Opinieblad Forum07

rubrieksnaam

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#07/11.04.13

Klaas Knot

‘Vertrouwen is niet het probleem’ actueel Mkb zoekt geld: waar woont Piet Krediet? 16

achtergrond Hoe verkoop je ouderen?

Uitzendbranche worstelt 30

interview André Kuipers: ‘Niet bezuinigen op innovatie’ 22

inhoud #07 14

Rubrieken 4 Opinie vno‑ncw • Respecteer de afspraak: voer de micro‑ norm in • Lastendruk: Raad van State trekt terecht aan de noodbel • Asschers taaleis is onbegrijpelijk • Meer inbesteden overheid zorgt voor oneerlijke concurrentie • vno-ncw West: Investeer in inno­ vatiekracht

8 De foto Ronde Tafel

14 En broer ‘We hebben veel met elkaar gevochten’

21 Buiten beeld

46

21

Jan Kamminga

22 Tien vragen aan André Kuipers, ambassadeur van het Techniekpact

27 Scheer Waardeloos

28 Ondernemerspanel Angst om de centen?

29 Uitspraken 35 Vereniging 41 Mohikanen ‘Eigenlijk ben ik uniek’

46 Vijf vragen aan Mirjam Sterk, ambassadeur jeugd­ werkloosheid

47 Overlevers Van Oord

47 Colofon

2

FORUM #07/11.04.13

16

rubrieksnaam

24

Artikelen 10 Heeft Klaas Knot ondernemend Nederland hoop te bieden?

Dat de Nederlandse consument minder uitgeeft, heeft niet primair met vertrouwen te maken, volgens dnb-president Klaas Knot. ‘Dit is een hard euro-in-de-portemonnee-effect.’

Als de export aantrekt, zal dat uiteindelijk ook de consumptie lostrekken. ‘Ik verwacht dat we zo uit de recessie komen.’

16 Geld gevraagd!

Een speciale mkb-beurs, nieuwe obligatieleningen en kredietunies. Het midden- en klein‑ bedrijf is naarstig op zoek naar alternatieve financieringsbronnen, nu het bankkrediet is opgedroogd. Wie springt er in het gat van het mkb-krediet?

42

24 Handel of hulp?

Handel levert banen op, geld en welvaart. Daar zijn ontwikkelingslanden mee gediend.

En dus wordt handel het speerpunt in het nieuwe ontwikkelingsbeleid, maakte minister Ploumen voor Ontwikkelingssamenwerking en Handel bekend. Binnenkort praat ze erover in de Kamer.

30 Vijfenvijftig plus: oud, maar niet uitgeteld Duur, niet flexibel en minder productief. Uitzendbureaus voor 55-plussers praten zich de blaren op de tong om senioren aan de man te brengen. Die hebben het niet makkelijk op de arbeidsmarkt. ‘Senioren zijn bedreigend voor het middlemanagement.’

42 Menno van der Marel wil iets goeds doen

30

Dat een paar Russische criminelen dankzij hem in de gevangenis zitten, geeft Menno van der Marel een goed gevoel. De mededirecteur van internetsecuritybedrijf Fox-it wil de maatschappij veiliger maken. ‘Ik vind het niks als ik niets nuttigs doe.’

3

FORUM #07/11.04.13

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Klassiek Eerst trekt de export aan, dan de bedrijfsinvesteringen en uiteindelijk de consumptie. Dat is de route die het herstel van de Nederlandse economie zal gaan volgen. Zie daar de analyse van Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, in deze Forum. Heel ‘klasssiek’ noemt Knot deze uitweg uit de recessie. Nederland heeft, ondanks de zwakke binnenlandse consumptie, ook weinig om zich zorgen over te maken want de aanbodkant van onze economie is nog steeds heel sterk.

‘De concurrentiepositie is uitstekend, we hebben een goed opgeleide beroepsbevolking en een efficiënte overheid. Zodra het algemene sentiment op de wereldmarkt verbetert, staat Nederland klaar om daar als eerste van te profiteren’, aldus de dnb-president.

Ook klassiek was de aankondiging, alweer twee weken terug, van onze minister van Financiën en voorzitter van de eurogroep, Jeroen Dijsselbloem. Hij stelde dat er in tijden van crisis zo min mogelijk risico moet worden genomen en dat overheden het redden van de banken dan op zich moeten nemen. Net zoals eerder al gebeurde in Ierland en Spanje, en nog maar net geleden in Nederland bij sns reaal. ‘Maar nu de rust weer een beetje is teruggekeerd, moeten we de risico’s terugbrengen

naar waar ze horen.’ Het was een constatering die vooral in de Angelsaksische wereld de nodig commotie teweeg bracht, maar waarvan - nu het stof weer neergedaald is - erkend wordt dat dit simpelweg het nieuwe Europese beleid is zoals dat eind 2012 op papier gezet is. Geen reden voor paniek, want de kleine spaarder blijft veilig.

De achterblijvende consumptie in Nederland heeft sowieso weinig te maken met gebrek aan vertrouwen, stelt Knot. Wel met een hard minder-euro-in-de-portemonnee-effect. Dat is vooral te wijten aan de hogere pensioenpremies en andere lasten. Dat maakt ook meteen duidelijk waarom structurele hervormingen zo hard nodig zijn. We moeten het in elk geval niet zoeken in hogere lonen, waarschuwt ook De Nederlandsche Bank: ‘We kunnen ons niet de luxe veroorloven van een binnenlandse loongolf. Onze concurrentiepositie is goed, maar niet overcompetitief. Ten opzichte van Duitsland hebben we de afgelopen tijd juist concurrentiepositie verloren.’ Onze klassieke toetssteen inderdaad.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw

Respecteer de afspraak: voer de micronorm in • Stijging ozb ondernemers volgt inflatieniveau • Verliezen grondbezit soms toch afgewenteld • Invoering micronorm beschermt bedrijven én burgers De verliezen op grondexploitaties die gemeenten lijden, worden afgewenteld op bedrijfsleven en burgers. Dat blijkt uit de Monitor Inkomsten lokale heffingen die op 9 april is gepubliceerd. Op zich zag de opbrengststijging van de Onroerende Zaakbelasting (ozb) er gematigd uit. Het totale ozb-bedrag dat alle gemeentes heffen van ondernemingen wijkt met een plus van 2,9 procent niet veel af van de voor dit jaar verwachte inflatie. Dat lijkt positief, maar dat is het niet.

In nogal wat gemeenten gaan de tarieven voor de ozb toch sterk omhoog. Dat laat opnieuw zien dat de bestaande macronorm geen enkele matigende werking heeft op individuele gemeenten. De macronorm stelt alleen een grens aan de totale ozb-opbrengst van alle gemeenten gezamenlijk. En zelfs dan is sprake van een overschrijding.

Uit de publicatie blijkt immers dat de ozb-opbrengst van burgers en ondernemingen van alle gemeenten gezamenlijk 4

met 3,86 procent stijgt. En dat is meer dan de voor 2013 afgesproken macronorm van 2,76 procent.

Het wordt tijd dat afspraken gerespecteerd worden. Lokale lastenstijgingen moeten aan banden gelegd door (her)introductie van een norm waaraan elke gemeente zich houdt. Een micronorm dus. Volgens die norm zou de gemeente de opbrengst van de lokale belasting met niet meer dan het inflatiepercentage mogen laten stijgen (gecorrigeerd voor volume-effecten, zoals nieuwbouw).

Deze aanpak is helemaal in lijn met de meerjarenafspraken die in 2011 tussen Rijk en decentrale overheden zijn gemaakt.

Dat een micronorm nodig is, blijkt ook uit de voor 2013 verwachte forse stijgingen van andere gemeentelijke belastingen, zoals de precariobelasting (9,6 procent), de toeristenbelasting (8 procent) en de parkeerbelasting (5 procent). Ondernemers en hun werknemers hebben het al zwaar genoeg. Maak de te dragen last dan niet nog zwaarder.  www.vno-ncw.nl/lokalelasten

FORUM #07/11.04.13

opinie vno-ncw

wandelgangen

Asschers taaleis is onbegrijpelijk • Minister Asscher wil taaleis voor risicovolle beroepen • Maar onduidelijk is wanneer aan de eis voldaan wordt

PvdA-Kamerlid Jan Vos wil weten of minister Kamp van Economische Zaken het ook ‘zorgwekkend’ vindt dat er ‘zoveel kritiek’ vanuit de klankbordgroep komt op het onderzoek naar de eventuele winning van schaliegas in Nederland.

In die klankbordgroep zitten vertegenwoordigers van onder meer de betrokken gemeenten, de milieubeweging en de olie- en gasindustrie.

Kamp meldt dat de besprekingen tussen de klankbordgroep en de onderzoekers tot dusver ‘in een constructieve sfeer’ verlopen. Hij heeft bovendien een extra stap ingebouwd door de commissie voor de milieueffectrapportage, bestaande uit onafhankelijke deskundigen, naar het onderzoek te laten kijken.

De suggestie van Vos en de klankbordgroep om het ministerie van Infrastructuur en milieu een grotere rol te geven in het onderzoek, legt Kamp naast zich neer. Er wordt al genoeg ‘goed regulier contact onderhouden en informatie uitgewisseld’. dijkstra

Minister Asscher van Sociale Zaken wil dat vanaf 1 juli buitenlandse werknemers die tijdelijk werken in risicovolle beroepen ‘voldoende Nederlands’ spreken. De minister is bang dat er in geval van nood niet goed gecommuniceerd wordt. Maar voorlopig is het Asscher die – in prima Nederlands – onduidelijk is.

De regels gaan gelden voor tien beroepen die vooral te maken hebben met duiken, asbestverwijdering, vuurwerk en voor alle hijskraanmachinisten. Zij moeten de arboregels snappen, hun collega’s begrijpen en de etiketten en aanwijzingen op de zaken waarmee ze werken begrijpen. Maar hoe bepaal je of iemand ‘voldoende Nederlands’ spreekt? Moet iedere buitenlandse werk­ nemer een test afgenomen worden? En zeker zo belangrijk: hoe verhoudt de taaleis zich met de Europese interne markt? Een werkgever weet nu niet waar hij aan toe is als hij een buitenlandse werknemer inhuurt.

Het zijn allemaal vraagstukken die volgens Asscher in veilige handen zijn bij de Inspectie szw, de voormalige Arbeidsinspectie. Die gaat namelijk de controles doen en als een Duitser, Belg of Pool volgens de Inspectie niet goed genoeg Nederlands spreekt, krijgen zowel de werknemer als de werkgever een boete. De concrete omstandigheden waaronder de arbeid wordt verricht, zijn bepalend voor het niveau waarop de Nederlandse taal beheerst moet worden, zegt het ministerie. Dat laat ruimte over voor enorme interpretatieverschillen.

Ondernemers willen heel graag dat er goed gecommuniceerd wordt, zo verloopt het werk beter, ook als er geen noodsituaties zijn. Vakmensen weten wat ze doen en kennen het materiaal waarmee ze werken. Als er per se regelgeving moet komen, dan wel eenvoudige, eenduidige universele regels.

Niemand zit te wachten op een ambtenaar die met een eigengemaakte toets op een bouwplaats de kraanmachinist moet overhoren. 

onderzoek schaliegas niet opgeschaald’

Vos: gaslek

www.vno-ncw.nl/arbeidsmigratie

wandelgangen

weekers doet niet aan ‘belastingparadijzerij’

5

FORUM #07/11.04.13

hun belastingdruk te beïnvloeden, dan moeten die in internationaal verband worden genomen.

Het heeft volgens Weekers geen zin dat landen ieder voor zich criteria gaan ontwikkelen. dijkstra

sp-Kamerlid Arnold Merkies wil weten wat staatssecretaris Weekers van Financiën met de belastingparadijsmotie van pvv-Kamerlid Roland van Vliet gaat doen. Die aangenomen motie stelt dat het kabinet afstand moet nemen van het begrip ‘Nederland belastingparadijs’.

Weekers leest hierin dat een meerderheid van

de Kamer vindt dat Nederland weliswaar een fiscaal aantrekkelijke vestigingsplaats is voor multinationals, maar dat dat nog niet de kwalificatie belastingparadijs rechtvaardigt.

Hij kan ook niet zoveel met die term. ‘Alleen de oeso heeft de moeite genomen heldere criteria daarvoor aan te leggen.’ Op basis daarvan is tot dusver geen enkel land op een zwarte lijst geplaatst. Ongefundeerde kwalificaties zijn volgens Weekers ‘belastingparadijzerij’.

Als er al maatregelen moeten worden genomen tegen de mogelijkheden van multinationals om

Van Vliet: onbelast

opinie vno-ncw

Nu minister Dijsselbloem de knuppel in het Cypriotische hoenderhok heeft gegooid, verwacht de Tweede Kamer dat hij doorpakt. En dat hij dus meer werk maakt van het onderzoek naar het wegsluizen van Cypriotisch spaargeld naar filialen van de failliet verklaarde Laika Bank in Moskou en Londen. Daar zou 700 miljoen euro naartoe zijn

verdwenen, vlak voor het faillissement.

Een deel van de Kamer, waaronder de coalitiefracties zelf, vindt dat Dijsselbloem zich te afwachtend opstelt. De minister vindt ook dat het om ‘onoorbare’ praktijken gaat, maar wil toch het onderzoek van de Cypriotische overheid en de trojka van Europese Commissie, Europese Centrale Bank en Internationaal Monetair Fonds afwachten. ‘Ook al krijgt Cyprus een miljardenlening van de eurolanden, dat betekent niet dat wij de boel daar overnemen.’

dijkstra

wandelgangen dijsselbloem wacht op cyprus

Dijsselbloem: doorsluizen

wandelgangen

Terecht alarm over hoge lastendruk • Collectieve lastendruk loopt de spuigaten uit • Verdere verhoging slecht voor burgers én bedrijven

Staatssecretaris Weekers van Financiën houdt vast aan de werkkostenregeling voor het onbelast vergoeden van werknemersvoorzieningen.

De regeling houdt in dat werkgevers 1,5 procent van de loonsom belastingvrij mogen verstrekken en loopt al sinds 2011. In 2014 zou hij verplicht worden, maar dat is met een jaar uitgesteld omdat er nog maar weinig werkgevers zijn overgestapt, en de invoering gepaard gaat met allerlei problemen.

Weekers wil die onder meer oplossen met de introductie van het noodzakelijkheidscriterium.

Als bijvoorbeeld een tabletcomputer noodzakelijk is voor het werk, hoeft de werknemer niet te bewijzen dat hij die voor minimaal 90 procent ook echt voor het werk gebruikt. Er moet dan wel iets worden gevonden op ‘creatieve werk­ gevers’, aldus Weekers. Tuinlieden of schoonmakers zouden om die reden geen beroep kunnen doen op het criterium. sp-Kamerlid Farshad Bashir trok dat in twijfel; met een beetje fantasie zag hij die beroepsgroepen ook gebruikmaken van een tablet. Om de complexiteit van de regeling maar aan te geven. dijkstra

Alarmerende berichten van de Raad van State. Piet Hein Donner, vicepresident van de Raad, stelde bij de presentatie van het jaarverslag van zijn organisatie vast dat de collectieve lastendruk tegen zijn grenzen aanloopt.

Een verdere verhoging is wat hem betreft geen oplossing meer om het begrotingstekort binnen de perken te houden. Donner krijgt steun van het Centraal Planbureau. Het onderzoeksinstituut meldt in het Centraal Economisch Plan (een publicatie met economische vooruitzichten) dat de ombuigingen van dit kabinet, net als bij voorgaande kabinetten, vooral bestaan uit lastenverzwaringen.

De collectieve lastendruk – het totaal van belastingen en premies uitgedrukt in procenten van wat we met z’n allen verdienen - is inmiddels opgelopen van iets meer dan 38 procent tot meer dan 40 procent. Burgers zullen steeds vaker en steeds meer zelf moeten betalen voor allerhande voorzieningen.

Volgens Donner hoeft dat geen probleem te zijn, als de lasten voor burgers maar omlaag gaan of het vooruitzicht wordt geboden dat dit gaat gebeuren.

Maar daar schort het nu juist aan.

En wat voor burgers geldt, gaat zeker ook op voor bedrijven. Ook zij hebben behoefte aan lastenverlichting. Want je kunt op je vingers natellen dat te hoge lasten de rem zetten op nieuwe ontwikkelingen: er zal dan niet of minder kunnen worden geïnnoveerd, geïnvesteerd. Extra contraproductief in een tijd dat de economie het toch al zo zwaar te verduren heeft. Maar er speelt nog iets mee. Het vertrouwen van producenten is net als dat van consumenten gebaat bij een voorspelbaar en samenhangend kabinetsbeleid.

Daar is het volgens Donner de laatste jaren niet echt van gekomen. Als de toekomst duidelijk is, kunnen ondernemers en burgers op basis daarvan financiële plannen maken en investeren. Ook op dat punt valt nog veel winst te behalen. 

werkkosten zijn hoop geregel

Weekers: lastig 6

FORUM #07/11.04.13

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

vno-ncw west

Investeer in innovatiekracht Vorige week maakte minister Kamp van Economische Zaken bekend dat Nederland naar de vijfde plaats is gestegen op de Innovation Union Scorebord van de Europese Commissie. Die geeft aan welke landen de meest innovatieve bedrijven voortbrengen. Een goede prestatie, zou je zeggen. Wie zich verdiept in de cijfers, ziet echter dat we op het essentiële gebied van de financiering achterblijven. Vooral de omvang van de bedrijfsinvesteringen levert een schamele elfde plaats op.

