Opinieblad Forum 05

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#05/14.03.13

Stef Blok

‘Ik ga geen mooi weer spelen’ achtergrond Cao: zit er nog leven in na 86 jaar? 22 xx

interview Ton Büchner: ‘Politiek moet reageren op schaliegas’ 28

actueel Handelsakkoord: EU en VS tegen de rest 16

inhoud #05 41

33

Rubrieken 4 Opinie VNO-NCW • Ondernemerschap verdient plek in nieuwe VN-ontwikkelingsagenda • Versoepeling cookiewetgeving goed nieuws voor ondernemer • Voorstellen Van Dijkhuizen zijn steun voor woningmarkt • Auteursrechtorganisaties eindelijk aan banden • BZW: Zet de luiken open in plaats van dicht

8 De foto Kraamvisite

14 En zoon ‘Ik heb een bezem door het bedrijf gehaald’

20 Ondernemerspanel ‘Berlusconi heeft ons bedrogen’

21 Buitenland ‘Alles beter dan geen regering’

26 Vijf vragen aan Jan Meerman, voorzitter Detailhandel Nederland

27 Uitspraken

21

31 Scheer Tom

32 Buiten beeld ‘Nog altijd thuis in de materie’

33 Vereniging 41 Mohikanen ‘Ik moet me aanpassen aan het tij’

46 Reacties Is Nederland anti-vrouw en antiallochtoon?

47 Overlevers Jamin

47 Colofon 2

FORUM #05/14.03.13

28

rubrieksnaam

Artikelen

16

10 Stef Blok wil niet somberen ‘Je kunt me veel verwijten, maar niet dat ik heb stil gezeten!’ Stef Blok is minister voor Wonen en Rijksdienst. Hij heeft haast: om de woningmarkt te hervormen en het vertrouwen van de consument te herstellen. ‘Zo slecht staat Nederland er niet voor.’

16 Dromen van één grote markt Het is een ambitieus project: een vrijhandelszone creëren tussen Europa en de Verenigde Staten. Maar als het lukt, geeft dat een enorme boost aan de economie. Deze zomer starten de onderhandelingen. Zal de trans-Atlantische droom uitkomen?

22 Is er nog hoop voor de cao?

Een ouderwets onding of juist handigd? Een nieuwe ronde van onderhandelingen over cao’s staat voor de deur, maar over het fenomeen wordt inmiddels heel verschillend gedacht.

Haalt de collectieve arbeidsoverkomst zijn 100-jarig bestaan?

28 Inpakken en wegwezen dankzij schaliegas?

Hij heeft zijn koffers nog niet gepakt, zegt Ton Büchner, bestuursvoorzitter van AkzoNobel.

Nóg niet. Maar goedkoop schaliegas in de Verenigde Staten zet de concurrentiepositie van Europese bedrijven flink onder druk. ‘Europa moet de koppen bij elkaar steken.’

42 Marcel van Aelst is nogal eerzuchtig Een Michelinster? Naar dat soort dingen streeft Marcel van Aelst wel. ‘Waarom? Waarom wil iemand op de Olympische Spelen goud halen?’ De president van het Amsterdamse Okura Hotel voelt zich daar plezierig bij. ‘Ik ben eerzuchtig.’

3

FORUM #05/14.03.13

22

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Discussie Over sommige onderwerpen kun je eindeloos discussiëren.

Over waarom we in Nederland nog zo weinig vrouwen op topposities hebben bijvoorbeeld. Ligt het aan het ambitieniveau van vrouwen? Laten mannen het afweten op het thuisfront? Interessante vragen, waar ik eerlijk gezegd geen antwoord op zou durven geven.

Wat ik wel durf te stellen, is dat op het niveau van de bestuurskamer het belang van diversiteit inmiddels buiten kijf staat. En belangrijker nog: dat er volop gewerkt wordt aan instrumenten om dat doel – meer vrouwen op leidinggevende posities – ook daadwerkelijk dichterbij te brengen. Want dat is natuurlijk waar het uiteindelijk om gaat.

Een ander voorbeeld is schaliegas. De laatste tijd wordt daar volop over gedebatteerd. Niet ten onrechte, want de grootschalige exploitatie van schaliegasvelden in de Verenigde Staten heeft nogal wat consequenties. Een snelle afkalving van de concurrentiepositie van onze eigen energie-intensieve industrie door de lage gasprijzen in Amerika bijvoorbeeld. Of we in Europa, of zelfs in Nederland, ook ons schaliegas moeten gaan aanspreken, is een discussie die nog wel enige tijd kan duren. Akzo-topman Ton Büchner zegt daarover in deze Forum:

‘Bedenk wel dat Amerika een volle generatie, dertig jaar lang, gaat profiteren van schaliegas. Dan kun je als Nederland of Europa op je hoofd krabben en je afvragen waarom het daar wel kan en hier niet, maar dat is de verkeerde vraag. De vraag is: wat gaan we daaraan doen?’

Inderdaad: wat gaan we daaraan doen? Die vraag krijgt ook Stef Blok, minister voor Wonen en Rijksdienst, voorgelegd als het gaat om het consumentenvertrouwen in Nederland. Dat ligt nog altijd op een historisch laag niveau. Of dat helemaal terecht is, daar kun je – wederom – over discussiëren. Feit is dat het vertrouwen hoe dan ook omhoog moet om Nederland weer op de rails te krijgen. Als het aan mij ligt, zal de komende tijd elk besluit in dat teken moeten staan. Geen discussie over mogelijk.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees het interview met Ton Büchner op pagina 28 en verder en het interview met Stef Blok op pagina 10 en verder. Zie ook de ForumVideo ‘Hoe bereikt een vrouw de top’ op www.vno-ncw.nl

Ondernemerschap verdient plek in nieuwe vnontwikkelingsagenda • Millennium Development Goals lopen in 2015 af • Verenigde Naties komen met nieuwe ontwikkelingsagenda • Stimuleren ondernemerschap verdient ditmaal duidelijke plek In 2000 spraken de lidstaten van de Verenigde Naties af om vóór 2015 belangrijke vooruitgang te boeken op het gebied van armoede, onderwijs, gezondheid en milieu. Er werden acht concrete doelstellingen vastgelegd: de millennium­ doelen. Een aantal doelen gaat gelukkig ook echt bereikt worden. Het deel van de wereldbevolking dat in extreme armoede leeft, is bijvoorbeeld flink gedaald. Ook gaan meer kinderen naar de basisschool, is er meer onderwijs voor meisjes en betere toegang tot veilig drinkwater.

Een kritiekpunt van het bedrijfsleven is altijd geweest dat ondernemerschap en economische ontwikkeling niet tot de doelen behoorden. Vreemd, zeker als je bedenkt dat het behalen van het eerste millenniumdoel (de halvering van de armoede) voor een groot deel te danken is aan het vrijere ondernemingsklimaat en de economische groei in China.

4

Daarom is het zaak dat bij het formuleren van een nieuwe wereldwijde ontwikkelingsagenda het bedrijfslevenklimaat en ondernemerschap een belangrijke plek krijgen.

Unilever-topman Paul Polman werkt op dit moment in zijn rol van vertegenwoordiger van het bedrijfsleven in het vn High Level Panel aan een visie over de rol van de private sector. Daarin zal komen te staan dat er naast sociale doelen ook aandacht moet zijn voor groei, werkgelegenheid en het stimuleren van ondernemerschap. De nieuwe agenda moet sowieo niet alleen de doelen bepalen, maar ook aangeven hoe deze bereikt moeten worden. Daarbij is het bedrijfs­ leven onmisbaar. Naast het stimuleren van ondernemer­ schap moeten ook infrastructuur, functionerende institu­ ties en nieuwe financieringsvormen onderdeel worden van de nieuwe doelstellingen.  www.vno-ncw.nl/ontwikkelingssamenwerking

FORUM #05/14.03.13

opinie vno-ncw

Versoepeling cookie­ wetgeving goed nieuws voor ondernemer • Extra eisen op het gebied van cookies waren altijd al slecht idee • Gelukkig gaat minister Kamp regels alsnog versoepelen • Eindelijk weer gelijk speelveld voor Nederlandse ondernemer

kortere werkweek werkt averechts SP-Kamerlid Paul Ulenbelt wil weten wat minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vindt van het Duitse pleidooi om de Europese werkweek terug te brengen tot dertig uur. Dat zou goed zijn voor de werkgelegenheid.

Asscher is het daar niet mee eens. ‘Arbeidsduurverkorting heeft in het verleden niet geleid tot meer werkgelegenheid en dus een lagere werkloosheid. Verkorting van de werkweek vernietigt op termijn juist werk en inkomen.’ Hij twijfelt ook aan de mogelijkheden van de overheid om dit te bewerkstelligen. ‘Het is primair aan werkgevers en werknemers om dit op individueel en sectoraal niveau te realiseren.’

Asscher wijst erop dat het kabinet inzet op vergroting van de arbeidsparticipatie. Vervroegde uittreding van ouderen creëert volgens hem geen ruimte voor jongeren. Omgekeerd pakt langer doorwerken door ouderen ‘waarschijnlijk’ niet negatief uit voor jongeren. dijkstra

Ondernemers hebben zich er van meet af aan tegen verzet: de extra eisen die Nederland wilde toevoegen aan de Europese wetgeving over zogenoemde cookies. Als gevolg daarvan moesten afgelopen jaren tal van Nederlandse websites een ‘cookie-muur’ optrekken. Een cookiemuur is een pop-up die de toegang tot een website weigert, totdat de bezoeker expliciet toestemming geeft voor het plaatsen van cookies. Behalve dat het een bron van irritatie vormt voor websitebezoekers, leidt dit ook tot vertraging in het internetge­ bruik en tot extra kosten voor ondernemers. Europees Commissaris Kroes heeft de extra eisen altijd ontraden. Zij maakt zich sterk voor het bevorderen van digitale ontwikkelingen voor consument en markt.

Daarom is het goed nieuws dat minister Kamp de cookiewet voor ‘analytische cookies’ nu alsnog gaat versoepelen. Veel ondernemers maken gebruik van deze niet-privacygevoelige cookies om websitestatistieken te verzamelen. Websites die gebruik maken van analytische cookies mogen deze in het vervolg weer plaatsen zonder toestemming van de gebruiker. Kamp gaat daarvoor de wet aanpassen. Ook gaat Kamp de regels voor ‘tracking cookies’ beter uitleggen. Voor het plaatsen van tracking cookies, die er bijvoorbeeld voor zorgen dat relevante advertenties worden getoond, moet impliciete toestemming voldoende zijn, vindt de minister. De bezoeker moet geïnformeerd worden en daarvoor een ‘actieve handeling’ verrichten, maar hoeft niet meer tegen een muur aan te lopen.

Dankzij de aanpassingen die Kamp door gaat voeren, is Nederland nu geen vreemde eend meer in de bijt op het gebied van cookiewetgeving. Voor Nederlandse ondernemers gelden nu weer dezelfde regels als voor collega’s elders in Europa. 

wandelgangen

Ulenbelt: leentjebuur

www.vno-ncw.nl/ict

wandelgangen

SGP-Kamerlid Elbert Dijkgraaf maakt zich zorgen over gemeenten die vooruitlopen op de wijziging van de Winkeltijdenwet. Hij doelt op het initiatiefwetsvoorstel van D66 en GroenLinks dat gemeenten de mogelijkheid geeft om meer koopzondagen in te stellen. Dat voorstel ligt nog in de Eerste Kamer, maar volgens Dijkgraaf 5

FORUM #05/14.03.13

belanghebbenden naar de rechter stappen.

Niet op zondag. dijkstra

niet vooruit lopen op nieuwe winkeltijden

spelen gemeenten nu al in op de wijziging.

Minister Kamp van Economische Zaken zegt in een reactie dat ‘geen wenselijke ontwikkeling’ te vinden. Gemeenten moeten de wet naleven en handhaven als winkeliers dat niet doen. Dat weten gemeenten, en Kamp ziet dan ook geen reden om ze daar nog eens extra op te wijzen. Hij heeft ook geen middelen tot zijn beschikking om gemeenten tot handhaving te dwingen. Belanghebbenden kunnen volgens hem wel een handhavingsverzoek indienen bij de gemeente. Wijst die dat af, dan kunnen

Dijkgraaf: geen gedoog

opinie vno-ncw

wandelgangen

PvdA-Kamerlid Attje Kuiken wil voortaan per minuut voor haar auto betalen in parkeergarages. Bellen doe je per seconde, benzine tank je per milliliter, dus waarom nog parkeren voor minimaal een uur? Kuiken baseert zich op onderzoek van Detailhandel Nederland, waaruit blijkt dat automobilisten gemiddeld

Voorstellen Van Dijkhuizen zijn steun voor woningmarkt • Banken zitten krap door hoge kapitaaleisen • Pensioenfondsen kunnen deel hypotheken overnemen • Meer lucht voor kredietverlening goed voor woningmarkt

Kuiken: uur is duur

wandelgangen

verantwoord ondernemen moet onder toezicht PvdA-Kamerlid Jan Vos wil dat er een toezichthouder komt op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). Die moet gaan kijken of bedrijven verantwoordelijk omgaan met mensen, milieu, grondstoffen en energie.

De toezichthouder moet tanden krijgen: boetes uitdelen en op eigen initiatief onderzoek doen.

VVD-Kamerlid Erik Ziengs is tegen. Hij vindt dat mvo een verantwoordelijkheid is van bedrijven zelf en vreest extra regeldruk. Minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is voor en wil ook tanden, want anders is sprake van ‘energieverspilling’. Ze denkt aan het Nationaal Contact Punt, dat nu al bemiddelt bij meningsverschillen over de OESOrichtlijnen voor internationaal ondernemen. Die richtlijnen moeten volgens Ploumen leidend zijn voor de toezichthouder. En bedrijven die steun krijgen van Ontwikkelingssamenwerking, moeten nog een beetje meer hun best doen. Voor de zomer komt ze met een actieplan voor mvo. dijkstra

Goed nieuws voor de woningmarkt. Deze week bracht verkenner Kees van Dijkhuizen rapport uit over hoe pensioenfondsen en verzekeraars een impuls kunnen geven aan de woningmarkt en de bouwsector. Die opdracht had hij – mede op aandringen van vno-ncw – in december van minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst gekregen. Zijn conclusie is dat er mogelijkheden zijn om pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen een grotere rol te geven bij woningfinanciering. Volgens Van Dijkhuizen zouden pensioen­ fondsen voor enkele tientallen miljarden euro’s aan hypotheken van banken kunnen overnemen. Dit kan bijdragen aan het weer op gang komen van de woningmarkt. Een groot probleem is namelijk dat banken door de strenge kapitaaleisen momenteel minder krediet verlenen. Door ruimte te maken op de bankenbalansen krijgen banken meer lucht voor kredietverlening aan bedrijven en ook voor de verstrekking van nieuwe hypotheken.

Daarom is het belangrijk dat Van Dijkhuizen draagvlak voor zijn voorstellen heeft gevonden bij zijn rondgang langs betrokken pensioenfondsen, verzeke­ raars, banken en toezichthouders. De voorstellen van Van Dijkhuizen bieden pensioenfondsen een goede, stabiele en langdurige beleggingsmogelijkheid in hypotheken en maken het mogelijk om de kredietruimte van banken te vergroten. Door ruimere concurrentie kan de hypotheekrente wellicht omlaag. Ook wordt de financiële stabiliteit van Nederland versterkt.

Het is de hoogste tijd dat de stilstand op de bouw- en woningmarkt wordt doorbroken. Als dat vliegwiel weer gaat draaien, zal dat de hele economie een impuls geven. 

parkeergarages, omdat invoering daar gemakkelijker is. dijkstra

pvda wil per minuut parkeren

14 procent te veel betalen voor de tijd die ze daadwerkelijk parkeren. En dat maakt winkelen onaantrekkelijker. In een aantal gevallen is het al mogelijk om bijvoorbeeld per vijftig minuten te betalen, maar Kuiken vindt dat onvoldoende.

Het Kamerlid komt met een initiatiefwetsvoorstel dat parkeergarages vijf jaar de tijd geeft om de apparatuur aan te passen. Met vijf jaar zou de huidige apparatuur afgeschreven moeten zijn. Mogelijk geldt de wet in eerste instantie alleen voor gemeentelijke

www.vno-ncw.nl/woningmarkt Ploumen: bijtgraag

6

FORUM #05/14.03.13

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

BZW

Zet de luiken open Alles wijst er op dat 2013 het jaar van maken of breken wordt.

Dat vraagt om de juiste beslissingen om de welvaart in ons land voor de komende decennia veilig te stellen. Ik zie de crisis dan ook niet als een financieel incident, maar als een definitieve overgang naar een nieuwe economische orde. De heerschappij van dienstverleners en de financiële wereld is voorbij. Vanaf nu bepalen innovatieve maakbedrijven, waarvan er in Brabant en Zeeland zoveel zijn, de duurzame toekomst van ons land.

Deze transitie, ofwel de hernieuwde industriële revolutie, kan alleen slagen als de maakeconomie door de overheid wordt gefaciliteerd met écht industriebeleid. Maar daar hoort ook een sociale transitie bij. De voorspelbaarheid van zeven vette en zeven magere jaren is voorbij.

