst zijn, kan dat ook het momentum zijn voor verandering.’  www.businesseurope.eu

& dochter Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam activiteit vestigingsplaats aantal medewerkers opgericht eigenaren

14

FORUM #14/25.07.13

Jarreau/Paluco Patisserie/lunchrestaurant Den Haag 10/2 + oproepkrachten 1992/2013 Roel en Jacqueline van Everdingen

‘Het moet gewoon perfect’ Ze had nauwelijks werkervaring. Maar patissier Roel van Everdingen vond dat geen beletsel om zijn dochter Annelies de leiding te geven over z’n nieuwe lunchrestaurant. ‘Of je tien borden tegelijk kunt dragen, vind ik niet zo belangrijk.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet, familie Van Everdingen

Annelies (22)

Roel (52)

‘Mijn ouders wilden al veel langer een lunchrestaurant beginnen. Maar daar leende de locatie van de patisserie zich niet voor. Dus lieten ze het idee voor wat het was. Toen na 24 jaar dit pand vrij kwam, besloten ze alsnog de stap te maken. Of ik mee wilde doen. Ik zag het wel zitten.

Heel veel medestudenten zijn nog steeds op zoek naar een baan.

Het leek mij leuk om dit een jaar of vijf te doen.’

‘Het ondernemerschap heeft me altijd getrokken. Ik merkte tijdens de stages van mijn opleiding dat ik maar weinig te zeggen had. Hier ben ik eigen baas, mag ik zelf beslissingen nemen. In het begin hebben mijn ouders me echt geholpen. Ze hebben hier ook meegewerkt. Nu kijken ze alleen nog over mijn schouder mee. We zien elkaar ’s avonds en ze lopen af en toe eens binnen. Maar het is aan mij om te zorgen dat het allemaal goed gaat.’

‘Toen ik hier begon, had ik geen ervaring. Maar ik was er van overtuigd dat ik iets goeds moest kunnen neerzetten. Ik voel me hier op mijn plaats. Ik maak het mensen graag naar de zin, vind het leuk als ze het hier gezellig vinden. Ik heb gemerkt dat horeca-ervaring geen must is.

Wat telt is dat je vriendelijk bent, gastvrij. Of je tien borden tegelijk kunt dragen, dat is niet zo belangrijk.’

‘Mijn vader is een perfectionist. Zelf ben ik net zo. Ik ben nog jong.

Een deel van de medewerkers is ouder. Maar daar moet ik me niet door laten leiden. Ik probeer op een prettige manier met hen samen te werken. Maar ze moeten wel weten dat ik de leiding heb. Dat ze als het er op aankomt naar mij moeten luisteren.’

‘Ook buiten het werk trek ik veel met mijn vader op. We hebben beiden iets met auto’s. Als hij een nieuwe auto wil kopen, betrekt hij mij er altijd bij. We gaan ook regelmatig samen op pad. Dan doen we een slipcursus, of een rijvaardigheidstraining. Of gaan we een weekendje naar Duitsland: lekker hard rijden, automusea bezoeken, terrasjes pakken. Dat zijn echt leuke dingen die je privé deelt.’

‘Ook tijdens onze uitjes gaat het weleens over de zaak. Maar we vinden het ook zo leuk. Het zou vreemd zijn als het niet zou gebeuren.’

‘Annelies maakt gemakkelijk contact met mensen. En het zit haar in het bloed om het anderen naar de zin te maken. Ze heeft daar ook alles voor over. Het moet gewoon perfect. Die drang naar perfectie heeft ze van mij. Ik wijs haar er wel eens op dat het soms ook iets minder kan.

Er moet een zekere losheid in zitten. Dat is gemakkelijker voor jezelf.

En anderen vinden wat ze voorgeschoteld krijgen dan nog steeds prima.’

‘Ze heeft een jaar hotel- en eventmanagement gedaan en daarna de overstap gemaakt naar een communicatieopleiding. Ze werkte al op zaterdag in de patisserie. Omgaan met klanten vond ze heel leuk. En het idee om iets voor zichzelf te doen sprak haar aan. Het ondernemerschap zit er bij ons al generaties in. Mijn opa zei vroeger al: je kunt beter een klein baasje zijn dan een grote knecht. Je moet misschien hard werken, maar je kunt zelf de koers bepalen.’

‘Annelies is jong en heeft weinig ervaring. Maar dat was bij ons niet anders. Ik weet nog goed dat mijn vrouw en ik onderhandelden met een leverancier, een man van rond de zestig. Wij jonge broekies wisten precies wat we wilden. Die man zal wel hebben gedacht: wat een stelletje snotneuzen. Zo jong ondernemer zijn, kan soms lastig zijn. Maar zolang je vasthoudt aan je eigen ideeën, accepteren de mensen het van je.’

‘Ik vind het prettig dat zij in de zaak staat. Dan krijg je als je iets te vragen hebt direct de antwoorden die je zoekt. We hebben niet tegen haar gezegd dat ze dit werk tot in de lengte van jaren moet blijven doen. Als ze toch een keer iets anders wil, zal ik haar daar niet in afremmen. Maar ik vind het leuk dat ze deze stap heeft gemaakt. Het was voor ons ook wel een stimulans om met het lunchrestaurant te beginnen.’

‘We doen in onze vrije tijd nog steeds veel samen. Zo proberen we samen te sporten. Ik vind het ook leuk dat Annelies veel met auto’s heeft. Toen ze klein was wilde ze al achter het stuur. Op haar achttiende had ze snel haar rijbewijs. De eerste rit die we daarna maakten was naar Duitsland.

Even kijken of we boven de 200 kilometer per uur konden komen.

En daarna lekker uit eten. Die momenten dat je 1 op 1 met elkaar bent, daar geniet ik van.’ 

15

FORUM #14/25.07.13

rubriek

Wie brengt vaart in LNG? 16

FORUM #14/25.07.13

Nederland als spil in de Europese gashandel. Met LNG als dé milieuvriendelijke brandstof voor de Nederlandse transportsector, komt die droom snel dichterbij.

Maar voorlopig is het alleen voor de echte doorbijters.

‘Ze zaten me aan te kijken of ze water zagen branden.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Evert-Jan Daniels / ANP

Oeps. De benzinetank van je auto is bijna leeg. Even bellen dan maar met je vaste brandstof­leverancier. Een dag later rijdt op de afgesproken plaats een tankauto voor om je van nieuwe brandstof te voorzien. De automobilist die te horen krijgt dat dit de nieuwe realiteit is, zal je terecht vragen of je wel helemaal fris bent. Maar gek genoeg werkt het in de binnenvaart wél zo. Tenminste, als je de pech hebt dat je een voorloper bent en schepen hebt die varen op LNG (vloeibaar aardgas). Zoals Gerard Deen, directeur van G.C.M. Deen Shipping. Sinds november 2011 is de Argonon in de vaart.

Het paradepaardje van het Zwijndrechtse scheepvaartbedrijf vaart op een combinatie van LNG en gasolie. ‘Als ik LNG nodig heb, moet ik dat drie tot vier dagen van tevoren bestellen. Inslaan bij een bunkerstation kan niet. Het wordt per tankwagen aangevoerd uit Zeebrugge. En of ik er dan wel even voor wil zorgen dat het schip op de afgesproken tijd op de afgesproken plaats ligt om het te kunnen overpompen. Nee, erg handig is het niet. En dan heb ik nog het geluk dat de Argonon als de LNG niet tijdig voorhanden is, op gasolie (diesel, red.) kan doorvaren. Maar als je een schip hebt dat alleen geschikt is voor LNG, heb je écht een probleem.’

17

FORUM #14/25.07.13

De omslachtige tankprocedure waarmee de mannen van Deen nu nog te maken hebben, is tekenend voor de prille fase waarin de ontwikkeling van LNG als brandstof voor de binnenvaart zich bevindt. Deen hoopt dat vloeibaar aardgas in de sector snel de norm wordt. En daardoor gemakkelijker verkrijgbaar. Een grootschaliger toepassing van het vloeibaar aardgas in het transport (schepen, maar ook vrachtauto’s) is niet alleen goed voor het milieu. Het past ook in het Nederlandse streven om de ‘LNGdraaischijf’ van Europa te worden.

Het Rotterdamse havenbedrijf heeft een stap in de goede richting gezet. Als eerste in Europa heeft het standaardprocedures vastgelegd voor het bunkeren van LNG door binnenvaartschepen. Sinds de aangepaste havenbeheerverordening groen licht heeft gekregen van de gemeente, kan in ieder geval op één plaats legaal LNG worden getankt. En als alles volgens plan verloopt, kunnen binnenvaarders vanaf volgend jaar terecht bij het eerste officiële LNG-bunkerstation in het Rotterdamse havengebied.

superschoon Er is alle reden voor versnelling. Al was het maar omdat de Europese emissie-eisen voor het vrachtverkeer over water op korte termijn

actueel

Green deal Creëren van schaalgrootte. Daar draait het om bij de green deal LNG Rijn en Wadden die vorige zomer werd gepresenteerd. Inzet van die overeenkomst is dat tenminste vijftig binnenvaartschepen en vijftig kustvaarders varen op LNG en vijfhonderd vrachtauto’s rijden op die brandstof. Begin juli presenteerde het Nationaal LNG Platform de oogst van het eerste jaar. En die ziet er veelbelovend uit. Inmiddels rijden er honderd vrachtauto’s rond met een motor die loopt op LNG. Tanken kunnen ze inmiddels op zeven locaties. De Argonon van C.G.M. Deen Shipping is al niet meer het enige binnenvaartschip dat vaart op LNG. Ook Shell heeft er een in de vaart genomen. Daarnaast vaart er een zogenoemde small scale LNG-tanker. En Rotterdam mag zich de eerste haven met wet- en regelgeving voor LNG noemen. Waardoor de tanks van schepen die op LNG varen eindelijk legaal kunnen worden gevuld. Dat ze in de Maasstad alles uit de kast halen om schepen die varen op LNG te faciliteren, sluit aan bij eerdere stappen. In 2011, nog vóór de ondertekening van de green deal, werd in de Rotterdamse haven de Gate Terminal in gebruik genomen. Dit is een speciale terminal voor de opslag en overslag van LNG. Het Havenbedrijf verwacht dat nog dit jaar bekend is waar in de haven het eerste LNG-bunkerstation komt.

gerard deen: ‘Als ik lng nodig heb, moet ik dat drie tot vier dagen van tevoren bestellen’ fors worden aangescherpt. Vanaf 2015 gelden striktere eisen voor de zeevaart. Het jaar erna moet ook de binnenvaart eraan geloven. En LNG is een schone brandstof die de scheepvaart – en zeker ook de binnenvaart – zou kunnen helpen om aan die nieuwe eisen te voldoen. Wie de milieuvoordelen op een rij ziet, snapt niet waarom LNG niet allang dé brandstof voor de sector is. De emissies van stikstof- en zwaveloxiden, kooldioxide (CO2) en fijnstof zijn verwaarloosbaar ten opzichte van die van dieselolie (zie kader ‘schoner’).

Bovendien zijn schepen die varen op LNG stiller. Maar ondernemers zijn er vooral ook van gecharmeerd dat de brandstof veel goedkoper is dan diesel, op dit moment zo’n 20 tot 25 procent.