Uit eerder onderzoek in opdracht van het ministerie van Economische Zaken bleek vorig jaar al dat innovatieve bedrijven in Zuid-Holland hun ideeën nauwelijks gefinancierd krijgen. Banken zijn terughoudend in het verstrekken van krediet. Lenen aan innovatieve ondernemingen vraagt hoe dan ook geloof en lef. Nu komt daar de bankencrisis bij, die ervoor heeft gezorgd dat banken voorzichtiger opereren. In deze situatie is het een publieke taak om bedrijven te steunen.

Drie weken geleden was ik te gast op het Biosciencepark in Leiden. De directeur-eigenaar van een jong farmaceutisch bedrijf vertelde dat het gemiddeld twaalf jaar duurt voordat een nieuw medicijn op de markt kan worden gebracht. Dure apparatuur is nodig om dat soort medicijnen te maken. Bij het begrip ‘starter’ krijg je zo een heel ander beeld.

In Zuid-Holland zijn provincie, steden, universiteiten en vno‑ncw West tot de conclusie gekomen dat we een Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (rom) nodig hebben. Andere regio’s dan de Zuidvleugel van de Randstad hebben al laten zien dat zo’n rom een impuls kan geven aan innovatief ondernemerschap. Denk aan Brainport Eindhoven. Daar waar banken achterblijven kan een ontwikkelingsmaatschappij als kapitaalverschaffer participeren in risicovolle innovatieve projecten. De deelnemende overheden in Zuid-Holland hebben toezeggingen gedaan voor een startkapitaal. De ambitie is het participatiefonds bij gebleken succes te laten doorgroeien naar 100 miljoen euro.

Inmiddels is in Zuid-Holland een principebesluit tot oprichting van een rom genomen. Uit het bijbehorende participatiefonds zullen investeringen mede worden gefinancierd van veelbelovende innovatieve bedrijven in de sectoren waar de Zuidvleugel een sterke internationale concurrentiepositie inneemt: Clean Technology, Life Sciences & Health, Security en Greentech. De oprichting van de rom is een prima zaak voor de groeikracht van de Zuidvleugel. Ik hoop dat in de Noordvleugel van de Randstad een vergelijkbaar besluit wordt genomen.

René Klawer Voorzitter vno‑ncw West

Inbesteding overheid zorgt voor oneerlijke concurrentie • Overheden besteden steeds meer in • Dat gaat ten koste van aanbesteding aan bedrijfsleven • En zorgt voor oneerlijke concurrentie Een eigen adviesbureau, een eigen drukkerij, een eigen workshoporganisatie, een eigen ict-adviesclub: overheden houden steeds vaker opdrachten ‘in eigen huis’ door in te besteden. Het is een ontwikkeling die haaks staat op het principe om als overheid taken die het bedrijfsleven goed en goedkoop kan verzorgen, uit te besteden. Behalve dat dit het bedrijfsleven, juist nu in crisistijd, opdrachten kost, brengt het ook risico’s op oneerlijke concurrentie met zich mee.

Sinds 1 april is de Aanbestedingswet van kracht. Die wet biedt opdrachtgevers (aan overheidszijde) en opdrachtnemers (uit de markt) juist meer mogelijkheden om tot kwalitatief betere en kostenefficiënte oplossingen te komen. De kern van de 7

aanbestedingswetgeving is immers om overheidsopdrachten open te stellen voor concurrentie. Bij inbesteden gunt de overheid een opdracht aan een overheidsgedomineerde organisatie of onderneming. De aanbestedingsplicht geldt dan niet. Maar het is duidelijk dat de Aanbestedingswet en de onderliggende Europese regels erop gericht zijn dat dit soort uitzonderingen zeer terughoudend wordt gehanteerd.

Genoeg aanleiding om de spelregels van de Wet Markt en Overheid nog eens tegen het licht te houden. Een lacune in de wet is dat de overheid nog steeds de ruimte heeft om zelf te bepalen of een activiteit ‘in het algemeen belang’ is. Is dat het geval, dan is de wet niet van toepassing. Dat klinkt als een slager die zijn eigen vlees keurt.  www.vno-ncw.nl/aanbesteden

FORUM #07/11.04.13

rubrieksnaam de foto

Ronde Tafel Amsterdam, 8 april – Het was weliswaar aan een vierkante tafel, maar op de binnenplaats van het Zeemagazijn van het Amsterdamse Scheepvaartmuseum vond maandag een van de grootste Ronde Tafels die Nederland ooit heeft georganiseerd plaats. Voor dit diner schoof de Russische president Vladimir Poetin aan, vergezeld door een grote delegatie Russische zakenlieden van onder meer Gazprom, Lukoil en Summa. vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes leidde de Nederlandse delegatie van 21 Nederlandse ceo’s. Aanleiding was het bezoek dat Poetin bracht ter gelegenheid van de officiële opening van het Nederland-Ruslandjaar.

Onderwerp van gesprek waren – uiteraard – energie, infrastructuur, verbetering van de volksgezondheid en het ondernemingsklimaat in Rusland. Poetin liet weten veel waardering te hebben voor de kwaliteit en het commitment van Nederlandse bedrijven. Een aantal Russische bedrijven doet ook belangrijke investeringen in Nederland. En niet onbelangrijk: in de marge van de bijeenkomst werden afspraken gemaakt voor vervolgcontacten.

Tekst: Karin Bojorge, foto: Jerry Lampen/ANP

8

FORUM #07/11.04.13

rubrieksnaam

9

FORUM #07/11.04.13

omslag

‘Lastenverlichting of loongolf zit er niet in’ We moeten op klassiek Nederlandse wijze uit deze crisis komen, dus via herstel van de export, zegt Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank. Nederlandse bedrijven hoeven volgens hem niet bang te zijn voor Cypriotische toestanden. ‘Maar het principe dat crediteuren van banken meer worden aangeslagen, staat niet ter discussie.’

Tekst: Paul Scheer | Foto: Miquel Gonzalez/hh

De eurozone heeft een paar spannende weken beleefd met de bankencrisis in Cyprus. Ondertussen blijft de ‘gewone’ economische crisis in Nederland aanhouden, en voert het kabinet extra miljardenbezuinigingen door.

Meneer Knot, hebt u ondernemend Nederland nog enige hoop te bieden?

‘Nou, de aanbodkant van onze economie is nog steeds zeer sterk. De concurrentiepositie is uitstekend, we hebben een goed opgeleide beroepsbevolking en een efficiënte overheid.

Zodra het algemene sentiment op de wereldmarkt verbetert, staat Nederland klaar om daar als eerste van te profiteren.’

‘Ik verwacht dat we op klassieke wijze uit de recessie zullen komen, dus eerst herstel van de export, dan komen de bedrijfsinvesteringen en uiteindelijk volgt de consumptie. Wat daarbij helpt, is dat vooral de grotere bedrijven goed bij kas zitten. De overheid, de banken en de consument moeten hun balans weer op orde brengen, maar dat geldt minder voor het bedrijfsleven. De impuls moet echter in eerste instantie van buiten komen, want de binnenlandse dynamiek is nog onvoldoende.’

10

FORUM #07/11.04.13

En dan helpt ‘Cyprus’ natuurlijk niet voor het vertrouwensherstel.

‘U maakt nogal een long stretch, van Cyprus naar het consumentenvertrouwen. We zaten in een periode waarin het leek dat de situatie op de financiële markten zich normaliseerde.

Maar op Cyprus bleek toch weer een steunprogramma nodig. Dat kan leiden tot nieuwe onzekerheid, en dat zou heel slecht zijn. Juist nu beleggers de eurozone weer weten te vinden, en er weer kapitaal van Noord- naar ZuidEuropa stroomt. Als die situatie draait, zou dat slecht zijn voor het vertrouwen in Europa. Dat merken wij dan via de export.’

‘Ik heb niet het idee dat het vertrouwen van de Nederlandse consument zelf een knauw heeft gekregen van de uitspraken van minister Dijsselbloem. In Cyprus is een bijzondere invulling gegeven aan het principe dat we van bail out (overheid stapt in om faillissement te voorkomen; red.) naar bail in (eerst zijn bepaalde groepen crediteuren aan de beurt; red.) van de schuldenlast willen. Dat principe staat wat mij betreft niet ter discussie. Er is ook brede steun voor in Europa.’

11

FORUM #00/00.00.13

omslag

‘we hebben in de eurozone te lang gedacht dat we alleen naar de overheidsfinanciën moesten kijken’

Ondernemers hoeven niet bang te zijn voor het Cyprus-scenario?

‘Cyprus is een uniek geval. De banken daar hebben zwaar belegd in Griekse staatsobligaties. Aan de andere kant op de balans heeft een bank normaal achtereenvolgens eigen vermogen, achtergesteld vermogen, obligatievermogen en dan pas spaartegoeden staan.

Als er financiële problemen zijn, ga je als bank dat rijtje af. Maar op Cyprus zit er nauwelijks iets tussen eigen vermogen en spaartegoeden.

Vandaar dat ze meteen bij de spaarders terechtkwamen. En dat waren ook geen klassieke kleine spaarders, maar vermogende buitenlanders.’

Alle gedoe heeft effect op het vertrouwen.

‘Het voortdurend opflakkeren van de eurocrisis is slecht voor de economische activiteit in de eurozone en daarmee voor Nederland.

Maar laten we wel wezen, de consumptie in Nederland is vooral laag omdat het beschikbare inkomen laag is. We zijn terug op het niveau van tien jaar geleden. Dat is onder meer te wijten aan hogere pensioenpremies en andere lasten. Dat is niet primair een vertrouwenseffect, maar een hard euro-inde-portemonnee-effect. Voor het welvarende deel van de consumenten geldt daarnaast dat ze minder uitgeven omdat ze onvoldoende vertrouwen hebben.’

Dat kan niet in Nederland gebeuren?

‘De situatie op Cyprus is totaal anders dan die van Nederlandse banken. Ik zou me als Nederlandse spaarder niet zoveel zorgen maken.’

Dus loonsverhoging? Lastenverlichting?

‘We kunnen ons niet de luxe veroorloven van een binnenlandse loongolf. Onze concurrentiepositie is goed, maar niet overcompetitief.

Ten opzichte van Duitsland hebben we de afgelopen tijd juist concurrentiepositie verloren, en dat is toch onze belangrijkste handels­ partner. Lastenverlichting zit er ook niet in, gezien de blijvende noodzaak om de overheidsfinanciën op orde te brengen.’

Moet de invoering van de Europese Bankenunie niet worden versneld?

‘Ik vind het moeilijk om op basis van Cyprus lessen te trekken voor de Bankenunie. Versnellen lukt ook niet zomaar. De Bankenunie bestaat uit centraal toezicht, een mechanisme om banken in de problemen te helpen en op termijn een depositogarantiestelsel. Ik ga uit van de gemaakte afspraken, en dat betekent dat de Bankenunie in 2014 gaat draaien.’

12

Het producentenvertrouwen neemt wel duidelijk af.

‘Ja, algemeen gezegd sparen ondernemers nu veel. Dat loopt op tot recordhoogte. Het betekent dat investeringen niet worden gedaan.’

FORUM #07/11.04.13

Omdat bedrijven moeilijk krediet krijgen.

‘Ik wil niet zeggen dat de kredietverlening geen probleem vormt voor het bedrijfsleven, maar in de eerste plaats is er nu sprake van een verminderde vraag naar kredietverlening.

Bedrijven stellen investeringen uit. In de tweede plaats zijn banken terughoudend omdat de risico’s in crisistijd groter zijn. En in de derde plaats wordt kredietverlening bemoeilijkt door de kapitaaleisen die aan banken worden gesteld.’

Het midden- en kleinbedrijf zegt dat banken té voorzichtig zijn.

‘Ik begrijp heel goed dat ondernemers dat zeggen, en waardeer hun optimisme en positivisme. Maar ik kan ook begrijpen dat een bankier niet datzelfde optimisme voelt. Die probeert zakelijk te kijken naar het investeringsproject waarover een ondernemer enthousiast is.’

Dus er is niks bijzonders aan de hand?

‘Bijzonder is de balansrecessie. Wij vertellen banken dat zij hun kapitaalbasis moeten versterken. Banken kunnen kapitaal dus niet zomaar aanwenden voor grote leningen. Daar komt helaas de bankenbelasting nog eens bovenop.

Dat is geen behulpzame factor.’

Dijsselbloem ziet de bankenbelasting niet als een probleem.

‘Iedere bankier zal met me eens zijn dat vertra-

Wie is Klaas Knot?

Na een studie economie in Groningen begon Klaas Knot (46) in 1995 bij De Nederlandsche Bank. Vanuit dnb maakte hij enkele uitstappen naar het Internationaal Monetair Fonds (1999-1999), de Pensioen- en Verzekeringskamer (2002-2004) en het ministerie van Financiën (2009-2011).

In 2011 volgde hij Nout Wellink op als president-directeur van dnb.

ging van de kapitaalopbouw rechtstreeks de ruimte voor nieuwe kredietverlening bepaalt.

Dat kan niet worden ontkend. Maar het kabinet heeft natuurlijk een budgettair probleem.

Het heeft het geld van de bankenbelasting nodig voor het op orde brengen van de eigen balans. En een deel van de verslechtering van die balans is terug te voeren op wat er mis is gegaan in de financiële sector. Het is vooral een ongelukkige situatie.’

Producenten- en consumentenvertrouwen zijn volgens Knot gebaat bij voorspelbaar kabinetsbeleid. Als de toekomst helder is, kunnen ondernemers en burgers op basis daarvan hun financiële plannen maken.

‘Ik constateer in dat verband dat de politiek eindelijk een meerderheid heeft weten te vinden voor een structurele aanpak van lastige dossiers als de woningmarkt, de AOWleeftijd en de arbeidsmarkt. Ik heb het vertrouwen dat uit de onderhandelingen tussen de sociale partners een geloofwaardig beleid komt.’

‘Het is niet mijn rol om op al die terreinen specifieke oplos­singen te noemen. Ik wil wel het World Economic Forum aanhalen. Dat zegt dat Nederland het op alle indicatoren goed doet, behalve het ontslagrecht. Dat leidt tot zeer beschermde insiders en een vrijwel niet beschermde groep van flexibele schil en outsiders.’

13

U wilt ouderen ontzien bij de ontslag­ hervorming. Is dat niet halfbakken?

‘Ik ben voor ambitieus hervormen, maar wil rekening houden met de balans tussen de groep die van een hervorming profiteert en de groep die dat niet doet. Kijk, het liefst hervorm je het ontslagrecht op de top van de conjunctuur, maar dan is er geen politieke urgentie om het aan te pakken. Als je het nu doet, leidt het ertoe dat een nieuwe groep werklozen aan de kant komt te staan, zonder dat ze zicht hebben op nieuw werk. Het is dus verstandig economisch beleid om te kiezen voor een ingroeimodel. Dat doen we ook bij de AOW en de hypotheekrenteaftrek voor bestaande gevallen.’

‘Het procyclische zit in de aard van de mens.

Gaat het goed, dan hebben we alleen oog voor goede dingen. Dat is niet alleen in de politiek, bij de sociale partners zie je het ook. Dingen worden bespreekbaar als de urgentie groot is, en in dit geval dus als de werkloosheid begint op te lopen. Terwijl ik ook constateer dat de sociale partners in het verleden hebben laten zien over een gezonde dosis verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van de Nederlandse economie te beschikken.’

Er zit wel druk op het lopende sociaal over­­leg: op 1 mei moet het kabinet een sluitende begroting in Brussel aanleveren. Het bezui­ nigingspakket uit het regeerakkoord van 16 miljard euro is aangevuld met 4 miljard aan FORUM #07/11.04.13

extra bezuinigingen.

Had het kabinet in het begin méér moeten bezuinigen?

‘Dan hadden we nu in elk geval geen discussie gehad over het extra pakket. Het is ook niet toevallig dat het advies van de Studiegroep Begrotingsruimte, waarvan DNB deel uitmaakt, tot een advies kwam van 16 miljard plus 4 miljard onzekerheidsmarge. Maar ik begrijp de keus van het kabinet om niet voor 20 miljard ineens te kiezen, want de tegenvallende economische resultaten in het derde kwartaal van vorig jaar waren niet te voorzien.’

Vertrouwt u erop dat de eurozone niet uiteen valt?

‘Ja. Je moet niet alleen maar een economische kostenbatenanalyse maken. We moeten ons altijd realiseren dat de euro ook een politiek project is. Een verenigd Duitsland moest worden ingebed in een verenigd Europa. Daar hoort de euro bij, die is onomkeerbaar.’

‘We hebben in de eurozone te lang gedacht dat we alleen naar de overheidsfinanciën moesten kijken. Als het daarmee misgaat, is dat een indicatie van onderliggende problemen. Daar kom je dan vrij laat achter. Dus is het beter om eerder te kijken naar het concurrentie­ vermogen, onhoudbare zeepbellen en andere onevenwichtigheden in lidstaten.’ 

& broer Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam KLG Europe activiteit Logistieke dienstverlening vestigingsplaats Eersel, Venlo + buitenlandse vestigingen aantal medewerkers 680 opgericht 1918 eigenaren Kees en Ad Kuijken

14

FORUM #07/11.04.13

‘We hebben veel met elkaar gevochten’ In hun middelbareschooltijd stonden ze elkaar regelmatig naar het leven. Nu leiden Ad en Kees Kuijken samen familiebedrijf KLG Europe. ‘We hebben niet veel woorden nodig om elkaar te begrijpen.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet, familie Kuijken

Kees Kuijken (52)

Ad Kuijken (49)

‘Buiten schooltijd was ik altijd op de zaak. Mijn vader vond dat niet gezond. Dus stelde hij me een ultimatum: ik mocht me doordeweeks niet meer op het bedrijf vertonen, anders moest ik naar kostschool. Ik heb toen gezegd dat hij me dan maar gelijk moest inschrijven. Na de kostschool heb ik anderhalf jaar op de vrachtauto gezeten. De vrijheid die ik had, beviel me prima. Maar toen de bedrijfsleider ziek werd, haalde m’n pa me naar kantoor. Ik deed het op voorwaarde dat ik later weer terug mocht op de auto. Maar daar is het nooit meer van gekomen.’