Bedrijven moeten kunnen meedeinen op cycli van drie of vier jaar, met hogere pieken en diepere dalen. Om het ondernemersschip door de wilde golven te kunnen sturen, is een flexibele bemanning nodig.

Die flexibiliteit moet de inzet zijn voor het sociaal overleg. Natuurlijk hebben werkgevers oog voor de zekerheden die werknemers graag willen. Maar inflexibele regels zoals het quotum voor arbeidsgehandicapten plaatsen ondernemers in een corset. Het Philips Werkgelegen-

heidsplan laat zien dat bedrijven dit ook zelf willen en kunnen regelen.

Strafmaatregelen voor werkgevers rond flexcontracten helpen niet meer mensen aan een vaste baan, maar jagen juist de vrees aan om mensen in dienst te nemen.

We moeten de luiken open zetten in plaats van dichttimmeren.

Waarom geen structurele deeltijd-ww om onze mensen te behouden?

Waarom geen versoepeling van het ontslagrecht, mét bescherming van oudere werknemers, zodat onze bedrijven gezond kunnen blijven? En waarom besteden we niet veel meer dan 50 miljoen aan onze verdwaalde generatie jongeren, om via vraaggestuurd onderwijs en omscholing ons dreigend tekort aan technisch personeel op te lossen?

Er zijn alleen banen als er bedrijven zijn. En bedrijven zijn er alleen als zij de vrijheid hebben om te kunnen meedeinen op de conjuncturele wave.

De overgang naar de nieuwe economie kan niet zonder sociale transitie.

Dit jaar moet het gebeuren. Ik hoop dat de sociale partners en het kabinet inzien dat flexibiliteit op de arbeidsmarkt de enige weg is om te komen tot een verantwoord sociaal akkoord.

Peter Swinkels Voorzitter Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging

Auteursrechtorganisaties eindelijk aan banden • Wetsvoorstel Teeven door de Eerste Kamer • Auteursrechtenkwesties na jaren eindelijk geregeld Toenmalig Justitieminister Ernst Hirsch Ballin moet ver­ baasd hebben gekeken toen hij in januari 2008 de resultaten van de traditionele Forum-nieuwjaarsenquête onder ogen kreeg. Wat bleek? Ondernemers kwalificeerden de cdabewindsman als meest populaire minister van Nederland; hij streefde zelfs de minister-president voorbij.

Misschien had de ‘uitverkiezing’ van Hirsch Ballin ermee te maken dat hij kort daarvoor had aangegeven serieus werk te maken van de vele klachten over auteursrechtorganisaties.

Dat deed hij nadat hij op de valreep van het nieuwe jaar van het georganiseerd bedrijfsleven meer dan tienduizend brieven in ontvangst had genomen met klachten over het optreden van de inningsorganisaties. De klachten in die brieven vari­ eerden van extreem hoge heffingen, ondoorzichtige facturen tot enorme prijsverhogingen, vaak zonder verklaring.

In een brief aan de Tweede Kamer kondigde Hirsch Ballin destijds een aanscherping aan van het toezicht op de beheersorganisaties. Dit inclusief het toezicht op de prijs­ 7

vorming en prijsontwikkeling. Maar er ging nog dik vijf jaar overheen voordat het echt zover was. Deze maand stemde de Eerste Kamer in met een wetsvoorstel van staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie; op 1 juli wordt de wet ingevoerd. De nieuwe wet moet de door ondernemers gewenste duidelijkheid brengen. Hoewel niet door hemzelf tot het eind begeleid, kan Hirsch Ballin tevreden zijn.

De wet schrijft voor dat een eenzijdige stijging van de tarieven voortaan vooraf moet worden getoetst door het College van Toezicht Auteursrechten. Een geschillen­ commissie of rechter toetst de individuele gevallen achteraf.

De licentievoorwaarden, kortingsregelingen, beheerskosten en nevenfuncties van de bestuurders worden openbaar gemaakt. Het College van Toezicht mag als het nodig is sancties opleggen. En bedrijven kunnen voortaan terecht bij een onafhankelijke Geschillencommissie auteursrecht.

Ook de auteursrechten-richtlijn waaraan op dit moment in Europees verband wordt gewerkt, moet scherper. En dan vooral waar het gaat om toezicht en transparantie. Het is te hopen dat Europa wat dat betreft een voorbeeld neemt aan de wet van Nederlandse bodem. 

FORUM #05/14.03.13

de foto

8

FORUM #05/14.03.13

Kraamvisite Zwijndrecht, 4 maart 2013 – Op grote hoogte overziet minister Kamp van Economische Zaken het Rotterdamse havengebied.

Tijdens een werkbezoek aan de haven deed hij ook Heerema Fabrication Group aan waar hij uitleg kreeg over twee in aanbouw zijnde offshore windplatformen.

De Rotterdamse haven wil uitgroeien tot een van de meest groene havens ter wereld en wordt steeds meer een kraamkamer voor duurzame initiatieven. ‘We mogen trots zijn op de grootste haven van Europa’, vindt Kamp. ‘Ondanks de economisch moeilijke tijden groeit de activiteit in de haven. Bovendien wordt Rotterdam steeds groener dankzij de vele duurzame initiatieven.

Rotterdam laat zien dat groen en groei hand in hand kunnen gaan.’

Tekst: Marcia Timmermans | Foto: Bas Czerwinski/ANP

9

FORUM #05/14.03.13

omslag

‘Ik overleg me suf’ De consument zover krijgen dat die er weer vertrouwen in krijgt en een huis durft te kopen. Het is de belangrijkste klus die Stef Blok, minister voor Wonen en Rijksdienst, te klaren heeft. Hoe lang moeten ondernemers nog geduld hebben?

Tekst: Karin Bojorge | Foto’s: Suzanne van de Kerk/anp

Meneer Blok, komt het ooit nog goed met de economie en de woningmarkt?

‘Het antwoord is ja en ja.’

Kunt u dat dan alstublieft ook aan de consument uitleggen?

‘Dat doen we! Maar nog belangrijker is dat je de goede maatregelen neemt. En dit pakket maatregelen is echt wat je nodig hebt. Je kunt er kritiek op hebben maar buitenlandse ana­ listen die er met wat meer afstand naar kijken, zeggen het ook. Neem de oeso. Die stelt: Maak de huren marktconform en zorg dat de schuldenberg wordt afgebouwd. Nou, dat is precies wat we doen.’

De consument heeft er geen fiducie in.

Het consumentenvertrouwen is nog nooit zo laag geweest.

‘Het is begrijpelijk. Consumenten zien hoe in het buitenland de eurocrisis toeslaat. En dat er in Nederland een aantal maatregelen geno­ men moet worden. Daardoor staat toch een aantal zekerheden ter discussie. Bijvoorbeeld het beeld dat de pensioenen altijd zouden meegroeien met de inkomens. Dat blijkt

niet zo te zijn. Maar logischerwijs trekt het vertrouwen ook wel weer aan.’

Maar het lage vertrouwen is nú funest voor de bouw, de detailhandel, het hele bedrijfsleven. Hoe lang duurt het nog?

‘Zolang de politieke discussie loopt. Dat is de belangrijkste reden dat ik zo’n haast heb. Kijk, wat ik doe móet gebeuren, daarom doen we het ook zo snel mogelijk. Nu er nog discussie is in de Kamer begrijp ik heel goed dat starters denken: ‘Ik wacht nog wel even twee maan­ den.’ Hetzelfde geldt voor de scheefhuurders.

Er hangen huurverhogingen boven de markt, er zijn protesten. Maar als je daar doorhéén bent, dan zal zo iemand zeggen: Het is verve­ lend, maar dan kan ik mijn geld misschien beter gebruiken om te gaan kopen.’

U zegt dat u haast maakt, wanneer zijn we er doorheen?

‘Mijn verwachting is dat 2013 een moeilijk jaar zal worden en dat de economie in 2014 zal aantrekken. Het consumentenvertrouwen heeft niet alleen met de politiek te maken maar ook met de economie als geheel.’

omslag

‘je kunt me niet verwijten dat ik heb stilgezeten’

Vindt u het reëel dat de consument de toekomst zo somber inziet?

‘Nee, want zo slecht staat Nederland er ook weer niet voor. Bovendien nemen we ook allemaal maatregelen om de pijn op de korte termijn te verzachten. Neem de renteaftrek op restschulden, de verlaging van de btw op verbouwingen, de 50 miljoen voor starters­ leningen en de 150 miljoen om gebouwen energiezuiniger te maken. Het is heel mense­ lijk om de toekomst even wat somberder in te zien dan nodig als je in de krant leest dat het heel slecht gaat. Tegelijkertijd: als je nadenkt wat een krachtig land Nederland eigenlijk is.’

Maar u schetst net zelf weer dat 2013 eigenlijk een verloren jaar is. Draagt het kabinet niet bij aan de somberheid?

‘U stelt mij een vraag. Ik geef u een eerlijk antwoord. Als ik mooi weer zou spelen en mensen merken een paar maanden later dat het toch nog niet zo lekker gaat dan zouden ze terecht het vertrouwen verliezen.’ Schertsend: ‘Maar het zou natuurlijk het beste zijn als we allemaal met elkaar af zouden spreken het er gewoon niet meer over te hebben.’

Hebt u de sleutel in handen?

‘Je kunt de economie niet omhoog duwen door alleen iets aan de woningmarkt te doen.

Het consumentenvertrouwen wordt toch het meeste gevoed door de feiten. De men­ 12

sen zijn niet dom. Ik doe míjn deel. Maar er hoort ook bij dat Dijsselbloem de financiën op orde brengt, Asscher het ontslagrecht en de ww hervormt, Klijnsma de pensioenen moderniseert en Bussemaker het onderwijs op de arbeidsmarkt toespitst.’

‘Vergeet niet, de daling van de huizenprijzen is al begonnen in 2009. Die werd gevoed door de onzekerheid als gevolg van de krediet­crisis maar ook door de discussie over de hypo­ theekrente en de huren. De enige oplossing is dan om te zeggen: ‘Zó gaan we het doen, we stappen over onze schaduw heen, dit is onze visie.’ Dat dit kabinet dat heeft gedaan is heel wat. Laten we onze zegeningen tellen.’

Als u starter was, zou u dan zélf op dit moment een huis kopen?

‘Ja hoor. Waarom niet? De prijzen zijn inmid­ dels tot een heel aantrekkelijk niveau gedaald.

Sinds de jaren tachtig zijn de maandlasten niet meer zo laag geweest. En we hebben de overdrachtsbelasting permanent kunnen ver­ lagen. Dat hadden we twee jaar geleden nog niet durven dromen.’

In de media ontstond het beeld dat u afstand nam van de ‘Blok-hypotheek’ waarbij mensen niet het volledige bedrag hoeven af te lossen.

‘Waar zou ik dat dan gezegd hebben? De Eerste Kamer heeft er een vraag over gesteld en ik heb FORUM #05/14.03.13

in alle eerlijkheid en feitelijkheid geantwoord dat het de consument meer kost. Maar dat wil niet zeggen dat het een slecht product is. Voor mensen die hun maandlasten op de korte ter­ mijn willen verlagen of bijvoorbeeld tijdens een periode dat ze kleine kinderen hebben en korter willen werken, kan het een heel goede hypotheek zijn. Maar ik ben geen bankdirec­ teur. Zíj moeten het product gaan aanbieden.’

U bent het wel geweest. Hoe word je bankdirecteur op je 24ste?

Lachend: ‘Hard werken!’

‘Ik ben op mijn 23ste afgestudeerd en heb toen meegedaan in een development-klasje van abn amro. Mijn eerste functie was bank­ directeur in Nieuwkoop. Dat was ook in de tijd dat ik mijn eerste huis kocht. Gewoon een dertigjarige annuïteitenhypotheek op basis van drie keer mijn jaarinkomen, mijn vrouw had toen nog geen vast inkomen. Later is dat een tijdje tot zes keer het dubbele inkomen geworden. Die lucht moet er een keer uit.’

Te veel financiering is te weinig financiering geworden. Wat gaat u doen om te zorgen dat banken weer ruimte hebben voor hypotheken en kredieten?

‘Daarom is het aflossen van hypotheken ook cruciaal voor ondernemers. De banken zitten krap omdat zij in het buitenland gewantrouwd worden vanwege de grote hoeveelheid aflos­

Waarom een woonakkoord?

Wie is Stef Blok?

Gebrek aan steun in de Eerste Kamer voor de maatregelen uit het Regeerakkoord noopte minister Blok om half februari met D66, ChristenUnie en SGP een aanvullend akkoord te sluiten over de woningmarkt en de bouwsector.

De maatregelen moeten de bouw en daarmee de werkgelegenheid stimuleren, energiebesparing bevorderen, starters helpen en scheefwonen tegengaan. Onderdeel van het pakket is een versoepeling van de aflossingsverplichting van hypotheken. Er komen meer startersleningen beschikbaar. De btw op woningonderhoud wordt verlaagd naar 6 procent en er komt 150 miljoen euro beschikbaar voor het energiezuinig maken van woningen en gebouwen. Een kritiekpunt blijft de verhuurdersheffing van 1,7 miljard die de woningcorporaties krijgen opgelegd. Die kan leiden tot een rem op de investeringen, zo is de vrees.

Stef Blok wordt op 10 december 1964 geboren in Emmeloord. Na een studie bedrijfskunde in Groningen gaat hij in 1988 aan de slag als management trainee bij ABN AMRO. Een jaar later wordt hij directeur van de ABN AMRO-vestiging in Nieuwkoop, gevolgd door verschillende andere functies binnen de bank. In 1998 wordt hij Tweede Kamerlid voor de VVD. Daarnaast is hij vanaf oktober 2010 ook fractievoorzitter. Hij houdt zich in de Kamer vooral bezig met financiën, economische zaken, sociale zaken en rijks­uitgaven. Op 5 november vorig jaar wordt hij benoemd tot minister voor Wonen en Rijksdienst.

singsvrije hypotheken. En ik heb Kees van Dijkhuizen gevraagd om uit te zoeken welke rol institutionele beleggers zoals de pensioen­ fondsen kunnen spelen. Zijn voorstel lijkt het mogelijk te maken dat pensioenfondsen voor enkele tientallen miljarden aan hypotheken van banken overnemen. Je kunt me veel ver­ wijten, maar niet dat ik heb stil gezeten!’

Misschien wel dat de effecten van die op zich goede en belangrijke maatregelen enorm worden vertraagd door gebrek aan draagvlak. Hebt u wel zin in al die bijrijders die willen meesturen?

‘Ik overleg me suf. Er is níemand die het afge­ lopen jaar zoveel onderhandeld heeft als ik. Ik ben bij het Catshuisoverleg, het Lenteakkoord en het regeerakkoord betrokken geweest en heb altijd meerderheden weten te bereiken.

Dat lukt niet als je niet bereid bent om com­ promissen te sluiten.’

Maar vindt u het wel leuk? U keek enorm zuinig bij de presentatie van het Woonakkoord.

‘Als ik het niet leuk vond, was ik wel bankdi­ recteur gebleven. Ik was waarschijnlijk moe toen. We hadden nachtenlang onderhandeld.

Maar ik ben heel blij met dat akkoord. Ik heb ook gezegd dat ik zeer veel waardering heb voor de partijen – D66, ChristenUnie, sgp – die dat mogelijk hebben gemaakt.’

13

‘En over dat draagvlak: het zijn maatregelen van het karakter ‘moét gebeuren’. Los de hypotheken af, maak huren marktconform.

Laat de luchtbel een beetje leeglopen. Zodra je die in gaat voeren, zullen mensen die direct geraakt worden daar heftig op reageren. Ik zat in de Kamer op het moment dat de vut werd afgeschaft. Het verzet was enorm. Nu zegt iedereen: goed dat het is gebeurd. Hetzelfde geldt voor het aanscherpen van de wao.’

de politiek. En toch noemde ik eerder al drie maatregelen die we hebben genomen. Ik rea­ liseer me dat het een drama is als je een bouw­ bedrijf hebt en je moet mensen ontslaan.

Maar dat betekent niet dat ik noodzakelijke maatregelen maar niet moet nemen. Ik ga regelmatig met bouwers in gesprek en dan vertel ik ook dat verhaal over mijn eerste hypotheek. Dan zeg ik: ‘Was dat nou zo’n rottig systeem?’ Dat zien zij ook wel.’

U vindt dat het verzet van de woningbouwcorporaties tegen de verhuurdersheffing van 1,7 miljard in dezelfde categorie valt?

‘Die vind ik heel goed te dragen, ja. We reke­ nen dat ook keurig door: wat leveren de huur­ verhogingen de corporaties op en hoeveel kunnen ze verdienen door efficiënter te wer­ ken. En vergeet niet: de corporaties zijn ooit opgericht voor sociale huisvesting. Omdat ze heel rijk zijn geworden, zijn ze ook veel geld gaan stoppen in zaken als luxe woningen en winkelcentra. En dan heb ik het nog niet eens over die boot in Rotterdam. Het is heel goed dat ze die miljarden weer moeten vrijmaken voor de sociale huursector. Het investerings­ niveau kan gewoon op peil blijven.’

De fractievoorzitter van uw partij, Halbe Zijlstra, schreef onlangs in een opiniestuk dat het nooit meer zal worden zoals het was. De tijd van 3 procent groei op jaarbasis is over.