Gerard Deen (Deen Shipping) zag al snel brood in varen op LNG. Maar het kostte hem uiteindelijk drie jaar om de benodigde vergunnin-

18

gen los te krijgen. Om de vooroordelen over de vermeende onveiligheid van LNG uit de wereld te helpen, moest hij op tournee langs allerlei Europese instanties. Zoals de Centrale Rijnvaartcommissie in Straatsburg, verantwoordelijk voor de regulering van de Rijnvaart. ‘Ik heb de vertegenwoordigers van de commissie verteld dat ik binnen een jaar een schip in de vaart wilde nemen dat vaart op LNG. Ze zaten me aan te kijken of ze water zagen branden. Wat ik wilde, kon echt niet. Er moest eerst nog een aantal studies worden gedaan, daarna konden we verder praten. Ik was het op een gegeven moment zo zat, dat ik heb gezegd: ‘Regels of niet, over een jaar is mijn schip klaar en dan gaat het gewoon in de vaart. Ik hang er dan wel een groot spandoek op met de tekst ‘de binnenvaart is klaar voor LNG, alleen de regelgeving nog niet’. En dan moeten jullie maar uitleggen waarom.’ Geluk-

FORUM #14/25.07.13

kig waren de inspanningen niet voor niets: de Argonon, het eerste dual fuel schip (dat kan varen op een combinatie van LNG en diesel), is sinds november 2011 in de vaart.

martelgang Deen is een doorbijter en heeft niet opgegeven. Maar pech voor anderen: collega’s zullen eenzelfde martelgang moeten doormaken voordat ze een schip op LNG in gebruik kunnen nemen. Iedere keer weer. Reken ook nu nog maar op een jaar intensieve arbeid. Een weinig aanlokkelijk vooruitzicht. En ook geen manier om de grootschalige invoering van LNG als brandstof voor binnenvaartschepen snel van de grond te krijgen. Ondernemers steken hun geld nu eenmaal niet graag in een avontuur waarvan de uitkomsten onzeker zijn. De ontwikkeling van de Nederlandse vloot binnenvaartschepen op LNG spreekt wat

Genodigden bezichtigen de eerste door LNGaangedreven binnen­

bas czerwinski / anp

vaarttanker

dat betreft boekdelen: pas halverwege dit jaar werd het eerste schip dat alleen op LNG vaart te water gelaten.

Waarom komt het gebruik van LNG in de binnenvaart ondanks alle voordelen zo moeizaam van de grond? Misschien wel het belangrijkste probleem is de acceptatie van die brandstof door de autoriteiten. Het klinkt onlogisch dat de Centrale Rijnvaartcommissie voorschrijft dat binnenvaarders vanaf 2016 moeten voldoen aan strengere emissie-eisen, maar tegelijkertijd het gebruik van een alternatief verbiedt waarmee aan die eisen kan worden voldaan. En toch is dat wat er gebeurt.

Alleen als je kunt aantonen dat het veilig kan, wordt van die strikte regel afgeweken. Het thema veiligheid vormt zo de belangrijkste bottleneck.

LNG heeft op het vlak van veiligheid – volslagen onterecht – een slechte naam, vindt Cees Jan Asselbergs, directeur van havenondernemersorganisatie Deltalinqs. ‘LPG en LNG worden gemakshalve nogal eens op een hoop geveegd. Je wilt niet weten hoe vaak ik te horen heb gekregen dat LNG gevaarlijk is, ontploft en meer van dat soort dingen.’ Ook Deen heeft die ervaring. ‘De Argonon vaart nu dik anderhalf jaar. Probleemloos, ook qua veiligheid. Maar iedereen denkt dat we met een bom rondvaren. Dat is echt niet zo. Maar ze vergeten gemakshalve dat iedereen aardgas in huis heeft, hetzelfde gas wat wij gebruiken. En daar hoor je toch ook niemand over?’

Het gebrek aan maatschappelijk draagvlak voor LNG lees je terug in plaatselijke verordeningen. Rotterdam mag nu al een eind op weg zijn met een havenverordening die ruimte biedt voor het gebruik van LNG als scheepsbrandstof, er is nog wel even te gaan voordat dergelijke verordeningen er elders in Europa zijn. Asselbergs: ‘Je kunt ongetwijfeld op een volle tank in Basel komen. Maar als je als kapitein besluit dat je om wat voor reden dan ook tussentijds ergens wilt afmeren, heb je een probleem.’ Samen met andere havenbedrijven uit onder meer Amsterdam, Göteborg en Antwerpen bereidt het Havenbedrijf nu verdere internationale regelgeving voor.

Scheepvaartondernemers hikken nog tegen iets anders aan. Varen op LNG brengt een meerinvestering met zich mee. En de onder-

19

FORUM #14/25.07.13

cees jan asselbergs: ‘Je krijgt te horen dat lng gevaarlijk is, ontploft en meer van dat soort dingen’

actueel

irvin van hemert / anp your captain

Lekker schoon Rijden op stikstof- en zwavelarm LNG in plaats van op dieselolie of marine diesel (speciale scheepsbrandstof) levert een grote milieuwinst op. De CO2uitstoot ligt 15 tot 20 procent lager. Niet verkeerd, maar echt spectaculair is het verschil in de uitstoot van zwaveldioxide, stikstofoxide en fijnstof. Die ligt tussen 80 en 95 procent lager. LNG zorgt daar bovenop voor een forse geluidreductie, zo’n 50 procent. Koele rekenaars zullen zeker ook gecharmeerd zijn van het rendement van LNG; dit ligt hoger dan dat van diesel. En daardoor kun je op een tank grotere afstanden afleggen.

Nieuwe LNG-terminal op de Eerste Maasvlakte

Niet verwarren LNG wordt vaak in één adem genoemd met LPG. Terwijl het toch twee totaal verschillende gassoorten zijn. Al was het maar vanwege hun herkomst. LNG is vloeibaar gemaakt aardgas, een echt gas dus. LPG niet. De naam vloeibaar petroleumgas geeft het al aan: het is een bijproduct van de olieraffinage.

In tegenstelling tot LNG wordt LPG vloeibaar gehouden door het onder verhoogde druk te houden. De eigenschappen van LPG zijn ook heel anders dan die van LNG: aardgas is lichter dan lucht en verspreidt en verdunt dan ook snel.

Dit in tegenstelling tot LPG, waarvan de bestanddelen zwaarder zijn dan lucht.

20

nemers kunnen die maar moeilijk opbrengen, zeker onder de huidige economische omstandigheden. Deen: ‘Vooral bij een bestaand schip is dat lastig, want dan spreek je over een investering bovenop een al bestaande investering.’ Hij heeft ervaren dat banken ook niet popelen om de beurs te trekken. ‘Zij kijken naar de verdiensten over de afgelopen jaren.

En die zijn niet al te hoog. Met als resultaat dat ze niet over de brug komen met een aanvullende financiering.’ Deen ziet hier een rol weggelegd voor de overheid. Zij zou garanties moeten verstrekken.

rijnreisje Schaalvergroting is het toverwoord. Ook bij de introductie van LNG. Maar hoe krijg je die zo snel mogelijk van de grond? Je merkt dat iedereen nu nog wacht op iedereen. ‘Het is een beetje de kip-ei-theorie’, stelt Jon van Oostrom, managing director van LNG-leverancier GDF Suez LNG Solutions. ‘We hebben dat in het wegtransport doorbroken door met een kleine groep klanten van start te gaan.

FORUM #14/25.07.13

Met een goed LNG-vulstation dat altijd operationeel is en met een goede prijs. Iets vergelijkbaars zal in de binnenvaart ook werken.

Het is een kwestie van tijd voordat er meer binnenvaartschepen op LNG in de vaart komen. En meer schepen betekent dat op meer plaatsen gebunkerd moet kunnen worden.’

Van Oostrom denkt aan bunkerpunten in Rotterdam en langs de rivieren. GDF Suez werkt aan een bunkersysteem met duwbakken. Die kunnen gevuld met LNG op strategische plekken worden neergelegd. En het bedrijf werkt ook aan een LNG-bunkerschip dat zo’n 5.000 kubieke meter LNG kan meevoeren. ‘Daar kun je dan gewoon een haven mee binnenvaren, langszij gaan bij de grotere schepen en deze vullen.’ Asselbergs (Deltalinqs) heeft hoge verwachtingen van de vorig jaar gesloten green deal Rijn en Wadden (zie kader ‘Green deal’). Die overeenkomst tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen kan een vliegwielfunctie vervullen. ‘De green deal is er op gericht dat in 2015 vijftig binnenvaart­schepen op LNG varen, evenals vijftig kustvaarders. En

jeroen poortvliet

column scheer

Gas terug Kan dat wel, wekenlang op zomerreces gaan in tijden van crisis?

Het ANP vroeg het enkele economen. Esther-Mirjam Sent vindt het wel goed dat de burger even verlost is van de politieke waan van de dag. Bezuinigingen, nieuwe bezuinigingen, en ondertussen vooral geld uit blijven geven: even verlost van dat soort berichten.

Politici kunnen het reces gebruik om gas terug te nemen en te reflecteren op de aanpak van de crisis.

Lans Bovenberg heeft ook geen moeite met het zomerreces. We kampen immers niet met een crisis die binnen een paar weken moet worden opgelost. Sterker: als politici korter of zelfs niet met vakantie gaan, zou de burger zich pas echt zorgen kunnen gaan maken. Politici die op hun post blijven: dan is het ernstig.

jon van oostrom: ‘het is een beetje de kip-ei-theorie’

Dus gaat de Tweede Kamer acht weken op reces en komt het kabinet pas half augustus, na vijf weken, weer bij elkaar. In de tussentijd werken de ministers door op hun departement en gaan zij op vakantie. Het ANP inventariseerde dat Schultz en Plasterk het verst weg gaan: Indonesië respectievelijk Marokko. Vier ministers kiezen makkelijk voor Frankrijk. Verder zijn Spanje, Italië en Kroatië het reisdoel. Rutte en Asscher houden hun vakantie­ bestemming voor zich. Kamp en Timmermans blijven thuis. Kamp is een huis in Overijssel aan het bouwen, en Timmermans ziet voor zijn werk al genoeg van de wereld.

dat daarnaast vijfhonderd vracht­auto’s op LNG rijden. De eerste resultaten zijn bemoedigend.’

In november organiseert Deltalinqs samen met de mede-ondertekenaars van de green deal een ‘Rijnreisje’. We gaan dan langs de diverse Rijnstaten om te promoten dat LNG dé brandstof voor de toekomst is.’ Asselbergs erkent dat de doelstellingen van de green deal ambitieus zijn. ‘De periode tot 2015 zal praktisch gezien kort zijn, maar ik vind dat je die ambitie wel moet hebben. Je toont ermee aan dat je de markt wilt ontwikkelen en dat daarvoor volume nodig is. Het zal nog wat tijd kosten, maar ik heb er vertrouwen in dat het gaat lukken.’ Ondanks de hindernissen die nog moeten worden genomen, heeft ook Deen er vertrouwen in dat het goed komt met LNG als scheepsbrandstof. Dat blijkt ook uit de plannen die hij heeft. ‘We zijn nu bezig met de ontwikkeling van twee binnenvaartschepen die volledig op LNG varen. Eind 2015 moeten ze operationeel zijn.’ 

Het is te hopen dat ze een beetje tot rust komen en zich kunnen opladen voor het nieuwe politieke seizoen. Zeker is dat niet, want het is vooral de leidinggevende (mannelijke) workaholic die het zwaar krijgt op vakantie, stelt HP/De Tijd in het zomernummer.

De overgang van pak naar zwembroek kan tegenvallen. In plaats van het applaus van de buitenwereld de kritische blik van het eigen gezin. Van een volgeplande agenda naar dagen die vrij ingevuld kunnen worden. Nietsdoen mag, maar kunnen ze dat wel?

Misschien zitten ze stiekem voor hun tent of aan de rand van het zwembad te wachten op een verlossend telefoontje: crisis, met spoed terug naar Den Haag.

Paul Scheer

21

FORUM #14/25.07.13

vijf vragen aan

arnoud van der slot

‘Overheid kan veel efficiënter’ De overheid is steeds minder productief.