‘Ik doe de commercie. Ad is de financiële man. Met de boekhouding heb ik nooit zo veel gehad. Ik vind het meer een uitdaging om potentiële klanten te overtuigen dat we dingen kunnen die andere bedrijven niet doen en misschien zelfs niet kunnen. Ad heeft daar het geduld niet voor. Hij wil het liefste direct na binnenkomst spijkers met koppen slaan. Maar zo werkt het bijna nooit. Zeker niet in het buitenland.’

‘Ad is kritisch, soms op het conservatieve af. Maar dat is goed. Ik kan weleens te enthousiast zijn, te optimistisch. Het is goed dat hij dan op de rem trapt, me duidelijk maakt dat ik dreig door te schieten. Iedereen kan fouten maken. Maar als een van ons een inschattingsfout heeft gemaakt, komt de ander daar nooit op terug. Gelijk krijgen heeft op zo’n moment geen enkele meerwaarde meer.’

‘Vroeger namen we beslissingen met ons pa erbij. Als er dan twee zeiden ‘links’, was het ook links. Hij zag ons duidelijk voor vol aan. Wij hebben gelijk gezegd dat we met onze mensen ook zo zouden moeten werken.

Ze zitten niet voor niets op bepaalde posities in het bedrijf. Het heeft wat tijd gekost, maar het werkt. Zo goed, dat ik mezelf er weleens op betrap dat ik weinig aan het bedrijf denk als ik op reis ben.’

‘We hebben niet veel woorden nodig om elkaar te begrijpen. Dat is wel anders geweest. Op kostschool hebben we veel met elkaar gevochten. Ik zeg weleens dat we in die tijd al ons kruit hebben verschoten. We zijn het in al de jaren dat we samenwerken één keer niet eens geworden.

Toen hebben we onze adviseur erbij geroepen. Zijn oordeel zou bepalend zijn. En zo is het gegaan. Zonder hard feelings.’

‘Kees is een beetje het uithangbord van klg Europe. Van mij mag hij; ik treed niet graag op de voorgrond. Hij is ook diplomatieker. Ik kan af en toe kort door de bocht zijn. Vooral als ik een discussie te lang vind duren. Op zo’n moment kan ik duidelijk laten merken dat het genoeg is.

Dan zeg ik gewoon: zó gaan we het doen. Hij reist graag. Ik niet; ik heb er een hekel aan. Andersom moet je hem niet lastigvallen met techniek.

En ook met financiën heeft hij weinig.’

‘Kees kan een jaar, anderhalf jaar bezig zijn met het binnenhalen van een klant. Ik kan daar het geduld niet voor opbrengen. Als ik ergens drie, vier keer ben geweest en het is nog niets, dan geloof ik het wel. Hij niet.

Hij bijt zich er dan juist in vast en vaak weet hij zo’n klant dan toch te overtuigen. Ik sta ook niet graag op beurzen. Ik voel me daar ontzettend ongemakkelijk. Dus doet Kees dat. Want hij heeft daar wél plezier in.’

‘We weten wat we aan elkaar hebben. En we kennen elkaars zwakke punten. Kees kan laaiend enthousiast zijn over iets. Zoals nu over een project in China waar we mee bezig zijn. Mooi hoor, maar er moet wel een gezonde financiële basis zijn. En die bewaak ik. Toen we begonnen, hebben we afgesproken dat we ieder een vetorecht hebben. Als het er op aankomt, kunnen we elkaar terugfluiten. We hebben het vetorecht gelukkig nog niet hoeven gebruiken. We zijn zelfs nog nooit in de buurt van zo’n situatie geweest.’

‘Ons vader vond het belangrijk dat je wist wat je anderen opdroeg. Dus hebben we alle facetten van het werk doorlopen. Daar zijn we allebei een stuk wijzer van geworden. Van de aankoop van ons pand in Eersel heb ik weken wakker gelegen. De beslissing over het pand in Venlo, dat een stuk groter is, was een stuk gemakkelijker. Ik had het allemaal al een keer meegemaakt.’

‘Het bedrijf is de afgelopen jaren flink gegroeid. We hadden de keuze: eten of gegeten worden. We hebben voor het eerste gekozen. En dan moet je risico’s nemen. We hebben geen opvolgers, dus er komt een tijd dat we het bedrijf moeten verkopen. Maar nu nog niet; we hebben er nog veel te veel plezier in.’ 

15

FORUM #07/11.04.13

actueel

Bloeit er

een nieuwe krediet足markt op?

16

FORUM #00/00.00.13

Dor als de woestijn. De kredietverlening voor het midden- en kleinbedrijf is totaal opgedroogd volgens ondernemers. Een speciale mkb-beurs, nieuwe obligatieleningen en kredietunies moeten de geldhonger stillen. Maar is dat voldoende?

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Josef Friedhuber/Getty images

Eind juni moet het zover zijn. Dan wordt een speciale mkb-beurs opgericht door beurseigenaar Euronext. De beurs moet de nieuwe toegangspoort zijn voor mkbbedrijven die geld willen ophalen via de uitgifte van aandelen of bedrijfsleningen (obligaties). ‘We voeren de laatste discussies met de autoriteiten in Frankrijk en andere landen zoals Nederland’, vertelt de Parijse Euronext-woordvoerster Caroline Tourrier desgevraagd. Wat de naam van het nieuwe initiatief zal zijn, is nog niet bekend. Maar Euronext brengt de informatie gauw naar buiten, belooft de met een Frans accent sprekende Engelstalige woordvoerster.

Het wordt een pan-Europees project, waarbij de deuren niet alleen in Amsterdam, maar ook in Parijs, Brussel en Lissabon worden geopend. Dat zijn de landen waar Euronext, onderdeel van Nyse Euronext, ook is gevestigd.

De nieuwe beurs komt als geroepen. Het mkb is naarstig op zoek naar een alternatieve

17

FORUM #07/11.04.13

financieringsbron. De banken staan op de rem, lenen niet zo makkelijk meer geld uit aan bedrijven. En dat is lastig, want tot nu toe is de bank een zeer grote en vrijwel de enige geldschieter van het mkb. Grote bedrijven hebben er veel minder last van, zij kunnen geld ophalen via de beurs door middel van obligaties en, in goede tijden, aandelen. Die alternatieve route is voor de kleinere bedrijven moeilijker te bewandelen. De kosten en de regeldruk zijn hoog. Wie springt er in het vacuüm dat is ontstaan?

aangescherpt kredietbeleid Banken hebben, zo constateerde De Nederlandsche Bank (dnb) in haar laatste jaarverslag, de kredietvoorwaarden voor bedrijfsleningen in de afgelopen jaren ‘aanzienlijk aangescherpt’. De redenen zijn divers: ze moeten hun vermogen versterken, terwijl de kosten om geld te lenen zijn gestegen. Daarnaast zijn de vooruitzichten voor het bedrijfsleven

actueel

verslechterd, waardoor de gemiddelde krediet­ aanvraag strenger bekeken wordt. Vooral het mkb wordt geraakt door het aangescherpte kredietbeleid, constateert dnb. Ergens ook logisch, de kredietrisico’s zijn er ook het grootst voor de banken.

Kleine bedrijven (tot vijftig medewerkers) hebben grote moeite met het krijgen van een lening, meldt de Financieringsmonitor 2012 (Panteia/eim). 52 Procent van de financieringsaanvragen verdwijnt in de prullenbak.

Voor de categorie middenbedrijf bedraagt het percentage 28. Het grootbedrijf komt uit op een weigering van slechts 4 procent. De centrale bankiers constateren ook dat ‘onze’ banken kredietaanvragen scherper tegen het licht houden dan hun collega’s uit de eurozone.

Terecht of niet, de banken worden vaak publiekelijk veroordeeld. Typisch is het voor­ beeld van de Overijsselse scheepsbouwer Thecla Bodewes uit Hasselt. Zij klaagt in het dagblad de Stentor over de zuinige banken. De werf had gehoopt een groter deel van een Colombiaanse opdracht binnen te halen, maar de bank werkte niet helemaal mee. Daar-

door werd een order voor achttien duwboten gehalveerd. Bodewes: ‘Hierdoor lopen we exportorders mis. Met de totale opdracht hadden we zeker nog een of twee werven in het noorden aan het werk kunnen houden.’

De roep om het mkb snel van extra geld te voorzien heeft ondertussen voor veel nieuwe initiatieven gezorgd, hoewel de financiële slagkracht ervan tot nu toe erg beperkt is. De opening van een speciale mkb-beurs in Amsterdam is behoorlijk concreet. Daarnaast werkt de Amsterdamse beurs met verschillende banken, pensioenfondsen en grote beleggers ook nog aan de creatie van een mkbleningenfonds onder de naam nl Ondernemersfonds. Het regelen van een nieuwe geldstroom richting het mkb wordt namelijk ‘een belangrijk speerpunt’ voor de beurs, verklaarde Cees Vermaas, voorzitter van de Amsterdamse Euronext-beurs, in zijn nieuwjaarstoespraak. Volgens de laatste berichten zou het fonds zich in eerste instantie richten op leningen met een omvang van tussen de 20 en 50 miljoen euro, bedragen die meer gebruikelijk zijn binnen het middenbedrijf. Later

zouden het ook om leningen kunnen gaan vanaf 5 miljoen. Dat betekent dat het fonds geschikt is voor de grotere mkb-ondernemingen. Wanneer het gaat draaien, is niet bekend.

Gedacht wordt aan dit jaar. Momenteel worden de details vastgelegd in een ‘productpropositie’. Daarop volgt een go of no-go.

met obligaties naar de beurs Peter Nederlof is directeur van de Amsterdamse effectenhandelaar en vermogensbeheerder Keijser Capital. Hij hééft al een obligatielening naar de Amsterdamse beurs gebracht.

Bijna een jaar geleden plaatste het Barendrechtse incassobedrijf ce Credit Management een miljoenenlening op de Amsterdamse Alternext met hulp van Keijser Capital.

Het was de eerste mkb-lening op de beurs, herinnert Nederlof zich. De rentevergoeding die het incassobedrijf aan de beleggers betaalt is fors; 8 procent, plus een winstdeling van 2 procent. Reden voor sommige beleggers om de lening te wantrouwen, want hoge rentes worden meestal gegeven op riskante producten. Voor Nederlof, die overigens ook in de

Money, money, money: voor het mkb Een kleine opsomming van het aantal initiatieven om het mkb van een nieuwe geldstroom te voorzien. Waar mogelijk met een introductiedatum:

an

dr

ey

pr ok

ho

ro v

1. Mkb-beursvloer Introductiedatum: eind juni Euronext zal de mkb-beursvloer oprichten.

De in Nederland weinig succesvolle Alternextbeurs wordt in de mkb-beurs ondergebracht.

Ook de kleinere beursfondsen (smallcaps) zullen er onderdak vinden. Om de toegangsdrempel voor het mkb te verlagen worden de noterings- en transferkosten drastisch verlaagd.Het is overigens de zoveelste poging van de beursorganisatie om het mkb-segment te benaderen. Eerder al sneuvelden de Parallelmarkt en de Nmax.

2. Mkb LeningenBeleggingsfonds Introductiedatum: nog onduidelijk Het fond is ook bekend als het nl Ondernemers­fonds. De banken spelen binnen het fonds een grote rol. Zij beoordelen de kredietaanvraag. Het fonds dat gefinancierd wordt door pensioenfondsen en beleggers, zorgt na een positieve beoordeling dat de ondernemers geld krijgen om te investeren in innovatie en groei. Het bedrijf krijgt toegang tot nieuw kapitaal, terwijl de fondsfinancierders op hun beurt geld verdienen door te beleggen in een gespreide leningenportefeuille van Nederlandse bedrijven. Meer details worden mogelijk in mei bekend.

19

Waar halen ondernemers hun geld vandaan?

Kleinbedrijf Middenbedrijf Grootbedrijf

Bank(en) Familie en vrienden Leveranciers

68% 72% 71% 9% 0% 0% 10% 5% 3%

Informal investors

4% 2% 2%

Openbare kapitaalmarkt

1% 2% 5%

Overheidsregelingen

0% 2% 0%

Eigenaren, aandeelhouders

1% 5% 15%

Moederbedrijf, holding

4% 7% 15%

Andere bedrijven

5% 2% 1%

Anders

6% 15% 5%

Percentage ondernemers

3. Mkb Investeringsfonds van verzekeraars - Introductiedatum: nog onduidelijk Verzekeraars kondigden in februari aan met een mkb investeringsfonds te beginnen. Maar wanneer een en ander ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd is nog niet zeker 4. Mkb-leningen via Europese Investeringsbank (eib) Introductiedatum: loopt al Leningen van de eib worden via banken­net­werk verstrekt. Dit is al in gang gezet.

FORUM #07/11.04.13

5. Mkb-obligaties via Keijser Capital en met beursnotering Introductiedatum: operatie loopt Het minimumbedrag voor obligaties via dit fonds is 2,5 miljoen euro.

6. Capital Credit Fund Introductiedatum: nog onduidelijk Eind vorig aangekondigd. Leningen van 250.000 tot 4 miljoen euro moeten mogelijk worden.

Bron: Financieringsmonitor 2012, Panteia/EIM

Euronext-commissie voor de nieuwe mkbbeurs zat, is de hoge rente geen probleem voor het incassobedrijf. ‘Het bedrijf kon met het geld dat ze bij de beurs ophaalde een grote debiteurenportefeuille opkopen. Ze werden daardoor een grote Europese speler. Op een dergelijke portefeuille wordt gemiddeld bruto 40 procent verdiend; netto 20 procent.’ Daarnaast was het de eerste mkb-lening die op de beurs werd gebracht, en dan betaal je volgens Nederlof een hogere risicopremie.

De directeur is ambitieus. Dit jaar wil hij nog vier of vijf bedrijfsleningen naar de beurs brengen. Bedrijven zijn immers op zoek naar extra geld, terwijl beleggers op zoek zijn naar een goede belegging. Niet iedere mkb’er kan zo maar geld op halen via de beurs. ‘De financieringsbehoefte moet minimaal 2,5 miljoen zijn, want anders wordt het te duur om geld op te halen. Het kost sowieso een ton om naar de beurs te gaan. Jaarlijks ben je bij een eenvoudige emissie tussen de 15.000 en 20.000 euro kwijt voor jaarrekening en accountant’, rekent Nederlof voor. En de kosten zijn mede door de crisis al met 80 procent gedaald.

actueel

In de vs is het volgens Nederlof doodnormaal dat bedrijven geld lenen via de beurs. Die ontwikkeling hoopt hij in Nederland ook mee te maken. ‘In de komende twee tot drie jaar zie ik een markt ontstaan van dertig tot veertig mkbobligaties.’ Dat er deze zomer een echte mkbbeurs komt, juicht Nederlof toe. ‘De huidige Alternextbeurs was voor een gemiddeld mkbbedrijf gewoon te duur.’

Een vernieuwde mkb-beurs, het mkb-leningen fonds en de mkb-obligaties van Keijser Capital hebben allemaal één ding gemeen; de kleinste mkb-bedrijven zullen er zeer waarschijnlijk geen gebruik van kunnen maken. De bedragen die daar geleend moeten worden om mee te kunnen doen, zijn er simpelweg te hoog.

Jan Kamminga werkt aan dat probleem. De oud-voorzitter mkb-Nederland en fme-cwm is nu voorzitter van de Nederlandse Kredietunie, een coöperatie. Ondernemers lenen geld uit aan collega-ondernemers van dezelfde coöperatie en krijgen daarvoor een vergoeding. De collega kan zijn bedrijf modernise-

ren of uitbreiden. Het gaat hier niet om miljoenen, maar om leningen tot 250.000 euro.

De leden kennen elkaar door en door, waardoor de risico’s op een financiële uitglijder gering zouden moeten zijn.

7. Kredietunies - Introductiedatum: waarschijnlijk in het najaar Vier pilots werden al aangekondigd.

Waaronder de kredietunie van bakkers­ organisatie nbov. Een bakker kan voor 5.000 of 10.000 euro een certificaat kopen. Dat geld wordt dan weer uitgeleend aan een collegabakker. De geldlener betaalt een vergoeding van 8 tot 8,5 procent, terwijl de geldverschaffer een spaarvergoeding krijgt van een paar procent, plus een eventuele winstuitkering.

Uit de marge worden de kosten en verliezen op kredieten gedekt. De eventuele winst wordt verdeeld over de coöperatieleden, de geld­verschaffers én de kredietnemer. De twee moeten wel lid zijn van de coöperatie.

8. Mkb Fonds (private equity) Introductiedatum: loopt al Het fonds heeft belangen in verschillende bedrijven gekocht.

kredietunie geopperd ‘Op zich hadden we begin dit jaar met een kredietunie kunnen beginnen, maar we kozen voor de koninklijke weg’, zegt Johan Weggeman, binnen de bakkersorganisatie nbov verantwoordelijk voor het fenomeen kredietunie. ‘We regelen álles in samenspraak met de toezichthouders. Mensen sparen bij ons, dan moet je het vertrouwen hoog houden. Zeker in een tijd dat het vertrouwen in de financiële sector laag is.’

De kredietunie van de bakkers wil een bankvergunning hebben, eentje die speciaal op maat gemaakt is, want een normale bankvergunning bestaat uit een ‘muur van papier’.