‘Halbe is van dezelfde school als ik. Hij vertelt eerlijk de feiten, zegt waar het op staat. Maar ik ben als liberaal een onverbeterlijke opti­ mist, dus we houden zeker groei. Daarom moet Nederland ook een land blijven waar je als ondernemer heen wilt, met goed onder­ wijs, goede infrastructuur en goed bestuur.’

Ondertussen staan bouwbedrijven met de rug tegen de muur. Wat zegt u tegen hen?

‘Geld is op dit moment ongelooflijk schaars in FORUM #05/14.03.13

Wat betekent dat concreet: een halvering van de groei naar 1,5 procent?

‘Dat je in een mensenleven nog altijd twee keer zo rijk wordt. Geen redenen om te som­ beren lijkt me.’  www.vno-ncw.nl/woningmarkt

& zoon Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam De Lijster Administraties & Belastingen activiteit FinanciÍle dienstverlening vestigingsplaats ’s-Gravenzande aantal medewerkers Zes opgericht 1995 eigenaren Koos en Edwin de Lijster

14

FORUM #05/14.03.13

‘Ik heb de bezem door het bedrijf gehaald’ Koos de Lijster kijkt nu al uit naar het moment dat zoon Edwin de leiding overneemt van zijn administratie- en belastingadviesbureau. ‘Als je niet uitkijkt, dut je als oudere ondernemer toch een beetje in.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet, familie De Lijster

Koos de Lijster (62)

Edwin de Lijster (26)

‘Een jaar of vijf geleden vertelde Edwin dat hij bij mij in het bedrijf wilde. Ik zei ‘m dat hij welkom was, op voorwaarde dat hij een hbo-diploma op zak zou hebben. Want een zoon van de baas zonder diploma, dat werkt niet. Nou, toen was hij snel genezen. Maar een paar maanden later begon hij er weer over. Dus had ik het gevoel dat dit toch echt was wat hij wilde. Uiteindelijk is hij via via ingestroomd in het hbo. Daar is hij nu bijna klaar mee; hij moet alleen z’n scriptie nog afronden. In augustus is hij toegetreden tot de vennootschap.’

‘Ik had nooit echt nagedacht over opvolging binnen de familie. Maar ik ben blij dat ik het bedrijf straks kan overdragen aan een van mijn kinderen. Edwin heeft nu al een 50 procents aandeel in het bedrijf.

Als ik 65 ben kan hij de resterende 50 procent van me overnemen.

Dat betekent overigens niet dat ik mijn gezicht dan nooit meer zal laten zien. Maar dan ligt de leiding in elk geval bij hem. Ik kijk wel uit naar dat moment. Niet zozeer naar mijn 65ste verjaardag op zich, maar wel naar het overdragen van die verantwoordelijkheid. Dat geeft toch een stukje rust.’

‘Ik wil m’n beste krachten geven aan mijn klanten. Daardoor schieten andere dingen er soms bij in. Ik ben blij als ik iets aan anderen kan overlaten. Zoals nu, met de invoering van een nieuw computer­ programma. Ik had er nachten over wakker gelegen hoe alles moest gaan lopen. Edwin niet. Hij had het programma nog nooit gezien, maar zag gelijk allerlei mogelijkheden voor ons kantoor. Ik heb er dan ook met plezier afstand van genomen. Gezegd dat hij er dan maar voor moest zorgen dat het programma aansluit op onze boekhouding.’

‘De medewerkers lopen met m’n zoon weg. Het is Edwin voor en Edwin na. Hij is gewoon een van de zes. En dat maakt het absoluut gemakkelijker om straks een stap terug te doen. We hebben een hectisch jaar achter de rug. Je merkt dat hij dat gemakkelijker oppakt.

Hij gaat nu op voor de vervolgopleiding tot aa-accountant. Hij kan het vrij eenvoudig aan. Als hij het tempo er in houdt, kan hij de op­leiding in twee jaar achter de rug hebben. Dat is mooi met het oog op de toekomst van het bedrijf.’

‘Na een paar jaar werk in loondienst had ik wel door dat ik dat niet heel mijn leven zou gaan volhouden. Ik ben redelijk snel uitgekeken op dingen en ik houd van vernieuwing, uitdaging. En als je voor een werkgever werkt, heb je daar niet heel veel ruimte voor.’

‘Het leek me wel een leuke uitdaging om het bedrijf van mijn vader over te nemen. Hij was enthousiast over mijn idee. Maar dan moest ik eerst nog wel even een vuiltje wegwerken. Ik had een probleem in de privésfeer. Met professionele hulp heb ik daar een streep onder weten te zetten. Het heeft goed uitgepakt: ik ben er veel sterker uitgekomen.

Mijn vader is daar heel erg blij mee. Vanaf dat moment geniet hij ook weer wat meer van het leven. In augustus ben ik in de zaak gekomen.

Ik ben ook gelijk medevennoot geworden. En dat voelt goed.’

‘Ik heb even flink de bezem door het bedrijf gehaald. De oude huisstijl was oubollig. Mijn vader wist wel dat het tijd was voor iets nieuws, maar het was er nooit van gekomen. Hij was blij dat ik die klus van hem overnam. Ik heb een nieuwe huisstijl laten ontwikkelen. En ik heb gelijk geregeld dat er een nieuwe website kwam. Want die kon ook wel een opfrisbeurt gebruiken. Aan de reacties van de klanten merk ik dat we daar goed aan hebben gedaan. Het is toch het visitekaartje van het bedrijf. Ik ben ook aan de slag gegaan met Facebook en Twitter.

Met dat soort moderniteiten hoef je bij mijn vader niet aan te komen.

Maar hij volgt wél wat ik doe. En hij is er enthousiast over.’

‘Ik ben commerciëler dan mijn vader. Ik ben veel aan het netwerken.

Om nieuwe klanten binnen te halen en om te kijken of we nieuwe markten kunnen betreden. Mijn vader haalt klanten vooral binnen op basis van zijn goede naam. Die naam heeft hij in al die jaren op­gebouwd dankzij mond-tot-mondreclame. Hij helpt iedereen graag heel persoonlijk. Zoals nu, in de periode met al die particuliere belasting­aangiftes. Hij vindt dat geweldig. En de mensen waarderen zijn betrokkenheid zeer. Ik heb daar minder mee; geef mij maar bedrijfsmatige klanten. Mijn vader wordt dit jaar 62, maar hij wil nog wel even door. En ik zou het ook wel fijn vinden als hij dat doet.’ 

15

FORUM #05/14.03.13

de transatlantische droom

16

FORUM #05/14.03.13

actueel

De eu en de vs verenigd in één markt met 800 miljoen consumenten? Een vrijhandelsakkoord moet dat mogelijk maken. De twee grootste handelsblokken van de wereld gaan er vanaf deze zomer over onderhandelen.

De kansen zijn enorm, de valkuilen ook.

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Lillisphotography/Getty

‘De Nederlandse zuivelindustrie wil van de VS profiteren. De bevolking groeit en is ook nog jong. De economie staat er de komende jaren goed voor. Dus dat is voor ons zeker een groeimarkt’, zegt Jan Maarten Vrij, international dairy affairs manager van de Nederlandse Zuivel organisatie (NZO). Vrij is verantwoordelijk voor het dossier internationale handel. De organisatie met leden als Arla Foods en Koninklijke FrieslandCampina, exporteert naar zo’n 180 landen, waaronder de Verenigde Staten. Vrij denkt nog meer naar dat land te kunnen exporteren áls er tussen de EU en de VS een vrijhandelsakkoord wordt gesloten. De kans dat er op termijn een overeenkomst op tafel ligt, is toegenomen. Beide partijen, behorend tot de machtigste economische blokken van de wereld, hebben al aangegeven om te gaan onderhandelen over het neerhalen van de handelsbarrières (zie kader Waar blijft die vrijhandelszone?).

Het is een ambitieus project met veel kansen, maar ook met veel valkuilen.

De regels tussen de handelsblokken verschillen enorm, weet Vrij uit eigen ervaring: ‘Er is een fundamenteel verschil tussen de twee. In de EU bestaan voor levensmiddelen zogenoemde kwaliteitseisen. Het product moet aan die eisen voldoen, maar de fabrikant kan grotendeels zelf bepalen hoe precies aan die eisen wordt voldaan. De VS draaien het om. Die maken zeer gedetailleerde voorschriften van hoe de zuivelindustrie moet werken; hoe de zuivel gepasteuriseerd moet worden en hoe de machine die dat doet ontworpen moet zijn.’ Vrij vertaald: wie verse zuivel naar de VS exporteert moet eigenlijk een ‘Amerikaanse’ fabriek bouwen. De fabriek moet op haar beurt goedgekeurd worden door Amerikaanse inspecteurs. Volgens Vrij ‘een buitengewoon moeilijk proces.’ Maar ook de EU heeft zijn regeltjes die de handel belemmeren. Genetisch behandelde landbouwproducten of hormoonvlees mogen tot grote ergernis van de VS de EU niet in.

niet geel maar rood De Nederlandse bloembollenkwekers betalen elk jaar 1,2 miljoen voor het laten keuren van de bloembollen in Nederland door vijf Amerikaanse 17

FORUM #05/14.03.13

actueel

Waar blijft die vrijhandelszone?

Het idee voor een trans-Atlantisch handels­akkoord bestaan al langer. De eerste verkennende gesprekken over zo’n vrijhandelsakkoord tussen de EU en de VS werden in 2011 gestart. Op basis daarvan maakte de EU onderhandelingsplannen, die eerst door het Europees Parlement moesten worden goedgekeurd.

Dat gebeurde oktober vorig jaar.

Tijdens zijn State of the Union in februari kondigde de Amerikaanse president Obama aan dat de gesprekken over trans-Atlantisch partnerschip met EU binnenkort van start zullen gaan. Als alles goed gaat is het 18 juni zo ver. En misschien ligt er in 2014 of 2016 dan ook daadwerkelijk een akkoord.

nl

eu

vs

4,1

117,4

40,8

jaarlijkse groei van de economie in miljarden euro’s (de EU profiteert meer dan de VS van de goedkopere invoer als er één markt ontstaat)

... pept de economie flink op ...

inspecteurs. ‘Onze bloembollen moeten vrij van aarde zijn, of ziektes. Die eisen worden elk jaar strenger, mede onder invloed van de lobby van Amerikaanse kwekers’, vertelt amarylliskweker Ruud Berbee uit Lisse. Maar niet alleen de landbouw kent zijn beperkingen. Zo moeten de plastic knipperlichten van auto’s hier geel zijn, terwijl die in de VS rood mogen zijn. Extra kosten voor de automaker dus. Ook de chemische industrie heeft er last van.

Voor bepaalde producten gelden importtarieven die op zich niet zo hoog zijn, maar door een chemiemultinational betaald moeten worden zelfs als bijvoorbeeld het product van een Europese naar een Amerikaanse dochter wordt verscheept. Ook de strenge veiligheidseisen na de aanslag op de WTCtorens zitten menig ondernemer dwars. Sommige kleine technische bedrijven zijn gestopt met hun export naar de VS vanwege de kostbare en langdurige veiligheidsprocedures.

Ondanks de grote verschillen tussen de continenten is NZO-vertegenwoordiger Vrij optimistisch over het succes van de onderhandelingen. ‘Het zal van beide partijen enorme inspanning vereisen. Maar de zuivelindustrie is blij dat er een start wordt gemaakt.’ Dat Vrij naar een vrijhandelsovereenkomst uit kijkt, is logisch. De voordelen zijn enorm, laten verschillende rapporten zien. Als de handel toeneemt, neemt de werkloosheid af en de welvaart toe (zie kader Die boost kan de economie wel gebruiken). Meer handel zorgt er voor dat de belastinginkomsten stijgen en de schulden dalen. Zo simpel kan het zijn. Voor beide partijen geldt: in deze crisistijd telt elke plus. Als de twee handelsnaties samengaan dan ontstaat er één megamarkt met 800 miljoen consumenten. In theorie zou één zuivel- of autofabriek kunnen produceren voor de VS én de EU. Of het echt gebeurt, is mede door de afstand tot de afzetmarkt de vraag. Maar het wórdt mogelijk als de onderhandelingen goed verlopen. Dat de productiekosten dan fors dalen, hoeft geen betoog meer. Nu al gaat er per dag 1.900 miljard euro 18

FORUM #05/14.03.13

aan handelsgoederen en diensten heen en weer over de Atlantische oceaan; een bedrag dat na een akkoord alleen maar verder oploopt.

loonstijging Nederland profiteert er als export- en handelsnatie pur sang natuurlijk van.

Volgens een recent onderzoek van het Rotterdamse adviesbureau Ecorys zou door een akkoord het bruto binnenlands product in Nederland tussen de 1,4 en 4 miljard euro toenemen. Het maximumbedrag wordt bereikt als het handels­akkoord bestaande barrières tussen de twee partners zoveel mogelijk wegneemt. Ook de werknemer profiteert ervan. Volgens de Ecorys-ramingen zouden de reële lonen met een, weliswaar bescheiden, plus van 0,2 procent stijgen. ‘Sommige sectoren worden door het verbeteren van hun concurrentiepositie zo sterk dat ze extra mensen nodig hebben.

Die vraag zorgt ervoor dat de lonen stijgen’, vertelt Ecorys-onderzoekster Nora Plaisier dan ook. Overigens is de verwachting dat de lonen ook in de gehele EU en VS omhoog gaan.

Maar niet elke bedrijfstak in ons land boekt terreinwinst, voorspelt Ecorys.

Sommige Amerikaanse vleesproducten en motorvoertuigen zullen hier terrein veroveren. Daartegenover staat dat Nederlands staal en ijzer, en de zuivelproducten een forse exportgroei laten zien.

Dat laatste is opvallend, want de Amerikaanse zuivelindustrie staat volgens een recent persbericht van de Amerikaanse zuivelindustrie te popelen om de EU te bestormen. Als de handelsbarrières wegvallen – en volgens de Amerikanen heeft de EU véél belemmeringen op zuivelgebied – zou het bedrag van 66 miljoen euro aan zuivelexport naar Europa verveelvoudigd kunnen worden. Want de balans is volgens de Amerikaanse zuivelindustrie te ver doorgeschoten in het voordeel van de Europeanen. Tegenover de 66 miljoen staat 900 miljoen euro aan import uit Europa.

bron: ecorys study on ‘eu-vs high level working group’

nl

eu

vs

nl

eu

vs

1,69

2,03

6,06

1,83

2,01

3,93

groei van de exportwaarde in procenten (de basiswaarde van de ex- en import in de VS is lager dan die van de EU; de procentuele stijging is daardoor groter)

... geeft de export een boost ...

groei van de waarde van de import in procenten

... en laat ook de import groeien.

Zuivel-manager Vrij is overigens niet onder de indruk van de Amerikaanse ambities. ‘Het Europese landbouwbeleid is in de afgelopen jaren geliberaliseerd en gemoderniseerd, waardoor de Nederlandse zuivel concurrerend is geworden op de wereldmarkt. Wij leveren producten met een hoge toegevoegde waarde; de Amerikanen voornamelijk bulkproducten.’

Nog staan de handelsbelemmeringen – waarbij niet de niet zo hoge importtarieven maar vooral de verschillende regels en standaarden het grote probleem zijn – recht overeind, maar als alles goed gaat moeten de onderhandelingen deze zomer van start gaan. Om in 2016 afgerond te zijn, zo is de hoop. De snelheid is opmerkelijk, want de Doha-onderhandelingen over een vrij handelssysteem op wereldschaal lopen al sinds 2001 zonder succes. De crisis en de Doha-moeheid zijn medeverantwoordelijk voor de snelheid, want de handelsblokken kunnen de voordelen goed gebruiken.

Ook een rol speelt de opkomst van China, Brazilië en India. Plaisier: ‘Nu zijn de posities van de VS en de EU nog heel erg sterk. Als ze erin slagen tot één standaard te komen dan wordt dat de facto de nieuwe standaard in de wereld. Bedrijven die naar de twee continenten exporteren zullen die regels moeten volgen. Als de onderhandelaars nog tien tot twintig jaar wachten dan worden de regels mede bepaald door China of India.’ Volgens Plaisier is het niet de vraag óf er een handelsakkoord komt tussen de beide continenten, maar hoe breed het akkoord zal worden. Valt landbouw eronder, traditioneel een gebied met veel voetangels? Lukt het om belangrijke verschillen in regelgeving op te lossen?

delsverdrag wel eens kunnen bedreigen, zegt de oud-politicus. ‘De voordelen van zo’n verdrag zijn evident: een onmiddellijke en blijvende verhoging van de economische groei aan beide kanten van de oceaan. Hoe breder de agenda, des te groter de voordelen zullen zijn.’ Dus is het nu de vraag, volgens Bolkestein, of Europa de Franse protectionistische instincten durft te weerstaan om een akkoord te sluiten dat onze economieën een oppepper zal geven.

Misschien ziet Bolkestein het te zwart. De Franse werkgevers hebben in elk geval laten weten nu niet ‘tegen’ de komende onderhandelingen te zijn.