Er zou 17 miljard op jaarbasis worden bespaard als de overheid tegen dezelfde kostprijs zou werken als tien jaar terug.

Dat blijkt uit onderzoek van strategisch adviesbureau Roland Berger. Partner Arnoud van der Slot: ‘Dat is best een boel centjes.’

De overheid levert diensten en doet dat steeds minder efficiënt volgens uw onderzoek. Om wat voor diensten gaat het?

‘De totale overheidsuitgaven zijn zo’n 300 miljard. Een groot deel van die uitgaven zijn politieke keuzes: denk aan het geld dat we uittrekken voor Ontwikkelingssamenwerking, de JSF, de EU-bijdrage. Daar hebben we niet naar gekeken, want wie zijn wij om daar wat van te vinden. Waar we wél naar hebben gekeken zijn zaken waarbij je de productiviteit kunt vaststellen. Denk aan de kosten van een jaar basisonderwijs, een dag ziekenhuisbehandeling, het afhandelen van een rechtszaak of een dag gevangenisstraf. In totaal gaat het dan om 147 miljard.’

Waaruit blijkt volgens u dat de productiviteit achteruit gaat?

‘De overheidsuitgaven zijn in 11 jaar met 62 procent gestegen. Nu kan het natuurlijk zijn dat de aantallen veranderd zijn. Misschien 22

gaan er meer kinderen naar school of criminelen naar de gevangenis. Daar hebben we voor gecorrigeerd. Dat hebben we ook gedaan voor de inflatie. Ook hebben we gekeken of de kwaliteit van deze diensten misschien is veranderd. Daar bleken echter geen grote veranderingen in te zijn geweest. Na alle correcties blijkt dat de kostprijs per dienst flink hoger ligt dan tien jaar geleden. Dat telt op tot 17 miljard extra per jaar. Dat is best een boel centjes. Als je kijkt naar de productiviteitsontwikkeling in de marktsector – waar men in de zakelijke dienstverlening wel productiever is geworden – scheelt het zelfs 22 miljard.’

Hoe kan het dat de overheid zoveel ineffeciënter is gaan werken?

‘Wat er precies achter zit, verschilt per sector. Wat we bijvoorbeeld tegen zijn gekomen is dat bij de politie de salariskosten erg zijn gestegen. Er worden veel meer toeslagen uitgekeerd, blijkbaar zonder dat die gekoppeld zijn aan een stijging van de productiviteit.

In de gezondheidszorg zie je dat er veel extra kosten worden gemaakt door allerlei extra administratieve lasten. Die zijn het gevolg van extra regulering naar aanleiding van een aantal schrijnende gevallen. Iedere kostenstijging heeft zijn eigen verhaal.’

Hoe valt deze trend te keren?

‘Behalve dat goed in beeld moet worden FORUM #14/25.07.13

gebracht wat er gebeurd is in het onderwijs, de zorg, de veiligheid – de grote brokken waar wat te halen valt – moeten we ook in discussie met Kamerleden. Het probleem is namelijk dat de overheid zichzelf niet stuurt op dit punt. Er wordt bijvoorbeeld auto­ matisch gecorrigeerd voor inflatie, er zit dus geen productiviteitsprikkel in het systeem. En er wordt vooral gediscussieerd over de rechtmatigheid van bestedingen. Dus of deze euro niet beter aan iets anders besteed zou kunnen worden. Maar niet over de doelmatigheid. Of het ook twintig cent goedkoper had gekund.’

Is dat niet eigen aan de politiek? Daar kun je je als Kamerlid toch niet op profileren?

‘Dat is waar, maar toch is het gek dat niemand zich hier verantwoordelijk voor voelt. Iemand zal zich toch bezig moeten houden met het ‘managen van de fabriek’. Dat zou je met een soort platform moeten borgen. Een instituut dat niet vastzit aan de verkiezingscyclus. Met een aantal éminence grises uit de politiek en mensen uit het bedrijfsleven. Die dan jaarlijks met voorstellen komen om de overheidsfabriek te verbeteren. Die 6 miljard die volgend jaar al bezuinigd moet worden, zul je er niet meteen mee halen. Maar op de langere termijn zal dit zeker een deel van de oplossing kunnen zijn.’

Tekst: Karin Bojorge | Foto: Jeroen Poortvliet

uitspraken

‘Mij krijgen ze niet met m’n pootjes omhoog.’

Eurocommissaris Neelie Kroes, HP/De Tijd van 3 juli

‘Diep in mijn hart denk ik dat ik een verlegen meisje ben.’

Eurocommissaris Neelie Kroes, HP/De Tijd van 3 juli

‘Ik hoopte dat het sociaal akkoord het vertrouwen zou terugbrengen. Dat is niet gebeurd. Mark Rutte ging een dag later roepen dat iedereen boodschappen moest doen.’

CDA-leider Sybrand Buma, AD van 3 juli

‘Een mislukking kent altijd maar één antwoord: een nieuwe poging.’

PvdA-voorman Diederik Samsom, De Telegraaf van 13 juli

‘Dat gas zit nu eenmaal in de grond. Het kan er dus ook uit.’

Henk Kamp, minister van Economische Zaken, Elsevier van 6 juli

‘We hebben een code. We mogen bij familiebijeenkomsten een kwartier over het bedrijf praten. Daarna gaan we over de buren roddelen.’

Fons Deen, DGA Deen Supermarkten, Elsevier van 6 juli

‘Ik heb liever mijn eigen geld dan dat van een ander.’

Zangeres Patricia Paay, Elsevier van 13 juli

‘Het wordt nu veel stoerder gevonden als je een bedrijf start.

Tien jaar geleden was je gekke Henkie.’

Premier Mark Rutte, het Financieele Dagblad van 11 juli

23

FORUM #14/25.07.13

In de watten of biscuitje bij de thee?

Export is de kurk waar de Nederlandse economie op drijft. Dat weet het kabinet ook; er is niet voor niets een minister voor Buitenlandse Handel. Doet Nederland genoeg? Wat trekken andere landen uit de kast?

24

FIRAT YURDAKUL/ANATOLIAN AGENCY/ANP

Tekst: Remko Ebbers

FORUM #14/25.07.13

Drie ton. Dat is wat het ministerie van Economische Zaken dit jaar uittrekt voor inkomende handelsmissies. Het lijkt wat magertjes.

Alleen de tuinbouw trekt al een miljoen uit voor inkomende handelsmissies in het kader van het Topsectorenbeleid. En dan hebben we het nog maar over een klein deel van het bedrijfsleven dat zich in de kijker wil spelen tijdens inkomende handelsmissies.

Wie wat wil verdienen, moet zijn waar uitventen. Dat kan door de boer op te gaan. Minister Ploumen ging onder andere naar Ethiopië en Bangladesh, premier Rutte naar Rusland en Texas (met zijn Vlaamse collega). Ploumen schreef begin deze maand nog een brief aan de Tweede Kamer waarin ze uitlegt dat ze haar werk in het buitenland steeds meer coördineert met provincies en gemeenten. Maar veel van de Nederlandse kwaliteiten kun je het best in eigen land zien.

Deltawerken neem je niet zomaar even mee als je waterbouw wilt promoten. Inkomende handelsmissies zijn dus een uitgelezen manier om het Nederlandse bedrijfsleven onder de aandacht te brengen.

Wie wat wil verkopen, moet zijn klanten gunstig stemmen. Zo denken ze ook in Turkije, Japan en Rusland. Voor handelsmogelijkheden gaat de deur wijd open. En dan wordt er meer geserveerd dan het spreekwoordelijke biscuitje bij de thee. Drie voorbeelden van hoe in het buiten­land handelsmissies in de watten worden gelegd.

Kay Nietfeld/ANP

achtergrond

RUSLAND

Eerst de vriendschap, dan de handel Het zit ingevlochten in het wezen en de psyche van de Rus; een buitenlandse gast moet met alle egards ont­vangen worden. Niets belangrijker voor de zelfdunk van de natie dan een verbaasde gast die complimentjes maakt. En dus trekken de Russen bij handelsmissies de volledige trukendoos open.

Een voorbeeld van enkele jaren geleden is illustratief. Vlak tegen de Noordpool willen de Russen nieuwe gasvoor­raden aanboren. De wil is er, het geld ook – alleen de kennis is niet in huis. Onder leiding van toenmalig minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken probeert de projectgroep Delta flinke contracten binnen te slepen. De ceo’s van bedrijven als Fugro, Royal Haskoning, Shell, de GasUnie en ING worden door het management van Gazprom met open armen ontvangen. Met een Gazprom-vliegtuig vliegt de delegatie naar Novy-Oerengoj, een middelgrote desolate stad op permafrost. Voor het bezoek is het verkeer 25

in de stad volledig afgezet, iedere honderd meter staat een saluerende politieagent. In het Gazprom-restaurant serveren fotomodellen schotels met rendieren­vlees, sausjes van poolbessen en – voor de liefhebber – berenvlees.

Overal is aan gedacht, Novy-Oerengoj mag dan een keer per maand met een vrachtvliegtuig bevoorraad worden, de sigarenlounge in het hotel heeft een keuze die niet voor Havana onder doet. De wodka doet de rest. Nog voor de eerste contractbesprekingen begonnen zijn, omhelzen de Russische managers hun Nederlandse counterparts alsof het de beste vrienden zijn.

Omdat de taalbarrière groot is, heeft Gazprom een joker ingezet. Letterlijk. Een galante, sympathieke Rus die vloeiend Engels en Frans spreekt en de functie heeft de delegatie continu te vermaken. Hij geeft de minister handkusjes, slaat de piloten op de schouders, legt met een snik uit wat men precies onder FORUM #14/25.07.13

de Russische ziel moet verstaan en heft het glas wanneer dat nodig is.

Handelsdelegaties worden in Rusland steevast in de watten gelegd. Beleefd een glas drank weigeren, proberen toch nog een paar uurtjes te slapen, het zit er allemaal niet in. ‘Eerst komt de vriendschap, dan pas de handel’, lacht de Gazprom-nar. De lokale bevolking buigt als knipmessen voor de delegatie. Wanneer de minister in het stadhuis van Novy-Oerengoj een kritische vraag stelt over de consequenties die de bouw van gaspijpleidingen hebben voor de lokale Inuit-bevolking ramt de burgemeester op tafel. De deuren achter hem springen open, de Inuit voeren een rituele dans op. ‘We hebben overal aan gedacht’, fluistert de joker.

Tekst: Olaf Koens

Boris Roessler/ANP

achtergrond

turkije

Een groot cadeau en heel veel pers November 2012. Tientallen fotografen en cameraploegen verdringen zich op het bouwterrein, net buiten Ankara. Vier strak kijkende bodyguards die net uit een Zwarte Mercedes zijn gesprongen houden alles in de gaten. De camera’s klikken. De Turkse minister van Economische Zafer Caglayan – omringd door een legertje ambtenaren – schudt minutenlang de hand van de lachende Nederlandse premier Rutte, die zo het startsein geeft voor de bouw van een nieuwe fabriek van het Oirschotse bedrijf De Meeuw.

De Turkse pers, dol op hoogwaardigheidsbekleders, smult. Een mooie oogst vandaag.

Eén premier, twee ministers, ook de minister van buitenlandse handel Ploumen is aanwezig – en de ambassadeur staan op het bouwterrein. Bij elke glimlach, bij elke handdruk klikken de camera’s. Het is niet voor niets dat de ambassade in Ankara tijdens een briefing de deelnemers aan handelsmissies 26

even waarschuwt, zegt David Naves, hoofd Economische Zaken. ‘Hou rekening met veel pers en neem vooral een groot, mooi ingepakt cadeau mee. Geen klein doosje met dure manchetknopen, dat komt niet echt over op de foto.’ De uitwisseling van cadeaus is bij uitstek een fotomoment.