Niet dat dat onderhandelingsproces gemakkelijk is, want zo eist dnb dat een kredietunie geleid wordt door twee bestuurders. Een der-

9. Qredits - Introductiedatum: loopt al Het bedrijf verstrekt microkredieten.

10. Credion - Introductiedatum: loopt al De kredietbemiddelaar werkt samen met onder meer Svenska Handelsbanken.

gelijke zware top jaagt echter de kosten op, denkt Weggeman.

Weggeman hoopt dat zijn kredietunie na vijf jaar zo’n 10 miljoen opgehaald heeft. ‘De gemiddelde investeringsbehoefte per bakker wordt geschat op 90.000 euro. We hopen elk jaar zo’n honderd bakkers te kunnen helpen.

De unie werkt met vrijwilligers, coacht ook de geldleners. Dan krijg je een goedlopende kredietkas. Een bank die geld in- en uitleent.

Geen betalingsverkeer heeft, geen derivaten, geen valutahandel, geen noem-het-allemaalmaar-op.’

maar nog niet van start Er is met de kredietunies één probleem: er is wel een overkoepelend orgaan, maar nog geen enkele werkende kredietunie. Het plan om in de zomer al aan de gang te gaan, is van de baan. Voorzitter Kamminga: ‘We willen starten met twee regionale kredietunies in Zeeland en Midden-Nederland. Dan zijn er ook nog de unies van bovag en de bakkersorganisatie nbov. De gesprekken met de ministeries van Economische Zaken en Financiën, en dnb en afm zijn begin dit jaar in een stroomversnelling gekomen. Het definitieve model wordt nu ingevuld: hoe ziet het toezicht eruit, de integriteit van bestuurders, de verantwoording naar de leden toe en de uitgifte van ledencertificaten? Het kost ons nog een klein half jaar voordat de unies operationeel zullen zijn’, denkt hij.

Zelfs als er over een half jaar een kredietunie operationeel is, blijft de vraag of mkb’ers met al deze initiatieven ook echt geholpen zijn. En of de bedrijfsinvesteringen – de motor voor de economie - dan ook weer van de grond zullen komen. Zolang de financiële sector minder makkelijk langlopende lening aangaat, zullen de investeringen onder druk blijven staan. Die groeimotor kan weer op gang geholpen worden als de financiële wereld meer ruimte krijgt.  www.vno-ncw.nl/financiering

20

FORUM #07/11.04.13

buiten beeld

‘Niet aan politiek overlaten’

Jan Kamminga (66) Was: voorzitter FME-CWM Is: voorzitter Nederlandse Verwijdering Metalektro Producten, voorzitter Professioneel Platform Vastgoed

‘Ik heb dertig jaar een makelaarskantoor in Groningen gehad, dus met het Professioneel Platform Vastgoed is de cirkel rond. Het platform bestaat uit veertig particuliere beleggers die bereid zijn miljarden te investeren in huurwoningen, op voorwaarde dat minister Blok de huurprijzen liberaliseert. Zo willen we de woningmarkt en de bouwsector weer op gang helpen, maar onze plannen landen nog niet in Den Haag.’

‘Toch is dat altijd wel mijn insteek geweest: je moet het niet aan ambtenaren overlaten om iets te bedenken, maar zelf zeggen wat er moet gebeuren. Ambtenaren maken er dan wetgeving van, en de politiek zegt er ‘Ja’ of ‘Nee’ tegen. Zo heb ik het ook gedaan in mijn fme-cwm-tijd. We kwamen als eerste

21

met het idee van de deeltijd-WW. Ik vind het goed dat die regeling niet permanent is gemaakt, want anders had je hetzelfde gekregen als met de adv. Die bleef bestaan terwijl er inmiddels weer genoeg werk was.

Een permanente deeltijd-WW komt toch neer op korter werken op kosten van de samenleving.’

‘Als ik terugkijk, had ik me harder moeten opstellen in het streven naar samenwerking tussen de verschillende metaal- en techniekbranches. Dan was er meer afstemming geweest met het beroepsonderwijs en was er beter gebruik gemaakt van de scholingsfondsen. In plaats daarvan wordt nog steeds 100 miljoen euro rondgepompt.

Ik heb geprobeerd de verantwoordelijke personen met zachte hand tot samenwerking te krijgen, maar had dat rigoureuzer moeten doen.’

‘Op advies van ervaringsdeskundigen heb ik de eerste maanden na mijn vertrek bij fmecwm niks gedaan. Als je te snel ‘Ja’ zegt op allerlei aanbiedingen, mis je de leukere dingen die later langskomen. Ik verdeel mijn tijd nu vooral over het vastgoedplatform, de

FORUM #07/11.04.12

NVMP en de Reviewcommissie Hoger Onderwijs. Daar komt binnenkort de Kredietunie Nederland bij, een organisatie die stimuleert dat groepen mkb-bedrijven een gezamenlijke kredietpot vormen, als alternatief voor bankleningen.’

‘Ook in die zin is de cirkel rond, want als voorzitter van MKB-Nederland heb ik geprobeerd om het midden- en kleinbedrijf van het Calimero-gevoel te bevrijden, meer zelfvertrouwen te geven. Zo wilde ik af van de staatssecretaris voor het mkb die er destijds was. Want als ik bijvoorbeeld de minister van Financiën wilde spreken, kreeg ik te horen: Jullie hebben toch een eigen staatssecretaris?’

‘Politiek ben ik niet meer actief geweest na het voorzitterschap van de VVD in de jaren tachtig. De Eerste Kamer is geen optie voor mij, want ik wil de rollen die ik heb niet vermengen. Je ziet bij anderen dat dat tot ongelukkige situaties leidt. Ik vind dat er onafhankelijke mensen in de Eerste Kamer moeten zitten.’  Tekst: Paul Scheer | Foto: Sam Rentmeester

tien vragen aan

andré kuipers

‘Ik krijg alleen maar positieve aandacht’

Van schoolklas naar lezing naar tv-opname: André Kuipers wordt geleefd als ambassadeur van het Techniekpact van overheid, bedrijfsleven en onderwijs.

Maar hij doet het graag: kinderen enthousiasmeren voor een keuze voor techniek. ‘Je moet het zaadje vroeg planten.’

Tekst: Paul Scheer Foto: Sam Rentmeester

22

FORUM #07/11.04.13

Wie is André Kuipers?

André Kuipers (54) is – na Wubbo Ockels – de tweede Nederlandse ruimtevaarder die ook daadwerkelijk de ruimte in ging. Na zijn studie geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam, raakte hij begin jaren negentig betrokken bij de voorbereiding, coördinatie en uitvoering van fysiologische experimenten voor de Europese Ruimtevaart Organisatie ESA. Daarna hield hij zich tijdens zijn militaire dienst bij de luchtmacht bezig met incidenten met straaljagerpiloten als gevolg van desoriëntatie. In 1999 voegde hij zich bij het Europese Astronautenteam. Kuipers maakte twee ruimtereizen naar het Internationale Ruimtestation ISS. De laatste eind 2012.

Kuipers is nu naast ambassadeur voor de ruimtevaart, ook ambassadeur voor het Techniekpact dat in mei wordt gesloten, en ambassadeur voor het Wereld Natuur Fonds.

Hebt u al spijt van het ambassadeurschap?

‘Nee hoor. Als astronaut weet je vanaf het prille begin dat dat erbij hoort. Het is leuk om het enthousiasme van kinderen te zien. Als astronaut krijg je alleen maar positieve aandacht, in tegenstelling tot een politicus, een vakbondsvoorzitter of een voetbalcoach. Ik hoor eigenlijk alleen maar kritiek van sommige astronomen; die willen liever onbemande ruimtevaart.’

Hoe is het om Bekende Nederlander te zijn?

‘Ik had niet verwacht dat het zulke proporties zou aannemen. Je maakt aparte dingen mee.

Laatst ging ik zwemmen met mijn kinderen, doken er drie mensen met hun telefoon in het water om een foto van me te maken.’

‘Maar het was mijn eigen keus om dit te doen.

Ik heb twee jaar verlof genomen bij de European Space Agency. Als ik in dienst was gebleven, was ik terug naar kantoor gegaan en had ik me beziggehouden met de ontwikkeling van nieuwe apparatuur en procedures voor in de ruimte, en zou ik vaak in het buitenland zijn.

Dat leek me voor Nederland niet zo nuttig. Het leek me beter om deze jaren gebruik te maken van de enorme aandacht die mijn tweede ruimtereis heeft gekregen.’

U hebt een missie?

‘Ja, ik kan het momentum gebruiken om een aantal problemen aan te kaarten. Waaronder dat van het tekort aan technici in de toekomst.

Nederland moet het hebben van hightech, van kennis. Bedrijven moeten nieuwe dingen maken, op het gebied van energie, duurzaamheid. Maar techniek heeft het imago van vies, lawaaierig en slecht betaald. Dat beeld klopt niet, maar daar baseren jongeren wel hun stu23

diekeuze op. Terwijl techniek overal om ons heen is, de wereld is gebaseerd op techniek.

Het zou mooi zijn als mijn inspanningen ertoe leiden dat 1 of 2 procent meer jongeren voor techniek kiezen.’

lingen. Je moet slim zijn om iets in de ruimte te laten werken. Dat leidt tot innovaties op allerlei gebied, en inzichten met betrekking tot bijvoorbeeld opwarming van de aarde en dijkbewaking.’

Wat moet daarvoor gebeuren?

‘Je moet het zaadje van de techniek vroeg planten, al op de basisschool. Ik weet, onder meer van de leraren van mijn eigen kinderen, dat er al veel initiatieven zijn. Het is nu zaak om al die initiatieven en de partijen die daarbij horen samen te brengen. Het gaat dan vooral om het afstemmen van onderwijs en arbeidsmarkt.’

Wilde u altijd al astronaut worden?

‘Ik ben opgegroeid met sciencefictionboekjes.

Daarin las ik over biotechniek en raakte ik geïnteresseerd in de werking van het men­ selijk lichaam. Ik ben geneeskunde gaan studeren en specialiseerde me in het even­ wichts­orgaan. Uiteindelijk ben ik bij de ESA terechtgekomen, en werd ik vervolgens geselecteerd voor de functie van astronaut. Een directe astronautenopleiding bestaat niet.’

Wat verwacht u van bedrijven?

‘Dat ze niet elkaars technici afpakken, want dat zie je in tijden van schaarste. Daarnaast moeten ze stages aanbieden en zorgen dat ze in de klas aanwezig zijn om uit te leggen wat techniek nu precies inhoudt. En dat er technici op allerlei niveaus nodig zijn. Het hoeven niet allemaal astronauten te zijn. Het grootste tekort doet zich voor op mbo-niveau. Als je techniek wilt laten werken, gaat het niet alleen om denken, maar ook om doen.’

Wat verwacht u van de overheid?

‘Niet bezuinigen op innovatie, want innovatie is de toekomst. Dat betekent dus ook niet bezuinigen op de uitgaven voor ruimtevaart na 2015. Onze bijdrage aan de ESA, waarvan het research- en technologiecentrum nota bene hier in Noordwijk is gevestigd, is al aan de lage kant. België betaalt bijvoorbeeld het dubbele.’

‘Voor elke euro die we investeren in ruimtevaart, krijgen we er nu vijf terug. In de ruimte heb je te maken met vijandige omstandigheden, zoals extreme temperaturen, straling, trilFORUM #07/11.04.13

Gaat u nog een keer de ruimte in?

‘Binnen het ESA-programma ben ik pas over zes jaar misschien weer aan de beurt, en dan ben 60, de pensioenleeftijd voor astronauten.’

‘Naar de maan zou ik nog wel eens willen. Ik denk dat maanreizen er wel van gaan komen.

Er zijn grootse ideeën. Als we op de maan helium 3 kunnen winnen, kan dat duizend jaar brandstof voor kernfusie opleveren, mits we kernfusie onder de knie krijgen. Dan kunnen we de zon nadoen. Maar goed, dat duurt nog wel honderd jaar.’

Mist u de ruimte?

‘Als ik mijn foto’s en filmpjes terugzie wel.

Maar het was niet gemakkelijk. Je zit in een glazen huis en moet presteren. Je mag geen fouten maken, dus je loopt constant op je tenen. Maar het verblijf is fantastisch. Ik gun iedereen twee weken vakantie in de ruimte.’  www.techniekpact.nl

achtergrond

Ontwikkelingssamenwerking 2.0

‘Niet langer geld geven, put laten graven en klaar’

Kan minister Ploumen straks voluit gaan met steun voor Nederlandse bedrijven in ontwikkelingslande n…

… of mag

24

FORUM #07/11.04.13

ze van de

K

n helpen?

ische boere

n Ethiop amer allee

Handel = hulp. Als het aan minister Ploumen ligt, wordt het Nederlandse bedrijfsleven daarin meer gesteund. De minister voor Ontwikkelingssamenwerking en Handel praat er binnenkort over met de Kamer. Nu al breekt protest los: ‘Handel helpt niet tegen armoede.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: Koene/hh

Bij de Heineke nbrouwerij in Addis Abeba in elk geval w (Ethiopië) wer arm ontvange d ze n

Handel wordt hét speerpunt van haar ontwik- commissie van de PvdA) pleitten in het Financi- Van Veen toch behoorlijk relevant voor de ontkelingsbeleid. Lilianne Ploumen heeft een eele Dagblad voor besteding aan ‘puur’ mkb- wikkeling van een land. ‘Mkb’ers haken veel liever bij ons aan, bijvoorbeeld als leverancier. Er keuze gemaakt. Want, zo redeneert de minister bedrijven in ontwikkelingslanden. voor Ontwikkelingssamenwerking en Handel, Met overheidssteun handel opzetten in ont- zitten zoveel gespecialiseerde haken en ogen handel levert geld op, banen en welvaart. En wikkelingslanden? Flauwekul, schreef Oxfam aan werken in het buitenland, daar hebben veel daar zijn ontwikkelingslanden mee gediend. Novib-directeur Farah Karimi (oud-Kamerlid mkb-bedrijven geen tijd en geld voor. In stu‘Hulp en handel gáán samen’, zei ze eind januari van GroenLinks) in Trouw: ‘Subsidie op handel dies naar het voormalige exportprogramma al in Forum. Vorige week kwam Ploumen met helpt niet tegen armoede’. Ze zei het er niet bij, oret van het ministerie van Buitenlandse Zaken de concrete invulling ervan: Wat de wereld ver- maar tussen de regels werd het wel duidelijk: is al aangetoond hoeveel het mkb in Nederdient. En binnenkort praat zij erover met de Oxfam Novib kan volgens Karimi wél wat land en het buitenland profiteert van grote vaste commissie voor Ontwikkelingssamen- bedrijven volgens haar niet kunnen. Ook bedrijven.’ werking in de Tweede Kamer. bestuurslid Lars Moratis van de Landelijke Ver- Van Veen snapt ook niet waarom een groot Helemaal als een verrassing komt het accent eniging voor Wereldwinkels wantrouwt de bedrijf als bam niet met steun van de Nederop handel niet. Al in het regeerakkoord werd kracht van handel, zei hij in het Financieele landse overheid een weg zou mogen bouwen en afgesproken dat bedrijven steun kunnen krij- Dagblad. Moratis werkt ook voor de Nationale een klein bedrijf wel. Van Veen: ‘Als er financiële gen als ze investeren in ontwikkelingslanden. Commissie voor internationale samenwerking steun is, komt dat niet op onze bankrekening. Dat Belangrijk nieuw instrument daarvoor is de en Duurzame Ontwikkeling. Het bedrijfsleven gaat naar het project in kwestie.’ En ja, ook een ontwikkeling van een zogenoemd revolverend lijkt dus nog steeds besmet in sommige krin- groot bedrijf als bam heeft die overheidssteun fonds van 750 miljoen euro om zulke investe- gen als het gaat om de ontwikkeling van nodig, zegt hij. ‘Als het gaat om het verlenen van ringen te ondersteunen, het zogenoemde zwakke economieën. En als handel eens mag, een concessie is er gewoon niet altijd sprake van Dutch Good Growth Fund. Voor de vraag welke dan moeten ‘we’ ontwikkelingslanden blijkbaar een gelijk speelveld. Wanneer de ambassadeur investeringen voor steun in aanmerking komen, vooral niet in contact brengen met grote van een ander land ineens een extraatje bij het bod van een bedrijf uit zijn land stopt, zijn wij wordt voortaan leidend wat het land vraagt, bedrijven. onze positie kwijt. Zonder steun van de overheid niet wat ‘Nederland’ denkt dat het moet krijkomt er vaak überhaupt geen project.’ gen, liet Ploumen vorige week vrijdag weten. mkb lift mee Nu de opzet van het Growth Fund verder uitge- ‘Mijn ervaring is dat de meeste Nederlandse Dat een bedrijf als bam de markt zou verpesten werkt moet worden, gaan de piketpaaltjes al mkb-bedrijven helemaal niet direct in ontwik- voor lokale ondernemers, gelooft Van Veen niet. ferm de grond in. PvdA’ers Arjen Berkvens kelingslanden actief willen zijn’, zegt Henk van ‘Als het werk simpel is en lokaal uitgevoerd kan (directeur van de aan de PvdA gelieerde Evert Veen, manager financial strategy bij bouwbe- worden, hebben wij er niet veel te zoeken. Maar Vermeer Stichting), Jolein Baidenmann en drijf bam. Het bedrijf doet in ontwikkelingslan- is het project belangrijk voor de ontwikkeling May-May Meijer (beiden lid van de Buitenland- den veel infrastructurele projecten, volgens van een land, dan is het juist heel goed dat er 25

FORUM #07/11.04.13

achtergrond

Wat zijn de bedrijfslevenplannen van Ploumen?