Maar dat het landbouwbeleid een gevoelige snaar kan raken, wordt ook duidelijk uit een verklaring van de Amerikaanse, democratische senator Max Baucus in de zakenkrant Financial Times. De leider van de financiële commissie van de Amerikaanse senaat vindt dat er een breed handelsakkoord moet komen dat álle terreinen, dus ook de landbouw, beslaat. Een beperkt akkoord wordt een mislukking. Het Amerikaanse Congres zal een bescheiden akkoord beslist niet steunen, schrijft hij. ‘Als voorzitter van een comité dat toeziet op de buitenlandse handel, steun ik alleen een akkoord dat Amerikaanse producenten de mogelijkheid geeft om te concurreren op ’s werelds grootste markt (Europa; red.).’

Ondanks de waarschuwingen over en weer gelooft Ecorys-onderzoekster Plaisier toch in het slagen van de onderhandelingen: ‘Ook binnen de VS bestaat er veel interesse voor een deal. Het is toch de economische crisis die dwingt tot meer internationale handel.’ 

hand en tand

www.vno-ncw.nl/buitenlandsehandel

Frits Bolkestein, oud-commissaris van de EU, waarschuwde onlangs in de Volkskrant voor het Franse protectionisme. De Fransen verdedigen hun landbouwsector met hand en tand en dat zou het trans-Atlantisch vrijhan19

FORUM #05/14.03.13

ondernemerspanel

‘Berlusconi heeft ons bedonderd’ De Italiaanse verkiezingen zijn achter de rug. Maar of er een regering te vormen valt, is nog de vraag. Gaat Italië binnenkort weer naar de stembus? Hoe zien Italiaanse ondernemers de toekomst nu?

Tekst: Maarten Veeger | Foto’s: Tec srl, Marcolin, qrp International

Stefano Lamberti / Tec srl (organiseert beurzen) / Monza

‘Het moet echt anders’ ‘Ik heb Beppe Grillo gestemd. Want het moet echt anders in Italië. Vroeger stemde ik Berlusconi maar die heeft ons bedonderd. Grillo kan voor dat shockeffect zorgen dat de oude politiek nodig heeft. Ik maak me wel een beetje zorgen want ik heb laatst voor het eerst de onervaren en verlegen parlementariërs uit Grillo’s partij op televisie gezien. Ze zijn echt maagdelijk, weten nog niets. Maar toch wil ik ze daar in Rome hebben.’

Cirillo Marcolin / Marcolin eyewear / Longarone

‘Stabiele regering nodig’ ‘Geen krediet betekent niet meer investeren. Daarom hebben we een stabiele regering nodig. Er is zekerheid nodig en er moet een systeem komen waarbij de kredietverlening weer op gang komt.’

‘Als ondernemers willen we ook dat de overheid openstaande rekeningen gaat betalen, research en development op universiteiten stimuleert want de toegepaste r&d van bedrijven is niet genoeg.’

‘Met Grillo is de discontinuïteit van het politieke systeem een feit. Er komt iets nieuws en een forse verandering is wat de mensen hier ook willen. Nu is het te hopen dat er een evenwicht komt tussen de wensen van de jeugd en die van de oude garde. De politiek moet ondernemers helpen met een goed beleid. Want anders is de kans op succes voor bedrijven gewoon minder. Daarbij moeten we Europa niet uit het oog verliezen. Terugkeer naar de lire is voor ons bijvoorbeeld zinloos.’

Coos Groot / qrp International (training- en consultancybureau) / Como

‘Alles gaat hier langzaam’ ‘Het is fout gegaan met het verlies bij de voorver­ kiezingen van Matteo Renzi, de coming young man van de Partito Democratico (pd). Als hij de lijsttrekker was geweest, had de pd de verkiezingen dik gewonnen. Toch ben ik niet zo ontevreden over deze verkiezingsuitslag.

Beppe Grillo wordt afgeschilderd als een gevaarlijke gek maar heeft slimme mensen om zich heen. En wat hij

20

‘Grillo moet twee, drie dingen uit zijn programma in de komende maanden voor elkaar zien te krijgen. Daarna zal hij aansturen op nieuwe verkiezingen. En als de Partito Democratico dan Matteo Renzi naar voren schuift als kandidaat-premier denk ik dat die met gemak de grootste wordt.’

‘Vernieuwen met jonge mensen. Dat is wat we willen.

Met Grillo nu en met Renzi straks. Ik ben doodmoe van de traditionele politiek.’

FORUM #05/14.03.13

bepleit, is ook hard nodig: er is geen ruimte voor jongeren in de Italiaanse politiek maar ook niet in het bedrijfsleven.

Zelfs Mario Monti maakte de regels om jongeren aan te nemen onaantrekkelijker voor ondernemers zoals ik.’

‘Ik ben heel blij dat Berlusconi niet is herkozen. Want Italië heeft vertrouwen en stabiliteit nodig. Of links of rechts regeert, maakt hier niet zoveel uit. Uiteindelijk gaat alles langzaam in dit land. De crisis kwam later en we zullen er minder snel uitkomen. De enige vrees is dat het land ondertussen uit de euro wordt gezet.’

buitenland

Beppe Grillo (met zonnebril) kan zomaar de tweede man van Italië worden.

Hij was de grote verrassing bij de verkiezingen

‘Alles beter dan geen regering’ De Italiaanse ondernemersorganisatie Confindustria is bang. Bang voor een bestuurlijke chaos waardoor economisch herstel weg blijft. ‘Opnieuw verkiezingen uitschrijven zou een shock zijn voor het land.’

Tekst: Maarten Veeger | Foto: Massimo Percossi/anp

Italië heeft twee levensgrote problemen. Dat zegt president Vincenzo Boccia van de afde­ ling kleine ondernemers van Confindustria.

De eerste is van economische aard en de tweede is institutioneel. De eerste kan niet meer wachten op de tweede. ‘Ingrijpen dus om te zorgen dat we weer competitief worden en gaan groeien’, is zijn advies. Boccia en zijn collega’s van Confindustria vrezen het ergste: een land dat vanwege de verkiezings­ uitslag lange tijd onbestuurbaar is waardoor eco­nomisch herstel nog langer wegblijft.

Het is volgens de ondernemers te hopen dat de nipte winnaar, sociaaldemocraat Pierluigi Bersani, krachtig en flexibel genoeg is om een regering te vormen met Movimento 5 Stelle van Beppe Grillo, de grote verrassing van de verkiezingen. ‘Want opnieuw verkiezingen 21

uitschrijven zou een shock zijn voor het land’, zo zegt president Giorgio Squinzi van Confindustria in Il Messaggero. ‘We zitten in een zware storm en allemaal op dezelfde boot. We moeten roeien met de riemen die we hebben en de goede kant op graag. Een stabiele regering is nodig.’

Regeren met Silvio Berlusconi willen de sociaaldemocraten allesbehalve, dus moet een samenwerking met nieuweling Grillo serieus worden genomen. Zonder hem is er geen meerderheid in de senaat te behalen.

Er is bij de ondernemers respect voor Grillo’s wil om bestuurlijk Italië radicaal te veran­ deren maar ook zorg over diens methoden.

Confindustria stuurde begin dit jaar een uitgebreid economisch groeiplan naar de politieke partijen. Squinzi: ‘Het is jammer dat FORUM #05/14.03.13

Grillo daar als enige niet op heeft gereageerd.

Over zijn economische plannen ben ik ver­ baasd. Hij heeft het over krimp. Ik kan het niet rijmen met het feit dat hij zoveel kleine ondernemers voor zich heeft weten te win­ nen.’

Verwarring dus over wat wijsheid is bij de vorming van een regering met Grillo. En dat in een dramatische economische situatie voor Italië. ‘Alle economische cijfers tonen een verslechtering van onze economie’, aldus Squinzi. ‘Min 2,4 procent in 2012 en ook dit jaar wordt slechter dan is voorspeld. Om maar te zwijgen over de drie miljoen werkelozen en het feit dat 65 procent van de Italianen niet meer kan rondkomen van het maand­ inkomen.’

Squinzi hekelt het feit dat de politieke hoofd­ rolspelers de laatste weken nauwelijks over die zwakke economie praten. ‘Je hoort ze vooral over versobering van het politieke apparaat, een wet over belangenverstrengeling en een anti-corruptiewet. Allemaal belang­ rijk. Maar de hoogste prioriteit moet toch echt bij de economie liggen. We kunnen het ons niet veroorloven om vanwege persoonlijke of principiële motieven de vorming van een regering tegen te laten houden.’ 

achtergrond

Haalt de collectieve arbeidsovereenkomst zijn honderdjarig bestaan of sneuvelt het instituut in het zicht van z’n jubileum? ‘We moeten af van het klassieke gehakketak over incidenten en een half procentje meer of minder.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Ton Koene/anp

22

FORUM #05/14.03.13

Wie redt de cao?

Te veel dichtgetimmerd en te veel een ding van oudere autochtone medewerkers, oordelen criticasters. Een instituut dat leidt tot afspra­ ken waar goed mee te werken valt, zeggen voorstanders over de cao.

Een nieuwe ronde van onderhandelingen over cao’s staat voor de deur. Maar is er nog wel voldoende draagvlak voor de collectieve arbeidsovereenkomst in zijn huidige vorm?

De twijfels zijn groot. Al was het maar omdat een van de hoofdrol­ spelers in de cao-onderhandelingen – de vakbeweging – steeds minder mensen vertegenwoordigt. Het aantal werknemers dat lid is van een vakbond is fors teruggelopen: volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs) van boven de 35 procent in 1980 naar 20 procent in 2011. En de daling lijkt nog niet ten einde. Zelfs wilde plannen zoals die van De Unie en fnv/De Nieuwe Vakbeweging om in cao-onderhandelingen voordeeltjes exclusief voor vakbondsleden 23

FORUM #05/14.03.13

te regelen, lijken daar niets aan te kunnen veranderen. De afkalving van het aantal vakbondsleden (en daarmee de representativiteit van de vakbeweging) gaat zo snel, dat Henk Kamp – nog net in zijn hoedanigheid als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid – besloot de Sociaal-Economische Raad (ser) om advies te vragen.

Ook inhoudelijk is er steeds meer kritiek. Joba van den Berg, directeur sociale zaken & ledenservice bij Bouwend Nederland, hecht aan een goede cao, maar vindt dat ze niet met hun tijd zijn meegegaan. Zij stelt dat de regels van de cao eenvoudiger moeten. Gelijktijdig moeten de vergoedingen die er in zijn vastgelegd kritisch tegen het licht worden gehouden. Als het aan Van den Berg had gelegen, was dat gisteren al geregeld. Maar de bonden willen vooralsnog niet met de bouwwerkgevers aan tafel om hierover te praten. ‘Zij willen het alleen hebben over crisismaatregelen. Ik vind het prima dat we het

actueel

hebben over Ibuprofen en pleisters, maar we moeten het toch echt ook hebben over de doodzieke patiënt zelf. En dat is de cao.’

zure appels Natuurlijk, er zijn werkgevers die mopperen op de positie van vakbonden in het ‘cao-spel’. Clubs die een steeds kleiner aantal werknemers vertegenwoordigen, onderhandelen over afspraken voor een steeds groter aantal werknemers. Hans van der Steen, directeur arbeidsvoorwaardenbeleid bij werkgeversvereniging awvn, kan zich die kritiek wel voorstellen. Maar hij wijst er op dat aan de cao-tafel vaak in een heel constructieve sfeer zure appels worden doorgebeten en cao’s worden afgesloten die mogen rekenen op een groot draagvlak van werkgevers én werknemers. ‘Dus de opmerking dat de vakbon­ den hun langste tijd als sparringpartner wel hebben gehad, daar blijf ik ver van’, stelt Van der Steen, zelf jarenlang cao-onderhandelaar. Er is in de maatschappij wel degelijk draagvlak voor cao’s, stelt ook Rob Bernsen, cao-onderhandelaar namens de brancheorganisatie van installateurs en technische detailhandel uneto-vni. Hij leidt dat onder meer af uit het feit dat er niet minder, maar eerder méér cao’s worden afgesloten. ‘Blijkbaar hebben werkgevers en werknemers behoefte aan een vorm van uniformering van arbeidsvoorwaarden.’

Verbaasd is hij er niet over. Er is een bepaalde mate van deskundigheid voor nodig om cao’s te sluiten. Individuele bedrijven hebben die deskundigheid vaak niet in huis. En als dit al wel het geval is, zouden er hoge kosten mee gemoeid zijn. Met als gevolg dat in een groot aantal bedrijfstakken nog steeds cao’s worden afgesloten voor grote groepen bedrijven. En met doorgaans positief resultaat. Bernsen verwijst naar onafhankelijk onderzoek dat dit bevestigt. ‘Uit dat onderzoek blijkt dat van de niet-georganiseerde ondernemers die vallen onder een algemeen verbindend verklaarde cao, zo’n 80 procent tevreden is over die cao. Dus wat mij betreft heeft de cao bestaansrecht genoeg. Maar vernieuwing is nodig om het draagvlak voor cao’s ook in de toekomst veilig te stellen.’

gestold wantrouwen Bernsen (uneto-vni) vindt dat elke overeenkomst af en toe wel eens toe is aan vernieuwing. En dat gaat dus ook op voor cao’s. Hij noemt als ‘grootste falen’ in het cao-overleg het feit dat cao-partners wel nieuwe regelingen weten te bedenken, maar geen oude weten af te schaffen. Met als gevolg dat cao’s steeds uitgebreider worden. Bernsen schrijft dat toe aan de angst dat het anders niet goed zou zijn geregeld.

Van der Steen (awvn) spreekt van incidentenpolitiek. Er wordt werkelijk over van alles afspraken gemaakt. Of, zoals hij het omschrijft: alles wordt dichtgeregeld. Met als resultaat vuistdikke cao’s. Dikke boeken gestold wantrouwen zijn het. ‘We moeten af van het klassieke gehakketak over incidenten en een half procentje meer of minder en richting co-creatie, echte inhoudelijke gesprekken over de grote issues, zoals inzetbaarheid en flexibilisering.’ Niet meer van deze tijd, zo kwalificeert Joba van den Berg (Bouwend Nederland),

24

FORUM #05/14.03.13

Alternatieven gezocht!

De cao is geen doel op zich, benadrukt Hans van der Steen (AWVN). Het is een middel om je bedrijfsdoelen te realiseren. Maar het praten over arbeidsvoorwaarden zou ook op andere manieren kunnen. Hij merkt dat bedrijven inmiddels op zoek zijn naar andere, losse(re) manieren om de dialoog over arbeidsvoorwaarden te organiseren. Als voorbeelden noemt hij werknemers­ panels en round tables. ‘Dit soort gesprekgroepjes zijn bij uitstek geschikt om te inventariseren wat er binnen een bedrijf speelt en wat er beter kan én hoe.’

UNETO-VNI stelde recent de eigen website open om de meningen te peilen van werkgevers en werknemers.

In twee weken tijd lieten dik duizend werknemers van zich horen. Actieve betrokkenheid creëren bij de totstandkoming van arbeidsvoorwaarden is ook het doel van het cao-platform dat AWVN in samenwerking met a-advies heeft ontwikkeld. Medewerkers kunnen via het platform ideeën aandragen, voorstellen doen en meestemmen of meebeslissen over prioriteiten en keuzes. AWVN noemt als een van de voordelen van het platform dat alle medewerkers zo bij de discussies over arbeidsvoorwaarden worden betrokken – dus ook nietvakbondsleden.

Zoonar/D Cosma

Dynamische arbeidsmarkt dankzij regio-cao?

Wet cao Justitieminister Jan Donner (ARP), grootvader van oud-SZ-minister Piet Hein Donner, tekende in 1927 voor de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst, kortweg Wet cao. De wet regelt onder meer wat moet worden verstaan onder een cao en wie bevoegd is tot het afsluiten van zo’n arbeidsovereenkomst. Op de kop af 85 jaar na de invoering van de wet, vroeg Henk Kamp – nog in zijn hoedanigheid als minister van Sociale Zaken en Werkgelegen­ heid – de Sociaal-Economische Raad (SER) om een advies over het draagvlak van cao-afspraken. Dat advies wordt nog dit voorjaar verwacht.

de huidige cao-praktijk. Over voorbeelden om haar gelijk aan te tonen, hoeft ze niet lang na te denken. Ze verwijst naar het aantal vrije dagen waarop medewerkers in de bouw volgens de sector-cao recht hebben. ‘Een oudere werknemer wiens schoonmoeder is overleden heeft over het hele jaar gerekend recht op meer dan tachtig dagen verlof. Dat verdient zo iemand de rest van het jaar nooit meer terug.

Ik kan begrijpen dat een werkgever dan zegt: Laat maar, ik huur wel zzp’ers in.’ Bernsen haalt de discussie met de vakbeweging aan over de detailhandel en de koopavond. ‘Veel mensen kiezen er uit eigen beweging voor om op koopavonden te werken. Maar op de een of andere manier blijft men er aan hangen dat het hier wél gaat om bijzondere uren en dat daarvoor dus extra moet worden betaald.’

Die terughoudendheid komt volgens hem voor bij meer regelingen.

Waarschijnlijk uit angst dat het schrappen van zo’n regeling betekent dat de werknemer is overgeleverd aan de grillen van de werkgever.