De media-aandacht is veelzeggend. Het status­ gevoelige Turkije is dol op hoog bezoek.

Ministers, ambassadeurs en burge­meesters uit den vreemde openen hier vele deuren en hebben dan ook een toegevoegde waarde bij een handelsmissie. ‘Een Turkse minister vliegt net zo makkelijk even naar Istanbul om daar een buitenlandse collega de hand te schudden.’

Turkije – waar het de afgelopen jaren eco­ nomisch voor de wind gaat – wordt overspoeld door handelsmissies uit de hele wereld. Stuk voor stuk ondernemers die een graantje mee willen pikken van de Turkse welvaart. De jonge, steeds rijker wordende bevolking, de enorme FORUM #14/25.07.13

afzetmarkt, trekken. Het land blijft het bezoek met open armen ontvangen. Gastvrijheid zit nu eenmaal diep geworteld in de Turkse cultuur, zegt Yasemin Solak van DEIK, de Raad voor Buitenlandse Relaties, een initiatief van Turkse ondernemers. ‘Diners worden gezien als de uitgelezen kans om nieuwe zakenpartners beter te leren kennen. De gastheer trakteert en het gesprek gaat dan niet over zaken, maar over luchtige zaken zoals familie, kunst of voetbal.’

Ook bij de Turkse overheid worden kosten noch moeite gespaard. Het eten in formele setting gaat overigens in hoog tempo. Wachten op een gang is er niet bij en een enorm aantal obers zorgt er voor dat alles goed verloopt. Het vijfgangendiner met de Turkse premier Erdogan, premier Rutte, Ploumen en de Nederlandse ondernemers in november was binnen een uur en een kwartier achter de rug.

Tekst: Jessica Maas

japan

Geen geisha’s, wel mankracht goed gebriefd zijn over hun gesprekspartners.

De keuze van deskundigen evenaart doorgaans het niveau van de tegenhangers. Maar omdat de Japanners ook altijd hun assistenten meenemen die de follow-up moeten doen, zijn zij meestal in de meerderheid.

Als er een minister op bezoek komt, is er kans dat een Japanse minister zijn opwachting maakt. En dan hangt het ervan af of de minister tijd heeft. Niet alleen kloppen er veel bezoekers aan de poorten van de derde economie ter wereld, de parlementaire regels in Japan eisen dat ministers lijfelijk aanwezig zijn tijdens vergaderingen. Wanneer er voor Japan, de minister of de regering geen economisch of politiek belang op het spel staat, heeft de minister helaas geen tijd. Zo wist toenmalig minister Verhagen bij zijn laatste bezoek aan Japan (2012) op de dag zelf niet of en zo ja, welke minister(s) hij zou ontmoeten. Uiteindelijk kreeg hij de handels- en landbouwministers te zien, vastgelegd met een kiekje voor de website.

Meer dan symbolisch vertoon kan het niet zijn, want Japanse ministers zijn machteloze

LYNN BO BO/ANP

Nuchterheid kenmerkt vandaag de dag de bezoeken van handels­ missies bij Japanse instanties en bedrijven. Dat staat in sterk contrast met de wilde verhalen uit de roaring eighties, toen exo­ tische banketten, geisha’s en dure geschenken buitenlandse gasten moesten charmeren. Af en toe kom je het nog tegen. Maar nu de economische stagnatiecum-deflatie in Japan zijn derde decennium is ingegaan, en zeker na de verwoestende aardbeving-tsunami-ervaring van 2011, is uiterlijke eenvoud de nieuwe standaard.

Maar de Japanners excelleren nog steeds in hun degelijke voorbereidingen voor de ontvangst van handelsmissies. Dat vergt een enorme inzet aan mankracht. Eerst moet uitgebreid onderzoek filteren wie wel en wie niet in aanmerking komt voor ontvangst. Dan worden producten en diensten van de bedrijven of instellingen verder in kaart gezet. Op de dag van ontvangst zelf staat er een rits mensen paraat: zij die verantwoordelijk zijn voor de organisato­rische afloop zodat alles op tijd en volgens schema verloopt, en de deskundigen die de zaken afhandelen en

27

FORUM #14/25.07.13

dag­ vlinders. Kennis en macht liggen bij de bureaucraten binnen de ministeries. Vanuit de bezoekende partij is het dus zaak om daar met de juiste afdelingen en personen in contact te komen.

Ben je in Japan eenmaal door het filter, dan wacht je een hartelijke ontvangst met een inhoudelijk en tot in de puntjes goed verzorgd program. Zoals de leden van de onlangs door Japan toerende Nederlandse missie van offshore en oceaanenergie unisono verhalen. In de woorden van Allard van Hoeken, Bluewater Energy Services BV: ‘De ontvangst is keurig, wel formeel maar heel hoffelijk. Nee, geen feestelijk vertoon. We komen direct to the point. We zitten ook echt met de specialisten aan tafel, zij die over de juiste informatie beschikken, en die invloed op beslissingen hebben. Mensen zoals wijzelf eigenlijk. Heel nuttig dus.’  Tekst: Judith Stalpers

ondernemerspanel

Zon, zee en bezinnen?

Het kabinet is met zomerreces. Tijd om het hoofd leeg te maken en ruimte te creëren voor nieuwe, goede ideeën. Waar moet het kabinet zich deze zomer op bezinnen?

Tekst: Marcia Timmermans | Foto’s: Sam Rentmeester

Adriaan Korthuis/Climate Focus/Amsterdam

‘Op wenken bediend!

‘Ik ben net op mijn wenken bediend door het kabinet!

Ik vind het hoopvol dat er een energieakkoord komt. Tot eind jaren negentig was Nederland leading op het gebied van klimaatverandering en alles wat daarmee te maken heeft. Daarna is het misgegaan en zijn de ambities op dit vlak teruggedraaid.’

‘In het buitenland vragen ze ons vaak ‘Jongens waar is jullie overheid? Tien jaar geleden was Nederland zo

Kees Peereboom/Vhp-ergonomie/Den Haag

‘Breng geld in beweging’ ‘De eerste prioriteit moet zijn om het negatieve sentiment te keren. Dat kan vooral door geld in beweging te brengen.

Niet nog meer bezuinigen, alles zit al zo vast. En maak werk van het ontslagrecht. Sommige bedrijven hebben de meest vreemde constructies om werknemers maar niet in vaste dienst te hoeven nemen. Mensen hebben geen regulier inkomen, kunnen geen hypotheek krijgen en kopen dus geen huis.’

‘Voer deeltijd-ww in voor werklozen. Plaats werklozen met een uitkering tijdelijk in een bedrijf, laat het bedrijf er nog wat geld bijleggen. Dan zijn ze aan het werk.

Nu wordt de reservebank alsmaar groter.’

‘Het moet fiscaal gunstig worden om geld te schenken, zonder die hoge successierechten. Bijvoorbeeld voor ouders die hun kinderen financieel helpen met het kopen van een huis. In Nederland moet je inkomensbelasting betalen. Vervolgens heb je geld, moet je er vermogensbelasting over betalen en als je het geld weg gaat geven betaal je nóg een keer belasting. Hoe verzinnen ze het.’

Sophia Dijkhuis/Gouden Era/Wageningen

‘Verdeel inkomens eerlijker’ ‘Het kabinet moet zich echt eens gaan bezinnen op een manier om de inkomens eerlijker te verdelen. In Nederland verdient een klein deel van de bevolking onevenredig meer dan anderen terwijl veel mensen de touwtjes niet aan elkaar kunnen knopen.’

‘Waarom moet de ene persoon die hard werkt veel meer verdienen dan een ander die net zo hard werkt? Ik ken hardwerkende mensen die van minder dan duizend euro

28

richtinggevend’. Het is aan te moedigen dat ze daar nu weer een prioriteitspunt van maken. Ik zou zeggen: ga zo door! Probeer iets van de voorsprong die Nederland had terug te krijgen. En iets van de maakindustrie die we op dit gebied verloren hebben.’

‘We moeten ons ook internationaal profileren. Er gebeurt gigantisch veel in Nederland op het gebied van zonneenergie, van energiebesparingssoftware en op het gebied van slimme ideeën. Het zou fantastisch zijn om dat prominenter op de wereldkaart te krijgen.’

FORUM #14/25.07.13

in de maand moeten rondkomen. Daar klopt niets van.

Het zal niet gemakkelijk zijn om het voor elkaar te krijgen, maar het moet wel gebeuren. Doorzetten en door de zure appel heen bijten.’

‘Maar er moet wel voldoende werk zijn. Misschien moet iedereen een paar uur minder per week gaan werken om zo banen te scheppen. Als het geld beter verdeeld wordt, is de koopkracht terug en kunnen we eindelijk uit de crisis komen.’

jeroen poortvliet

vereniging 30 mens • Personalia

31 branche • ‘Zet mes in grondprijzen’ • EVO en Defensie slaan handen ineen • Steeds minder kinderen in de opvang • ‘Transportsector staat voor grote veranderingen’ • Stel risicoanalyses vitale infrastructuur verplicht • Rutte ziet kansen in Rusland Minister Ploumen van Buitenlandse Handel en VNO-NCW-voorzitter Wientjes luisteren naar de ideeën van Nederlandse ondernemers

Bernard Wientjes: ‘Laat EU niet weg concurreren!’

Vertegenwoordigers van 23 Nederlandse bedrijven spraken op 4 juli met minister Ploumen over de inzet voor het vrijhandelsverdrag tussen EU en VS. Een noodzaak en een kans, noemt VNO-NCW-voorzitter Wientjes dit verdrag.

VNO-NCW, MKB-Nederland en ICC Nederland hadden dit overleg met minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking georganiseerd om met bedrijven te spreken over het handelsakkoord tussen Europa en de VS. Bedrijven konden hun input geven aan de minister voor de onderhandelingen over het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) die 8 juli van start gingen in de Verenigde Staten.

Volgens de drie organisaties is een handelsakkoord tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten voor het Nederlandse bedrijfsleven van groot belang. Het akkoord moet tarieven verlagen, non-tarifaire belemmeringen wegnemen en regelgeving over bijvoorbeeld producten en veiligheid harmoniseren. Het akkoord is ook noodzakelijk om de concurrentiepositie van de EU op de wereldmarkt te behouden. Alle grote handelspartners van de EU sluiten met elkaar namelijk ook vrijhandelsakkoorden af. Als de EU dat niet doet, prijst zij zichzelf uit de markt.

Dan verdwijnen invoerrechten en andere handelsbelemmeringen immers wel voor de handelspartners van de EU, terwijl ze voor de Europese Unie, en dus Nederland, in stand blijven.

Voor Nederland kan een akkoord jaarlijks een stijging van het bruto nationaal product (BNP) van 1,5 à 4 miljard euro opleveren, zo blijkt uit een studie van Ecorys. Bernard Wientjes: ‘Zeker nu onderhandelingen in de Wereldhandelsorganisatie over een wereldwijd handelsakkoord stilliggen, kan dit akkoord een broodnodige stimulans aan onze handel en investeringen geven.

Het gaat niet om het krijgen van een nieuwe bevoorrechte positie, maar om behoud van gelijke voorwaarden ten opzichte van onze concurrenten. Anders wordt de EU weggeconcurreerd.’