Nederlandse én Ethiopische on dernemers on Ploumen tijde tmoet ns haar werkb ezoek aan het land

Nederlandse ondernemingen bij betrokken zijn.

Wij werken met lokale bedrijven, zetten een standaard neer én leveren goed werk.’

meer risico nemen Het gaat bij ontwikkelingssamenwerking door handel niet alleen om financiële steun, maar ook om een goed netwerk en visie. Philips in India, voedselgigant Unilever en supermarktketen Spar zijn voorbeelden van bedrijven die na lang investeren zo vertrouwd zijn geworden dat zij als ‘thuismerk’ een sterke marktpositie hebben in ontwikkelingslanden. Daar hebben ze járen in geïnvesteerd.

Nederlandse ondernemers laten kansen liggen omdat ze teveel risico’s zien, zegt Berenschotconsultant Marjolein Lem. Ze schreef er samen met collega Kim Geleynse en professor Rob van Tulder van de Erasmus Universiteit een boek over Doing Business in Africa. ‘In de briclanden hebben we de boot al gemist en in Afrika raken we nu ook snel onze positie kwijt aan landen als India en China’, zegt Lem. ‘Daar wordt Afrika gezien als een continent vol mogelijkheden. In Nederland is het beeld vooral dat het zwak is en geholpen moet worden. Met dat beeld is handel minder risicovol dan investeren. Maar onderzoek laat zien dat je in opkomende regio’s veel meer waarde kunt 26

Als het aan minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking en Handel ligt, wordt er een revolverend Dutch Good Growth Fund opgezet om activiteiten te steunen in ontwikkelingslanden waar moeilijk financiering voor te krijgen is. Dat gaat om investeringen van ondernemers uit ontwikkelingslanden, investeringen in ontwikkelingslanden van Nederlandse ondernemers en financiering voor ondernemers die willen exporteren naar ontwikkelingslanden.

Activiteiten uit het nieuwe fonds moeten ‘ontwikkelingsrelevant’ zijn. In haar beleidsvisie Wat de wereld verdient geeft Ploumen ook aan wat wat haar betreft voorop staat: het creëren van werkgelegenheid, de overdracht van kennis en vaardigheden en het uitbreiden van de productiecapaciteit in ontwikkelingslanden.

Ploumen wil het aantal financiële instrumenten voor ondernemers die op zoek zijn naar financiering van export aanzienlijk verminderen. Bestaande programma’s zullen zoveel mogelijk onder het Dutch Good Growth Fund worden gebracht.

Verder kondigde zij aan het infrastructuurprogramma orio te gaan moderniseren. Met het ministerie van Financiën zal zij kijken of er meer gedaan kan worden aan de financiering van exporttransacties.

toevoegen als je investeert in een langdurige aanwezigheid.’

Of bedrijven meer langetermijnrisico moeten en durven nemen – bijvoorbeeld met behulp van zo’n revolverend fonds – moeten ze zelf afwegen, zegt Lem. ‘Bedrijven zijn bijvoorbeeld vaak bang voor gebrekkig geschoold personeel of logistieke problemen. De overheid en maatschappelijke organisaties kunnen dan samen optrekken met bedrijven om problemen te lokaliseren en gezamenlijk aan te pakken. Juist Nederlandse bedrijven zijn goed in dergelijke samenwerking.’

De uitdaging voor Ploumen ligt er volgens Lem in de barrières te slechten tussen overheid, ngo’s en bedrijfsleven. ‘Banken zijn heel terughoudend met het geven van kredieten voor investeringen in ontwikkelingslanden. Zeker voor langdurige projecten is dat heel moeilijk.’

Los van het revolverend fonds, zou de overheid daar een extra garantie voor kunnen geven, zegt Lem, om die banken over de streep te trekken. ‘Je ziet nu dat ngo’s gaan concurreren met het bedrijfsleven. Dat zouden ze niet moeten willen. Ngo’s hebben heel goede netwerken, die zouden ze ter ondersteuning kunnen aanbieden. Sommige zullen partner worden.

Andere zijn daar niet van gediend. Die blijven liever waakhond.’

FORUM #07/11.04.13

Hoe ingewikkeld het allemaal kan zijn voor een ondernemer, weet Peter Willem Hatenboer, eigenaar van Hatenboer-Water. Het Rotterdamse waterbehandelingsbedrijf wilde bij het 100-jarig bestaan van het bedrijf iets ‘goeds’ doen. ‘Niet geld geven, put laten graven en klaar’, zegt Hatenboer, ‘We besloten in de buitenwijken van Mombasa, Kenia, een onderneming te beginnen die water zuivert. Er is daar geen toegang tot schoon water en alleen de rijken kunnen water in flessen kopen. Het moest ook een bedrijf worden dat commercieel op eigen benen kan staan.

De navelstreng met Nederland is verbroken en het bedrijf kan zichzelf inmiddels bedruipen. Er werken nu 130 medewerkers, op twee na allemaal lokale mensen.’

maar het blijft ingewikkeld Hatenboer hoopte op hulp van het ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking. ‘Dat kon niet’, zegt Hatenboer. ‘Wij wilden een commercieel bedrijf beginnen, daar was geen model voor. Ik hoefde geen gift, ik wilde het bedrag wel terugbetalen. Ons bedrijf kan het alleen niet dragen om jaren een verliesgevende activiteit te hebben. Uiteindelijk is het toch gelukt omdat je iets wilt bijdragen aan de maatschappij, maar ideaal was het niet.’

Volgens Hatenboer kan de overheid investerin-

ingrid janszen

jeroen poortvliet

column scheer

Waardeloos Omdat ik toch bij De Nederlandsche Bank in Amsterdam moest zijn voor een interview, had ik een oud biljet van 100 gulden in mijn portemonnee gestoken. Guldenbiljetten kun je namelijk tot 2032 inleveren bij dnb. Kan ook per post, maar dat vertrouw ik natuurlijk niet.

Tijdens haar bezoek noodhulp toe

oral ‘ouderwetse’

aan Mali zegt ze vo

Ik heb nog even getwijfeld of ik het biljet om nostalgische redenen niet moest bewaren. Maar het was niet zo’n bijzonder biljet: niet Michiel Adriaanszoon de Ruyter (voor 2016 inwisselen), niet de snip, maar die laatste met de steenuil. Die je niet eens meteen ziet, want verborgen in het watermerk.

Dat omwisselen heeft nogal wat voeten in de aarde. Je moet een formulier invullen en vervolgens door de beveiligingspoortjes.

Daarna mag steeds één persoon een ruimte met enkele loketten in. Biljetten die na 27 januari 2002 nog zijn gebruikt als betaalmiddel, kun je niet omwisselen. Hetzelfde geldt voor biljetten ‘die zijn verkregen uit een strafbare handeling’. Bij mij zit dat wel snor, maar hoe komen ze daar achter?

gen in ontwikkelingslanden beter ondersteunen. ‘Praat met de ondernemer over hun problemen. Help ze met het krijgen van startkapitaal door extra garanties of leningen. Zorg voor goede steun als er politieke onrust uitbreekt, dat gebeurt helaas nogal vaak in ontwikkelingslanden. En maak de regels niet te gedetailleerd en te ingewikkeld. Het beleid lijkt nu gebaseerd op wantrouwen. Er is echt geen haar op mijn hoofd die kinderen aan het werk wil in mijn bedrijf. En dat geldt voor alle ondernemers in mijn netwerk.

Moet ik dat nou echt laten certificeren voordat ze mij vertrouwen?’ Ondernemers als Hatenboer zijn wel blij met de plannen van Ploumen. Handel is ook hulp is hun ervaring. Nu maar hopen dat ze ongeschonden door de Kamer komen. 

Ik kreeg volgens de officiële wisselkoers 45,38 euro in handen, in nog kreukvrije biljetten en blinkende munten. Die wel eerder waren gedrukt. Er zaten zelfs een 1- en een 2-centmunt bij. Daar heb ik in Nederland dus weinig aan, met dank aan de middenstand. Moet ik deze zomer toch weer op vakantie om die 3 cent uit te kunnen geven.

Met een voldaan gevoel stond ik weer buiten. Toch het idee dat ik 45 euro had verdiend. Ik besloot met mijn iPhone nog een foto van de naam van dnb op de gevel te nemen voor een bericht op mijn Facebook-pagina. Het duurde niet lang of er kwam een beveiliger aangekuierd. Wat wij daar aan het doen waren, en of die foto voor publicatie was bedoeld. Want de beveiligingsapparatuur van het gebouw – in verband met de aanwezige goudvoorraad – mocht natuurlijk niet zomaar openbaar worden gemaakt.

Blijkbaar wordt Facebook niet zo serieus genomen, want ik mocht mijn weg vervolgen. De foto heb ik toch maar niet geplaatst. Ik wil het vertrouwen in de euro niet verder ondermijnen.

www.vno-ncw.nl/ontwikkelingssamenwerking

Paul Scheer

27

FORUM #07/11.04.13

ondernemerspanel

Angst om de centen?

De Cyprus-crisis heeft voor een nieuw fenomeen gezorgd. Grote spaarders raken een deel van hun inleg kwijt bij de ‘redding’ van hun bank. Maakt Nederlandse ondernemers dat zenuwachtig? ‘Ik was wel trots op onze Dijsselbloem.’

Tekst: Walter Devenijns, Marcia Timmermans| Foto’s: Nout Steenkamp

Marcel Beekman / Partycentrum De Deel / Beek

‘Ben heel rustig’ ‘Ik denk dat deze kwestie vooral voor onrust zal zorgen in Cyprus, ook al gaat het voornamelijk om Russische spaarders. Zo’n korting kunnen die jongens wel hebben, schat ik in. Zo’n klein eiland – net zo groot als Texel – en dan de hele economie bouwen op een paar hele grote banken. Dat kan natuurlijk niet. Die spaarders daar moeten dan maar meebetalen.’

‘Ik kijk door deze affaire niet anders naar Nederlandse

Nathalie Boudrie / ZZP Interimmanagement / Haarlem

‘Heel eerlijk’ ‘Ik was wel trots op onze Dijsselbloem. Ik vond het heel eerlijk wat hij vertelde. Niet heel erg polderend, maar wel eerlijk. Natuurlijk zitten er in Cyprus heel veel bonafide kleine spaarders bij die hard getroffen worden. Zo’n spaarder ziet die banken groeien en groeien en kan er eigenlijk geen invloed op uitoefenen. De politiek heeft ook veel laten liggen in de afgelopen jaren. Maar het geld moet ergens vandaan komen. We kunnen niet blijven

betalen. Moet de belastingbetaler die Russische specu­ lanten helpen?’

‘We hebben ooit besloten dat burgers zich meer betrok­ ken zouden moeten voelen bij de politiek. Als burger ben je nu zeer direct betrokken: je voelt het in je porte­ feuille. Heel veel dingen kunnen hier niet omdat we geld dáár naartoe brengen. Je bent maar een kleine speler met weinig invloed, maar de invloed die je hebt, heeft Dijsselbloem goed verwoord: ook al doet het pijn, laten we het gewoon wel zo doen.’

Rob Banken / Banken Champignons / Elst

‘Niet zo snel bang’ ‘Ik ben niet zo snel bang voor mijn centen. Waar je je geld ook plaatst, je loopt altijd risico. Je moet wel uitzoeken waar dat risico het minst groot is. De ratingbureaus hebben Nederland een triple A-status verstrekt. Als je hier of in een ander triple A-land een triple A-bank of een overheidsbank zoekt, mag je er toch vanuit gaan dat je geld daar veilig staat. Je kunt natuurlijk ook overwegen om bepaalde schulden of hypotheken wat sneller af te lossen.’

28

banken. Ik ben daar heel rustig over. Maar ik heb toch geen spaargeld. Het geld dat we hebben, wordt in de onderneming gestopt. In het pand, de steentjes. De Nederlandse banken zitten op hun centen, ze lenen niets meer uit. En dat terwijl ze zelf geld lenen van de centrale bank tegen 1 procent en het weg zouden kunnen zetten tegen 6 procent.’

‘De overheid moet de consument meer vertrouwen geven. De stemming erin houden, dat is erg belangrijk.

Dan wordt er weer geld uitgeleend.’

FORUM #07/11.04.13

‘Cyprus is een beetje te vergelijken met een land als IJsland, waar een kleine bevolking met een beperkt bnp een enorme bankensector ophoudt. Met alle risico’s van dien. Je kunt je geld ook spreiden bij meer banken of stoppen in aandelen van bedrijven in plaats van banken.

Je loopt risico, maar daar word je voor beloond. Dat je vervolgens ook een keer een uitglijder kunt maken, hoort daarbij.’

uitspraken

‘Er staat meer waarheid in de Fabeltjeskrant dan in mijn dossier.’

De van fraude verdachte ‘bedrijvendokter’ Joep van den Nieuwenhuyzen, AD van 3 april

‘Marktwerking is een domme discussie. We hébben in de zorg geen markt.’

Minister Edith Schippers van Volksgezondheid, NRC Handelsblad van 30 maart

‘Als de verzorgingsstaat het meest nodig is, is daar het minste geld voor.’

Paul Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), Het Financieele Dagblad van 4 maart

‘De een streeft in het leven naar geld, de ander naar spanning of naar roem. Ik heb altijd geprobeerd te streven naar evenwicht.’

VVD-coryfee Frits Bolkestein, AD van 4 april

‘Het beeld dat de eurozone Cyprus heeft gedwongen zijn banken op te blazen, klopt niet. Deze banken hebben zichzelf laten ontploffen.’

Jeroen Dijsselbloem, voorzitter Eurogroep, de Volkskrant van 26 maart

‘Het vervelende in de geschiedenis van muntunies is dat ze zelden blijven voortbestaan.’

Econoom Bas Jacobs, Vrij Nederland van 30 maart

‘Ik ben voor een vangnet, maar niet voor een hangmat.’

Barbara Baarsma, directeur SEO Economisch Onderzoek, Vrij Nederland van 30 maart

‘Het autisme waarmee de vvd de drieprocentnorm verdedigt, heeft me altijd verbaasd.’

Econoom Bas Jacobs, AD van 2 april

‘Ik voel me een beetje een schoenmaker bij de verkeerde leest.’

Daphne Deckers, medeschrijver van het Koningslied, de Volkskrant van 4 april

29

FORUM #07/11.04.13

achtergrond

30

FORUM #07/11.04.13

Grijs en gretig Het is niet fijn om senior te zijn. In de huidige crisis komen steeds meer 55-plussers op straat te staan, terwijl werkgevers huiverig zijn om ze aan te nemen. ‘Maar het zijn niet de ouderen die op maandagochtend ziek zijn.’

Tekst: Sang-Ah Yoo | Foto: Sake Rijpkema/hh

Vijfenvijftigplussers zijn betweterig en eigenwijs. Niet flexibel, duur én onproductief. ‘Dat zijn maar een paar vooroordelen die werkgevers hebben over ouderen en waarom ze niet makkelijk senioren aannemen’, zegt Herma de Jong-Van de Giessen. Zij is eigenaar van Laborandum, een uitzendbureau dat is gespecialiseerd in het aan het werk helpen van senioren: medewerkers van 55 jaar en ouder.

Senioren hebben het niet makkelijk op de arbeidsmarkt. Uit cijfers van uitkeringsinstantie uwv blijkt dat, behalve jongeren, vooral 55-plussers werkloos raken en dreigen te blijven door de econo­ mische crisis. Het aantal uitkeringen onder ouderen steeg van 68 duizend in oktober 2011 tot ruim 81 duizend in 2012, oftewel een stijging van 20 procent.

Bovendien kampen de grijsaards met een ander nadeel. ‘Het is welis­ waar lastiger om ouderen te ontslaan, omdat ze meer rechten hebben dan jongeren met een tijdelijk contract. Maar als ouderen eenmaal werkloos zijn, kunnen ze moeilijker werk vinden’, weet Remco Valkman, eigenaar van Nestrx, een uitzendbureau dat zich richt op 50-plussers en 65-plussers. Zeven op de tien 55-plussers met een 31

FORUM #07/11.04.13

achtergrond

‘Jan is een soort vaderfiguur’ Naam: Danny van Adrichem Is: Eigenaar van de Van Adrichem Groep, die onder meer een schoonmaaktak heeft ‘Jan is een 65-plusser die bij ons het wagenpark beheert. Hij zorgt dat de auto’s naar de garage gaan, handelt schade af. Ook spreekt hij onze medewerkers aan: ‘Jongens, houden jullie de auto’s wel een beetje schoon?’ Hij wil dat ze van binnen en buiten goed worden onderhouden. Niemand heeft daar problemen mee. Ik denk dat zijn collega’s zo’n toon eerder van hem accepteren dan van een jongere.

Jan is een soort vaderfiguur.’

‘Van de vierhonderd mensen die we in dienst hebben, zijn er zo’n acht boven de 65 jaar. Ze nemen goederen in ontvangst, draaien receptiediensten. Het aannemen van 65-plussers is onderdeel van ons

werkloosheidsuitkering vindt niet binnen een jaar een nieuwe baan, aldus het uwv.

En dat terwijl het belangrijk is om senioren aan het werk te houden.

De beroepsbevolking vergrijst, de arbeidsmarkt wordt naar verwachting krapper en de aow-leeftijd gaat omhoog, aldus de Stichting van de Arbeid (zie kader Stichting van de Arbeid). ‘Als mensen niks doen, verslechtert hun fysieke welzijn. De zorgkosten stijgen daardoor. Als je ouderen aan het werk houdt, blijven ze langer vitaal, dragen bij aan de productiviteit van ons land en ze leveren een aandeel aan de schatkist via belastingen. We hebben bijna geen keuze. Ouderen moeten aan de slag blijven’, aldus Valkman.

slimmer werken Het zijn moeilijke tijden voor beide uitzendbureaus. De vraag naar arbeidskrachten is klein, het aanbod groot, en dan bedienen ze óók nog eens zo’n bijzondere doelgroep. De Jong en Valkman zijn ingesprongen op veranderingen (lees: vergrijzing) in de arbeidsmarkt en dan is een specialistisch uitzendbureau toch ook een gat in de markt. Valkman: ‘Ouderen gaan niet naar reguliere uitzendbureaus.