‘Ik denk dat die houding voortkomt uit de klassieke missie van de vakbeweging om werknemers te beschermen.’

vertrouwen nodig Alles draait om vertrouwen, stelt Bernsen (uneto-vni). Er moet een sfeer ontstaan waarin werkgevers en werknemers het aandurven om dingen ongeregeld te laten en dingen die vroeger wel geregeld waren, 25

FORUM #05/14.03.13

Een cao volgens het boekje is het niet, want de Brainport cao gaat niet over de loonontwikkeling. Maar het is wel een aardig voorbeeld van een ‘kop’ op een basis-cao. De cao – een initiatief van werkgevers- en werknemersorganisaties in ZuidoostNederland – wordt gepresenteerd als ‘regionaal arrangement voor werkzekerheid’. Zaken die er in worden geregeld, zijn arbeidsflexibiliteit gecombineerd met werkzekerheid, loopbaanbewust personeelsbeleid en een leven lang leren. Sociale partners in Zuidoost-Nederland hopen met de Brainport cao bij te dragen aan een dynamischer arbeidsmarkt. En dat moet ervoor zorgen dat bedrijven op het juiste moment over de juiste mensen met de juiste kwalificaties en vaardigheden kunnen beschikken. Bij de uitvoering wordt voortgebouwd op de ervaringen opgedaan met andere samenwerkingsverbanden in Zuidoost-Nederland, met name in de automotive industrie. Ook wordt gebruikgemaakt van de mogelijkheden die bestaande cao-afspraken bieden. Een voorbeeld is de basis-cao van de metalektro. Daarin hebben de cao-partijen de mogelijkheid opengehouden om de collectieve arbeidsovereenkomsten af te sluiten op branche- of regioniveau.

Volgens de initiatiefnemers zijn niet alleen de bedrijven gebaat bij de dynamische(r) arbeidsmarkt. Werknemers ontlenen er de zekerheid aan om aan het werk te komen en te blijven, zij het niet per se in dezelfde functie bij dezelfde werkgever.

niet langer meer te regelen. Van den Berg (Bouwend Nederland) ziet een oplossing in de invoering van een raamwerk-cao. Een cao met basis­afspraken, waarbij de uitwerking van de details wordt geregeld op bedrijfsniveau, tussen werkgevers en werknemers. ‘Ons ideaal­ beeld is dat binnen zo’n cao kan worden samengewerkt met aan­palende sectoren, zoals de schilders- en afbouwbranche. Dat biedt elke sub-branche de gelegenheid om z’n specifieke zaken te regelen, bovenop de brede basis die geldt voor iedereen.’ Ook pleit ze ervoor waar mogelijk de wet als leidraad te nemen. ‘Neem de arbeidsuren.

Laten wij ons hiervoor aan de Arbeidstijdenwet houden en niet allerlei extra afspraken maken. Want in concurrerende cao’s gebeurt dat ook niet.’ Ook in de metaal en techniek (waaronder de cao voor het installatiebedrijf valt) willen ze de zaken anders aanpakken.

Bernsen: ‘We zijn samen met de vakbeweging aan het kijken naar een nieuw gezamenlijk cao-overleg. Centraal daarin staat de vraag welke onderwerpen in 2025 zouden moeten zijn geregeld. We hebben afgesproken niet te kijken wat de verschillen zijn en hoe we deze kunnen overbruggen. In plaats daarvan beginnen we helemaal vanaf nul.’  www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

vijf vragen aan

jan meerman

‘Pijn in mijn buik door gemeenten’ In maart 2014 zijn er gemeenteraads­ verkiezingen. Detailhandel Nederland, de belangenbehartiger van de complete

de crisis te maken. De consument gaat ook anders winkelen. Sinds een jaar of twee is het bij iedereen duidelijk dat er structureel iets niet goed zit. Daar moet wat aan gebeuren.’

detailhandel, groot en klein, food en non-food, is alvast een campagne be­ gonnen. Voorzitter Jan Meerman: ‘Wij zijn superbelangrijk voor gemeenten.’

Gemeenteraadsverkiezingen? Die zijn toch nog heel ver weg?

‘We zijn net op tijd. We hebben alle politieke partijen als startschot van onze campagne een brief gestuurd. Zij schrijven nú hun ver­ kiezingsprogramma’s. Die moeten doordrenkt zijn van de detailhandel. Want als je kijkt waar wij als detailhandel nou heel direct mee te maken hebben: dat zijn toch vooral de gemeenten. Denk aan bereikbaarheid, parkeer­beleid, lokale lasten, veiligheid, leeg­ stand.’

Waarom zou de lokale politiek zich het lot van de winkelier moeten aantrekken?

‘De leefbaarheid van de binnensteden wordt heel erg bepaald door de bloei van de detail­ handel. Wij zijn superbelangrijk voor gemeenten. Maar in die binnensteden zijn grote problemen met leegstand van winkel­ panden. In sommige steden gaat dat zelfs naar 20 procent. Dat heeft niet alleen met 26

Hebben gemeenten zelf niet ook een rol gespeeld bij het ontstaan van die leegstand?

‘We kunnen wel stellen dat er ongebreideld is bijgebouwd. Dat is niet alleen de schuld van gemeenten, dat was ook omdat er vraag naar was bij de detailhandel. Maar het ontstaan van de zoveelste meubelboulevard had ook veel te maken met de grondposities van gemeenten. En iedereen dacht dat de bomen tot in de hemel groeiden.’

‘Om het probleem aan te pakken zouden gemeenten om te beginnen allemaal een detailhandelsbeleid moeten hebben. Een visie dus op waar ze winkels willen hebben.

De helft van de gemeenten heeft dat nu niet. En dan zou ik zeggen: Concentreer je op bestaande winkelgebieden en probeer die beter te maken. Anders krijg je verpaupering in je gemeente. En ga in elk geval geen nieuwe gebieden meer maken.’

U wilt ook lagere lokale lasten. Is dat haalbaar?

‘We hebben net onderzoek gedaan naar de ozb. Die stijgt weer met gemiddeld 5,7 procent. Ik weet één ding zeker: dat is niet de omzetstijging van winkeliers en ook niet de FORUM #05/14.03.13

waardevermeerdering van hun panden.

Daar krijg ik dus echt pijn van in mijn buik.

Dat kunnen ondernemers gewoon niet meer hebben. Er zit een pervers systeem achter.

In zijn totaliteit moet er evenveel binnen­ komen. Dus als er minder panden komen, moet de rest maar meer opbrengen. Snijd als gemeente liever in je eigen vlees en ontzie de burger en de ondernemer.’

Wat staat er nog meer in uw top-3?

‘Veilige winkelstraten. Want als mensen de straat niet meer op durven, gaan ze ook niet lekker winkelen op koopavond. Er zijn al wel enorme stappen gezet – winkeliers geven tegen de 300 miljoen euro per jaar uit aan beveiliging – maar de criminaliteit is nog steeds veel te hoog. De gevolgen daarvan voor winkeliers, medewerkers en consumen­ ten zijn enorm. Dus graag meer agenten op straat, een wijkagent die ook echt aanspreek­ baar is en aangifte doen moet zo makkelijk mogelijk zijn.’  www.vno-ncw.nl/lokalelasten Tekst: Karin Bojorge Foto: Detailhandel Nederland

uitspraken

‘Polderen en folderen gaan bij ons hand in hand.’ fnv-voorzitter Ton Heerts, de Volkskrant van 4 maart

‘Het verschil tussen belastingontwijking en belastingontduiking is de dikte van een gevangenismuur.’

Toine Manders, voorman van de Libertarische Partij én het Haags Juristen College, de Volkskrant van 8 maart

‘Ontleedgelul vind ik bullshit. Je bent wat je doet. Punt.’

Fokke de Jong, directeur Suit Supply, fd Persoonlijk van 2 maart

‘Een van de grootste ‘prestaties’ van de vakbeweging is het achteruit onderhandelen: instemmen met verslechteringen omdat het anders nóg slechter was geworden.’ sp-Kamerlid Paul Ulenbelt, de Volkskrant van 4 maart

‘Voor een Fries is licht optimistisch al heel wat.’ vvd-fractieleider Halbe Zijlstra, ad van 6 maart

‘We zijn bereid niet in ons eigen gelijk te stikken.’

Premier Mark Rutte, De Telegraaf van 6 maart

‘Het kabinet vraagt de oppositie te gaan samenwonen.

Mark Rutte heeft het huis al uitgekozen. Ik mag alleen het behang van de slaapkamer uitkiezen. Daar bedank ik voor.’

D66-voorman Alexander Pechtold, Elsevier van 9 maart

‘Je bent als crimineel dom als je nog steeds in drugs doet.’

Ronald Prins, directeur van cybersecuritybedrijf Fox-it, Elsevier van 9 maart

‘Het is een goed teken dat de zorg piept en kraakt.’

André Rouvoet, voorzitter Zorgverzekeraars Nederland, het Financieele Dagblad van 8 maart

‘Democratie is twee wolven en een schaap die stemmen wat de pot schaft.’

Toine Manders, voorman van de Libertarische Partij én het Haags Juristen College, de Volkskrant van 8 maart

27

FORUM #05/14.03.13

actueel

28

FORUM #05/14.03.13

‘Energiebeleid bepaalt Nederland niet zelf ’ Nederland en Europa moeten een antwoord zien te vinden op de opkomst van goedkoop Amerikaans schaliegas, want dat heeft invloed op onze concurrentiepositie.

Als dat antwoord uitblijft, zouden energie-intensieve bedrijven wel eens kunnen overwegen om te vertrekken, zegt Ton Büchner, bestuursvoorzitter van AkzoNobel.

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: Christiaan Krouwels

Ineens stonden de kranten er vol mee. Alsof het fenomeen schaliegas zomaar uit de lucht kwam vallen. Maar volgens AkzoNobel-baas Ton Büchner is de industrie er al vijf jaar mee bezig. ‘Wie het gevoel heeft dat schaliegas iets nieuws is, is echt een beetje te laat.

Bedrijven hebben jaren geleden al beslis­ singen genomen vanwege de opkomst van schaliegas, en zijn nu bezig met de uitvoering van die beslissingen.’

Büchner doelt op de scherpe daling van de gasprijs in de Verenigde Staten als gevolg van de winning van schaliegas. Gas in de rest van de wereld, waaronder Europa, wordt daardoor relatief duur. Energie-inten­ sieve bedrijven als staal- en papierfabrikan­ ten nemen nu andere investeringsbeslissin­ gen. Ze keren terug of vertrekken naar de Verenigde Staten vanwege dat goedkope gas. Datzelfde geldt voor de petrochemie.

Büchner: ‘Met die veranderingen moet je je als Nederlands bedrijf en als Nederlandse overheid ook bezighouden.’

29

FORUM #05/14.03.13

Samen met de bestuursvoorzitters van Shell en dsm (Büchner: ‘Het was geen gezamen­ lijke actie, maar apart van elkaar hebben we wel hetzelfde onderwerp aangekaart.’) riep hij onlangs op om een antwoord te formule­ ren op de veranderingen op de energiemarkt.

En dan het liefst in Europees verband.

U hebt uw koffers al gepakt?

‘Nee, zo erg is het nog niet. We zijn het grootste verf- en coatingbedrijf ter wereld, maar hebben het geluk dat de verfkant – 60 tot 70 procent – van onze business niet zo energie-intensief is. We gebruiken wel veel energie in de chemiepoot van het bedrijf.

Maar dan nog is 33 procent van de stroom die we gebruiken duurzaam.’

‘We hebben een duidelijke duurzaamheids­ strategie. Onze co2-uitstoot willen we bij­ voorbeeld met 25 tot 30 procent per ton terugbrengen in de periode tot 2020. De inzet van AkzoNobel om minder energie en grondstoffen te gebruiken blijft, onafhanke­ lijk van de opkomst van schaliegas.’

actueel Gamechanger Voor het winnen van schaliegas moet eerst verticaal en vervolgens horizontaal worden geboord. Schalie is het gesteente waarin het gas zit opgesloten.

Om het gas los te maken worden onder hoge druk water, zand en chemicaliën in gespoten, waardoor het gesteente breekt (fracking). Het water wordt afgevoerd als chemisch afval en blijft gedeeltelijk achter in het gesteente.

In de Verenigde Staten wordt inmiddels volop schaliegas gewonnen, wat heeft geleid tot een sterke daling van de gasprijs daar. Schaliegas wordt in die zin wel als gamechanger in het energieveld gezien. Minister Kamp van Economische Zaken laat momenteel onderzoek doen naar milieu- en andere effecten van de – eventuele – winning van schaliegas in Nederland. De uitkomst wordt deze zomer verwacht.

Er is helemaal geen probleem voor AkzoNobel?

‘Jawel, want wij kijken ook naar wat onze klan­ ten en hún klanten doen. Zij kunnen wel con­ currentienadeel ervaren van schaliegas, en dat raakt ons dan ook. Tot dusver worden er nog geen strategische beslissingen genomen op basis daarvan, voor zover wij dat kunnen beoor­ delen. Onze klanten staan sterk, net als wij.’

U vertrekt dus niet uit Nederland.

‘We maken deel uit van een cluster van chemie­ bedrijven in Nederland, België en Duitsland.

Die zijn via pijpleidingen met elkaar verbon­ den. We doen regelmatig een analyse van de concurrentiepositie van het cluster, en die staat nog altijd als een huis. Maar ik ga niet zeggen dat die situatie jarenlang zo blijft. Het is een continue analyse.’

Het kabinet moet dus haast maken met schaliegas?

‘Die vraag is niet zo van belang. In Europa zijn minder mogelijkheden voor de winning van schaliegas dan in de vs. Zelfs als we nu ‘Ja’ zeggen tegen schaliegas, duurt het nog minimaal vijf tot zeven jaar om tot een rele­ 30

vante productie te komen.’

‘Daar komt bij dat het milieubewustzijn in Europa – terecht – groter is dan dat in de vs.

Daar is het: can do, let’s try and solve problems later. Europeanen willen duidelijker bewezen zien dat de milieueffecten van de winning van schaliegas onder controle of geminimaliseerd zijn. Zolang dat niet het geval is, zal je geen snelle beslissing zien over schaliegas.’

Wat als schaliegas geen optie is?

‘Dan moet je kijken naar je energie-intensieve industrie. Die betaalt nu een gasprijs die drie keer hoger ligt dan wat een Amerikaans bedrijf betaalt. Je moet dus kijken welke industrie nog regionaal en globaal kan concurreren. Als Amerikaans staal bijvoorbeeld goedkoper wordt, kun je als bedrijf kiezen voor een nichestrategie, en je toeleggen op het maken van specialistisch staal. En als er concurrentie­ verlies is, moet de overheid nagaan hoe de juiste strategieën kunnen worden ondersteund.’

Met subsidie, fiscale maatregelen?

‘Ik ben geen politicus en vind ook niet dat ik die moet spelen. Verwacht van mij dus geen grote antwoorden. Maar bedenk wel dat Ame­ rika een volle generatie, dertig jaar lang, gaat FORUM #05/14.03.13

profiteren van schaliegas. Dan kun je je als Nederland of Europa op je hoofd krabben en je afvragen waarom het daar wel kan en hier niet, maar dat is de verkeerde vraag. De vraag is: wat gaan we daaraan doen?’

Welk antwoord verwacht u van het kabinet?

‘Het antwoord ligt in elk geval niet in Neder­ land alleen, want dat is te lokaal. Energie is internationaal. Kijk maar naar de goedkope – want gesubsidieerde – wind- en zonne-ener­ gie die vanuit Duitsland naar ons land komt.

Die zorgt ervoor dat de nieuwe gascentrales die in Nederland zijn gebouwd, nauwelijks draaien omdat ze niet rendabel zijn in verge­ lijking met die Duitse energie.’

‘De rest doet Nederland hoofdzakelijk met kolen. We kantelen dus van het relatief schone gas naar kolen. Vanuit duurzaam­ heidsoogpunt is dat raar, maar het laat zien dat je energiebeleid niet alleen kunt bepalen.

Europa moet de koppen bij elkaar steken.’  www.vno-ncw.nl/energie

jeroen poortvliet

column scheer

Tom Je proft dat we d’r echt citron in don. Pleh! Perfect! Hebbehebbe­ hebbe! Kom op, kom op, kom op nou. Hallo, Tom de Ridder hier.

Hé, met Peter. Kijk uit voor die balk!

Een greep uit de spotjes die eind vorig jaar hoog scoorden in de verkiezing van de irritantste radiocommercial. Spa Citron won overtuigend met 36 procent van de stemmen. Zo’n grappig bedoeld idee dat eigenlijk meteen in de prullenbak had moeten verdwijnen tijdens de brainstormsessie op het reclamebureau.

Altijd riskant, humor in reclame.

Wie is Ton Büchner?

Na een studie civiele techniek aan de TU Delft begon Ton Büchner (48) als ingenieur in de olie- en gasindustrie voor buitenlandse bedrijven in Zuidoost-Azië. In 1994 maakte hij de overstap naar het Zwitserse Sulzer, fabrikant van industriële pompen.

Voor Sulzer werkte hij onder meer in China.

In 2007 werd hij benoemd tot bestuursvoorzitter. In het voorjaar 2012 trad hij aan bij AkzoNobel als opvolger van Hans Wijers.

Kort daarna was hij enige maanden uit de roulatie in verband met oververmoeidheid.

Büchner heeft geen plannen om grote veranderingen in de portfolio door te voeren bij AkzoNobel, afgezien van de recent aangekondigde verkoop van de decoratieve-verfdivisie in de Verenigde Staten.