29

FORUM #14/25.07.13

33 regio • Rivierengebied maakt quotum overbodig • Even bellen met Lambert Zwiers, directeur VNO-NCW Noord

34 duurzaam • Groot deel ict-afval gerecycled • Bouwbedrijven willen huurwoning verduurzamen • VHG ziet niets in social return

vereniging mens

personalia

Joachim Schneider is per 1 juni ceo van Nunhems, onderdeel van Bayer CropScience, waar hij tevens hoofd vegetable seeds is geworden. Hij volgt Douwe Zijp op, die het bedrijf na zestien jaar verlaat. Schneider was hiervoor vice president of Strategic Growth & Public Affairs bij Bayer CropScience.

30

barenbrug

Kees van der Waaij is per 1 juli benoemd tot voorzitter van de raad van commissarissen van Unilever Nederland. Hij volgt Bart Beusmans op. Van der Waaij heeft een lange carrière bij Unilever achter de rug waarin hij diverse functies vervulde, waaronder voorzitter van Unilever

nieuwe bestuursleden vno-ncw Romana Engeman, algemeen directeur van de Nederlandse Franchise Vereniging, is per 27 juni lid van het algemeen bestuur van VNO-NCW. Zij is lid namens de NFV op een nieuw ingestelde verenigingszetel.

FORUM #14/25.07.13

op als bestuurslid.

Robert Levöleger

Romana Engeman

Bert Kuipers, corporate director Public Affairs Mediq, is per 27 juni lid van het algemeen bestuur van VNO-NCW. Hij volgt Hans Janssen op namens Mediq.

Per 27 juni is Robert Levöleger namens het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen lid van het algemeen bestuur van VNO-NCW. Levöleger is directeur van Print & Media Services bedrijf Biegelaar en volgt Gerald Megens

Bert Kuipers

Ben van Beurden

John Thijssen is per 1 juli benoemd tot lid van de raad van bestuur van graszaadbedrijf Koninklijke Barenbrug Groep.

Hij is verantwoordelijk voor de zaken in Europa, de Verenigde Staten en China. Thijssen werkt vanaf 1994 bij Barenbrug, waar-

Bart Hogendoorn en Stepan Breedveld zijn per 1 juli gekozen als voorzitter en vice-voorzitter van Nederland ICT voor een periode van twee jaar. Hogendoorn is managing director HP Nederland en volgt Harry van Doremalen op als voorzitter. Breedveld is ceo van Ordina. Van Dorenmalen volgt Henk Broeders op als voorzitter van de raad van advies van Nederland ICT. Hij blijft tevens bestuurslid.

biegelaar

Edwin Hageman wordt per 1 september de nieuwe directeur van Microsoft Nederland. Hij volgt Theo Rinsema op, die promoveerde binnen de Europese organisatie.

Hageman is algemeen directeur van de Britse operator BT in de Benelux. Daarvoor werkte hij op managementfuncties voor BT.

Ben van Beurden volgt per 1 januari de huidige directeur van Royal Dutch Shell Peter Voser op.

Van Beurden is sinds 1983 bij het bedrijf in dienst en bekleedde tal van technische en commerciële functies in Nederland en in het buitenland. Momenteel is hij directeur van de raffinagedivisie en behoort hij tot het uitvoerend bestuur van Shell.

Voser gaat in maart volgend jaar met pensioen na 29 dienstjaren bij het bedrijf.

John Thijssen

Nederland Holdings. Per 1 juli is ook Michiel Roovers, deputy secretary & corporate legal counsel van Unilever tot de raad van commissarissen toegetreden.

mediq

Allard Castelein wordt per 1 januari president-directeur van het Havenbedrijf Rotterdam.

Castelein is nu vice president Environment van Royal Dutch Shell. Hij volgt Hans Smits op, die na een periode van negen jaar het Havenbedrijf verlaat.

De Nederlandse tak van de Persgroep, uitgever van het AD, de Volkskrant, Trouw en Het Parool, heeft een nieuwe topman, Frits Campagne. Campagne had al zitting in het bestuur van de Persgroep Nederland.

van de laatste acht jaar als ceo van Barenbrug USA.

nfv

Marjan Oudeman

Branchevereniging voor ondernemers in het groen VHG heeft Rien van der Spek benoemd tot nieuwe bestuursvoorzitter. Van der Spek is directeur van Hoveniersbedrijf en Groenprojecten M. van der Spek.

Hij volgt Bert Gijsberts op, die vorig jaar gedeputeerde werd in de provincie Flevoland.

shell

akzo

Met ingang van 1 juli is Marjan Oudeman aangetreden als voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Utrecht.

Zij richt zich op de portefeuilles valorisatie, internationalisering, personeel & organisatie, externe betrekkingen & communicatie, en alumnibeleid. Oudeman is afkomstig van AkzoNobel. Daar was zij lid van het Executive Committee.

Zij volgt Yvonne van Rooy op.

vereniging branche

‘Zet mes in grondprijzen’

EVO en Defensie slaan handen ineen

thomas schlijper/hh

Uit het rapport van de Tijdelijke Commissie Huizenprijzen blijkt dat de ontwikkeling van de bouwkosten is beïnvloed door een aantal factoren. Vooral de kosten van lonen en materialen hebben er in gehakt.

Maar ook aanpassingen als gevolg van veranderde consumentenvoorkeuren en veranderende regelgeving hebben hun sporen nagelaten. De winstmarge die voor bouwbedrijven rest, is volgens de commissie nihil.

Materiaal- en arbeidskosten zijn weinig flexibel. Als je toch serieus wilt kijken naar de prijzen van nieuwbouwwoningen, moet je uitwijken naar andere variabelen, zoals de grondprijzen, stelt Rats. Het aandeel van de grondprijs in de prijs van nieuwe koopwoningen steeg – dankzij een toename van de grondprijzen met 400 procent – gemiddeld van 13 naar 31 procent. ‘De grondprijzen zouden met 40 tot 50 procent omlaag moeten omdat hun prijstoename onevenredig is geweest’, aldus de Bouwend Nederland-directeur. www.bouwendnederland.nl

evo

Hoewel de prijzen van nieuwbouwwoningen met zo’n 20 procent dalen, kunnen bouwers daar niet echt op inspelen. De kosten dalen niet evenredig mee. Joep Rats, directeur Economische Zaken bij Bouwend Nederland, zoekt de oplossing in lagere grondprijzen.

Defensiemedewerkers die hun baan kwijtraken door de herstructurering van de krijgsmacht, krijgen hulp bij de overstap naar bedrijven aangesloten bij de EVO. Dat staat in het convenant dat het ministerie van Defensie en de verladersorganisatie op 1 juli hebben getekend.

Bij veel handels- en productiebedrijven is er een toe­ nemende vraag naar logistieke medewerkers. Defensie heeft veel van dit soort mensen in huis, waarvan een groeiend aantal beschikbaar komt voor een nieuwe stap in hun loopbaan. In het convenant is vastgelegd dat het ministerie haar medewerkers zal voorlichten over de mogelijkheden om te werken bij EVO-leden.

Ook financiert het departement een stage van maximaal drie maanden. De nieuwe werkgever krijgt hiervoor een projectbijdrage. EVO zal Defensie ondersteunen, bijvoorbeeld door leden te informeren over de toege­ voegde waarde van defensiemensen. www.evo.nl

Steeds minder kinderen in de opvang De vraag naar kinderopvang is ook in het eerste halfjaar van 2013 teruggelopen. Dit blijkt uit een enquête onder kinderopvang­ organisaties. Brancheorganisatie Kinder­ opvang vreest de gevolgen voor de uitgangspositie van vierjarigen in groep één.

In het tweede kwartaal van dit jaar kwamen veertigduizend kinderen minder of helemaal niet meer naar de kinderopvang. Dat is volgens 31

de brancheorganisatie een direct gevolg van de bezuiniging op de kinderopvangtoeslag waarvan ouders sinds 2011 de gevolgen ondervinden.

Sinds 2008 bezochten steeds meer kinderen tussen 0 en 4 jaar de kinderopvang.

Leerkrachten in het basisonderwijs merken dat zij daardoor beter voorbereid begonnen in groep één. Maar de goede startpositie wordt steeds meer kinderen door de bezuinigingen ontnomen, verzucht Lex Staal, directeur FORUM #14/25.07.13

Brancheorganisatie Kinderopvang.

De bezuinigingen leiden volgens Staal tot veel minder kinderen in de kinderopvang. Daardoor komt ook de beschikbaarheid van opvang onder druk te staan. Dit is nu al vooral het geval in dorpen en achterstandswijken. ‘Als straks de vraag naar kinderopvang weer toeneemt, zal het veel geld kosten de sector opnieuw op te bouwen.’ www.kinderopvang.nl

vereniging branche

tvm verzekeringen

‘Transportsector staat voor grote veranderingen’ De Nederlandse transportsector krijgt de komende jaren te maken met ingrijpende veranderingen.

Daarom moet innovatie een speerpunt worden. Dat blijkt uit een toekomstverkenning van Panteia en Anker Solutions. TVM-ceo Arjan Bos (rechts op de foto) overhandigde de verkenning aan Mariëtte Hamer, voorzitter van de vaste Kamercommissie van Economische Zaken. Dat gebeurde tijdens de Dag van Transport, op 22 juni in Rotterdam.

Van grote invloed op de sector zullen de forse toename van het inkopen via internet zijn en de snelle komst van 3D-printing, waardoor consumenten thuis alleen nog grondstoffen nodig hebben en de goederen zelf produceren. Transportbedrijven zullen steeds meer rechtstreeks bij de klant aan huis afleveren, aldus de onderzoekers.

www.tln.nl

richard weurding In het vorige nummer staat in het artikel Even bellen met….

Richard Weurding dat het kapitaal van de verzekeraars 4 miljard euro bedraagt. Dat moet 400 miljard zijn.

Daarnaast-zijn de VN duurzaamheidsprincipes niet zozeer gericht op het wereldwijd verzekeren van risico’s op het gebied van klimaatverandering, vergrijzing, gezondheidszorg en verdeling van welvaart. De VN-principes roepen op om bij verzekeren ook aandacht te geven aan de omgeving, sociale aspecten en duurzaam zakendoen.

Rutte ziet kansen in Rusland Premier Rutte bezocht 20 juni in het Russische Sint Petersburg de plek waar Unilever de fabriek Noorderlicht bouwt. Rutte was in Rusland omdat Nederland speciale gast was op het St. Petersburg International Economic Forum (SPIEF). Samen met de ceo van Unilever, Paul Polman, opende Mark Rutte een afvalwaterzuiverings- en verwerkingsinstallatie.

In het kielzog van de premier reisde een groot aantal bedrijven met belangen in Rusland mee. Samen met de Russische vicepremier Dvorkovitsj was Rutte bij de ondertekening van een aantal zakelijke overeenkomsten en intentieverklaringen tussen Russische en Nederlandse partijen. Het ging hier onder meer om afspraken over het aanleggen van een haven in Sint Petersburg en het aanleggen van een hoogwaardige netwerkverbinding tussen Rusland en Nederland. Verder ondertekenden het Nederlandse en het Russische ministerie van Economische Zaken een overeenkomst over samenwerking op het gebied van innovatie en technologie.

Het bezoek was onderdeel van het Ruslandjaar, waarin Nederland 200 jaar handelsrelaties herdenkt. Nederland is de derde investeerder in Rusland.

Volgens Rutte liggen er legio kansen voor Nederlandse bedrijven op het gebied van gezondheidszorg, water, landbouw, infrastructuur en energie.

32

FORUM #14/25.07.13

Stel risicoanalyses vitale infrastructuur verplicht Veel bedrijven en instellingen hebben hun informatie­ beveiliging vanwege achterstallig onderhoud nog altijd niet goed op orde. Hierdoor lopen ze onnodig gevaar. Dit valt af te leiden uit het Cyber Security Beeld Nederland (CSBN), dat op 3 juli is gepresenteerd.