Intakegesprekken gaan bij ons toch anders dan bij een Tempo Team of Randstad. Wij nemen daar meer tijd voor, en geven meer persoonlijke aandacht.’

Werkgevers benaderen is bíjna een aparte core business geworden.

‘We bellen veel, zetten social media in, bezoeken bijeenkomsten. We steken er veel tijd in om werkgevers te overtuigen van het nut om senioren in dienst te nemen’, aldus De Jong. En praat zich dus – bij tijd en wijle – de blaren op de tong.

Laborandum helpt senioren aan het werk in alle sectoren, maar dan wel vooral in administratieve functies. Het gaat om bijvoorbeeld werkzaamheden in de postkamer, archief, of de facilitaire dienst.

32

FORUM #07/11.04.13

mvo-beleid. Ik vind dat ik als ondernemer verantwoordelijk ben om mensen die moeilijker aan een baan komen, een handje te helpen.’

‘De senioren die bij ons werken, zijn erg gemotiveerd. Ze willen echt deelnemen aan het arbeidsproces. Gedeeltelijk omdat ze het inkomen nodig hebben, maar ook omdat ze sociale contacten waarderen, willen kletsen met collega’s en klanten. Ze hebben verantwoordelijkheidsgevoel en zijn loyaal.’

‘Nadelen zijn er natuurlijk ook. Ik merk dat ik niet langdurig investeer in opleidingen en trainingen van onze senioren. Laatst namen we iemand aan die pas aan de Hogere Economische School is afgestudeerd, en die bieden we een juridische opleiding aan. Met een oudere zou ik nooit een dergelijk traject ingaan. Ook hebben ouderen een familie- en vriendenkring waar veel ziektegevallen zijn. Ze nemen vaker vrije dagen om voor hun geliefden te zorgen. Ze zijn in die zin zeer sociaal begaan, dat wel.’

Nestrx plaatst haar ouderen vooral in de zorg, techniek en industrie.

Om de senioren aan het werk te helpen, zouden werkgevers eerst over een flink aantal vooroordelen heen moeten stappen, vinden De Jong en Valkman. Zo merken ze dat veel werkgevers er automatisch van uitgaan dat jongeren goedkoper en productiever zijn dan ouderen.

De Jong: ‘Senioren ontvangen over het algemeen een hoger salaris, maar daar krijg je als werkgever ook wat voor terug: ervaring en kennis. Ik merk dat veel ouderen zelfs bereid zijn een echelon lager te werken. Ze willen graag aan de slag, zijn supergemotiveerd omdat ze geen carrière meer hoeven te maken. Sociale contacten vinden ze net zo belangrijk.’

Uit onderzoek van de Stichting van de Arbeid blijkt dat werknemers van 55 jaar en ouder nauwelijks meer salaris verdienen dan 40- tot 55-jarigen in vergelijkbare functies. Met andere woorden, salaris is meer gekoppeld aan functie en ervaring dan aan leeftijd.

Maar een jonge hond is toch productiever? Die kan meer sjouwen en sneller rondrennen binnen een fabriekshal dan een grijsaard.

‘Als je ouder wordt, neemt je organiserend vermogen toe’, redeneert Valkman. ‘Een 23-jarige rent misschien sneller door een fabriekshal. Maar een oudere kan beter organiseren, overzicht houden. Hij werkt effectiever.’

Een rapport van tno uit 2011 over de productiviteit van oudere werknemers beaamt dat enigszins. ‘Het beeld dat ouderen minder productief zijn, lijkt gestoeld op een overschatting van het effect van leeftijd op de productiviteit’, concludeert het rapport. Andere factoren lijken belangrijker, zoals beloning, de stand van de techniek of competenties.

Ook vallen de fysieke voordelen van jongeren best mee, denkt Valkman, dankzij technologische ontwikkelingen en voorschriften van de Arbowet. ‘In de zorg bijvoorbeeld, waar veel van onze oude-

Stichting van de Arbeid Werkgevers en vakbonden, verenigd in de Stichting van de Arbeid, hebben als doel gesteld de arbeidsparticipatie van ouderen te verbeteren. Het streven is om in 2020 net zoveel 55-plussers aan het werk te hebben als 55-minners. Hoe de sociale partners dat willen doen, is te lezen in de Beleidsagenda 2020, op www.stvda.nl

33

FORUM #07/11.04.13

achtergrond

‘Ouderen zijn wel duurder’ Naam: Leendert de Jong Is: HR Manager bij Florensis, een jonge plantenproductiebedrijf ‘De ouderen die bij ons in vaste dienst zijn, zijn allemaal rond de 60 jaar. Ze werken onder meer als operator in de distributie, een specialistische functie. Ze zijn verantwoordelijk voor het draaiende houden van de aflevermachines, maken klantorders verzendklaar en houden toezicht over de Poolse uitzendkrachten. We zitten nu in het piekseizoen, dus het is hard werken op onregelmatige tijden.’

‘We hebben niet specifiek ouderen aangetrokken, maar gekeken naar welke personen het beste bij deze functie passen. De werkmentaliteit van ouderen springt eruit. Ze zijn bereid in ploegendiensten te werken, om overuren te draaien. Ouderen weten nog wat werken is. Dat weet niet iedere 20-jarige hoor. Het is geen vies werk, maar

ren terechtkomen, mag je maar tillen tot een bepaald gewicht.

Bovendien zijn er apparaten die je helpen, waardoor je zo min mogelijk lichamelijke belasting hebt.’

De Jong benadrukt dat ouderen ook minder vaak ziek zijn dan jongeren. ‘Het ziekteverzuim onder senioren ligt onder de 1 procent.

Ouderen hebben geen sportblessures, toevallig, op de maandagochtend.’ Wel is het zo dat als senioren eenmaal ziek zijn, ze langer ziek blijven. Dat is vaak te wijten aan chronische ziekten.

Wat volgens De Jong niet mag worden onderschat, is de psycho­ logie die speelt bij mensen van de human resourcesafdeling die de senioren moeten aannemen. ‘Ouderen hebben vaak zelf managementfuncties gehad. Ik merk dat het middlemanagement senioren bedreigend vinden. Ze zijn bang dat die hun plaats innemen.’

Kortom, het kost beide ondernemers flink wat energie en moeite om werkgevers te overtuigen senioren aan te nemen. Valkman: ‘Eén werkgever zei tegen mij: waarom zou ik 400 euro per maand méér betalen voor een oudere? Ik heb toen gezegd: ‘Huur hem dan tijdelijk in en ga ondertussen op zoek naar een jongere.’ De senior nam een aantal taken van de ondernemer over en wist bovendien een flinke som geld te besparen op de onderhoudscontracten. Ik hoefde niet terug te komen met een jongere. Als werkgevers eenmaal om zijn, dan zijn ze vaak ontzettend tevreden.’

ouwelullendagen Volgens Valkman en De Jong is het natuurlijk niet alleen aan werkgevers om senioren te omarmen. Ook de senioren zelf en de overheid zouden meer moeite kunnen doen de arbeidspositie van de grijsaards te veranderen. Valkman: ‘Ik zou bijvoorbeeld zeggen: Lever die ouwelullendagen in.’

Oudere werknemers krijgen op weg naar hun pensioen de moge34

FORUM #07/11.04.13

het is wel flink aanpoten. Jongeren hebben soms een andere arbeidsethos. Die verwachten een inkomen te verdienen zonder dat ze überhaupt nog iets gedaan hebben.’

‘Nadelen zijn er natuurlijk ook. Ouderen zijn duurder. We betalen loon naar ervaring, dus dat is oké. Maar de werkgeverslasten zijn hoger. We betalen meer pensioenafdracht, senioren hebben extra vakantiedagen. Ons bedrijf stuurt niet sec aan op goedkope krachten.’

‘Als de kosten van een opleiding te overzien zijn, investeren we zeker in een oudere. Een paar jaar geleden hebben we aan een 55-plusser een heftrucktraining gegeven. Kosten: 800 euro. Ja, hij werkt nog steeds bij ons.’

‘Het is jammer dat 55-plussers niet aan de bak komen. Hoe maak je het voor werkgevers interessanter om die aan te nemen? Ik denk wel dat de overheid hierin een rol kan spelen. Door bijvoorbeeld subsidies te geven als je als bedrijf ouderen in dienst neemt.’

lijkheid extra verlofdagen op te nemen of minder te gaan werken.

Deze ontziemaatregelen staan ook wel bekend als ouwelullen­ dagen. ‘Maak als senior een afspraak met je werkgever en zeg dat je in plaats van gebruik te maken van die maatregelen mee wil doen aan cursussen en opleidingen. Creëer zelf een actieve werkhouding’, aldus Valkman. Ervaring leert namelijk dat ontziemaatregelen in de praktijk niet eens worden gebruikt om uit te rusten. De Jong: ‘Mensen nemen dagen op om hun dochter te helpen verhuizen of het huis op te knappen. Terwijl het wel een signaal is naar collega’s toe dat je een dagje ouder wordt.’

Bedrijven zouden verder meer kunnen investeren in opleidingen.

Valkman: ‘Werkgevers denken: ‘Waarom zouden we nog in een oudere investeren, als hij straks toch met pensioen gaat.’ Maar een 50-jarige zal nog vijftien jaar voor je blijven werken. Met een 23-jarige is dat niet zo vanzelfsprekend.’

Ook wijt Valkman het aan alle sociale partners zelf dat de arbeidspositie van de oudere minder flexibel is geworden. ‘Na vijftien jaar heeft een werknemer behoorlijk wat arbeidsrechten en privileges opgebouwd. Dan blijft hij uit zekerheid bij het bedrijf werken, ook al passen ze niet meer bij elkaar. Dat komt de mobiliteit niet ten goede. Het ligt dan niet zozeer aan zijn leeftijd dat een senior niet meer aan de bak komt, maar aan de manier waarop we het met zijn allen hebben georganiseerd in dit land. Ook dat moet veranderen.’  www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

vereniging fotostudio g.j. vlekke

‘Met onze economische machinerie is niets mis’

36 mens • Personalia • Zeeuwse vmbo’ers ondernemers van het jaar

37 branche • ‘Infrafonds gedegradeerd tot plunderpot’ • Uitzendwerk is goede opstap uit werkloosheid • Doorbraak in samenwerking topsector Logistiek • Interpol en farmaceutische bedrijven jagen op namaak

Volgens SER-voorzitter Wiebe Draijer staat Nederland er sterk voor: ‘We kunnen door’

Nederland bevindt zich aan het uiterste eind van de slinger. Het gaat hier slechter dan in de ons omringende landen. Toch blijft SER-voorzitter Wiebe Draijer optimistisch. Dat bleek tijdens een bijeenkomst van vno-ncw West en departement ’s-Gravenhage van De Maatschappij, op 26 maart in Den Haag.

Nederland is structureel sterk, benadrukte Draijer. ‘De export stijgt. We staan met dertien universiteiten in de mondiale top-500. We produceren zeer goed met extreem korte arbeidstijden. Tegelijkertijd is de binnenlandse consumptie een probleem en is er onzekerheid over pensioenen, huizen en banken. Maar met onze economische machinerie is in wezen niets mis. We kunnen door.’

Volgens Draijer is het cruciaal dat Nederland voortborduurt op de ingezette hervormingen. ‘Verdere versterking van de economische structuur is nodig.

We moeten het gesprek aangaan over de arbeidsduur en het aantal gewerkte uren. Temeer omdat wij rekening moeten houden met een daling van de werkgelegenheid in de komende jaren.’

Draijer vindt dat ook individuele werknemers meer verantwoordelijkheid moeten nemen. ‘Manage je eigen ontwikkeling. Groei met je kansen mee.

Toon meer mobiliteit. Vergroot je aanpassingsvermogen. Zeker in een klein land als het onze moet dat geen groot probleem zijn.’

Over het lopende sociaal overleg wilde Draijer niet veel kwijt. Wel ging hij in op de kracht van de overlegeconomie, een ‘hoopvol en machtig fundament.

Overleg is een instrument dat ons veel heeft gebracht en ons ook nu nog veel kan brengen.’ www.vno-ncwwest.nl

35

FORUM #07/11.04.13

39 regio • ‘Zuidvleugel moet samenwerking verbeteren’ • ‘Noorden laat kans lopen’

40 duurzaam • Nederlandse bedrijven scoren hoog op milieubeleid • Textielbranche wil kleding beter testen • Ondernemers in de rij voor duurzame energieprojecten

vereniging mens

personalia

Kim Putters

Producent van kunststof leidingsystemen Wavin heeft per 1 april Maarten Roef benoemd tot bestuursvoorzitter. Hij neemt de functie over van Henk ten Hove, die per 1 mei zal aftreden. Roef is sinds 1999 in dienst bij Wavin.

In 2010 trad hij toe tot de raad van bestuur.

Ineke Dezentjé Hamming is benoemd tot bestuurslid van pum Netherlands senior experts.

Zij volgt vertrekkend lid Arie Kraaijeveld op. Dezentjé Hamming is voorzitter/algemeen

Arbo Unie heeft Lisette van Breugel per 1 april benoemd tot coo. Dit is een nieuwe functie binnen de raad van bestuur, die eerst alleen bestond uit een ceo en een cfo. Van Breugel is af­ komstig uit de eigen gelederen van Arbo Unie. Hiervoor was zij onder meer directeur marketing en sales.

De Koreaan Kevin Lee is benoemd tot president van Samsung Elec­tronics Benelux. Hij volgt Dong­ min Kim op. Menno van den Berg is benoemd tot vicepresident Nederland. Erik Swart is afgelopen januari gestart als b2b director Nederland. Willem Visser, tot voor kort sales manager mobiel, is benoemd tot country director mobile en Rens Evers is gestart als country director note pc.

Zeeuwse vmbo’ers ondernemers van het jaar Enthousiasme, verrassende presentaties en heel veel ondernemerschap. Ingrediënten van de vmbo-finale die 4 april plaatsvond. De leerlingen op de foto van Gift4U (Calvijn College in Krabbendijke) wonnen de wedstrijd. Zij verkochten chocoladerepen met eigengemaakte wikkels in diverse opdrukken en teksten. De opbrengst van de chocola gaat naar een project in Bangladesh. De jury prees de teamspirit en de goede taakverdeling van de ondernemers van Gift4U. De vmbo-finale is gekoppeld aan het ondernemerschapsprogramma learning company van Jong Ondernemen. Vmboleerlingen in de leeftijd van 14 tot 17 jaar kiezen tijdens dit programma een product uit en zetten dit op inventieve wijze in de markt.

36

FORUM #07/11.04.13

Arthur van Dijk is met ingang van 1 september benoemd tot voorzitter van Transport en Logistiek Nederland (tln). Hij volgt Alexander Sakkers op, die 23 mei afscheid neemt als voorzitter. Van Dijk was bijna tien jaar wethouder in de gemeente Haarlemmermeer.

En richtte zich in die rol onder andere sterk op de private sector en in het bijzonder op transport en logistiek.

soepele overgang.

Verzekeraar Achmea heeft twee nieuwe leden voor haar raad van bestuur benoemd. Per 1 april wordt Huub Arendse, momenteel partner bij kpmg Nederland, benoemd tot cfo. Tevens treedt Roelof Konterman, de huidige voorzitter van de divisie zorg & gezondheid bij Achmea, toe als lid van de raad van bestuur.

nieuw bestuurslid vno-ncw Per 1 maart is Martin Favié, voorzitter van de Bond van de Generieke Geneesmiddelen­ industrie Nederland (bogin), lid van het algemeen bestuur van vno-ncw. Hij volgt Frank Bongers op namens bogin.

Arthur van Dijk

Yokogawa Electric Corporation heeft Herman van den Berg per 1 april benoemd tot president van Yokogawa Europe. Hij volgt Harry Haupt­meijer op die tot 1 oktober aanblijft als directeur om zorg te dragen voor een

Martin Favié

jong ondernemen

Ineke Dezentjé Hamming

Peter Heij wordt per 1 mei de nieuwe directeur-generaal Ruimte en Water bij het mini­s­ terie van Infrastructuur en Milieu.

Hij volgt Chris Kuijpers op die directeur-generaal Milieu en Internationaal is geworden.

bogin

jan jong fotogafie

directeur van fme-cwm, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie.

Daarvoor was zij onder andere lid van de Tweede Kamer voor de vvd.

tln

kimputters.nl

Kim Putters wordt directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hij volgt per 15 juni de vertrekkende directeur Paul Schnabel op. Putters is sinds 2003 lid van de Eerste Kamer en momenteel ook vice-fractie­voorzitter van de PvdA in de Senaat. Hij legt als gevolg van deze benoeming zijn Eerste Kamerlidmaatschap neer.

vereniging branche

De belangstelling voor koopvaardijstages groeit. Dit meldt redersvereniging kvnr. In 2012 deden 135 jongeren van 16 jaar en ouder een snuffelstage aan boord van een koopvaardijschip.

Het jaar ervoor waren het er nog maar 86. Na de stage van een week tot twee weken op zee zegt 80 procent van de ‘meevaarders’ wat te voelen voor een opleiding aan een van de Nederlandse zeevaartscholen. In 2011 gaf 62 procent aan belangstelling te hebben voor een carrière in de zeescheepvaart. De kvnr is tevreden over deze toe­nemende belangstelling. De Nederlandse reders willen een belangrijk deel van hun vloot met Nederlanders blijven bemannen.