Verdere grote aan- of verkopen, zoals die onder zijn voorganger Hans Wijers plaatsvonden, staan niet op het programma. Hij wil zich de komende tijd vooral richten op het ‘fitter’ maken van de organisatie. ‘Met onze operationele prestaties lopen we nog achter bij de concurrentie.’

Vertegenwoordiger Tom de Ridder van MKB Brandstof hield het nog bescheiden met een negende plaats (2 procent van de stemmen).

De lengte van zijn monologen en de frequentie waarmee hij ondernemers op enthousiaste toon een tankpas probeerde aan te smeren, hebben zeker een rol gespeeld bij zijn uitverkiezing.

Bij MKB-Nederland waren ze niet blij met Tom de Ridder. Veel mensen denken namelijk dat MKB Brandstof uit de koker van MKBNederland komt. Luisteraars en ondernemers met klachten – over respectievelijk de commercial en hun tankpas – bellen regelmatig naar de Haagse Malietoren om hun gal te spuien.

Zo vreemd is die verwarring niet. MKB Brandstof lift mee op de naamsbekendheid van MKB-Nederland; de afkorting voor middenen kleinbedrijf is nu eenmaal geen beschermde naam. Het bedrijf gebruikt ook de kleuren zwart, wit en oranje in het logo. Het zijn de minder fraaie tactieken die in reclameland worden gebruikt.

Ook een bekende tactiek: als een spot slecht valt, hoor je vaak als reactie van de afzender dat dat niet uitmaakt. Positieve of negatieve aandacht: als er maar over je gesproken wordt. Ook zou MKB Brandstof na elke uitzendingen nieuwe aanmeldingen hebben mogen bijschrijven.

Dan is het toch opvallend dat het bedrijf fictieve Tom onlangs uit de ether haalde, zogenaamd wegens stemproblemen. Na een korte invalbeurt van ene Monique is hij nu terug op de radio, korter van stof en minder vaak. Zo is de klant – in dit geval de luisteraar – toch nog een beetje koning. Misschien een idee voor Spa, Inter­ polis, Vodafone, Ziggo, Basic Fit, KPN en Centraal Beheer?

Paul Scheer

buiten beeld

‘Nog altijd thuis in de materie’

Johan Witteveen (91) Was: minister van Financiën Is: bestuurslid Internationale Soefi Beweging

‘Nederland en Europa treden de recessie met nóg meer bezuinigingen tegemoet. Dat is de verkeerde weg. Zo werk je de groei van de economie juist tegen. Je moet een onder­ scheid maken tussen een structureel en een conjunctureel begrotingstekort. Onder Rutte I is het structureel tekort weggewerkt.

Dan moet je nu de recessie tegengaan. Met de huidige rentestand is het hebben van een schuld ook niet zo erg.’

‘Als je doorgaat met bezuinigen, raken men­ sen werkloos die nooit meer aan het werk zullen komen. Terwijl Nederland er nog relatief gunstig voorstaat met een overschot op de handelsbalans van 11 procent van het bruto binnenlands product. Het voordeel komt vooral bij het bedrijfsleven terecht.

Dat pot het geld op en investeert weinig.

32

Waarom is dat? Zijn bedrijven zó bang voor onzekerheden van deze tijd?’

‘Ik zie wel wat in belastingheffing op co2-uit­ stoot van grote bedrijven. De opbrengst kan worden gebruikt voor de rente op leningen die de overheid dan aangaat voor grote infra­ structurele investeringen. Dat is ook goed voor de opleving van de bouwsector.’

‘Toen ik minister was, in de jaren zestig, kwamen we juist uit een herstelperiode en was het eerder zaak om de groei in goede banen te leiden. Er dreigde een loonprijs­ spiraal en de inflatie moest worden afgeremd.

Ik heb de wiebeltaks ingevoerd, een verhoging of ver­laging van de belastingtarieven tot maximaal 5 procent die zonder voorafgaande goedkeuring van het parlement snel kon worden doorgevoerd als de conjunctuur daarom vroeg. Die regeling is later nooit meer gebruikt.’

‘Ik zou nu ook nog wel minister van Financiën kunnen zijn, afgezien van mijn leeftijd dan.

Ik ben nog altijd thuis in de materie, en blijf de ontwikkelingen in de financiële wereld volgen. De hoofdmoot van mijn tijd besteed ik echter aan het soefisme. Dat is een mystieke

FORUM #05/14.03.13

religieuze stroming die tot doel heeft het geheimzinnige goddelijke wezen te ontdek­ ken en toe te laten in je leven. Het soefisme probeert die essentie in de verschillende religies te vinden.’

‘Mijn ouders maakten via vrienden kennis met het soefisme, en ik ben ermee opge­ groeid. In Nederland zijn er zo’n vijfhonderd volgelingen, internationaal vierduizend. Ik merk dat er tegenwoordig meer behoefte is aan spiritualiteit. Mensen zijn hun religieuze beleving verloren. Ze zijn materialistischer en egoïstischer geworden. Het vergt een proces van lange adem om dat te keren. Je kunt dat niet opleggen, het moet uit het hart komen.’

‘Dat betekent niet dat regulering niet nodig is. In de financiële wereld zie je bijvoorbeeld dat technische ontwikkelingen speculatie stimuleren. Daar moet je met regels een rem op zetten.’  Tekst: Paul Scheer | Foto: Sam Rentmeester

vereniging jeroen poortvliet

Topceo’s bedrijven bespreken groene aanpak

V.l.n.r. Paul Polman (Unilever), Feike Sijbesma (DSM), Pieter Jongstra (Ernst & Young) en Ton Büchner (AkzoNobel)

Bedrijven benutten hun macht om de wereld te veranderen. Dat was één van de gezamenlijke conclusies tijdens de lunchbijeenkomst van de Dutch Sustainable Growth Coalition op 6 maart in de Malietoren.

Onder leiding van Bernard Wientjes spraken ruim twintig topmensen uit het bedrijfs­ leven over hun ideeën voor en ervaringen met duurzamere bedrijfsstrategieën.

Paul Polman (Unilever), Ton Büchner (AkzoNobel), Cees ‘t Hart (FrieslandCampina) en Feike Sijbesma (dsm) gaven uitleg over de toepassing van hun duurzame businessmodellen na een inleiding van oud-premier Jan Peter Balkenende. Balkenende is nu partner bij Ernst & Young en concentreert zich op onder meer corporate responsibility.

De uiteenzetting van het viertal, gaf voldoende voeding voor een dialoog tussen ceo’s van ondernemingen uit diverse sectoren. Zo is de rol van bedrijven aan het veranderen, concludeerden zij. Bedrijven zijn opener geworden, werken meer samen bij innovatie zowel in de toe­leveringsketen als met de klanten. Unilever-topman Paul Polman constateerde dat de aanwezig bedrijven een license to lead willen om de wereld daadwerkelijk te verbeteren. ‘We can make it happen.’

De Dutch Sustainable Growth Coalition (dsgc) is een initiatief van Unilever, dsm, AkzoNobel, Heineken, Philips, FrieslandCampina, Shell en klm. Het wordt ondersteund door vno-ncw en gefaciliteerd door Ernst & Young. De leden van dsgc werken volgens het principe van shape, share en stimulate. Dat staat voor: het ontwikkelen van duurzame bedrijfsstrategieën gericht op het creëren van toegevoegde waarde voor zowel het bedrijf als haar stakeholders (shape), het delen van goede voorbeelden (share) en het aanjagen van het debat (stimulate).

33

FORUM #05/14.03.13

34 mens • Personalia • Werkgeversaward voor Rijnierse (Sodexo)

35 branche • Kamp omarmt Powered

by Dutch Technology • evo: ‘Schultz van Haegen belemmert de interne markt’ • Transporteurs blij met tractorkenteken • Wereldvrouwendag: ‘Er is meer nodig dan rolmodellen’ • ‘Ambassades belangrijk voor onze handel’ • Voorlichting nieuwe aanbestedingsregels

39 regio • ‘Noordelijke herindeling snel realiseren’ • ‘Haven wordt kraamkamer’ • Postverkiezingsdebat tussen provinciale partijen en ondernemers

40 duurzaam • ‘Hardere sancties bij rommelen met voedsel’ • Transport Drechtsteden wordt duurzamer

vereniging mens

personalia

Else Bos

Kabelaar caiw heeft het directieteam van de onderneming uitgebreid met John Wittekamp

Eric Razenberg zal vanaf 1 maart Theo van der Raadt opvolgen als algemeen directeur van de educatieve uitgever ThiemeMeulenhoff.

Razenberg werkte de afgelopen negen jaar in verschillende managementposities binnen de uitgeversbranche, onder meer bij Pearson en Noordhoff.

Bestuursvoorzitter Bertrand van Ee van advies- en ingenieurs­ bureau Royal Haskoningdhv is sinds 1 februari tevens voorzitter van het kernteam export en promotie van de topsector Water.

Hij neemt deze functie over van Frank Heemskerk die per 1 april het bedrijf verlaat voor de functie van Nederlandse bewindvoerder bij de Wereldbank.

Directeur van novon Schoonmaak Jacco Vonhof is benoemd tot voorzitter van de regionale werkgeversvereniging vno-ncw Midden. Hij volgt Tineke Bakkervan Ingen op, die deze functie de afgelopen vijf jaar vervulde.

Vonhof was al voorzitter van vno-ncw in ijsseldelta.

Chris Buijink is voorgedragen als voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken. Buijink is secretaris-generaal bij het ministerie van Economische Zaken en werkt sinds 1980 op dit departement. Als de ledenvergadering met zijn benoeming instemt, neemt hij het voorzitterschap per 1 juni over van Boele

Werkgeversaward voor Rijnierse ‘Hans is een inspirerende zakenman, die ik deze Award zeker gun. Het schept natuurlijk wel verwachtingen voor de toekomst.’ Die woorden sprak cnv-voorzitter Jaap Smit over Hans Rijnierse (midden, met award; links achter hem cnv-voorzitter Smit). De ceo van Sodexo Nederland kreeg op 4 maart de Werkgeversaward Catering 2012 uitgereikt, een prijs van cnv Vakmensen.

34

Susanne Stolte treedt na bijna vier jaar terug als voorzitter van de Nederlandse vereniging van Commissarissen en Directeuren (ncd). Zij doet dit tijdens de ledenvergadering van de nce op 20 juni. De procedure voor het vinden van een opvolger is opgestart.

Sinds 19 februari is Gerda Verhaar Eeuwijk toegetreden tot het algemeen bestuur van vno-ncw op een nieuw in te stellen verenigingszetel.

Verhaar is voorzitter van de Coöperatie van Vrouwelijke Ondernemers.

Gerda Verhaar Eeuwijk

Kaeso de Jager is sinds 1 februari toegetreden tot het algemeen en het dagelijks bestuur van vno-ncw namens Capgemini. Hij volgt Henk Broeders op in deze functie.

De Jager is ceo van de financial services global business unit bij Capgemini.

De directeur van Van Kessel Wegenbouw uit Geldermalsen, Barend van Kessel, is toegetreden tot het bestuur van Bouwend Nederland. Hij volt Adri Voogt op als vertegenwoordiger van de Sectie infra klein in het bestuur.

Volgens Marieke de Vries (in het lichter blauwe jasje), cnv-bestuurder én drijvende kracht achter de prijs, was het dit jaar een nek-aannekrace. ‘Vooral de manier waarop werknemers van Sodexo ruimte krijgen voor hun eigen ontwikkeling en creativiteit, wordt zeer gewaardeerd.’ cnv Vakmensen heeft de prijs in het leven geroepen om meer aandacht te geven aan werkgevers die het goed doen in de cateringbranche. ‘Het lijkt in deze crisistijd alsof vakbonden alleen maar praten over wat slecht gaat. In de catering proberen we juist te zoeken naar de FORUM #05/14.03.13

nieuwe bestuurs­leden vno-ncw

coöperatie van vrouwelijke ondernemers

Staal. Bestuursvoorzitters Jan Hommen (ing), Piet Moerland (Rabobank) en Gerrit Zalm (abn amro) zullen zitting nemen in het bestuur.

Kaeso de Jager

gemeenschappelijke basis en win-winsituaties’, aldus De Vries. www.veneca.nl jeroen poortvliet

pggm

Zes maart werd de benoeming van Else Bos tot ceo van pensioenuitvoeringsorganisatie pggm bekend gemaakt. Haar benoeming gaat met onmiddellijke ingang in. Zij volgt Martin van Rijn op die vorig jaar toetrad tot het kabinet als staatssecretaris van vws. Bos was sindsdien al waar­ nemend ceo naast haar functie van chief institutional business.

Haar benoeming moet nog wel worden goedgekeurd door De Nederlandsche Bank.

als coo en Paul van Doorne als cco. Jacqueline Bierhorst zal als directeur marketing en content de organisatie aansturen in haar product- en dienstenontwikkeling.

capgemini

Marcel de Nooijer, managing director van Martinair Holland, en Frank Verhoeven, ceo van Vos Logistics, zijn voorgedragen als bestuurslid van Nederland Distributieland ndl/hidc.

Vooruitlopend op hun formele benoeming op 28 november voeren zij nu al hun bestuurstaken uit.

vereniging branche

Kamp omarmt Powered by Dutch Technology

Powered by Dutch Technology is het label waaronder de Nederlandse technologische industrie gezamenlijk projecten organiseert. Volgens fme-voorzitter Dezentjé Hamming ‘kunnen we zo beter laten zien hoe belangrijk wij zijn voor de economische groei van Nederland, door onze innovaties en export. Daar komt nog bij dat de markt in toenemende mate om totaaloplossingen vraagt. Het is niet efficiënt en niet effectief als elk bedrijf of elke sub-sector dan een eigen koers vaart. We moeten als één blok de Nederlandse technologische industrie op de kaart zetten.’

Het initiatief tot Powered by Dutch Technology komt van fme, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie. Er wordt begonnen met clusters op het gebied van gezondheidszorg, voedsel en bebouwde omgeving die met gezamenlijke lobby en marktbewerking technologische oplossingen bevorderen. Minister Kamp: ‘Voor het vinden van

evo: ‘Schultz van Haegen belemmert de interne markt’ Verladersorganisatie evo vindt dat de minister van Infrastructuur en Milieu de verdere voltooiing van de interne markt in het Euro­ pese wegvervoer tegenhoudt. De minister zei eind februari dat zij op basis van onderzoek tegen verdere verruiming van cabotage is.

Cabotage is het vervoeren van goederen tussen twee punten in hetzelfde land door een bedrijf uit een ander land. In een brief naar de Tweede Kamer stelt minister Schultz van Haegen dat het verder vrijgeven daarvan pas mogelijk is als er in Europa sprake is van gelijke sociale condities in het wegtransport. evo, belangenbehartiger van bedrijven die goederen te vervoeren hebben, stelt echter dat binnen één interne Europese markt bedrijven vervoerders uit andere lidstaten moeten kunnen inschakelen.

De huidige regels dwingen vrachtwagenchauffeurs om met een lege vrachtauto terug te rijden, als ze drie keer op rij hebben geleverd in het buitenland. Dit leegrijden is slecht voor het milieu en leidt tot extra kosten voor verladers. Bedrijven werken steeds meer op internationale schaal en in de huidige cabotageregels speelt de nationaliteit van een vervoerder een grote beperkende rol. Dit is volgens evo in strijd met de interne markt die de eu beoogd te zijn. In een geliberaliseerde Europese markt moeten bedrijven van buitenlandse vervoerders gebruik kunnen maken, meent de verladersorganisatie. www.evo.nl

35

FORUM #05/14.03.13

oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen als het betaalbaar houden van de zorg en het zorgen voor voldoende voedsel en energie zijn we afhankelijk van technologische innovaties.’ www.fme.nl

fme

Minister Henk Kamp van Economische Zaken en fme-voorzitter Ineke Dezentjé Hamming hebben op 27 februari het label Powered by Dutch Technology gelanceerd. Minister Kamp: ‘Goed dat de industrie naar buiten brengt hoe belangrijk techniek is voor onze samenleving.’

Minister Kamp krijgt van fme-voorzitter Ineke Dezentjé Hamming het label Powered by Dutch Technology

Transporteurs blij met tractorkenteken Tractoren in Nederland krijgen een kenteken. Een meerderheid in de Tweede Kamer heeft ingestemd met een voorstel daartoe van de PvdA. Transport en Logistiek Nederland (tln) spreekt van een belangrijk succes. ‘Het kenteken is essentieel om het toezicht op tractoren te verbeteren.’

Het gebruik van tractoren op de openbare weg komt steeds vaker voor. Vooral voor bouw- en infrawerkzaamheden. Volgens tln hoeven tractoren in vergelijking met vrachtauto’s nauwelijks te voldoen aan kwaliteits- en veiligheidseisen. Ook hoeven ze geen kenteken te voeren. Daardoor worden zij niet gecontroleerd op bijvoorbeeld snelheids­overtredingen of overbelading. Dat de impact van ‘truckende tractoren’ groot is, illustreert de organisatie aan de hand van de ongeval-statistieken. Daaruit blijkt dat jaarlijks zo’n zestien doden en honderd gewonden vallen door ongevallen waarbij tractoren zijn betrokken. tln protesteerde al jaren tegen de inzet van tractoren voor het beroepsgoederenvervoer, maar tot nu toe was er in de Kamer nooit een meerderheid te vinden voor een kentekenplicht. www.tln.nl

vereniging branche

wereldvrouwendag

niet ideal

‘Er is meer nodig dan rolmodellen’

Brancheorganisatie Thuiswinkel.org wil snel afspraken vastleggen met bij ideal betrokken banken over de minimumprestaties van het betaalsysteem.