Volgens Nederland ICT zijn bestuurders zich onvoldoende bewust van de risico’s en maatregelen die tegen informatielekken moeten worden genomen. De brancheorganisatie speelt hier op in met tien vuistregels voor bestuurders, een aanvulling op de quickscan voor mkb-ondernemers op www.beschermjebedrijf.nl. Nederland ICT pleit voor een landelijke Risicokaart Cyber Security. In de onmisbare it-infrastructuur zouden risicoanalyses verplicht moeten worden. www.nederlandict.nl

extra spoor onmisbaar Naast de Betuwelijn is er extra spoorcapaciteit nodig voor het goederenvervoer. De zogenoemde Twentekanaalroute is hiervoor de beste optie, stelt verladersorganisatie EVO. Er zullen steeds meer goederen per spoor worden vervoerd, en dan vooral richting het Duitse achterland. Staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu laat daarom vier mogelijke nieuwe routes door Oost-Nederland onderzoeken. In het najaar beslist ze welke variant haar voorkeur heeft. Handels- en productiebedrijven aangesloten bij de EVO hebben een voorkeur voor de Twentekanaalroute. Bij de andere varianten is de kans op vertragingen groter. Zoals bij de variant Kop maken in Deventer, waarbij treinen van rijrichting moeten veranderen. www.evo.nl

Rivierengebied maakt quotum overbodig

even bellen met…

Lambert Zwiers, directeur VNO-NCW Noord

Ondernemers in Rivierenland hebben het bewijs geleverd dat een arbeidsquotum niet nodig is. Ze zorgden in een recordtempo voor tweehonderd extra banen voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Dit meldt VNO-NCW Midden.

vno-ncw midden

Diverse werkgeverspartijen in het Rivierengebied spraken in november 2011 met elkaar af dat ze voor 2014 tweehonderd extra banen of werkervaringsplaatsen beschikbaar zouden stellen voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. De afspraken werden vastgelegd in een Regionaal Sociaal Akkoord. Een half jaar voor de einddatum was de tweehonderdste plaatsing een feit.

‘Dit is een geweldig succes voor de regio’ zegt regiomanager Chrismar Huls van VNO-NCW Rivierenland, de ondernemersorganisatie die namens werkgevers het regionaal akkoord tekende. ‘Werkgevers laten hiermee zien dat ze hun verantwoordelijkheid nemen en geen quotum nodig hebben, zoals staatssecretaris Klijnsma in haar Participatiewet voorstelt’.

Alle partijen die in 2011 het akkoord hebben getekend, willen verder. Inmiddels hebben honderd werkgevers zich bij het samenwerkingsverband aangesloten. Er zijn nu plannen om voor eind 2014 nog eens honderd banen te creëren, dit keer specifiek gericht op werkzoekenden uit de groepen Wajong, WSW en arbeidsgehandicapten. Dit sluit volgens Huls ook aan bij het landelijk sociaal akkoord. www.vno-ncwmidden.nl

vlnr: Daniëlle Verheijke (Softbrick), Chrismar Huls (VNO-NCW Rivierenland), Peter Masselink (Softbrick) en Barbara Beettjer

De grensoverschrijdende spoorver­­­­bin­ ding moet beter. Dat zeggen VNONCW Noord, Wirtschaftsverband Emsland en de Duits/Nederlandse ondernemersvereniging VNDU in een brief aan de verantwoordelijke Nederlandse en Duitse bewindslieden.

‘Het boemeltje dat nu richting het oosten rijdt, voldoet echt niet meer’, zegt Lambert Zwiers, directeur van VNO-NCW Noord.

De tijd van paard en wagen is toch allang voorbij?

‘Dat zou je inderdaad denken. Maar in zekere zin speelt dat in het grensoverschrijdend verkeer tussen NoordNederland en Duitsland nog steeds.’

Alsof je stuit op ouderwetse grensposten?

‘Het voelt wel ongeveer zo.

Noord-Nederland ligt tussen twee economische hot spots in: de regio Hamburg/Bremen en Amsterdam/ Randstad. Vanuit Groningen gaat vier keer per uur een snelle trein richting Randstad.

Maar er gaat maar eens per twee uur een boemeltje richting Hamburg en Bremen.

Onbegrijpelijk dat we dat in deze tijd van Europees denken zo hebben laten gebeuren.’

Hoor ik hier een pleidooi voor de magneetzweefbaan?

‘Die snelle spoorverbinding had het Noorden veel goeds gebracht. Het had zeker een impuls voor de regionale economie betekend. Ik vind het nog steeds de strategische blunder van de

(WAPR) 33

vno-ncw noord

vereniging regio

FORUM #14/25.07.13

eeuw dat die is geschrapt. Maar dat is een gepasseerd station. Nee, zo high tech als de zweeftrein hoeft het niet. Maar een beetje sneller en comfortabeler dan de boemel die we nu hebben, dat is absoluut noodzakelijk.’

De mensen staan in de rij om de grens over te steken…

‘Vergis je niet. Nu al komt een kwart van de studenten aan de hogeschool Groningen uit Duitsland. En dat worden er alleen maar meer. Maar er gaan ook studenten de andere kant op. Er is bijvoorbeeld een heel nauwe samenwerking tussen de universiteiten van Groningen en Oldenburg. En je ziet ook een trek de grens over van mensen die hier wonen en in Duitsland werken. Net zo goed als er Nederlanders zijn die in Duitsland een huis hebben gebouwd omdat dit veel goed­ koper is, maar hier gewoon nog werken.

En een goede spoorverbinding leidt ook tot nieuwe economische activiteit, dat is elders wel bewezen.’

En wie zal dat betalen?

‘Een deel van het geld komt uit het compensatiefonds dat is ingesteld na het afblazen van de zweeftrein. NoordNederland kan de upgrade van het spoor grotendeels zelf financieren. Maar er moet ook een deel in Duitsland gebeuren.

Daar moeten onze Duitse vrienden voor zorgen. Een geluk dat ze voor dit soort investeringen doorgaans flink wat geld op de plank hebben. En wat mij betreft mag Brussel ook in de buidel tasten.

Want het gaat hier wel om het stimuleren van grensoverschrijdend verkeer.’

vereniging duurzaam

Groot deel ict-afval gerecycled Vorig jaar is in opdracht van ICT Milieu 17.556 ton ict-afval opgehaald, zo’n 3 procent minder dan in 2011. Bijna 90 procent daarvan kon worden gerecycled. Maar uit de ICT Milieumonitor blijkt dat ruim 13.500 ton afval buiten de organisatie om is verwerkt. Voor ICT Milieu een bewijs van de noodzaak van een registratieplicht.

flip franssen/hh

De daling van de hoeveelheid ingezameld ict-afval is in lijn met de trend die in 2009 is ingezet. De gevolgen van krimpende ict-uitgaven en uitgestelde vervangingsinvesteringen zijn duidelijk merkbaar. Maar ook het verminderde gewicht van ict-producten speelt een rol; zware CRT-monitoren worden bijvoorbeeld steeds minder vaak aangeboden.

De registratieproef die Wecycle in 2012 begon, brengt in beeld dat een deel van het afval niet apart wordt ingeleverd of onjuist wordt verwerkt.

Waardevolle grondstoffen raken hierdoor verloren, maar bovenal kunnen er risico’s voor het milieu ontstaan. Verwerkers van ICT-afval kennen nu nog geen registratieplicht. ICT Milieu wil dat die er alsnog komt. www.nederlandict.nl

Bouwbedrijven willen huurwoningen verduurzamen Vier bouwbedrijven en woningbouwcorporaties tekenden op 20 juni een overeenkomst om honderdduizend woningen ‘notaloos’ te verduurzamen. Om dat mogelijk te maken moet minister Blok de huurregels oprekken. Blok beloofde zijn uiterste best te doen om dit mogelijk te maken. ‘Ik ben ontzettend enthousiast over dit soort plannen’, zei de minister.

Verhuurders willen de besparing op de energierekening van huurders voortaan inzetten om de energiebesparende maatregelen te financieren. Voorheen was het voor verhuurders financieel niet altijd aantrekkelijk om woningen te renoveren. De verhuurders draaiden op voor de kosten en de huurder genoot van een lagere energierekening. Het resultaat was dat er nauwelijks duurzaam gerenoveerd werd.

Blok sprak twee dagen eerder tijdens Bouwpoort, een tweejaarlijkse netwerkbijeenkomst in Den Haag. De minister vroeg bouwers en toeleveranciers met ideeën te komen. ‘We hebben een energiebesparingsfonds van 150 miljoen euro. Zorg ervoor dat dit echt gaat lopen.’ Coen van Oostrom, topman van ontwikkelaar OVG riep Blok op met een visie te komen die de verduurzaming eerder helpt. ‘We polderen te veel. Het is prettig als iemand de baas is.’ Blok was het niet met Van Oostrom eens. ‘Als ik het mezelf gemakkelijk wil maken als minister dan kom ik met een toekomstvisie. We leverden de afgelopen jaren visies in grote hoeveelheden.

Je moet een visie hebben bij concrete maatregelen.’

VHG ziet niets in social return-eis Een social return-eis in gemeentelijke aanbestedingen is niet de goede weg naar de inzet van mensen met ‘een vlekje’.

Een quotum in het kader van de Participatie­ wet ook niet. De branchevereniging van groenvoorzieners VHG verwacht meer van goed overleg en een duurzame samenwerking tussen opdrachtgever en aannemer.

Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) gaf eind juni aan het quotum achter de hand te willen houden.

34

Als de afspraken in het Sociaal Akkoord onvoldoende worden nageleefd zullen ondernemers 5 procent medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt moeten inzetten. Het quotum zou moeten gelden voor bedrijven met meer dan 25 medewerkers. Ondertussen leggen ook lagere overheden via aanbestedingen verplichtingen op.

Linda van Vliet, beleidsadviseur economische zaken bij de VHG, stuit in haar praktijk op social return-eisen in bestekken die hun doel voorbij schieten. Ze wijst erop dat social return nogal eens wordt gekoppeld aan de FORUM #14/25.07.13

aanneemsom. ‘Bij een opdracht met een groot deel aan materialen is dat een probleem. Social return gaat immers over de inzet van arbeid.’

De groensector heeft veel ervaring met de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Van de 45.000 medewerkers in de sector zijn er 17.000 met een SW-indicatie werkzaam, bij SW-bedrijven en private ondernemingen. Beide partijen werken steeds meer samen. Volgens Van Vliet vergroot dit de kans op doorstroming naar werk. www.vhg.org

mohikanen

‘De geur vind ik heerlijk’ ‘Nog

5

in Nederland’

beroep: Sigarenroller Als je een Unesco-bescherming krijgt, dan ben je met recht bedreigd. Ria Bos uit IJsselmuiden kan er de humor wel van inzien. Ze moet nog een bedrijfsplan maken, maar de kans is groot dat de sigarenmaakster op de Unescolijst van bedreigde ambachten komt. Terecht vindt ze.

‘Nederland is het tweede sigarenland ter wereld na Cuba. Alleen al uit trots moet het vak 35

behouden blijven. Behalve drie of vier oudere heren, kan niemand meer 100 procent met de hand rollen.’

Bos begon op haar zestiende in een Kamper sigarenfabriek. Ze zag dat haar oudere zus er goed geld verdiende en dat wilde ze ook wel.

Bij de tweede sigarenfabrikant waar ze werkte, werd haar geleerd hoe je met de hand een sigaar moet rollen. ‘Het waren twee heel oude mannen, die er eerst geen zin in hadden om FORUM #14/25.07.13

een vrouw de techniek aan te leren. Kampen is nogal conservatief.’