Er is nu vooral een tekort aan officieren.

De huidige instroom is 250 tot 300 man per jaar. Maar het dubbele aantal is nodig, stelt kvnr-voorzitter Tineke Netelenbos. ‘In totaal volgen 2.200 jongeren een nautische opleiding. Maar dat is niet genoeg om de Nederlandse schepen te bemensen.’ www.kvnr.nl

‘Infrafonds gedegradeerd tot plunderpot’ De sluipende extra bezuiniging van het kabinet op het Infrastructuurfonds stuit vervoerders en verladers, verenigd in tln en evo, tegen de borst. Ook Bouwend Nederland uit kritiek. ‘Dit kabinet pleegt roofbouw op de infrastructuur.’

Begin maart wekte het kabinet nog de suggestie dat er 300 miljoen euro extra zou worden besteed aan infrastructuurprojecten. Maar in het pakket maatregelen staat ook dat de jaarlijkse inflatiecorrectie op het Infrastructuurfonds wordt geschrapt. Volgens Bouwend Nederland betekent dat een korting van 160 miljoen euro per jaar, optellend tot 2,6 miljard euro tot en met 2028. Sinds het regeerakkoord van het kabinet-Rutte I zijn al miljarden euro’s uit het Infrastructuurfonds gehaald. Bij de totstandkoming van het kabinet-Rutte II kwalificeerden tln en evo het fonds als een grabbelton. Inmiddels lijkt het – aldus de organisaties – meer een plunderpot. Ze vrezen dat weer projecten worden uitgesteld en geschrapt. Bouwend Nederland

Uitzendwerk is goede opstap uit werkloosheid Werkzoekenden die als uitzendkracht zijn gaan werken, blijven vrijwel even vaak aan het werk als werkzoekenden die met een tijdelijk contract aan het werk zijn gekomen. Dit blijkt uit onderzoek van uwv.

Van de werkzoekenden die als uitzendkracht zijn gaan werken blijkt 15 procent na twee jaar een vast contract te hebben gekregen. Van de werkzoekenden die met een tijdelijk contract aan het werk gingen, kreeg 18 procent na twee jaar een vaste aanstelling. Van de mensen die in 2009 vanuit werkloosheid een baan vonden, ging 45 procent aan de slag met een tijdelijk contract en 29 procent met een uitzendcontract. Driekwart van die mensen was een jaar na werkhervatting nog aan het werk in loondienst, twee jaar na werkhervatting nog altijd zo’n 70 procent.

Uitzendkrachten zijn relatief vaker dan de gemiddelde werknemer een periode werkloos.

Daar staat tegenover dat uitzendwerk vaak een opstap biedt uit de werkloosheid. Zo’n 20 procent van de bij uwv geregistreerde werkzoekenden komt uit de uitzendbranche en een derde van alle werkzoekenden hervat het werk met een uitzendbaan. www.abu.nl 37

FORUM #07/11.04.13

waarschuwt dat nu al ruim veertig projecten ernstig zijn vertraagd. tln en evo stellen dat bedrijven die goederen vervoeren een nog grotere melkkoe worden dan ze al zijn. Het kabinet verhoogt heffingen en accijnzen voor het gebruik van de weg.

Maar daarvoor zien de bedrijven steeds minder terug. Het resultaat is dat de economische schade door files onaanvaardbaar hoog blijft. De organisaties doen een beroep op de Kamer om de nieuwe bezuiniging op het Infrastructuurfonds te blokkeren. Ze wijzen op de uitspraak van het Internationaal Monetair Fonds (imf) dat het kabinet zich vooral moet richten op de middellange termijn en dat extra bezuinigingen niet nodig zijn. Bouwend Nederland stelt dat de jaarlijkse bezuiniging van 160 miljoen voor nog geen 0,04 procent bijdraagt aan het terugdringen van de Nederlandse schuld. ‘Dit middel is erger dan de kwaal.’ www.bouwendnederland.nl, www.tln.nl, www.evo.nl

peter hilz/hh

koopvaardij­stage populair

vereniging branche

Doorbraak in samenwerking topsector Logistiek wim spaans

zorgakkoord Brancheorganisaties vgn en ggz Nederland en het ministerie van Veiligheid en Justitie hebben een meerjarenafspraak gemaakt over de zogenoemde forensische zorg. De afspraak beslaat de gezamenlijke verantwoordelijkheid van zorgaanbieders, zorginkopers en de ministeries van Veiligheid en Justitie en Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor een ge­ varieerd zorgaanbod.

Een aanbod gericht op patiënten met psychische aandoeningen die een gevaar vormen voor zichzelf en voor anderen.

De gezamenlijke agenda moet er ook voor zorgen dat deze zorg betaalbaar blijft. www.vgn.nl

Een brede delegatie van bedrijfsleven en overheid heeft op 3 april het convenant Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP) ondertekend. De onder­tekenaars spreken van een doorbraak in de informatie-uitwisseling tussen partijen in de logistiek. Het NLIP, één van de acties van de topsector Logistiek, wordt ontwikkeld om de logistiek in Nederland weer een voorsprong te geven in Europa.

Het platform moet er voor zorgen dat informatie door de hele keten op een ‘slimme’ wijze wordt aangeleverd en gedeeld. Dit moet voordelen opleveren voor de verladers (en daarmee andere topsectoren), logistieke dienstverleners, de mainports en de overheid. Zo moet het leiden tot een efficiënter gebruik van de transportmodaliteiten weg, water en spoor. Op de foto: verkeersminister Melanie Schultz en Rutger van Slobbe (Havenbedrijf Rotterdam) met het ondertekende convenant.

www.evo.nl, www.tln.nl

Interpol en farmaceutische bedrijven jagen op namaak Interpol en 29 farmaceutische bedrijven hebben gezamenlijk een actieprogramma gelanceerd om namaakgeneesmiddelen te bestrijden. Die bedreigen de gezondheid van miljoenen mensen wereldwijd, stelt de farmaceutische industrie.

Voor het Pharmaceutical Crime Program van Interpol dat de komende drie jaar wordt uitgevoerd, wordt zo’n 4,5 miljoen euro uitgetrokken. Het voorziet in het opsporen van criminele organisaties achter de productie van namaakmiddelen en in het voorkomen dat

38

de medicijnen in het reguliere circuit terecht­ komen. Het gaat zowel om innovatieve, generieke als zelfzorggeneesmiddelen. Onderdeel van het programma is bewustwording van het publiek, het wijzen op de gevaren en het herkennen van nepmiddelen, vooral bij het bestellen van geneesmiddelen via internet.

‘Geen enkel land, geen enkel geneesmiddel of medisch product is immuun voor namaak.

Een wereldwijde inspanning is nodig om deze misdaad te bestrijden. Door de samenwerking tussen bedrijven en publieke sector in 190 landen kunnen we het probleem effectiever

FORUM #07/11.04.13

aanpakken’, aldus Ronald Noble, secretarisgeneraal van Interpol.

Het maken en verspreiden van namaak­ geneesmiddelen is een misdaad met patiënten als slachtoffer, aldus de initiatiefnemers.

Namaakmedicijnen hebben gezondheidsrisi­ co’s en leiden in het ergste geval tot de dood.

Hoewel vaak wordt gedacht dat de namaak vooral voorkomt bij seks stimulerende middelen, gaat het om veel meer. De middelen bevatten de werkzame stoffen niet of zelfs giftige stoffen. www.nefarma.nl

vereniging regio

‘Zuidvleugel moet samenwerking verbeteren’ Eendracht en daadkracht zijn nodig om kracht en kansen van de Zuidvleugel van de Randstad te benutten. Dat zeggen de ondertekenaars van het Manifest voor een sterke Zuidvleugel Randstad.

Het manifest is een product van het zogenoemde Beraad bedrijfsleven, gehouden op initiatief van vno-ncw West. De aanbevelingen uit het document zijn bedoeld als input voor belangrijke besluiten die Provinciale Staten en gemeenteraden binnenkort over de regio gaan nemen. Een van de aanbevelingen betreft de samenwerking van overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Volgens de opstellers van het manifest (vertegenwoordigers van bedrijven, branches en kennisinstellingen) is die samenwerking tot nu toe te gefragmenteerd. Daardoor loopt de Zuidvleugel achter bij regio’s als Brainport Eindhoven en de Metropoolregio Amsterdam. Een nieuw in te stellen Economische Programmaraad zou hier de gewenste verandering tot stand moeten brengen.

Een van de andere aanbevelingen betreft de geplande Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (rom) Zuidvleugel. De rom wordt onder meer verantwoordelijk voor de profilering van de regio buiten Nederland). De opstellers van het manifest stellen dat één gezamenlijke acquisitie-organisatie nodig is. Ook bij de aangekondigde Vervoerautoriteit speelt coördinatie binnen de Zuidvleugel een belangrijke rol. Het zorgt ervoor dat de bereikbaarheid ‘kordaat’ kan worden aangepakt, iets wat essentieel is om de economie concurrerend te houden. www.vno-ncwwest.nl

blij met verbreding Verkeersminister Schultz was al langer overtuigd dat de doorstroming en verkeersveiligheid op de snelweg A27 bij het Utrechtse landgoed Amelisweerd het beste is gewaarborgd met tweemaal zeven rijstroken. Dat is nu bevestigd door de commissie-Schoof. Het bedrijfsleven reageert tevreden. De aanpassing van de weg aan de oostkant van Utrecht biedt ruimte om het lokale en doorgaande verkeer te scheiden. Dat pakt gunstig uit voor de doorstroming en verkeersveiligheid.

Volgens berekeningen van tno in opdracht van tln en evo was de directe schade voor het goederenvervoer door de files op het traject in 2010 zo’n 8 miljoen euro. www.evo.nl, www.tln.nl

rectificatie profiel jacco vonhof In het profiel van Jacco Vonhof in Forum nummer 6 van 28 maart is hardloopmaatje en goede vriend Hans Paul Visscher per ongeluk aangeduid als Hans Peter Visser.

martijn beekman

‘noorden laat kans lopen’

Door samen te werken bij bijvoorbeeld inkoop, kunnen de drie noordelijke provincies miljoenen besparen, denkt Zwiers.

‘Alle overheden moeten bezuinigen. In dat licht is het niet uit te leggen dat de provincies deze mogelijkheid om kosten te sparen ongebruikt laten.’

Hij is blij dat Groningen en Drenthe nog wél nadenken over een krachtenbundeling. ‘Positief dat die twee provincies kijken naar de mogelijkheden om met elkaar en misschien ook met andere partijen samen te werken. Maar een gemiste kans om dat niet op noordelijke schaal te doen. Ik hoop dan ook dat de drie provincies hun besluit heroverwegen.’ www.vno-ncw.nl

39

FORUM #07/11.04.13

Onbegrijpelijk dat het Noorden in deze tijden van bezuinigingen en krappe budgetten deze kans laat lopen.

Zo reageert Lambert Zwiers, directeur van vno-ncw Noord, op het afblazen van een samenwerking tussen de drie noordelijke provincies.

Gelukkig praten de commissarissen van de koningin Max van den Berg (Groningen, links) en Jacques Tichelaar (Drenthe) nog wel met elkaar

vereniging duurzaam

Nederlandse bedrijven scoren hoog op milieubeleid

milieuvriendelijk water Natuurlijke mineraal- en bronwaters behoren tot de meest milieuvriendelijke voedingsmiddelen op de Nederlandse markt. Dit meldt de Nederlandse vereniging Frisdranken, Waters, Sappen (fws).

Het natuurlijke karakter van de mineraalen bronwaters zorgt voor een minimale impact op de omgeving. Die impact is volgens fws-directeur Raymond Gianotten zelfs zo klein, dat een jaar lang verpakt water drinken minder impact heeft dan tien minuten douchen of een autoritje naar de voetbalclub. Daarbij, zo stelt hij, zijn de verpakkingen in Nederland 100 procent recyclebaar en investeren waterproducenten voortdurend in nieuwe, nóg betere verpakkingen. www.frisdrank.nl

Volgens het Duitse Oekom Research voor duurzaamheid doen Nederlandse bedrijven het behoorlijk goed op het gebied van duurzaamheid. Ruim 44 procent van de onderzochte Nederlandse bedrijven krijgt de prime status, de braafste jongetjes van de klas op groen gebied, van Oekom.

Textielbranche wil kleding beter testen Om haar leden door de steeds ingewikkelder wordende regelgeving te loodsen, gaat brancheorganisatie modint samenwerken met Bureau Veritas uit Duitsland. Dat bureau gaat helpen bij het testen van kleding en textiel op chemicaliën.

Om aan de toenemende vraag naar milieuvriendelijke producten te voldoen, is een duidelijke strategie nodig, stelt brancheorganisatie modint. Grote bedrijven in de textielindustrie hebben zich al aangesloten bij milieuprogramma’s. modint en het Duitse Bureau Veritas adviseren de leden van de brancheorganisatie nu om een zogenoemd chemical management system te implementeren. Zo kunnen ze voldoen aan de internationale regelgeving voor verboden chemische stoffen in kleding en textiel. Bureau Veritas Consumer Products Services Germany heeft een netwerk van meer dan 340 laboratoria in alle belangrijke textielproductielanden. www.modint.nl

40

Volgens het vorige week woensdag verschenen rapport doen Nederlandse multinationals het in internationaal perspectief behoorlijk goed. Alleen het Italiaanse, Finse en Duitse bedrijfsleven presteren beter. Het Brits-Nederlandse mediabedrijf ReedElsevier kreeg in zijn sector de eerste plaats toebedeeld, vóór British Sky en itv.

Veel Nederlandse bedrijven moeten het in hun sector doen met een tweede plaats op de Oekom-lijst. Naast een zilveren plak voor Philips in de consumentenelektronica grijpen ook voedingsmiddelenbedrijf Unilever (achter Coca-Cola) en chemiereus AkzoNobel (achter de Duitse gasleverancier Linde ag) net naast de eerste plaats.

D.E. Master Blenders 1753 (Douwe Egberts) kreeg samen met Starbucks en Unilever een eervolle vermelding als voorloper op het gebied van eerlijke handel.

Oekom meet sinds de ‘Aardetop’ van juni 1992 in Rio de Janeiro de duurzaamheidsprestaties van grote bedrijven. Eenzesde van de drieduizend door Oekom gevolgde bedrijven verdient het hoogste predicaat prime status. Opvallend genoeg komen de twintig door Oekom als beste aangemerkte bedrijven bijna allemaal uit Europa.

Zeven bedrijven in de top-20 komen uit het Verenigd Koninkrijk, uit Duitsland, Zweden en Frankrijk elk twee bedrijven. ‘De kwaliteit van duurzaam bestuur is in Noord-Amerika en Azië beduidend lager dan in Europa’, aldus het rapport. www.oekom-research.com

Ondernemers in de rij voor duurzame energieprojecten Meer dan honderd projecten voor zonne-energie, drie windmolenparken, achttien vergistingsinstallaties, 25 biomassaketels en twaalf duurzame warmte projecten.

Met deze plannen willen groene ondernemers een hoeveelheid duurzame energie opwekken die gelijk staat aan het jaarlijkse verbruik van tweehonderdduizend huishoudens.

De aanmeldingen zijn het resultaat van de eerste dag (4 april) waarop ondernemers aanspraak kunnen maken op de Stimuleringsregeling Duurzame Energie sde+ van het ministerie van Economische Zaken. De regeling werkt als een soort veiling en is zo opgezet dat met het beschikbare budget (3 miljard euro in 2013) zoveel mogelijk duurzame energie wordt opgewekt.

Ondernemers die zich op 4 april meldden, maken de meeste kans op subsidie voor hun plannen. In de volgende rondes wordt tot 13 mei de vergoeding in stapjes verhoogd, maar de kans op subsidie neemt dan af. Met deze eerste ronde is namelijk al bijna de helft van het budget vergeven.

De komende tijd gaat Agentschap nl, de organisatie die de sde+ uitvoert, de ingediende projecten beoordelen om vast te stellen of aan alle voorwaarden van de regeling is voldaan. www.rijksoverheid.nl

FORUM #07/11.04.13

mohikanen

‘Eigenlijk ben ik uniek’

‘Nog

40

in Nederland’

beroep: kolenboer ‘Ik heb de mooiste baan van de wereld. Geen baas, geen personeel en lekker ouwehoeren met de klanten.’ Een gesprek met kolenboer Rob Kock (67), gaat op z’n Amsterdams. ‘Het is raar om van jezelf te zeggen, maar toen iemand zei dat ik uniek ben, dacht ik: ‘Je hebt nog gelijk 41

ook.’ Ik ben de enige kolenboer in de stad. Ik heb er altijd naar gestreefd om het als laatste vol te houden.’

Kock, eigenlijk timmerman in de bouw, nam in 1978 de zaak van zijn vader over. Die begon in 1936 met een kolenhandel een stukje verderop in de straat. De huidige kolenhandel/oliehandel/ fietsenstalling staat tegenover het geboortehuis FORUM #07/11.04.13

van Kock. Een vetpot is het niet, maar hij kan een boterham verdienen met de verkoop van kolen en olie voor de kachel. ‘Er zijn nog best mensen die op kolen stoken. Dat is al gauw 30 tot 40 procent goedkoper dan gas. En als je het goed doet, ruik je er ook niets van.’  Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

portret

menno van der marel

‘ik werd keihard uitgelachen’ Menno van der Marel is een van de twee oprichters van het snelgroeiende cyberbeveiligingsbedrijf Fox-it. Hij gaat als ondernemer niet voor het grote geld, maar voor het veiliger maken van de maatschappij. ‘Het gaat erom dat je er toch een goed gevoel bij hebt als je naar huis rijdt.’