Door storingen bij ideal lopen webwinkels jaarlijks miljoenen euro’s omzet mis. Vorig jaar kochten Nederlanders voor circa 10 miljard euro aan producten en diensten bij webwinkels. Bij meer dan de helft van hun aankopen rekenen zij af via ideal. Door storingen in hun systemen lukt het de banken echter niet om de zichzelf opgelegde norm van 99 procent geslaagde ideal-betalingen te halen.

Dat kost de Nederlandse webwinkels jaarlijks miljoenen euro’s omzet, zegt Thuiswinkel.org. www.thuiswinkel.org

‘How do we use what we know to get what we want?’ Dat is volgens Anouschka Laheij de vraag waar ambitieuze vrouwen zich over moeten buigen. Laheij was op 8 maart de gespreksleider bij het Talent naar de Topontbijt ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag. Met als speciale gasten minister Ploumen (Buitenlandse Handel) en Sri Mulyani Indrawati, managing director van de Wereldbank.

wereldvrouwendag

giovanni smulders

‘Investeren in vrouwen loont’. Die boodschap siert sinds kort vno-ncw-kantoorgebouw de Malietoren, boven de Haagse Utrechtsebaan. Deze keer geen slogan van de bewoners van het pand zelf, maar van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de stichting Talent naar de Top. De boodschap – in 2008 door vno-ncw als een van de eersten onderschreven door onder­tekening van het zogenoemde Charter Talent naar de Top – ondersteunt het breed gedragen streven om meer vrouwen op topfuncties benoemd te krijgen. www.talentnaardetop.nl

‘Het verbaast me dat in een vooruitstrevend land als Nederland nog steeds dezelfde discussie wordt gevoerd over vrouwenparticipatie als in Afrika of Azië’, zei Sri Mulyani Indrawati, managing director van de Wereldbank tijdens de bijeenkomst in Amsterdam.

‘Hier zijn de belangen minder hoog, het gaat niet om bestaanszekerheid. Maar de thema’s zijn precies hetzelfde en de discussies wel erg academisch. Het zou moeten gaan over het identificeren van drempels die uit de weg geruimd moet worden. Welke wet of belastingmaatregel bijvoorbeeld, en wie is de main player. Die moet bewerkt worden om ervoor te zorgen dat het obstakel verdwijnt. Daarmee verbeter je concreet iets.’

Bedrijven hebben daar ook een verantwoordelijkheid in, vindt Indrawati. ‘Zij moeten een grotere rol spelen dan nu in het propageren van vrouwen in topposities. Er is meer nodig dan rolmodellen. Er moet ook een vorm van positieve discriminatie komen.

Alleen al het formuleren van een doelstelling voor bijvoorbeeld het aantal topvrouwen in je bedrijf, zorgt voor druk om ernaar te zoeken.’ Meer investeren in vrouwen is niet nodig, zei Mariëtte Turkenburg, partner bij advocatenkantoor Loyens & Loeff, tijdens de forumdiscussie die ochtend. ‘We hebben geïnvesteerd in vrouwen. Nu moeten we oogsten. Dat doen we niet.’ Maar vrouwen kunnen zelf ook iets doen, stelde vno-ncwvoorzitter Bernard Wientjes. Bijvoorbeeld door studies te kiezen die gewild zijn in het bedrijfsleven. ‘Vrouwen kiezen eerder voor gezondheidszorg en recht dan voor techniek.’ www.talentnaardetop.nl Foto’s: Jeroen Poortvliet

minder verkocht De autoverkopen in Nederland zijn ook in februari weer zwaar tegengevallen. Dit blijkt uit cijfers van bovag en rai Vereniging. Er werden 32.151 nieuwe personenauto’s geregistreerd, 26,8 procent minder dan in dezelfde maand het jaar ervoor. In de eerste twee maanden van 2013 werden in totaal 80.108 nieuwe personenauto’s geregistreerd, tegen 114.119 in dezelfde periode het jaar ervoor. www.bovag.nl; www.raivereniging.nl

36

Sri Mulyani Indrawati: ‘Er moet een vorm van positieve discriminatie komen’

FORUM #05/14.03.13

vereniging branche

Als het aan Mariëtte Turkenburg van Loyens & Loeff ligt, moet de

Op de vingers gekeken door een cameraman ondertekent Tanja Nagel, ceo van bankier

discussie worden: hoe oogsten we het vrouwelijk talent dat al is

Theodoor Gilissen, het handvest Talent naar de Top. Op de achtergrond Sandra Lutchman,

gekweekt? Links gespreksleider Anouschka Laheij

directeur van Talent naar de Top

Onbenut vrouwelijk talent is een serieuze zaak. Dat de meningen niet helemaal op één lijn liggen

Van links naar rechts: vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes,

bederft het humeur niet van minister Lilliane Ploumen, Sri Mulyani Indrawati, Sandra Lutchman en

Sybilla Dekker (voorzitter van de stichting Talent naar de Top) en

Bernard Wientjes

Sri Mulyani Indrawati, managing director van de Wereldbank

Retno Marsudi, de Indonesische ambassadeur in Nederland, wijst

Een Talent naar de Top Internationale Vrouwendagontbijt is natuurlijk ook een goede

er fijntjes op dat haar land het beter doet dan Nederland bij het

gelegenheid om te netwerken in een gezelschap met vertegenwoordigers van ngo’s,

stimuleren van vrouwelijk toptalent

bedrijven en overheid

37

FORUM #05/14.03.13

vereniging branche

‘Ambassades belangrijk voor onze handel’ herman wouters/hh

De kansen voor Nederland liggen in het buitenland. Vooral in op­komende, niet-Westerse landen.

Dat zei Renée Jones-Bos, de hoogste ambtenaar van Buiten­ landse Zaken, op een bijeenkomst bij vno-ncw op 6 maart.

Het postennetwerk in het buitenland speelt een cruciale rol voor onder­ nemers, de handel en dus Nederland, aldus Renée Jones-Bos. Als hoogste ambtenaar van Buitenlandse Zaken moet zij een enorme bezuinigingsopdracht realiseren binnen haar ministerie. ‘We worden kleiner, flexibeler en dynamischer. We gaan naar kleinere kantoren en waar nodig naar kleinere residenties.

Dreesiaanse diplomatie noem ik dat.’ Maar, verzekerde de secretaris-generaal een zaal vol ondernemers, Buitenlandse Zaken blijft zich inzetten in bijvoorbeeld niet-Westerse landen.

‘Want daar liggen nieuwe kansen voor het bedrijfsleven.’

De hoogste ambtenaar van Buitenlandse Zaken ging ook in op het buitenlandbeleid. vno-ncw is voorstander van het integreren van ontwikkelingshulp en buitenlandse handel.

En volgens Jones-Bos werkt dat principe ook. Zij nam Ethiopië, dat jaarlijks 60 miljoen euro ontwikkelingsgeld van Nederland krijgt, als voorbeeld. Daar ontstaat steeds meer bedrijvigheid. ‘Hulp plaveit de weg naar handel. Hulp draagt bij aan een beter investerings­ klimaat. Onze ontwikkelingsrelaties worden zo handelsrelaties. En die strategie werpt vruchten af’, concludeerde Jones-Bos.

muziek herstelt De wereldwijde muziekmarkt toont tekenen van herstel.

Dat wordt vooral veroorzaakt door de groei van de digitale markt, blijkt uit het Digital Music Report van de internationale brancheorganisatie ifpi. Nederland hobbelt een beetje achter de wereldwijde trend van meer digitaal aan. Maar dankzij stappen in de bestrijding van illegaal aanbod en de uitbreiding van legale digitale diensten lijkt hier verandering in te komen. In Nederland werden in 2012 nog tien miljoen cd’s verkocht, 3,5 mil­joen minder dan in het jaar ervoor. De uitgaven aan downloads en streams stegen met 67,7 procent naar 57 miljoen euro. www.nvpi.nl

38

FORUM #05/14.03.13

stroomloos Een Nederlands huishouden had in 2012 gemiddeld een klein half uur geen stroom en iets meer dan een minuut geen gas als gevolg van een storing.

Dat blijkt uit de jaarlijkse gas- en stroomstoringscijfers van branche­ organisatie Netbeheer Nederland.

In 2012 waren er iets meer storingen dan het jaar ervoor. Maar de be­­trouw­baarheid van het Nederlandse elektriciteitsnet pakte wel iets beter uit dan het vijfjaarlijks gemiddelde.

De beschikbaarheid van elektriciteit was in ons land met een fractie minder dan 100 procent ook beter dan in de meeste ons omringende landen. De be­langrijkste oorzaak van stroom- en gas­onder­brekingen was graafwerk.

Bij het gasnet in 30 procent van de gevallen en bij het laagspanningsnet was dat het geval bij 29 procent van alle onderbrekingen. www.netbeheer.nl

Voorlichting nieuwe aanbestedingsregels Vanaf 1 april gelden de regels van de nieuwe Aanbestedingswet.

Aanbestedende diensten moeten zich daarnaar richten, maar ook voor ondernemers verandert er het een en ander. Wat precies, wordt uit de doeken gedaan tijdens een serie voorlichtingsbijeenkomsten van vnoncw en mkb-Nederland.

Behalve aan de nieuwe regels, wordt ook aandacht besteed aan onderwerpen als digitaal aanbesteden en de klachtenregeling aanbestedingen.

De middagbijeenkomsten beginnen om 15.30 uur en eindigen om 18.30 uur. Ze worden gehouden in Den Haag (9 april), Herkenbosch (10 april), Etten-Leur (16 april), Oosterbeek (17 april) en Oranjewoud (24 april).

De kosten bedragen 55 euro, exclusief btw, per persoon. Inlichtingen en aanmeldingen bij Kitty Dellemijn, 070 349 03 74, e-mail dellemijn@ vno-ncw.nl www.vno-ncw.nl

vereniging regio

‘Haven wordt kraamkamer’ wijnbergh/hh

‘Noordelijke herindeling nu snel realiseren’ Groningen kan zich de bestuurlijke versnippering niet langer permitteren, stelt de visitatiecommissie Bestuurlijke Toekomst Groningen. vno-ncw Noord sluit zich daarbij aan. ‘Wij verwachten nu leiderschap van bestuurders om dit proces verder te brengen’, stelt Lambert Zwiers, directeur vno-ncw Noord.

De economie en het bedrijfsleven vragen volgens Zwiers om een slagvaardige en deskundige overheid. En in zijn ogen levert het advies aan de provincie Groningen (nogmaals) het onomstotelijk bewijs voor nut en noodzaak van grote, krachtige gemeenten. Het advies van de visitatiecommissie Bestuurlijke Toekomst Groningen Grenzeloos gunnen laat zien dat kleine gemeenten niet zijn toegerust om de taken die op hen afkomen aan te kunnen. En ook de huidige samenwerkingsverbanden bieden geen oplossing. Met dat in het achterhoofd vindt Zwiers het jammer dat de plannen voor een gemeentelijke herindeling pas in 2017 klaar hoeven te zijn.

Zwiers wijst op eerder onderzoek naar de mogelijkheden van gemeentelijke herindeling in Noord-Nederland, uitgevoerd in opdracht van vno-ncw Noord.

Daaruit blijkt dat het Noorden dertien ‘natuurlijke’ kerngemeenten heeft, waarvan vier in de provincie Groningen. ‘Het is zaak om nu snel meters te maken, ook in de twee andere noordelijke provincies.’ www.vno-ncwnoord.nl

De Rotterdamse haven wordt steeds meer een kraamkamer voor duurzame initiatieven. Dat zei minister Kamp van Economische Zaken maandag 4 maart tijdens een werkbezoek. Bij het chemiebedrijf Huntsman kon minister Kamp met eigen ogen zien dat de Rotterdam steeds groener wordt. Het bedrijf bouwt een proeffabriek waarbij duurzame productiemethoden die ontwikkeld zijn in een laboratorium op grotere schaal kunnen worden getest. Bij het opzetten van deze fabriek heeft Huntsman via een Green Deal nauw samengewerkt met de overheid en een subsidie van 1,5 miljoen euro gekregen.

Debatten met politiek en ondernemers vóór de verkiezingen zijn gemeengoed, ná de verkiezingen veel minder.

In Harderwijk werd op 27 februari een follow-up op het provinciale verkiezingsdebat van twee jaar geleden gehouden door vno-ncw Noord-Veluwe en vno-ncw Valleiregio.

Zeven partijen uit de Gelderse politiek waren vertegenwoordigd om terug te kijken op de beloften van twee jaar ge­ leden en aan te geven welke zaken voor de komende periode op de rol staan.

Hoewel de bijeenkomst ook bedoeld was om een tussenstand op te maken van het beloofde beleid, werd er veel gepraat 39

over de huidige stand van zaken en de knelpunten die ondernemers ervaren in wet- en regelgeving. Ter plekke werd besloten dat enkele Statenleden binnenkort een werkbezoek zullen afleggen om de – volgens de vier aanwezige gemeentevertegenwoordigers Nunspeet, Putten, Ermelo en Barneveld – belemmerende werking van het natuurbeleid met eigen ogen te beoordelen.

Ook bleek dat de communicatie tussen Provincie en ondernemers nog niet optimaal is. De Statenleden spraken over een fonds dat sinds enkele weken bestaat maar nog weinig bekend. Dat was volgens de politici een ‘leerpunt’. www.vno-ncwmidden.nl FORUM #05/14.03.13

vno-ncw midden

Postverkiezingsdebat tussen provinciale partijen en ondernemers

Een zaal vol Noord-Veluwse ondernemers zat klaar om Gelderse Statenleden aan de tand te voelen

vereniging duurzaam

‘Hardere sancties bij rommelen met voedsel’

De fnli vindt het onacceptabel als bedrijven in de voedselketen – en daardoor ook consumenten – moedwillig onjuist worden geïnformeerd over de ingrediënten van voedingsmiddelen. De branchevereniging van levensmiddelenproducenten wil een hardere aanpak van overtreders.

Het wordt voor bedrijven eenvoudiger en aantrekkelijker om onderdelen van af­ gedankte brom- en snorfietsen milieuver­ antwoord te recyclen. Staatssecretaris Wilma Mansveld (Infrastructuur en Milieu) en de stichting Scooter Recycling Nederland (SRN) ondertekenden op 4 maart de Green Deal Scooterrecycling. Jaarlijks worden twaalf­ duizend brom- en snorfietsen voor sloop aangemeld. Bedrijven die autowrakken demonteren en ook brom- en snorfietsen wilden slopen, liepen tegen zwaardere milieuregels aan. Daardoor stegen hun administratieve lasten. Het Rijk gaat nu wet- en regelg­eving vereenvoudigen zodat voor demontage van brom- en snorfietsen zoveel mogelijk dezelfde regels gaan gelden als voor autowrakken. maurits van hout

erik van ’t woud/anp

groene scooterrecycling

Het is volgens de fnli van groot belang dat overtreders worden opgespoord en vervolgd, zodat kan worden gewerkt aan herstel van het vertrouwen in de industrie. De organisatie heeft haar leden opgeroepen om producten te analyseren op de aanwezigheid van paardenvlees. Dit in aanvulling op het onderzoek van de Nederlandse voedsel- en warenautoriteit (nwa). Tot nu toe hebben die analyses niets opgeleverd.

De fnli benadrukt dat het verkopen van paardenvlees als rundvlees een overtreding van de wet is en dat dergelijke overtredingen moeten worden bestraft. De sancties mogen van de organisatie wel harder. Het uitdelen van hogere boetes is een optie. Maar ook naming and shaming, het openbaar maken van de namen van bedrijven die zich schuldig maken aan deze praktijken, kan een mogelijkheid zijn. www.fnli.nl

Transport Drechtsteden wordt duurzamer Belangenorganisaties evo (verladers) en tln (beroepsvervoerders) helpen de Drechtsteden bij de verduurzaming van het goederen­vervoer in de regio. De organisaties hebben op 5 maart een intentie­verklaring ondertekend met de Drechtsteden.

De Drechtsteden is een samenwerkingsverband van Dordrecht en zes nabuurgemeenten.

De intentieverklaring heeft als doelstelling om 40

het aantal gereden kilometers van het vrachtverkeer te verminderen en de doorstroming op het wegennet te verhogen. Tegelijkertijd moet de uitstoot van schadelijke stoffen omlaag. Om dit te bereiken worden meerdere maatregelen onderzocht, zoals afstemming van de venstertijden op regionaal niveau, invoering van bevoorrading in de avond en ochtend en aanpassingen aan de infrastructuur.