Het rollen lijkt heel simpel, maar je doet er een jaar over voor je het kunt. ‘Het is heel rustgevend en je maakt iets waar mensen van genieten. Dat is leuk. En de geur, die vind ik heerlijk.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

binnenland

Emiel Jansen: ‘Half beladen rijden is geen optie’

‘Bruggen Twentekanaal nu snel aanpakken’ De helft van de bruggen over het Twentekanaal verkeert in slechte staat. Rijkswaterstaat denkt er over om zwaar verkeer op die bruggen te weren. Emiel Jansen, directeur van Germo Logistiek, vreest de gevolgen.

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Rien Hokken De zuivelfabriek van FrieslandCampina in het Gelderse Lochem ligt nog net niet op een eiland. Maar je kunt als vervoerder niet om de bruggen in de directe omgeving heen als je er wilt komen. Sinds kort staan bij de Lochemsebrug, de belangrijkste toegangsweg naar het fabriekscomplex, verkeerslichten.

Een tijdelijke maatregel, benadrukt de gemeente. De zestig jaar oude oeververbin­ ding heeft zijn beste tijd gehad. De verkeers­ lichten moeten ervoor zorgen dat er minder verkeer tegelijkertijd over de brug gaat, zodat de constructie ervan niet nog verder op de proef wordt gesteld.

De Lochemsebrug is het spreekwoordelijke topje van de ijsberg. Vijftien van de achten­ twintig bruggen over het Twentekanaal – de vaarweg tussen Zutphen en Hengelo – ver­ tonen serieuze gebreken, blijkt uit onderzoek van Rijkswaterstaat. De bouwwerken uit de jaren vijftig kunnen volgens de dienst het huidige drukke vrachtverkeer niet aan. Een 36

grondige opknapbeurt of vernieuwing van de bruggen zou de oplossing zijn. Maar dat kost veel geld en dus zal het daar niet snel van komen, denkt Emiel Jansen, directeur van Germo Logistiek uit het Overijsselse Heeten.

Hij vreest de ‘tussenoplossing’ die nu dreigt.

‘Rijkswaterstaat wil op meer bruggen een gewichtsbeperking. Ook op routes waar veelvuldig vrachtautocombinaties met een totaalgewicht van vijftig ton rijden, zoals die van ons bedrijf.’

Germo Logistiek is gespecialiseerd in melk­ vervoer. Een groot deel van de melk die de chauffeurs van het bedrijf ophalen bij de boeren, wordt gelost bij de fabriek van Fries­ landCampina in Lochem. ‘Al veel langer zijn er bruggen met gewichtsbeperkingen. Daar houden we in de planning ook rekening mee.

Bijvoorbeeld door bij bepaalde routes leeg over zo’n brug heen gaan en geladen via een andere weg terug rijden. Het vergt wat puzzel­ werk, maar daar komen we wel uit.’ Anders FORUM #14/25.07.13

wordt het als er ook gewichtsbeperkingen komen op de doorgaande transportroutes in de regio. ‘Dat levert grote problemen op.

Voor ons én voor collega-ondernemers. Half beladen rijden is geen optie. Dus moeten we flink wat omrijkilometers maken.’

Toen in 2009 de eerste verhalen over de con­ ditie van de bruggen over het Twentekanaal de ronde deden, rekende Jansen al eens uit wat daarvan de consequenties zouden zijn.

Uitgangspunt was toen: wat gebeurt er als de brug bij Markelo eruit gaat? Die berekening bracht in beeld dat zijn vrachtauto’s op jaar­ basis zomaar tienduizend kilometer zouden moeten omrijden. ‘Al die omrijkilometers lei­ den tot extra kosten. Die zullen we moeten doorberekenen aan onze opdrachtgever. De extra kilometers die we moeten rijden, zorgen ook voor extra drukte op de wegen in de regio.

En dat pakt slecht uit voor de verkeersveilig­ heid en het milieu.’

Rijkswaterstaat doet onderzoek naar moge­ lijke maatregelen. De resultaten van dat onderzoek zijn dit najaar onderwerp van gesprek in een overleg met het ministerie van Infrastructuur & Milieu. Jansen hoopt dat in ieder geval voor de bruggen die er echt toe doen snel een structurele oplossing wordt gevonden. Bijvoorbeeld door ze te verster­ ken. ‘Gewichtsbeperkingen zijn geen oplos­ sing.’ 

buiten beeld

‘Alles een keer meegemaakt’

Ineke van Gent (56) Was: Is:

Tweede-Kamerlid GroenLinks regiodirecteur NS Noordoost

‘Je kan in de politiek iets met hart en ziel doen, maar er komt een moment dat je denkt: ik heb alles al een keer meegemaakt. Ja, als er een soort zekerheid was geweest dat we mee konden regeren. In 2010 hebben Jolande Sap, Femke Halsema en ik onderhandeld over Paars Plus. Dat was echt een machtig mooi proces, maar het ging niet door. Dat was voor mij wel een omslagpunt.

‘Van de politiek kick je nooit helemaal af, dat zit in je. Op dit kabinet is van alles aan te merken, maar het is ook wel een spannende combinatie. Ik ben blij dat ik hier geen oppositie meer tegen hoef te voeren.’

‘Toen ik in september vorig jaar uit de Tweede Kamer vertrok, moest ik wel een traantje wegpinken. Ik zat er toch bijna vijftien jaar.

Daarna heb ik een mooi businessplan gemaakt voor een Bed & Breakfast. Eigenlijk zou het

37

een Bed & Breakfast & Brainstorm-plek worden, waar je ook goed zou kunnen ver­ gaderen. Ik had panden bekeken, kreeg aanbiedingen binnen om B&B’s te kopen, waardoor ik weer ging twijfelen over die business. Al doende bekroop mij het gevoel dat ik me er heel erg zou gaan vervelen. Dat NS mij benaderde, kwam vervolgens wel heel mooi uit.’

‘Ik ben het NS-aanspreekpunt voor de regio Noordoost. Wij hebben veel overleg met provinciale en gemeentelijke bestuurders.

De gesprekken gaan vaak ook over de dienstregeling, want het spoor is een levensader.

Ik was nog maar twee weken in dienst bij NS toen ik de initiatiefnemers voor een intercitystop in Hoogeveen moest uitleggen dat die niet zou terugkeren. Terwijl de Kamer ooit unaniem een motie van mij en CDA-collega Mastwijk heeft aangenomen voor het behoud van de intercity. Ik heb gezegd dat ik als NS’er een andere verantwoordelijkheid heb. Ik ben niet gedraaid, de omstandigheden zijn ver­ anderd. Er rijden nu extra Sprinters en de overstappen zijn verbeterd. Ik heb het ze met open vizier verteld. Ik ga niet in een hoekje

FORUM #14/25.07.13

zitten en doen alsof ik die motie nooit heb bedacht.’

‘Mijn rol rondom de crisis van GroenLinks is nogal overdreven. Ja, ik had beter misschien niet kunnen zeggen in een interview dat het fractiebestuur al een tijdje niet meer bijeenkwam. Maar ik moet je ook zeggen: ik had er geen slapeloze nachten van. Ik gaf gewoon een eerlijk antwoord op iets wat de journalist mij voorlegde. Met Jolande Sap heb ik er nooit problemen over gehad. We hebben uitstekend samengewerkt bij het afsluiten van het Lenteakkoord. Iedere partij maakt wel eens een crisis mee.’ 

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Sam Rentmeester

portret

anne-marie rakhorst

‘ga maar meisje, ben niet bang’ Ze had een algemeen lesje kunnen geven over innovatiekracht en duurzaamheid, maar als de dood van Eugène Janssen – haar echtgenoot en mede-eigenaar van Search – ter sprake komt, blijkt de grootste persoonlijke crisis haar het mooiste inzicht te hebben gebracht.

Tekst: Arjan Visser | Foto’s: Jeroen Poortvliet

Daar ongeveer, waar nu haar bureau staat, zat ze als driejarig meisje naar de wielrenners te kijken die langs het raam voorbij kwamen racen. ‘Hier moeten we altijd blijven wonen’, riep ze tegen haar moeder. Haar ouders waren vanuit Wijchen, bij Nijmegen, naar Heeswijk verhuisd. In deze woning zetten ze hun automatiseringsbedrijf op, tot er voor het gezin geen plaats meer was en ze naar een verbouwde boerderij, een eindje verderop in het dorp, vertrokken.

Toen Anne-Marie Rakhorst in 1994 voor zichzelf begon, koos ze deze plek uit haar jeugd om een bedrijf voor de toekomst te vestigen. Inmiddels staat er een prachtig duurzaam pand op het terrein aan de Meerstraat, maar het hart van Search (een internationaal opererend adviesen ingenieursbureau, laboratorium en opleidingsinstituut op het gebied van duurzame bouw, industrie, milieu, ruimtelijke inrichting, energie en water) bevindt zich hier, in het voormalig ouderlijk huis. Waar ooit haar meisjeskamer was, zetelt nu de financiële administratie.

De avond voor het interview is Rakhorst naar de theatervoorstelling ‘Dromen’ van Pia Douwes geweest. Daar is ze nog behoorlijk vol van.

‘Je moet je niet vastklampen aan je verworvenheden, zegt ze, maar dóór blijven gaan. Het was één groot pleidooi om te blijven dromen. Die Pia Douwes, dat vind ik zo’n topvrouw; ze lijkt helemaal geen last te hebben van de zogenaamde problemen van het ouder worden. Ik heb al eens eerder met haar te maken gehad, toen we allebei gevraagd waren om mee te werken aan het boek ‘Aan mijn jongere ik’. Dat was een geweldig project: schrijf een brief aan het meisje van toen. Welk advies zou je haar geven? De sterkste emotie die ik voelde was: ga maar meisje, ben niet bang, doe het maar!’

38

FORUM #14/25.07.13

portret

Had u die aansporing wel nodig?

‘Ik ben altijd wel gedreven geweest, maar dat neemt natuurlijk niet weg dat ik ook kwetsbaar en onzeker kan zijn. Dat was ik toen en dat ben ik nu nog steeds. Het verschil met vroeger is dat ik het nu als een kwaliteit ben gaan zien. Ik heb geleerd dat je meer kanten kunt hebben; dat je niet altijd alles in harmonie hoeft te brengen. Zo heb ik de behoefte aan verbondenheid met de mensen om mij heen, maar ook een sterke eigen wil. Toen ik jong was, wilde ik het altijd bij iedereen goed doen en mijn eigen mening hield ik daarom voor me.’

Er valt nog iets op: u bent een vernieuwer, u móet creëren, maar u woont en werkt in het dorp waar u bent opgegroeid en iedere zondagochtend zit u bij uw ouders op de koffie.

‘Ja, heel dubbel, da’s waar. Rob Groen, een psycholoog met wie wij in dit bedrijf al jaren samenwerken, zei ooit over mij: ‘Jij bent echt een fifty-fifty kopie uit je ouders.’ Van mijn vader heb ik het creatieve, het erop uittrekken, prikkels, the sky is the limit, en tegelijkertijd ben ik, net zoals mijn moeder, een mensenmens. De boel bij elkaar houden, familie is belangrijk.’

Uw moeder zei: ‘Het leven is een lopende band, je moet vooral de mooie dingen er vanaf zien te pakken.’ Volgens haar kunt u dat heel goed.

‘Dat klopt wel, ja.’

Maar wat doe je met de rotdingen die voorbij komen?

‘Twee jaar geleden is Eugène, mijn man, overleden. Acht jaar voor hij stierf werden we geconfronteerd met het feit dat hij blaas- en 40

FORUM #14/25.07.13

nierkanker had. Dat is niet iets waarvan je kunt zeggen: dat pak ik zelf van die lopende band. Maar je kunt wel kiezen hoe je daar mee omgaat.