Tekst: Walter Devenijns | Foto’s: Jeroen Poortvliet

‘Wat ik gaaf vind, is dat op basis van ons onderzoek een paar Russische criminelen die echt een hoop ellende hebben veroorzaakt, in de gevangenis zitten. Dat geeft wel voldoening’, glimlacht Menno van der Marel (40). Hij en Ronald Prins richtten net voor de eeuwwisseling het cyberbeveiligingsbedrijf Fox-it op. Het tweetal startte in een huiskamertje.

Het bedrijfslogo dat nu prominent op hun vele verdiepingen tellend Delftse hoofdkantoor staat, laat een vossenkop zien met een loepje. De Vos – een slim wezen vindt Van der Marel – werd jaren geleden met veel bier bedacht op zijn balkon, de it werd er bij de registratiebalie van de Kamer van Koophandel snel aan vastgeplakt, toen bleek dat de oorspronkelijk bedachte naam al geclaimd was.

Achteraf gezien was de keus om te kiezen voor de it-aanvulling geen goede keuze, zegt Van der Marel. ‘Daardoor wordt ons bedrijf eigenlijk gedegradeerd tot een simpel automatiseringsbedrijf, maar we zijn een securitybedrijf.’ De mededirecteur/grootaandeelhouder en de 180 medewerkers van Fox-it worden regelmatig ingezet als hackers weer eens rondstruinen in een computernetwerk. Met behulp van speciaal geschreven software worden de boeven geblokkeerd of opgespoord, waarna de politie de criminelen op kan pakken. Bij het grote publiek wordt Fox-it bekend na een vernietigende analyse over de gehackte infrastructuur van certificaatverstrekker Diginotar.

staatsgeheim De lijst aan bedrijven en instanties die hun digitale veiligheid versterken met behulp van de digitale speurneuzen uit Delft is lang: aivd, ministerie van Justitie, de Centrale Bank van Aruba, Delta Lloyd en noc*nsf. De digitale staatsgeheimen worden beschermd door Fox-it.

Bepaalde afdelingen van het kantoor kunnen alleen betreden worden door medewerkers die zijn gescreend door de geheime dienst. Verloren toegangspasjes moeten door de eerlijke vinder naar de politie worden gestuurd, niet naar Fox-it.

Maar wie denkt dat Fox-it alles, maar dan ook echt alles digitaal regelt, heeft het mis. Het personeel kan één keer per jaar handelen met bedrijfsaandelen van… papier. Het ‘Fox-it manifest’ hangt ingelijst als poster 42

FORUM #07/11.04.13

43

FORUM #07/11.04.13

portret

aan de wand. En volgend jaar worden eindelijk de papieren vakantiekaarten vervangen door digitale versies, verzucht Van der Marel.

Zijn bedrijf, zo blijkt, investeert het geld vooral in veiligheid, niet in de administratie.

Bij het vangen van de virtuele criminelen moet je wel een beetje paranoïde zijn, weet hij. Aan de andere kant; digitaal inbreken is vaak kinderlijk eenvoudig. ‘Het is schokkend om te zien hoe alles mis kan gaan. Bijna nooit staan we te kijken van: ‘Wow, dit is echt bijzonder.’

Vaak denk ik: ‘Jemig, dit kan toch niet waar zijn?’ Eigenlijk zijn we nog nooit een bedrijf tegengekomen dat alle computers goed had geupdated.’

Fox-it richt momenteel zijn aandacht op het beschermen van de vitale infrastructuur, zoals ziekenhuizen, elektriciteitscentrales of water­ pompen. Wie de computers beheerst, kan een land lamleggen. De opkomst van auto’s die zijn verbonden met internet, baart hem nu al zorgen. ‘Ik weet bijna zeker dat er te weinig aandacht wordt besteed aan de cyberdreiging. Daar gaan dingen gebeuren. Dat kan niet anders.’

Van der Marel en Prins hebben één missie. Ze willen de samenleving beschermen tegen digitale boeven. Van der Marel: ‘Dat is wat we doen.’

En veel geld verdienen?

‘Nee, de hoofdzaak voor mij is dat we de maatschappij veiliger maken.

Als je dat doet dan moet je binnen deze snel veranderende wereld in­novatief zijn. Als je innovatief bent – soms werken we drie jaar aan een programma – kost dat veel geld en dan is het cruciaal dat je geld verdient. Onder de streep moet wat overblijven, maar het vergroten van de veiligheid blijft voorop staan.’

Waar komt dat ‘veiliger willen maken’ vandaan?

‘Dat is ontstaan toen ik na mijn studie op de tu Delft voor het 44

FORUM #07/11.04.13

Nederlands Forensisch Instituut ging werken. Daar wordt het gevoel om criminelen van de straat af te halen met de paplepel ingegoten. Het kwartje om iets nuttigs te doen, is daar gevallen. Ik ben geen gamer of nerd, ik ben behoorlijk positief ingesteld. Ik word nooit boos, dat is een van mijn minpunten. Er is altijd wel een oplossing. Het gaat erom dat als je naar huis rijdt je er toch een goed gevoel bij hebt.’

Een calvinistisch trekje.

‘Zo heb ik mijn leven ingevuld. Als ik op vakantie ben, ben ik de eerste dagen blij. Maar na vier of vijf dagen word ik al onrustig. Ik vind het helemaal niks als ik niets nuttigs doe. Wat heb je nu daaraan? Ik kan best ontspannen zijn hoor, heb lekker gereisd. Dat gaat ook wel, maar het knaagt altijd.’

Hij vertelt over de komst van de 68-jarige Ad Scheepbouwer, de oud kpn-topman die de tweekoppige directie van Van der Marel en Prins komt versterken en ook een derde van de aandelen in handen krijgt. Van der Marel is blij met de komst van de ervaren Scheepbouwer, want hij en Prins zijn toch vooral techneuten, terwijl de gepensioneerde kpn’er de snelle groei van Fox-it in goede banen kan leiden. ‘Vorig jaar steeg het aantal werknemers met zestig tot 180 man. Ons bedrijf heeft haar oplossingen verkocht in 25 landen en kijkt ook naar de vs. We groeien uit ons jasje en zijn ook nog op zoek naar een nieuw kantoor.’

En dan op termijn het bedrijfsbelang verkopen?

‘Nee. Ik ben 40 en heb het enorm naar mijn zin. Dat vind ik het mooie aan Scheepbouwer. Hij wil op zijn 68ste verder gaan en komt hier met het grootste plezier aanrijden. Hij zegt: ‘Ik wil één dag per week op de golfbaan staan en dan ben ik er wel klaar mee.’ Zo zie ik het ook: ik wil

plezier hebben in wat ik doe. Daarnaast is het voor mij ook heel erg belangrijk dat ik de maatschappij weerbaarder maak op digitaal gebied.

Daar krijg ik energie van.’

U hebt nooit gedacht: ‘Ik ga iets heel anders doen’?

‘Wel gedacht. Ik denk dan aan rendabel ontwikkelingswerk. Niet zo heel lang geleden ben ik bij een ontwikkelingsorganisatie gaan praten of ik daar niet een rol zou kunnen spelen met de kennis van hier. Een voorbeeld van rendabel ontwikkelingswerk is dat van Danone. Die maakten speciaal voor Afrika babyvoeding die aan de deur werd verkocht door moeders. De prijs was zo laag dat armen de voeding ook konden kopen.

Ze hebben het zo ingericht dat het project precies rendabel was. Een stukje rendabel ontwikkelingswerk dus dat blijft bestaan. Ik geloof niet in zo maar geld geven, want als je weg bent, stort het in elkaar. Als er iets op mijn pad komt dan zou ik daar veel tijd in willen stoppen.’

U gaat weg?

‘Dat zou kunnen, maar ik praat wel over een langere termijn. Als ik over tien jaar iets vind dan zou het best kunnen zijn dat ik het hier afbouw.’

Van der Marel begon zijn loopbaan op de tu Delft. Hij studeerde technische natuurkunde, geprikkeld door de nieuwsgierigheid van zijn vader.

Hij wil dingen snappen, zegt de topman: ‘Ik vind het heel leuk om te weten waarom dingen gebeuren. Mijn vader was natuurkundeleraar.

Hij was iemand die mij altijd uitdaagde om nieuwsgierig te zijn.

Wat gebeurt er nu eigenlijk? Die nieuwsgierigheid voor de dingen in de natuur, die delen we met elkaar. Technische natuurkunde is bij uitstek een vak om iets te weten te komen. Je denkt na over problemen en alle abstractieniveaus. Halverwege mijn studie kwam hightech op­ zetten. Ik wilde weten hoe computers werkten, begon op een Commodore 64 spelletjes te maken. Dat zorgde ervoor dat ik interesse in een bedrijfje kreeg. Ik heb geprobeerd vakantiereizen aan de man te brengen via internetpagina’s. Dat was toen bijzonder, maar ik werd keihard uitgelachen. Ik vond dat ik me eerst maar eens moest specialiseren in iets, voordat ik verder zou gaan in de internetwereld. En zo kwam ik bij het Nederlands Forensisch Instituut terecht. Ik heb die nieuwsgierigheid van mijn vader verder doorgetrokken en in mijn bedrijf gestopt. Wat gebeurt er digitaal en waarom loopt het zo?’

Wat gebeurt er digitaal?

‘Fox-it probeert één à twee jaar vooruit te kijken naar de dreigingen die kunnen opduiken mede door nieuwe technologieën. Wat ik zie, maakt me bezorgd. Mensen hebben de neiging naar achteren te kijken en niet naar voren. Dus worden er te weinig maatregelen genomen.’

We worden bang gemaakt opdat uw omzet stijgt.

‘Dat is wel vrij cynisch. Als je ziet hoeveel ellende er al is. De zieken­ huizen zijn al vier- of vijfmaal in het nieuws gekomen nadat ze geveld werden door een cyberaanval. Als je ziet hoe laag de beveiliging is geweest, dat ze dagenlang niet konden opereren. Dat de medische dossiers misschien wel op straat liggen. Dan denk ik niet dat we de mensen bang maken. Ze moeten wakker geschud worden.’  45

FORUM #07/11.04.13

Drie stellingen Jammer dat ik niet de bedenker van Facebook ben ‘Ik had van te voren niet kunnen bedenken wat voor een meerwaarde Facebook zou hebben om de maatschappij beter te maken. Die meer­waarde is voor mij wel belangrijk.’

Ik had ook een journalist kunnen zijn ‘Ik ben wel goed in kijken. Als ik door een supermarkt loop dan denk ik vaak: Waarom doen ze het zo? Waarom zetten ze de kassa niet daar, maar daar?

Daar moet een reden voor zijn.’

Op een bierviltje moet je een businesscase kunnen uitrekenen ‘Ja. Op een bierviltje moet je kunnen uitrekenen of iets werkt. Er moet een duidelijke businesscase zichtbaar zijn.

Dan gooi je het viltje weg en ga je aan de slag. Als het goed werkt pak je dat viltje weer op en kijk je of het rekensommetje werkt.’

Menno van der Marel

1972 geboren te Delft 1990 tu Delft, Technische natuurkunde 1996 Nederlands Forensisch Instituut 1999 Oprichter, mededirecteur en grootaandeelhouder Fox-it

vijf vragen aan

mirjam sterk

‘Ruimte maken voor jongeren is belangrijk’ Voormalig CDA-Kamerlid Mirjam Sterk is benoemd tot ambassadeur jeugdwerkloosheid. De komende twee jaar gaat ze bij werkgevers aandringen op werkplekken voor werkloze jongeren. ‘Het is geen onwil.’

Waarom een speciale ambassadeur? Zo hoog is de jeugdwerkloosheid toch ook weer niet in Nederland?

‘De werkgelegenheid voor volwassenen neemt ook af, maar bij jongeren gaat dat twee keer zo snel. We hebben het over 135 duizend jongeren die geen baan kunnen vinden. Plus nog een groep die moeite heeft om een stageplek te bemachtigen. Natuurlijk zijn er landen waar het veel erger is, maar als je een 4 of een 5 haalt in de klas, is er altijd wel iemand die nog lager haalt. Dat neemt niet weg dat het ontzettend schrijnend is dat jongeren met hun diploma thuis op de bank komen te zitten. En uiteindelijk is het ook in het belang van werkgevers om ruimte te maken voor deze jongeren. Verloren generatie zijn grote woorden, maar dat risico bestaat wel.’

46

Denkt u dat werkgevers niet dolgraag jongeren in dienst zouden nemen als ze dat zouden kunnen?

‘Ik besef heel goed dat het door de economische crisis voor bedrijven al ingewikkeld genoeg is. En ja: aan werkgevers wordt niet alleen gevraagd hier een bijdrage aan te leveren maar ook nog eens aan het bestrijden van de ouderenwerkloosheid. Het is ook geen onwil van werkgevers, denk ik, eerder onmacht. Tegelijkertijd krijg ik ook mailtjes van werkgevers die zeggen: ‘Ik heb wel plaatsen, maar hoe kom ik aan die jongeren? Er is dus ook een mismatch, met name in de techniek en de zorg.’

Wat gaat u daar aan doen?

‘Jongeren gaan soms voor hun eigen droom maar vergeten als het ware de financiële bijsluiter te lezen. Daarom is er geld vrijgemaakt om jongeren daar beter over voor te lichten en om ombuigingsgesprekken te voeren op school. Want een kapster is misschien niet om te scholen voor de techniek, maar wel voor de zorg.’

En op de korte termijn? Wat hebt u sectoren te bieden?

‘Ik ga goed luisteren waar de problemen zitten. Sectoren en regionale arbeidsmarkten weten elkaar niet altijd goed te vinden. Ik ga er naartoe, met mensen praten, ze met elkaar aan

FORUM #07/11.04.13

tafel zetten. Zo praktisch is het. In elke regio moeten voor 1 juli plannen bedacht worden.

Werkgevers zouden zich daarbij moeten aansluiten. Het onderwerp van de jeugdwerkloosheid is ook een van de thema’s van het sociaal akkoord. Terecht. Op het moment dat de sociale partners met concrete plannen komen, wil het kabinet cofinancieren.’

‘Wat het allerbeste helpt, is als de economie weer gaat groeien. Want ik kan een sector als de bouw niet in mijn eentje aanzwengelen.

Gelukkig was ik deze week bij een bouw­bedrijf dat ondanks de crisis toch zijn best doet om jongeren in dienst te nemen en verder op te leiden.’

Gaan projecten om werkloze jongeren aan een baan te helpen niet ten koste van oudere werklozen die het nóg moeilijker hebben?

‘Ik ken geen voorbeelden van banen waarbij jongeren de plek innemen van ouderen. Ouderen hebben veel meer ervaring, die groepen zijn niet zomaar uitwisselbaar. Waar ik wel wat in zie, zijn de gezel-leerling constructies. Dat een ervaren timmerman zijn kennis op die manier overdraagt aan een jongere.’  www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

Tekst: Karin Bojorge | Foto: Bob Bronshoff/hh

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Van Oord opgericht in 1868 wat Baggeraar en Maritieme Dienstverlener

Nog even en het laatste gat in de Afsluitdijk is dicht. Dan is de Zuiderzee na jaren graven, baggeren en storten van zand en klei officieel geschiedenis. Hijskranen werken op volle toeren om de laatste grond op de juiste plek te krijgen. Er is veel materieel nodig.

Dat wordt onder andere geleverd door baggeraar Van Oord.

Het bedrijf start in 1868 als voorman Govert van Oord uit religieuze overtuiging niet meer op ‘de dag des heren’ wil werken. Hij wordt ontslagen en begint in de Biesbosch riet en rijshoutproducten te verhandelen. Daar worden geweven matrassen van gemaakt om de zeebodem mee vast te leggen. Tijdens de crisis van de jaren dertig stapt Van Oord over op het aannemen van ander werk, zoals oeveren kustbescherming en later landwinning.

Geen slechte keuze: de palmeilanden die Van Oord voor de kust van Dubai aanlegt, maken het bedrijf wereldberoemd.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Van Oord, 1932

Colofon

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Olaf Koens (Moskou), Maurits Kuypers (Duitsland), Michel Maas (Indonesië), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Joost van Mierlo (Verenigd Koninkrijk), Hans Moleman (België), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Remko Tanis (China), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië)

Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Aan dit nummer werkten mee Alfred van Delft, Janny Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers Kamp, René Klawer, August Mesker, Sam Stevens, Sang-Ah Yoo, Sigrid Verweij, Rob Wolthuis tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

47

Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie

FORUM #07/11.04.13

bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vno-ncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto Peter Boer/Hollandse Hoogte Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

30-31

AUG 2013

Samen helpen we kinderkanker de wereld uit!

Kinderen en kanker: dat hoort niet bij elkaar.

Ieder kind heeft recht op een lang en gezond leven.

Kika heeft een missie: in het jaar 2025 moet 95% van alle kinderen met kanker genezen. Ambitieus? Zeker, maar absoluut haalbaar. Daarom zamelt KiKa geld in voor méér wetenschappelijk onderzoek. U kunt helpen, door met uw collega’s mee te doen aan Run for KiKa 95! Een onvergetelijke wandeltocht van 95 km waarbij ‘s nachts wordt doorgewandeld over onverharde paden van de Veluwe. Mis het niet, ga de uitdaging aan en draag je steentje bij in de strijd tegen kinderkanker.

47,5 of 95 km wandelen

prachtige route over de veluwe

team van 2 of meer personen

500 euro sponsorgeld per deelnemer

Meld nú uw bedrijf aan voor het inspirerendste sponsorevent van het jaar!

WWW.RUNFORKIKA95.NL