FORUM #05/14.03.13

De intentieverklaring vindt plaats in het kader van de Lean & Grean Award; een prijs die Connekt jaarlijks uitreikt aan bedrijven en gemeenten die streven naar een co2–afname van minstens 20 procent. Connekt is een onafhankelijk netwerk van bedrijven en overheden dat werkt aan een duurzame verbetering van de mobiliteit in Nederland. www.evo.nl, www.tln.nl, www.connekt.nl

mohikanen

‘Ik moet me aanpassen aan het tij’

‘Nog

25

in Nederland’

beroep: Steenzetter Vijf miljoen vierkante meter natuursteen ligt er aan de voet van de Nederlandse dijken. Slechts 25 mannen onderhouden die oppervlakte ter grootte van 770 voetbalvelden. ‘Eigenlijk zijn er te weinig mensen voor het onderhoud’, zegt steenzetter Aart van Mourik. ‘Dijkbeheerders lossen dat op door 41

betonproducten te gebruiken, maar die zijn lang niet zo duurzaam als natuursteen.’

Het aantal steenzetters daalt langzaam en Van Mourik ziet voorlopig geen kentering. ‘Er is geen animo voor. Het is zwaar werk. Stenen langs een rivierdijk wegen gemiddeld 40 kilo en langs een zeedijk 60 tot 70 kilo. Alles gaat op het oog, want geen steen is hetzelfde. Ik ben bezig het werk FORUM #05/14.03.13

te mechaniseren. Dat is volgens mij de toekomst.’

‘Het fysieke deel is een kwestie van gewenning.

Als ik terugkom van een weekje vakantie, heb ik meteen spierpijn. Maar ik heb zoveel vrijheid. Ik werk zoals het mij uitkomt. Ik moet me alleen aanpassen aan de getijden.’  Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

portret

marcel van aelst

‘ik ben een dirigent’ Kleine hotels zijn niks voor Marcel van Aelst (64). De president van het Amsterdamse Okura Hotel en de enige buitenlander in de Japanse raad van bestuur werkt liever met grote organisaties. Een control freak. ‘Ik kan delegeren, maar ik eis wel terugkoppeling.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: Jeroen Poortvliet

Marcel van Aelst is niet het soort manager dat, gekleed in een duur krijtstreep pak, de op prijs gerichte efficiëntie belichaamt en de schrik is van het personeel. De kleine dictator in de raad van bestuur van een internationale hotelketen. Hij is eerder de benaderbare baas van het groot geworden familiehotel, die zijn vaste clientèle bij naam kent. De buitenstaander moet zich niet in hem vergissen. ‘Horeca gaat over strak plannen. Hotelier zijn, betekent voor mij door het bedrijf lopen.’ Van Aelst is de enige buitenlander in de raad van bestuur van de Okura Group en de facto verantwoordelijk voor alle activiteiten van de groep buiten Japan. Daarnaast is hij president en ceo van jal Hotels, een dochteronderneming met 57 hotels wereldwijd die door de Okura Group in 2010 overgenomen werd. En daar is hij best trots op.

Het gesprek wordt gehouden in de Serre-brasserie van het Okura.

Een beetje om reclame te maken voor de gelegenheid, maar vooral omdat zijn werkkamer onlangs is verplaatst van een verdieping met uitzicht over De Pijp naar kantoorruimte in de winkelgalerij (‘Ik heb wel een uitzicht naar buiten hoor.’). De vorige werkkamer lag boven een zaal die gebruikt was voor feesten en dus niet geschikt was als rustige hotelkamer. Nu is het een spa en wellnesscentre. ‘Een deluxe vijf sterrenhotel kan vandaag de dag niet zonder een exclusieve spa’, zegt Van Aelst berustend.

cachet Als hotelier is Van Aelst een uitzondering in de familie. De geboren en getogen Leidenaar kan zelfs na lang nadenken geen voorvaderen bedenken die in dezelfde branche werkzaam waren. En dat zegt iets voor iemand die genealogie als een van zijn hobby’s heeft.

42

FORUM #05/14.03.13

Leiden is de stad waar hij opgroeide. Marcel van Aelst voor het Leids gemeentehuis 43

FORUM #05/14.03.13

portret

‘Mijn overgrootvader had een bierbrouwerij en ijsfabriek, De Krans in Utrecht. Dat komt in de buurt.’

Vader Van Aelst had een administratiekantoor dat het secretariaat voerde voor diverse brancheorganisaties uit het midden- en klein­ bedrijf. Hij overleed in december vorig jaar op 94-jarige leeftijd.

Van Aelst zegt met trotse genegenheid: ‘In de krant stond: Een heer is niet meer.’ Zijn moeder, 95, leeft nog en heeft een eigen Facebookaccount om de klein- en achterkleinkinderen in het buitenland te volgen. Van zijn ouders heeft hij een gevoel voor cachet meegekre­ gen. ‘Van mijn vader heb ik organisatietalent geërfd. Mijn moeder is vooral heel lief en vriendelijk. Ik kán als het moet ook heel hard en direct zijn. Ik ben een echte control freak. Daarin ben ik zeker mijn vader. Ik delegeer graag, maar ik eis wel dat iedereen terug rapporteert.’

Bent u eerzuchtig?

‘In het Okura Amsterdam zit een 2-sterren Guide Michelin Frans restaurant en een Japans restaurant met een Guide Michelin ster.

Ik streef wel naar dat soort dingen. Tja waarom? Waarom wil iemand op de Olympische Spelen goud halen? Ik voel mij daar heel plezierig bij. Ik ben eerzuchtig, wil graag het beste uit mezelf en anderen halen.

Door de resultaten die we behalen, kunnen we blijven investeren in dit hotel.’

De jonge Marcel was lastig op school, er waren zoveel leukere dingen om te doen dan stil zitten, jaartallen leren en luisteren. Drie keer 44

FORUM #05/14.03.13

wisselde hij van hbs om te voorkomen dat hij bleef zitten. ‘Als ik zie hoe het nu op school gaat, dan spreekt me dat veel meer aan.

Niet meer zo klassikaal en maar meer met projecten en casestudies.

Toen ik in de vs aan de Stanford University ging studeren, waar dat ook zo ging, vond ik dat een verademing.’

De kennismaking met de horeca begon als klant. De familie Van Aelst ging bijna elk weekeinde eten in een goed restaurant. Toen de 16-jarige Marcel een brommer wilde, en zijn ouders niet van zins waren daar de pecunia voor op te hoesten, kon hij maar één ding verzinnen: bij de diverse restaurants aankloppen om zich aan te bieden als afwashulp. Hij kwam in een Leids sterrenrestaurant terecht, waar hij al snel promoveerde van de afwasbak naar de garderobe.

‘De ervaring daar heeft me geleerd dat ik niet het type ben dat een restaurant runt. Ik heb meer nodig dan een restaurant alleen. Ik heb altijd in luxe hotels gewerkt. Ik vind 3-sterrenhotels overigens niet minder, misschien verdien je er zelfs wel meer mee.’

Waarom bent u nooit een eigen hotel begonnen?

‘Als ik eigenaar zou kunnen worden van dit hotel, misschien. Maar daar heb ik het geld niet voor. Beginnen met twintig man, dan met veertig en zo verder, dat zie ik niet zitten. Ik ben iemand die een grotere organisatie moet leiden. Dit hotel run ik wel alsof het van mij is. Het voordeel van een dienstbetrekking is dat ik nu vakanties heb en een goede pensioenregeling.’

Voor Japanse begrippen is het een uitzondering om een buitenlander

Drie stellingen

zo hoog in de organisatie te hebben. Maar de Okura Group zocht iemand om de hotels te leiden die overgenomen waren van de Japanse vliegtuigmaatschappij jal. Dat waren ook meerdere hotels buiten Japan. De internationaal ervaren Van Aelst had een lange staat van dienst bij Okura. Die loyaliteit maakte hem in de ogen van de raad van bestuur geschikt om de nieuwe dochtermaatschappij te leiden. Hij is het westerse uithangbord van de firma. Handig als er spanningen zijn, zoals nu tussen Japan en China over een eilan­ dengroep.

Nederlanders zijn onbeleefd ‘Nou, onbeleefd… Wij zijn heel casual.

Soms te casual in de ogen van buitenstaanders. In dienstverlening moeten we nog veel leren. Nederlanders zijn niet dienstbaar.’

Nederlandse politici zijn een visitekaartje voor het land ‘Vind ik niet, nee. Het mankeert ze aan betrouwbaarheid. Dat heeft Okura Amsterdam ook ondervonden toen het hotel gebouwd werd en er plotseling geen Opera en Muziekgebouw naast het hotel kwam. Onze diplomaten zijn overigens wél een visitekaartje.’

dirigent Souvenirs in zijn werkkamer getuigen van een bestaan in zeven landen. En overal is de hotelcultuur weer anders merkte hij. In de vs vonden ze het een pre dat ze een jonge frisse manager kregen met de toen 33-jarige Van Aelst, in Japan moet je juist wat ouder zijn om respect te krijgen. ‘In Nederland heerst bemoeizucht, Nederlanders weten alles beter. Net zoals er zestien miljoen voetbalcoaches zijn, zijn er zestien miljoen hoteliers. Het is een vak waar iedereen een opinie over heeft en men vindt het altijd te duur: Iedereen kan immers een ei bakken en koffie zetten. Ik zie het ook op de sociale media. Ik vind: als je iets zegt, moet je er wel verstand van hebben.

Ik ga af op de mening van mijn chef-kok als het om de keuken gaat en op die van het baliepersoneel over de balie. Ik zie mijzelf als de dirigent. Ik bespeel zelf geen instrument, maar zonder dirigent klinkt het orkest niet.’

In 1994 kwam het gezin terug in Nederland en Marcel van Aelst heeft weinig behoefte om weer zijn boeltje te pakken. In plaats daarvan pendelt hij tussen Japan en Nederland. ‘Ik ben ook wel weer blij dat ik vaste grond onder mijn voeten heb. Met vrienden in de buurt.

In Japan woon ik in een van onze hotels. Als ik niet in Japan ben vergader ik via Skype met mijn collega’s in Japan.’

De zwerftocht over de wereld heeft zijn sporen achtergelaten, erkent Van Aelst. ‘Mijn carrière ging snel. Ik wilde ook graag naar het buitenland. Dat is moeilijk geweest voor mijn twee kinderen. Als volwassene sta je daar niet bij stil, dan zegt je: ‘Het is toch mooi, al die ervaringen.’ Wij hadden wel één ding voor ogen: onze kinderen gaan niet naar een internaat. Kinderen heb je om bij je te houden.

Het heeft meer impact gehad dan we vooraf hadden gedacht.’

Hoe merkt u dat?

‘Mijn vrouw is ook afgestudeerd aan de hogere hotelschool. Samen in hetzelfde hotel werken wordt door grote ketens niet gewaardeerd en werken bij de concurrentie is ook not done. Zij heeft zich nood­ gedwongen bezig gehouden met de kinderen en liefdadigheid. Mijn kinderen hebben weinig vrienden die ze hebben leren kennen voor­ dat ze naar de universiteit gingen omdat wij elke paar jaar weer overgeplaatst werden en de kinderen weer van school moesten veranderen. Uiteindelijk is mijn zoon teruggegaan naar de vs om te studeren in Boston. Hij voelt zich daar meer thuis, al is hij hier ge­­ boren. Maar mijn dochter woont wel in Nederland. Ik zou mijn carrière zo weer over doen, al zou ik, denk ik nu meer begrip hebben voor de klachten van de kinderen als ze weer eens moesten inpakken.’ 

45

FORUM #05/14.03.13

De Nederlandse jeugd kan veel maar weet weinig ‘De Nederlandse jeugd is te verwend en te gemakkelijk. Ze denken te snel dat ze iets kunnen. Bij een zesje wordt al gauw geconcludeerd: ‘Ach je bent toch over.’

Het is de weg van de minste weerstand.’

marcel van aelst 1948 Geboren in leiden 1966 Hotelschool in Den Haag 1970 Executive management trainee, Okura Tokyo 1971 Deputy sales manager Okura Amsterdam 1974 Diverse functies bij InterContinental Hotels Duitsland, Oostenrijk, Denemarken en de Verenigde Staten 1989 Diverse functies bij Sheraton Verenigde Staten en Canada 1993 Vicepresident en general manager Okura Amsterdam 2000 President en general manager Okura Amsterdam en lid van de raad van bestuur van Hotel Okura Japan 2010 - President en ceo jal Hotels hedens 2013 - President en statutair heden directeur Okura Amsterdam

reacties Brieven van lezers (de redactie behoudt zich het recht voor brieven in te korten)

Is Nederland anti-vrouw en anti-allochtoon?

Jongeren voelen weinig voor techniek staat in Forum van 14 februari.

En allochtone jongeren nog minder.

Terwijl werkgevers staan te springen om goed geschoolde technici. Dat is niet de ervaring van Carmen Breeveld, voorzitter van de Federatie Zakenvrouwen.

Vrouwelijke of allochtone sollicitanten krijgen tientallen afwijzingen per week.

In Forum nummer 3 haalt u in het artikel ‘Alles liever, dan techniek’ uit naar vrouwen en allochtonen als het gaat om hun schoolkeuze.

Ik reageer daar graag op, want het artikel is erg stigmatiserend.

Het geeft niet de totale werkelijkheid weer die ik dagelijks meemaak vanuit mijn rol als bemiddelaar voor hbo- en universitaire functies.

Met enige regelmaat klinkt de roep om meer technisch geschoold personeel, terwijl het mijn ervaring is dat allochtone of vrouwelijke sollicitanten met een technische achtergrond worden afgewezen voor posities waar zij op solliciteren, met als reden dat er momenteel geen banen beschikbaar zijn. Met name de hoog opgeleide allochtone sollicitanten krijgen te maken met tientallen afwijzingen per week.

De meeste organisaties kampen met een krimpende economie en hebben een vacaturestop. De cijfers laten een structurele stijging zien van het aantal werkelozen. Ondanks de groeiende groep hoog opgeleide allochtonen, groeit werkeloosheid binnen die groep naar verhouding harder dan bij autochtonen.

Dit geeft wel te denken uiteraard, om nog maar te zwijgen over de achteruit hollende participatie van vrouwen in de top. Ondanks de demografische noodzaak die wij met z’n allen onderkennen, lukt het maar steeds niet om vrouwen te benoemen op topposities.

Tegelijkertijd is het aantal nevenfuncties groeiende bij de mannelijke collega’s, waar kennelijk andere benoemingscriteria gelden als deze

46

FORUM #05/14.03.13

opteren voor de zoveelste functie naast de fulltime baan die zij al hebben.

Het oude kostwinnersprincipe, tezamen met de calvinistische inslag en de slechte infrastructuur van de kinderopvang, zorgen voor een neerwaartse spiraal als het gaat om vrouwenparticipatie. Een bezoek aan Brussel op 5 maart leerde dat Nederland vooraan loopt bij de zoektocht naar partnerlanden om het quotumvoorstel van Eurocom­ missaris Reding te torpederen, zonder dat men met een alternatief komt voor dit vraagstuk. Is Nederland tegen het middel quotum of is Nederland anti-vrouwen, vraag ik mij zo langzamerhand af.

Vanwaar die nationale angst voor vrouwen en allochtonen?

De massale outsourcing en outtasking van de maakindustrie heeft ons de huidige achterstand bezorgd in economisch opzicht.

De landen die een grote economische groei beleven, hebben als overeenkomst dat zij de talenten uit het eigen land optimaal benutten, en neigen zelfs naar protectionisme van de eigen bevolking en eigen banen. Zou Nederland daar ook niet eens van kunnen leren, of moet het weer 75 jaar duren? Daar lijken wij een abonnement op te hebben als je naar de geschiedenis kijkt.

Carmen Breeveld Voorzitter Federatie Zakenvrouwen

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Jamin opgericht in 1883 wat Zoetwarenspecialist

Voorverpakt? Daar heeft deze klant geen behoefte aan. Snoepjes worden nog afge­ wogen per ons, of misschien zelfs wel per half onsje. Gesorteerde koekjes of gewoon een zakje met de allerlekkerste bonbons.

Het zal zoet ruiken in de winkel van Jamin.

En deze verkoopster pakt alles met zorg in.

Het begint allemaal in 1870 met een straat­ handeltje in zoetwaren. Daar ziet de dan 20-jarige Rotterdammer Cornelis Jamin wel brood in. En als dat lekker loopt, opent hij één winkel. Op de gevel staat zijn naam in gouden krulletters. Zestig jaar later zijn er al driehonderd filialen en op het hoogtepunt in de jaren zestig zelfs zeshonderd. Alle snoep en andere zoetigheden worden gemaakt in eigen fabrieken. Sterker nog: het is lange tijd ten strengste verboden om andere merken te verkopen. De derde generatie Jamin houdt alleen de naam overeind. Verkocht aan een nieuwe eigenaar voor het symbolische bedrag van 1 gulden.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Jamin, jaartal onbekend

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

47

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Olaf Koens (Moskou), Maurits Kuypers (Duitsland), Michel Maas (Indonesië), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Joost van Mierlo (Verenigd Koninkrijk), Hans Moleman (België), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Remko Tanis (China), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië)

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vno-ncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Aan dit nummer werkten mee: Alfred van Delft, David de Nood, Winand Quaedvlieg, Els Prins, Peter Swinkels

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam

Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Cover Martijn Beekman/anp

FORUM #05/14.03.13

Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

Tijdens NLdoet krijgen we het voor elkaar!

Doe mee met de grootste vrijwilligersactie van Nederland. Vind een leuke klus op nldoet.nl.

NLdoet. 15 en 16 maart.