Eugène heeft als een leeuw gevochten. Operaties, chemokuren, bestralingen: hij heeft alles gedaan om zijn leven te redden, maar de dag waarop hij te horen kreeg dat er niets meer aan te doen was – een half jaar voor zijn dood – heeft hij de knop omgezet. Dit beeld vergeet ik nooit meer: op een ochtend, niet lang nadat we het nieuws hadden gekregen, hoorde ik hem in de keuken een liedje zingen: ‘pyjamaatje uit, kleertjes aan, hoogste tijd om aan de slag te gaan.’ Ik sloop stilletjes dichterbij en zag hoe hij er een klein dansje bij maakte…’

Vindt u het moeilijk om hier over te praten?

‘Ja, maar het is goed. Als het mij echt te veel wordt, zal ik het zeggen. Ik vind eigenlijk dat er te weinig over de dood wordt gesproken. De dood is een onlosmakelijk onderdeel van het leven. Bovendien is het op een of andere manier ook een erkenning voor wat Eugène heeft moeten doorstaan, voor wat wij met z’n allen hebben meegemaakt. Dat plaatje van Eugène, nog uitgeput van de laatste bestralingen, zachtjes zingend bij het aanrecht: de ongekende kracht die daarvan uitging! Dat was precies, in de kern, waarom ik zo ongelooflijk veel van die man hield, houd. Hij is mijn grote voorbeeld. Ik heb verschrikkelijk veel van hem geleerd.’

Kunt u uitleggen hoe je van zo’n afschuwelijke gebeurtenis dan toch nog het beste kunt maken?

‘Edith Ringnalda, de weduwe van Simon Vinkenoog, schreef in haar boek Heer En Meester: ‘Simon heeft een kroontje op mijn hoofd gezet en dat zal ik voor de rest van mijn leven fier dragen.’ Zo is het

voor mij ook. Het ontmoeten van Eugène, het leven met Eugène; het heeft mijn leven enorm verrijkt en dat proces is nog niet gestopt.

Die verbinding verdwijnt nooit. Eugène zit in mijn hart, in mijn hoofd, in heel mijn wezen. Zo lang ik aan hem denk en over hem praat, zal hij blijven bestaan. Hij leeft voort in zijn drie kinderen, en in de Eugène Janssen Foundation, een stichting die projecten in ontwikkelings­ landen ondersteunt.’

Dat is mooi, maar toch: hoe ga je om met het gewone, alledaagse gemis?

‘Ermee leven. Dat is wat ik net bedoelde met die keuze, begrijp je? Ik kies ervoor om op deze manier met mijn verlies om te gaan. Eugène is daarin extreem voorbeeldig geweest. Ik heb van heel dichtbij gezien hoe hij de dood heeft geaccepteerd… Eugène is thuis gestorven, in mijn armen. Het is het ergste wat ik ooit heb meegemaakt – je wordt, op het moment dat je elkaar het hardst nodig hebt, uit elkaar gescheurd – maar het is tegelijkertijd het allermooiste wat mij is overkomen. We hebben nog zoveel kunnen bespreken, hij heeft me zakelijke adviezen gegeven, we konden over de dood praten, over hoe het later verder moest met mij, en met de zaak. Het klinkt paradoxaal maar als ik dit, het einde, met iemand had willen delen, dan met hem: moet je kijken, Eugène, hoe mooi dat is geweest.’

‘Weet je wat mij ook enorm heeft geholpen? Dat ik nog tijdens zijn leven gesprekken met een hap­tonoom heb gehad over rouwverwerking. Je kunt beter zorgen dat je hulp krijgt voordat je hem heel hard nodig hebt omdat het later, in verzwakte toestand, veel moeilijker is de juiste persoon te vinden. Dat is in feite ook de filosofie die in mijn bedrijf zit. Ik ben, wat dat betreft, één op één, er is geen verschil tussen privé en zakelijk. Praten over Eugène, nu, met jou, is in zekere zin ook duurzaam: de ervaringen die ik heb gehad kunnen anderen hopelijk goed gebruiken.’ 

Drie stellingen Er moet belasting komen op energieverspilling ‘Er moet op dat gebied zeker iets gebeuren, maar een sanctie is wel het laatste redmiddel. Ik heb een beter voorstel: haal de miljarden die naar fossiele brandstoffen gaan daar weg, zodat er een eerlijk level playing field voor duurzame energie komt en ook de politiek uiteindelijk zal kiezen voor die betere oplossing van het energieprobleem.’

Social media is een zegen ‘Internet überhaupt, ja, dat vind ik wel. Het is een hulpmiddel om kennis mee te vergaren - geen doel op zich. En net zoals die andere media kan het goed en verkeerd worden gebruikt. Toen laatst een bouwpakket van een 3D pistool online stond, zei mijn vader: ‘Waarom nou geen 3D kunstnier?’. Zo is het. Het kán namelijk wel. Je kunt zeggen dat terroristen zich via sociale media makkelijker kunnen organiseren, maar dat geldt net zo goed voor de mensen die het beste met de wereld voor hebben.’

Door te twijfelen komen we tot de waarheid, aldus Cicero ‘De vraag is even wat de waarheid is, maar twijfelen is erg belangrijk. Ik doe het elke dag, over van alles en nog wat. Twijfel zorgt ervoor dat je open blijft staan voor anderen. Het tegenovergestelde beeld is: ik weet alles en ik weet het allemaal zeker. Dan sluit je je volledig af.

Filosofen hebben zichzelf een mooie basis aangeleerd; ze vinden in beginsel niets, ze stellen hun oordeel uit.

Zo creëer je een zekere losheid, een openheid die je in staat stelt om steeds opnieuw te beginnen.’

Anne-Marie Rakhorst

1967 Geboren in Heeswijk 1988 Behaalt BBA aan de European University in Antwerpen 1994 Start haar eigen onderneming: Search

Laboratorium BV in Heeswijk 2000 Wordt verkozen tot Zakenvrouw van het jaar 2008 Treedt toe tot verschillende besturen en

Raden van Advies, zoals Urgenda, Club

van Rome en de Amsterdamse Klimaatraad 2012 Publiceert haar vierde boek ‘De kracht van

duurzaam veranderen’

41

FORUM #14/25.07.13

buitenland

Buy American bedreigt transatlantisch handelsakkoord Het steunen van eigen bedrijven versus de roep om vrijhandel. Buy American-wetsvoorstellen leiden tot een splitsing binnen het Amerikaanse bedrijfsleven.

‘Dit maakt ons allemaal minder efficiënt.’

Tekst: Jeroen Ansink | Foto: 100pk/Nationale Beeldbank Gaat protectionisme op staatsniveau het vrijhandelsakkoord tussen de EU en de Verenigde Staten torpederen? Met de Amerikaanse economie nog altijd in het slop wordt de roep om overheidscontracten toe te kennen aan bedrijven van eigen bodem steeds sterker.

Alleen al in de eerste zes maanden van 2013 hebben meer dan twintig staten zogeheten Buy American-wetsvoorstellen ingediend. Vorig jaar waren er dat nog vijf. ‘We zijn allemaal doodziek van outsourcing’, stelt Scott Paul, president van de overkoepelende Alliance for American Manufacturing. ‘Het is onzinnig om onze zuurverdiende belastingcenten naar het buitenland over te maken als er hier ook bedrijven zijn die het werk kunnen doen.’

Dergelijke geluiden kunnen voor een flinke kink in de kabel zorgen bij de gesprekken voor een Transatlantic Trade and Investment Partnership, die deze maand in Washington van 42

start zijn gegaan. President Obama staat hierbij voor een dilemma. De Amerikaanse delegatie vertegenwoordigt alleen de federale overheid en heeft geen invloed op het handelsbeleid van de afzonderlijke staten. Daarnaast is Obama voor een groot deel afhankelijk van de steun van de vakbonden, die publiekelijk voorstander zijn van Buy American-wetgeving. Met een werkloosheid van bijna acht procent is het niet waarschijnlijk dat ze dat standpunt opgeven: overheidscontracten zijn volgens de OESO verantwoordelijk voor meer dan tien procent van Amerika’s economische output. Bovendien maakt de Buy American-beweging het moeilijker voor Obama om de Europeanen aan te spreken op hun eigen protectionistische neigingen, zoals de eis van Frankrijk om een uitzondering te maken voor de nationale filmindustrie.

De kwestie heeft in ieder geval al geleid tot FORUM #14/25.07.13

een splitsing binnen het Amerikaanse bedrijfsleven. Dawn Champney, president van de Water and Wastewater Equipment Manufacturers Association, een organisatie die de waterindustrie vertegenwoordigt, noemt het beleid van de staten ‘contra-productief’. ‘Onze watervoorraad is van levensbelang voor de economie. Het is juist hier dat onze infrastructuur toegang moet hebben tot de beste technologieën.’ Volgens Champney leidt staatsbemoeienis tot meer bureaucratie, waardoor projecten vertraging dreiging op te lopen. Bovendien zou Buy American-wetgeving de prikkel om te inno­ veren wegnemen, omdat veel Amerikaanse bedrijven afhankelijk zijn van mondiale distributieketens en buitenlandse partners.

‘Dit soort initiatieven maakt ons allemaal minder efficiënt’, aldus Dan O’Flaherty, vicepresident van de overkoepelende belangenorganisatie National Foreign Trade Council. ‘Het leidt ertoe dat overheden duurder uit zullen zijn dan wanneer ze buitenlandse producten zouden kunnen kopen.’

Als de Buy American-beweging doorzet, voorziet O’Flaherty een negatieve spiraal, waarbij uiteindelijk iedereen slechter af zal zijn. ‘Dan krijg je straks een situatie waarbij Europeanen zullen zeggen: ‘wij geven Bavaria niet op als jullie ons Ohio niet geven.’ 

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Unilever opgericht in 1930 wat Producent van voedings­ middelen, persoon­lijke verzorging en schoonmaakartikelen ‘Vitello is wereldbekend en kost per pond slechts 40 cent.’ Zo luidt de slogan van de eerste margarine met een merknaam. Botergroothandelaar en voorganger van Unilever Samuel van den Bergh brengt het product in 1898 op de Nederlandse markt. In die tijd is er grote zorg over het weinige vet in het volksvoedsel.

Maar margarine is een betaalbaar vervangingsmiddel voor boter en kan in massa worden geproduceerd.

De ‘armeluisboter’ wordt in een moderne fabriek aan de Nassaukade in Rotterdam gemaakt. Het is er altijd druk. Aan de kade wordt de margarine ingeladen en verscheept naar Engeland. Vaten met grondstoffen als vet en olie worden aangevoerd met paard en wagen.

De ijzeren wielen van de wagens maken een flinke herrie. Maar het echte kabaal komt van de stoomtram met goederen die achter de fabriek aankomt. Door zijn dubieuze reputatie ‘de moordenaar’ genoemd… 

Tekst: Marcia Timmermans Foto: Unilever, rond 1900

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

43

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Olaf Koens (Moskou), Maurits Kuypers (Duitsland), Michel Maas (Indonesië), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Joost van Mierlo (Verenigd Koninkrijk), Hans Moleman (België), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Remko Tanis (China), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Jan van den Broek, Alfred van Delft, David de Nood, Winand Quaedvlieg, Gertrud Visser, Jan Zuidam Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 25 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie

FORUM #14/25.07.13

bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vno-ncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Paolo Tre / A3 / contrasto / HH Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

video

Kantoor Brussel: schakel tussen ondernemer en politiek Hoe werkt dat nou: de belangenbehartiging door VNO-NCW en MKB-Nederland in Brussel? Ondernemers én europarlementariërs geven een inkijkje in de praktijk van het lobbyen. ‘Ik kan niet werken zonder lobbyisten.’

Bekijk de video op www.vno-ncw.nl/brussel